Yehoba Kyo Kyami Kyo Bangabilapo
“Amiwa ne kyobe kyakwabilwa obewa ne buswanyi bobe mukachi ka bena Isalela.”—BALA. 18:20.
1, 2. (a) Kyajinga byepi ku bena Levi kimye kya kwaba ntanda? (b) Yehoba wibalayile’mba ka bena Levi?
PANYUMA ya kuba bena Isalela bashinda bantu bavula ba mu Ntanda ya Mulaye, Yoshua watendekele kwibabila ntanda. Baingijilenga uno mwingilo pamo ne Eleaza Ñanga Mukatampe ne bakulumpe ba mikoka. (Bala. 34:13-29) Bino bena Levi kechi bebapelepo ntanda byonka byo bapele mikoka ikwabo ne. (Yosh. 14:1-5) Pano mambo ka bena Levi o babujile kwibachibilako nangwa’mba kwibabilapo mpunzha mu Ntanda ya Mulaye? Nanchi bebalubileko nyi?
2 Tutana mukumbu mu byaambijile Yehoba bena Levi. Yehoba pa kwibayukisha’mba kechi wibalubako ne, wibabujile’mba: “Amiwa ne kyobe kyakwabilwa obewa ne buswanyi bobe mukachi ka bena Isalela.” (Bala. 18:20) Mulaye wa kuba’mba: “Amiwa ne kyobe kyakwabilwa obewa” byo awaminepo! Mwakonsha kumvwa byepi inge yenu baambijile bino byambo kwi Yehoba? Kampe patanshitu mwakonsha kwishikisha’mba: ‘Nanchi uno mulaye wa wa Bulume Bonse wamfwainwa nyi?’ Kabiji mwakonsha ne kulanguluka’mba: ‘Nanchi Yehoba wakonsha kwikala kyo babilapo mwina Kilishitu yense mbulwa kulumbuluka nyi?’ Ano mepuzho emukunza bingi anweba ne balunda nenu. Onkao mambo, twayai tumone bino byambo bya Lesa mo byatala. Kuba bino kusakwitukwasha kuyuka Yehoba byo akonsha kwikala kya kwibabilapo bena Kilishitu lelo jino. Kikatakata ne byo akonsha kwikala kyenu kyo bemwabilapo, nangwa muji na luketekelo lwa kwikala mwiulu nangwa pano pa ntanda mu paladisa.
Yehoba Walamine Bena Levi
3. Ki ka kyalengejile Lesa kupatula bena Levi kuba amba bengile mwingilo wanji?
3 Yehoba saka akyangye kupa bena Isalela Mizhilo, mitwe ya bisemi yo yaingilanga mwingilo wa buñanga mu bena Isalela. Lesa byo apaine Mizhilo, wasajile bañanga mu mukoka wa bena Levi ne bakwibakwashako. Pano kyajinga byepi pa kuba’mba kikale bino? Kimye Lesa kyo aipayile babeji ba bena Ijipita, wazhijikile babeji ba bena Isalela, kwibasalulula ke banji. Kepo Yehoba apimpwile bintu byo aambile’mba: “Amiwa nebapatula bena Levi . . . Ne bapingakenya mu kifulo kya babeji bonse basemwa monka mukachi ka bena Isalela.” Banabalume babeji ba bena Isalela bavujile kukila bena Levi pa kwibabala, na mambo a kino, bukuzhi bwapainwe. (Bala. 3:11-13, 41, 46, 47) Onkao mambo, bena Levi baingijilenga mingilo yabo kwi Lesa.
4, 5. (a) Kyalumbulwilenga ka Yehoba kwikala kyabo kya kwibabilapo bena Levi? (b) Yehoba wibalamanga byepi bena Levi?
4 Mwingilo wapainwe ku bena Levi walumbulwilenga ka kwi abo? Yehoba waambile amba ukekala kyabo kya kwibabilapo, kulumbulula’mba mu kifulo kya kwibabilapo ntanda, Yehoba wibapeleko mwingilo wanema bingi. Kwikala ‘bañanga ba Yehoba’ bo bwajinga buswanyi bwabo. (Yosh. 18:7) Kinembelo kya Kubala 18:20 kimwesha’mba Yehoba kechi wibalekele kuba’mba bayandenga ne. (Tangai Kubala 18:19, 21, 24.) Bena Levi bo batambulanga “byonse bifikizha mu bujikumi mu Isalela ke buswanyi bwabo, na mambo a mwingilo wabo.” Bebapangapo kajo kamo ko banowanga bena Isalela ne banyama bo balelanga inge basemununa. Kabiji bena Levi nabo bafwainwe kupana bya bujikumi kufuma “mu byobya byawamisha” byo batambulanga byakukwasha bañanga.a (Bala. 18:25-29) Kabiji bañanga bebapanga ne “milambo yonse yazhila” bena Isalela yo batwalanga kwi Lesa ku nzubo yanji ya kupopwelamo. Onkao mambo, bañanga bajinga na bishinka bibalengejile kusumininwa’mba Yehoba ukebalama.
5 Kyamweka ‘milambo ya kufikizha bya bujikumi bya mu bintu byonse’ yapananga bena Isalela yo yo bajanga kimye kya bipwilo byazhila bya pa mwaka pa mwaka. (Mpitu. 14:22-27) Kabiji ino milambo yaingilanga ne ku bintu bikwabo. Bena Isalela basekelelanga mwaka wa Sabado wa butanu na bubiji. Mu mwaka wa busatu ne mu mwaka wa butanu na umo, myaka itanu na ibiji saka ikyangye kupwa bena Isalela baingijishanga ino milambo kukwashishamo bayanji ne bena Levi. Mambo ka mizhilo o yaambijile’mba bena Levi nabo bafwainwa kwibakwashanga? Mambo kechi bajinga na “kyo bebabilapo, nangwa buswanyi” mu bena Isalela ne.—Mpitu. 14:28, 29.
6. Bena Levi baikalanga pi nangwa kya kuba mukoka wabo kechi wajinga na mpunzha ya buswanyi ya kwikalapo ne?
6 Kampe mwakonsha kushikisha’mba: ‘Inge kya kuba bena Levi kechi bajinga na mpunzha ya kyabo kyabo ya kwikalapo ne, pano baikalanga pi?’ Lesa ye wibalamanga. Wibapele mizhi 48 yajinga na mapunzha a munyemvu mwakujila banyama babo. Pa ino mizhi, itanu na umo yajinga ya kufyamamo. (Bala. 35:6-8) Onkao mambo, bena Levi bajinga na pa kwikala inge bafuma na kwingila ku nzubo ya Lesa. Yehoba wibamwenanga byonse bya mu bwikalo aba bepaine kumwingijila. Bena Levi bamweshanga patoka kuba’mba Yehoba kyo kyabo kyo bebabilapo kupichila mu kumuketekela na muchima yense kuba’mba ukebesha kwibakwasha kabiji uji na bulume bwa ku bino.
7. Ñanyi bintu byakebewenga pa kuba’mba Yehoba ekale kyabo kyo bebabilapo bena Levi?
7 Mizhilo kechi yaswishishe kukambula babulanga kupana ‘milambo ya kufikizha bya bujikumi bya mu bintu byonse’ ne. Bino bantu inge baleka kupana milambo kyalengelanga bañanga bakatampe ne bena Levi kukabakana. Kino kyo kyamwekele mu moba ajingako Nehemiya. Kyo kyalengejile bena Levi kutatu muchima ku mingilo ya mu majimi abo ne kulubako ku mwingilo ye bebapele. (Tangai Nehemiya 13:10.) Kimwesha kuba’mba bwikalo bwa bena Levi bwaimenejile pa bumupashi bwa mukoka yense wa bena Isalela. Kabiji bañanga ne bena Levi bafwainwe kwikala na lwitabilo mwi Yehoba kuba’mba ukebamwenanga.
Bena Levi Bamo Yehoba bo Aikele kya Kwibabilapo
8. Londololai byajinga lukatazho lwa kwa Asafwa.
8 Yehoba wajinga kya kwibabilapo ba mu mukoka wa bena Levi. Bino ne bena Isalela bamo baambile abo bene amba: “Yehoba kyo kyami kyo bangabilapo” pa kumwesha kufuma panshi ya muchima byo bakinka manungo mwi Yehoba. (Jila. 3:24) Uno mwina Levi wajinga nyimbi wa masalamo. Tusakutongola Asafwa, nangwa kya kuba kimweka nobe uno ye baambapo wajinga umo wa mu kisemi kya kwa Asafwa, mwina Levi wajinga ntangi wa jibumba ja banyimbi mu moba ajingako Mfumu Davida. (1 Moba 6:31-43) Salamo 73 waamba pe Asafwa (nangwa umo wa mu kisemi kyanji) wakuminye bingi. Na mambo a kukumbwa bwikalo bwa babi bwa ntentente, walangulukile kufika palepa kya kuba waamba ne kuba’mba: “Kine kyo kyatu kyo natokesha muchima wami; ne kovwa maboko ami mu bololoke.” Kyamweka uno mwina Levi walubilemo buneme bwa mwingilo wanji, wavulamine buneme buji mu kuswa Yehoba kwikala kyanji kya kumwabilapo. Kwashajiletu pacheche bulunda bwanji ne Lesa kupwa, ‘poso byo atwelele mwazhila mwa Lesa.’—Sala. 73:2, 3, 12, 13, 17.
9, 10. Mambo ka Asafwa o aambijile’mba Lesa “kyo kyami kyo neabilapo kya myaka”?
9 Byo ajinga mwazhila, Asafwa popo atendekele kumwena bintu mwibimwena Yehoba. Ne anweba kampe milanguluko ya uno mutundu ya kimukatazhapo kala. Kampe pa kimye kimo mwalefwilwe ne kumona mingilo ya Lesa kubula kunema kya kuba mwatatu muchima pa bintu byo mwakajilwe mu bwikalo. Bino kupichila mu kufunda Mambo a Lesa ne kushinkwa ku kupwila kwa bwina Kilishitu mwatendekele kwikala na mweno ya Yehoba. Kulanguluka pa kikamwekela babi kwamukwashishe bingi Asafwa. Walangulukile ne pa mapesho o ajinga nao ne kuvuluka’mba Yehoba ukamukwasha ne kumutangijila. Kyo kyamulengejile Asafwa kwambila Yehoba amba: “Panopantanda ka paji nangwa kimo kyo nasaka ne, kana anweba yenka.” (Sala. 73:23, 25) Kabiji wabwelele waamba ne kuba’mba Yehoba kyo kyami kyo neabilapo. (Tangai Salamo 73:26.) Nangwa kya kuba ‘mubiji ne muchima wanji wapungijile,’ uno nyimbi wa masalamo washiinwe’mba Lesa kyo ‘kyanji kyo bamwabilapo kya myaka.’ Nyimbi wa masalamo wayukile’mba Yehoba ukamuvuluka’mba mulunda nanji. Mwingilo wanji wakishinka kechi ukamuvulama ne. (Sapwi. 7:1) Bino bishinka byo byamukoseshepo Asafwa! Waimbile’mba: “Kyangwamina amiwa kufwenya kwipi kwi Lesa: Amiwa namwalula Nkambo Lesa ke kyami kyakufyamamo.”—Sala. 73:28.
10 Yehoba kwikala kyanji kya kumwabilapo kyo kintu kyo anemekele bingi Asafwa kukila bintu bya ku mubiji byo eyowanga na mambo a kwikala mwina Levi. Kintu kyakijilemo kunema ke mwingilo wanji ne bulunda bwanji ne Yehoba, bulunda na mwine Wabulume Bonse. (Yako. 2:21-23) Pa kuba’mba alame bulunda bwanji ne Yehoba, nyimbi wa masalamo watwajijile kukosesha lwitabilo lwanji mwi Yehoba, ne kukinka manungo mwi aye. Asafwa washiinwe kuba’mba ukamona byawama kulutwe na lwendo inge kaikele mwayila mizhilo ya Lesa. Ne anweba mwakonsha kuketekela mu Wabulume Bonse byonka byo aubile.
11. Ñanyi bwipuzho bwaipwizhe Yelemiya, kabiji bwakumbwilwe byepi?
11 Ngauzhi Yelemiya naye ke mwina Levi mukwabo wayukile’mba, Yehoba wajinga kyanji kya kumwabilapo. Twayai tumone mo atazhizhe pa kwamba bino byambo. Yelemiya waikalanga mu muzhi wa Anatota wa bena Levi wajinga kwipi na Yelusalema. (Yele. 1:1) Pa kimye kimo Yelemiya wakuminye amba: Mambo ka babi o babena kwikela bulongo, bantu baoloka na kumanama? (Yele. 12:1) Byo amwene byaubiwenga mu Yelusalema ne mu Yuda kyamulengejile ‘kunyinyita.’ Yelemiya wayukishetu bulongo kuba’mba Yehoba waoloka. Panyuma Yehoba wakwashishe Yelemiya na mupashi kwaula bungauzhi, kino kyalengejile Yelemiya kutana mukumbu ku bwipuzho bo aipwizhe. Kwesakana na bungauzhi bwa Lesa, aba balondejile mukambizho wa Yehoba ‘batambwile myeo yabo nobe kintu kya kupukula mu nkondo,’ pa kuba babi baikelenga bulongo balengulwile lujimuno ne konaika baonaikile.—Yele. 21:9.
12, 13. (a) Ki ka kyalengejile Yelemiya kwamba’mba: “Yehoba kyo kyami kyo bangabilapo,” kabiji wajinga na muchima wa mutundu ka? (b) Mambo ka bena Isalela bonse o bafwainwe kuketekela mwi Lesa?
12 Yelemiya byo atajilenga pa bikulukulu mu masala a muzhi wabo wamwenengatu nobe walubilamo. Kyajingatu nobe Yehoba wamulengejile ‘kwikala byonka byaikala bafu bafwile kala.’ (Jila. 1:1, 16; 3:6) Yelemiya wasashijile mukoka wasatukile kubwela kwi Shabo wa mwiulu, pano bino bubi bwabo bwasampukijile ne pakatele kya kuba Yehoba waonawine Yelusalema ne Yuda. Kino kyamukolele bingi Yelemiya ku muchima nangwa kya kuba kechi walengeleko mambo ne. Mu ano malwa uno ngauzhi wavulukile byavula lusa lwa Lesa. Waambile’mba: “Twabula konaika.” Kya kine, Yehoba umwesha lusa lwanji pa juba pa juba! O ene mambo Yelemiya o aambijile’mba: “Yehoba kyo kyami kyo bangabilapo.” Watwajijile kwingila mwingilo wa bungauzhi wa Yehoba.—Tangai Majilo a Yelemiya 3:22-24.
13 Bena Isalela bajinga pepi kusha ntanda yabo pa myaka 70. Ntanda yabo yajinga pepi kushalatu masala. (Yele. 25:11) Nangwa byonkabyo, byambo bya kwa Yelemiya bya kuba’mba: “Yehoba kyo kyami kyo bangabilapo” byamwesheshe patoka kuba’mba wakinkile manungo mu lusa lwa Lesa kabiji kino kyamulengejile kwikala na ‘luketekelo.’ Mikoka yonse ya bena Isalela beyangachile bya buswanyi, onkao mambo bantu ba mu ino mikoka nabo bafwainwe kwikala na luketekelo byonka byajinga uno ngauzhi. Yehoba ye yenkatu mo bafwainwe kukinka manungo. Ku mpelo ya myaka 70, bantu ba Lesa babwelele kwabo ne kutendeka kumwingijila.—2 Moba 36:20-23.
Bakwabo Yehoba bo Aikeleko Kyabo kya Kwibabilapo
14, 15. Kufumyako bena Levi, bañanyi bakwabo Yehoba bo aikeleko kyabo kya kwibabilapo, kabiji mambo ka?
14 Asafwa ne Yelemiya bajinga bena Levi, pano nanchi bena Levi bo bonkatu bafwainwe kwikala na jishuko ja kwingijila Yehoba nyi? Ine! Davida saka akiji mwanyike, ao waishile kwikala mfumu wa bena Isalela waambile pe Lesa amba, kyo “kyami kyo neabilapo byo nkiji mu kyalo kya bomi.” (Tangai Salamo 142:1, 5.) Kimye Davida kyo anembele uno salamo kechi wajinga mu kipango nangwa mu nzubo ne. Wafyamine mu jiyengo kuchina balwanyi. Kukila pa bimye bibiji, Davida wafyamine mu mayengo ajinga kwipi na Adulama ne jikwabo jajinga na ku kiselebwa kya Ena-gedi. Mu ano mayengo wafwainwa mo anembejile Salamo 142.
15 Inge kya kuba Davida wanembejile uno Salamo mu jiyengo, ko kuba’mba Mfumu Saulo ye wamufumpijilenga kukeba kumwipaya. Davida wakafyamine mu jiyengo mwakatezhe kumulukuka. (1 Sam. 22:1, 4) Byo ajinga ku mpunzha kwalepa, kyamweka walangulukile’mba kafwako mukwabo wakonsheshe kumuzhikijilako ne. (Sala. 142:4) Davida popo ajijile Lesa kuba’mba amukwashe.
16, 17. (a) Ñanyi bintu byalengejile Davida kwiumvwa kupelelwa? (b) Ñanyi wafwainwe kukwasha Davida?
16 Kimye Davida kyo anembele Salamo 142 wafwainwa waumvwine byamwekejile Ahimeleki Ñanga Mukatampe wamukwashishe kwakubula kuyuka’mba ubena kunyema Saulo. Mfumu Saulo waipayile Ahimaleki ne kisemi kyanji pamo na mambo a kichima. (1 Sam. 22:11, 18, 19) Davida wiumvwine kuzhatwa na mambo a kuba’mba ye walengejile kwibepaya. Waumvwinengatu nobe waipaya ñanga wa Lesa wamukwashishe. Inge anweba nanchi mwakonsheshe kwiumvwa kuzhatwa nyi? Kabiji kikwabo kyamulengejilenga bulanda kubaya ke kya kuba’mba Saulo kechi walekele kumufumpila’mba amwipaye ne.
17 Kabiji papichiletu moba acheche watambwijile mawi a bulanda a lufu lwa kwa Samwela, wamushingile manyi pa kumutongola kwikala mfumu wa kulutwe. (1 Sam. 25:1) Kino na kyo kyafwainwa kyamulengejile kwiumvwa bingi kupelelwa. Nangwa byonkabyo, Davida wayukile wafwainwe kumukwasha. Yehoba yenkatu kwapwa. Davida kechi wajinga na mwingilo wajingapo na bena Levi ne, bino bamushingijile jimo manyi kumusala kwingila mwingilo mukwabo wapusanako, ne kwikala mfumu wa bantu ba Lesa mu kuya kwa moba. (1 Sam. 16:1, 13) Kepo Davida alombele kwi Yehoba na muchima yense ne kutwajijila kuketekela Lesa kumutangijila. Ne anweba Lesa wakonsha kwikala wenu wa kwimwabilapo kabiji wakwimuzhikijila byo mubena kwibikako kwingila mwingilo wanji.
18. Nga bo twisambapo mu uno mutwe, Yehoba waikele byepi kyabo kya kwibabilapo?
18 Bonse bo twisambapo, Yehoba waikele ke kyabo kya kwibabilapo byo bepaine kumwingijila. Baketekejile Yehoba kwibamwena bya mu bwikalo mu mwingilo wanji. Bonsetu, bena Levi ne bena Isalela ba mu mikoka ikwabo nabiji Davida, Lesa waikele kyabo kya kwibabilapo. Pano nga anweba, Yehoba wakonsha kwikala byepi kyenu kya kwimwabilapo? Tukesambapo mu mutwe walondelapo.
[Tubyambo twa mushi]
a Inge mukeba kuyukilako byavula pa byaikalanga bañanga, monai Insight on the Scriptures, Volyumu 2, jipa 684.
Musakukumbula’mba Ka?
• Yehoba waikele byepi kya kwibabilapo bena Levi?
• Asafwa, Yelemiya, ne Davida baubile ki ka kyamwesheshe’mba Yehoba wajinga kyabo kya kwibabilapo?
• Mwafwainwa kwikala na ka pa kuba’mba Lesa ekale kyenu kya kwimwabilapo?
Mabulañano pa peja 8]
Bena Levi kechi bebapelepo ntanda ne, pano bino, Yehoba ye wajinga kyabo kya kwibabilapo mambo bajinga na jishuko jikatampe ja kumwingijila
[Kipikichala pa peja 7]
Yehoba waikele byepi kya kwibabilapo bañanga ne bena Levi?
[Kipikichala pa peja 9]
Ñanyi kintu kyakwashishe Asafwa pa kuba’mba Yehoba atwajijile kwikala kyanji kya kumwabilapo?