“Bakañenda” Bakwatankana Mu Mpopwelo Ya Kine

“Benyi bakekala ke ba kwimujimina ne ba kwimunengezhezha mu miñanzañanza yenu; pakuba anweba bakemutela’mba: Bañanga ba Yehoba.”—ISA. 61:5, 6.

MUSAKUKUMBULA’MBA KA?

Nga bantu bamo bamona byepi bantu ba mu byalo bingi, pano Baibolo waamba’mba twafwainwa kwibamona byepi?

Bantu ba mu bisaka byonse bebabula amba bobe byepi?

Mu ñanyi jishinda mo tubena kwikela mu ntanda mwabula benyi?

1. Bantu bamo bamona byepi bantu bafuma mu byalo bingi, pano bino, mambo ka o kyatamina kwibamona byobyo?

BYONKA byo kyaambiwe mu mutwe wafumako, bantu bengijisha kyambo kya “mwenyi” mu jishinda ja mukeyu, kumwesha’mba kechi wanema ne, kabiji ne kumwendeleka. Kumona bantu bafuma mu byalo bingi kuba’mba kechi banema ne, ke kubula mushingi. Byubilo bya uno mutundu bimwesha’mba kafwako kyo twayuka ne. Buku wa kuba’mba The Races of Mankind (Bantu ba Bikoba Byapusana pusana) waamba’mba: “Bantu ba bikoba byapusana pusana kwesakana na byaamba Baibolo ke balongo.” Nangwa kya kuba baji na bikoba byapusana pusana, bino kishinka ke kya kuba’mba balongo betu.

2, 3. Yehoba umona byepi bantu ba mu byalo byapusana pusana?

² Mu byalo monse mo twikala, mutanwa ne bantu bafuma mu byalo bingi. Kino byo byo kyajinga ne ku bena Isalela ba kala. Na mambo a lulayañano lwa Mizhilo, baikele na bulunda bwawama ne Yehoba Lesa. Bantu babujile bena Isalela kechi bajinga na lūsa lwabaya ne, pano bino, bena Isalela bafwainwe kwibapa mushingi ne kwibekazha bulongo. Ne atweba byo byo twafwainwa kubanga. Bena Kilishitu kechi bafwainwa kwikala na misalululo ne. Mambo ka? Mutumwa Petelo waambile’mba: “Pano nayuka namba, Lesa kechi uji na misalululo ne, bino mu bisaka byonse muntu wakamwa Lesa ne kuba byaoloka ye witabilwa kwi aye.”—Byu. 10:34, 35.

³ Bantu ba mu bisaka bikwabo baikalanga na bena Isalela ba kala, bamwenangamo bingi mu kupwanañana na bene bena Isalela. Kino kyamwesheshe ndangulukilo ya Yehoba mu luno lubaji byonkatu byaishile kwamba mutumwa Paulo kulutwe. Waipwizhe pe Yehoba amba: “Nanchi Lesa wa Bayudea bonkatu nyi? Nanchi kechi ye Lesa wa bantu ba mu bisaka bikwabo nenyi? Ee, ye Lesa wa bantu ba mu bisaka bikwabo.”—Loma 3:29; Yoe. 2:32.

4. Mambo ka o kyakonsha kwambiwa amba kafwamo benyi mu “bena Isalela ba Lesa” ne?

⁴ Kupichila mu lulayañano lupya, kipwilo kya bena Kilishitu bashingwa bekipingizhe pa bena Isalela ba kisemwa, kabiji kyaishile kwikala kisaka kiji na bulunda bwawama ne Lesa. Onkao mambo, kitelwa’mba “bena Isalela ba Lesa.” (Nga. 6:16) Kabiji byonka byalumbulwile Paulo, mu kino kisaka kipya, “kechi muji Mungiliki, Muyudea, wa mukanda, wabula mukanda, mwenyi, mwina Sikitya, muzha nangwa mwana bene ne, bino Kilishitu uji mu bintu byonse kabiji ye byonse.” (Kolo. 3:11) Mu jino jishinda, mu kipwilo kya bena Kilishitu kechi mwafwainwe kwikala benyi ne.

5, 6. (a) Kinembelo kya Isaya 61:5, 6 kileta ñanyi bwipuzho? (b) “Bañanga ba Yehoba” ne “benyi” batongwele Isaya bo bañanyi? (c) Ñanyi bintu bipasha byuba ano mabumba abiji?

⁵ Kampe muntu mukwabo wakonsha kutongola kitango 61 kya mu buku wa Isaya muji bungauzhi bwaamba pa kulengwa kwa kipwilo kya bena Kilishitu. Kyepelo 6 kya kino kitango kyatongola boba bakekala “bañanga ba Yehoba.” Nangwa byonkabyo, kyepelo 5, kyaamba’mba “benyi” bakakwatankana ne kwingijila pamo na bano “bañanga.” Twakonsha kumvwisha byepi mwatala bino byambo?

⁶ Twayuka kuba’mba bano “bañanga ba Yehoba” ke bena Kilishitu bashingwa bakekala mu “lusanguko lutanshi” kabiji “bakekala bañanga ba Lesa ne ba kwa Kilishitu kabiji bakalama mu bufumu pamo ne aye myaka 1,000.” (Lum. 20:6) Kunungapo, kuji bena Kilishitu bavula bakishinka baji na luketekelo lwa kwikala pano pa ntanda. Nangwa kya kuba bano babena kwingijila pamo na bakengijilanga mwiulu, mu bukifwanyikizho twakonsha kwamba’mba benyi. Batundaika ne kwingijila pamo na “bañanga ba Yehoba” nobe babena ‘kwibajimina’ ne ‘kwibanengezhezha miñanzañanza’ yabo. Ee, bakwasha kujima bipangwa bya mupashi bileta munema kwi Lesa, ko kuba’mba kufunjisha ne kuleta bantu mu jibumba ja Lesa. Kine, bashingwa ne “mikooko ikwabo” bafunjisha bantu bukine ne kwibakwasha kutwajijila kwingijila Lesa.—Yoa. 10:16.

“BAKAÑENDA” BYONKA BYAJINGA ABALAHAMA

7. Bena Kilishitu lelo jino baji byepi byonka byajinga Abalahama ne banabalume bakwabo bakishinka bajingako kala?

⁷ Byonka byo kyaambiwe mu mutwe wafumako, bena Kilishitu ba kine baji nobe benyi nangwa’mba bakañenda mu ntanda ibi ya kwa Satana. Mu jino jishinda baji byonka byajinga banabalume ba kishinka bajingako kala, kubikapo ne Abalahama, bo batongola amba “benyi bajinga pa lwendo mu ntanda mo baikelenga.” (Hebe. 11:13) Nangwa tuji na luketekelo lwa kuya mwiulu nangwa kwikala pano pa ntanda, tuji na jishuko ja kwiyowa bulunda bwawama ne Yehoba byonka byajinga Abalahama. Yakoba, walumbulwile’mba, “‘Abalahama waitabijile mwi Yehoba, na mambo a kino bamutelele amba mololoke,’ kabiji watelelwe amba ‘mulunda ne Yehoba.’”—Yako. 2:23.

8. Ñanyi mulaye ye balayile Abalahama, kabiji waubilepo byepi pa mambo a kufika kwa uno mulaye?

⁸ Lesa walayile amba kupichila mwi Abalahama ne ba mu kisemi kyanji, mo mo bakashukilwa ba mu mikoka yonse ya pano pa ntanda. (Tangai Ntendekelo 22:15-18.) Nangwa kya kuba pafwainwe kupita kimye kyabaya pa kuba’mba mulaye wa Lesa afike, Abalahama watwajijile kuketekela kuba’mba ukafika. Pa myaka yavula, Abalahama ne kisemi kyanji kechi baikelenga kifulo kimo ne. Bino Abalahama watwajijile kwikala na bulunda bwawama na Yehoba.

9, 10. (a) Mu ñanyi bintu mo twakonsha kulondela byaubanga Abalahama? (b) Ñanyi lwito lo twafwainwa kwitako bakwetu?

⁹ Nangwa kya kuba Abalahama kechi wayukile kimye kyo afwainwe kupembelela pa kuba’mba uno mulaye afike ne, butemwe bwanji ne kwipana kwanji kwi Yehoba kechi byaalukile ne. Kechi watele muchima pa kukeba kutwajijila kwikala ngikazhi mu ntanda yo aikelengamo ne. (Hebe. 11:14, 15) Onkao mambo, kyanema bingi kulondela byaubile Abalahama kupichila mu kwikala bwikalo bwapela. Kechi twafwainwa kuta muchima ku bintu bya ku mubiji ne kukeba kwikala pa bifulo mu ino ntanda nangwa kukeba kutwela makito a peulu ne. Mambo ka a kukebela kwikala bwikalo bo bamona amba bujitu bulongo mu buno bwikalo buji pepi kupwa? Kabiji mambo ka a kutela muchima ku bintu bya pa kakimye kachechetu? Byonka byo kyajinga kwi Abalahama, ne atweba tubena kupembela bintu byakilapo kuwama. Twaswa kupembelela kufika kwa milaye ya Lesa saka twatekanya.—Tangai Loma 8:25.

¹⁰ Yehoba watwajijila na kwita bantu ba mu bisaka byonse kuba’mba bamwenemo mu lukunwa wa kwa Abalahama. Kabiji “bañanga ba Yehoba” bashingwa ne “benyi” ko kuba’mba mikooko ikwabo, babena kubula bantu mwaya ntanda mu milaka kukila pa 600 kuba’mba batambwile luno lwito.

KECHI MWAFWAINWA KWIKALA NA MISALULULO NE

11. Solomone wamwesheshe byepi kuba’mba kechi wajinga na misalululo ne?

¹¹ Pa kimye kya kuzhijika nzubo ya Lesa mu 1026 B.C.E., kwesakana na mukambizho wapaine Yehoba kwi Abalahama, Solomone wamwene kuba’mba bantu ba mu mikoka yonse bafwainwa kwiya na kutota Yehoba. Mu lulombelo lwanji lwa kufuma panshi ya muchima, Solomone waambile’mba: “Kikwabo, umvwe mwenyi wabula wa mu mukoka wa bantu benu bena Isalela, wafuma mu kyalo kya kwalepa na mambo a jizhina jenu (mambo basakukomvwa nkuwa ya jizhina jenu jikatampe, ne ya kuboko kwenu kwa bulume ko mwatanyikile), ne kwiya na kulomba ku yo ino nzubo, apa bino mukomvwe mwiulu mo mwikala ne kumubila awa mwenyi byonse byo emujijila anweba; namba bantu bonse ba pano panshi bakayuke jizhina jenu ne kwimwakamwa pamo byonka byo bemwakamwa bantu benu bena Isalela.”—1 Mfu. 8:41-43.

12. Mambo ka bantu bamo o bakonsha kumwena Bakamonyi ba kwa Yehoba nobe “benyi” nangwa’mba bakañenda?

¹² Mwenyi ke muntu uji mu kyalo kingi nangwa muntu waya ku mpuzha kwa bene. Byo byo kiji ne ku Bakamonyi ba kwa Yehoba. Kabiji bakishinka ku kafulumende wa mwiulu, ko kuba’mba Bufumu bwa Lesa bulamwa na Kilishitu. Onkao mambo, kechi bevwangamo nangwatu pacheche mu milukuchi ya bumulwila ntanda ne, nangwa kya kuba bantu lelo jino bebamona nobe bashajilamo.

13. (a) Mu ñanyi jishinda kyambo kya kuba’mba “benyi” mo kyaikelatu mweno ya bantu? (b) Nanchi Yehoba wakebelenga’mba kukekale benyi nyi? Lumbululai.

¹³ Javula benyi kuji bintu byo bebayukilako. Kampe mulaka ye bamba, bisho, mwekelo yabo ne mvwajilo yabo. Nangwa byonkabyo, bintu byo baji nabyo biji na bantu bonse, byo byanema nangwa kya kuba bafuma mu byalo bingi. Onkao mambo, muntu wafuma ku kyalo kingi bamumonatu amba mwenyi na mambo a kupusanako na bakwabo mu bintu bimo. Inge twafunda kuta muchima ku bintu byakilamo kunema kechi tukalangulukanga’mba kujipo ne “benyi” ne. Umvwe kya kuba’mba bantu bonse pa ntanda bajinga bangikazhi mu kafulumende umo nangwa mu kipanyi kimo kya bumulwila ntanda, byambo bya kuba’mba muntu wa ku kyalo kingi inge kechi byumvwanyika ne. Yehoba wakebelenga’mba bantu bonse bakwatankane ne kwikala kisemi kimo ne kutangijilwa na bukalama bumo, ko kuba’mba bukalama bwanji. Nanchi kujipo kintu kyakonsha kulengela bantu ano moba kwikala bakwatankana mwaya ntanda yonse nyi?

14, 15. Ñanyi bintu Bakamonyi ba kwa Yehoba mu bujibumba byo banemeka?

¹⁴ Mu ino ntanda muji bantu betemwatu abo bene kabiji batemwa kyalo kyabo, kisangajika bingi pa kutana bantu babula misalululo. Pano bino, kechi kyapela kwikala kwa kubula misalululo ne. Mwine watendekele TV ye batela’mba CNN aye Ted Turner, waambile pa mingilo ya bantu bamo bayuka kwingila bafuma mu byalo byapusana pusana amba: “Kwingila na bano bantu kyajinga kintu kyawama bingi. Naishile kutendeka kumona boba bafumine mu byalo bingi nobe twi bangikazhi ba mu kyalotu kimo, kechi kwibamona nobe ‘benyi’ ne. Natendekele kumona kyambo kya ‘bwenyi’ nobe kyambo kibula kukebewa ne, kabiji nabikileko muzhilo wa kuba’mba kafwako kwingijisha kyambo kya mwenyi pa TV wa CNN nangwa pa kwisamba mu ma ofweshi ne. Pakuba byambo bya kuba’mba ‘bakwetu ba mu byalo byapusana pusana’ byo byafwainwe kwingilanga.”

¹⁵ Mu byalo byavula kuzhokoloka ntanda yonse, Bakamonyi ba kwa Yehoba mu bujibumba bamwena bintu monka mwibimwena Lesa. Kupichila mu kufunda kumona bintu monka mumwena Yehoba, bafumya misalululo mu milanguluko ne mu michima yabo. Mu kifulo kya kubula kuketekela bakwabo bafuma mu byalo bingi, kwibazhinauka nangwa kwibashikwa, abo bafunda kunemeka byubilo byapusana pusana ne mingilo yo bengila kuba’mba ke bintu byawama bingi. Nanchi mwakilangulukapo kala pa bino bintu byo bimulengela kumwenamo kupichila mu kwingila na bantu bapusana pusana nyi?

MU NTANDA MUKABULA BENYI

16, 17. Kufika kwa bungauzhi buji mu Lumwekesho 16:16 ne mu Danyela 2:44 kukalumbulula ka kwi anweba?

¹⁶ Katatakatu Yesu Kilishitu ne mazhita anji a mwiulu akeye na kulwa na mikoka ya bantu mu nkondo yapelako ya bukalama bwa Lesa “itelwa mu Kihebelu amba Amagedonyi.” (Lum. 16:14, 16; 19:11-16) Pa myaka 2,500 yapitapo, ngauzhi Danyela watangijilwe na mupashi kwambila jimo bikamwekela makafulumende a bantu akanya bintu bikeba Lesa amba: “Mu moba a boba bamfumu aye Lesa wa mwiulu ukaleta bufumu bo bakabula konauna myaka ne myaka, nangwa pachechetu ne, kabiji abwa bufumu kechi bakebupana ku mutundu ungi ne. Kabiji bukalalaula buno bufumu bonse ne kwibupwishatu shata! Pakuba abo bukekala myaka ne myaka.”—Da. 2:44.

¹⁷ Abya mwakonsha kufwanyikizha kufika kwa buno bungauzhi byo kukalumbulula kwi anweba nyi? Mipaka ya byalo yalenga bantu ayo ibalengela kumona bakwabo amba bafuma mu byalo bingi, kechi ikekalako ne. Kupusana mu mwekelo nangwa mu byo tuba kukamweshatu kuwama kwa bintu byapusana pusana byalenga Lesa. Bino bintu byawama biji kulutwe byafwainwa kwitutundaika atweba bonse kutwajijila kutota ne kunemeka Mulenga wetu, aye Yehoba Lesa papelela bulume bwetu.

18. Ñanyi bintu byaubiwa katataka bimwesha’mba byambo kuba’mba “ba ku byalo bingi” byakonsha kupwa?

¹⁸ Nanchi kyatama kulanguluka’mba luno lupimpu lukobiwa mu ntanda yonse nyi? Ine. Ke kintu kyawama bingi kuketekela kuba’mba luno lupimpu lukobiwa. Byambo bya kuba’mba “ba ku byalo bingi” kechi bingila mu Bakamonyi ba kwa Yehoba ne, mambo kechi bata muchima pa byalo mwafuma bantu bo baji nabo ne. Kyakumwenako, katatakatu papo maofweshi a misampi ya icheche beavwangile pamo kuba’mba kibapelele kutangijila bulongo ne kuwamishako ñingijilo ya mwingilo wa kusapwila mambo awama a Bufumu. (Mat. 24:14) Kwesakana na byaswishishe mizhilo, kechi kwajinga kuta muchima pa byalo mwafumine bantu ne. Kino ke kishiino kikwabo kimwesha kuba’mba Yesu Kilishitu, Kalama watongolwa na Yehoba ubena kufumyapo mipaka yonse ya byalo kabiji katatakatu ‘akapwishe kushinda’ balwanyi banji.—Lum. 6:2.

19. Nga kwamba ñambilo yafwainwa ya bukine kwalengela bantu kwikala byepi?

¹⁹ Nangwa kya kuba Bakamonyi ba kwa Yehoba bafuma mu byalo byavula kabiji bamba milaka yapusana pusana, bebikako bingi kwamba ñambilo yafwainwa ya bukine. Kino kibalengela kukwatankana. (Tangai Zefwaniya 3:9.) Kino ke kisemi kya ntanda yonse kyabula kwikala lubaji lwa ino ntanda yatama. Kino kisemi kyakwatankana kibena kumwesha lukwatankano lukekalako mu ntanda ibena kwiya mukabula benyi. Kepo bantu bonse bakekalamo bakayuka bukine bwa byambo biji mu buku ye twakwambapo ku ntendekelo ya uno mutwe, bya kuba’mba: “Bantu ba bikoba byapusana pusana kwesakana na byaamba Baibolo ke balongo.”—The Races of Mankind.

[Mabulañano pa peja 28]

Nanchi mubena kutengela kimye kya kulutwe po kukabula kwikala mipaka ya byalo yalenga bantu, kabiji kimye kikazhiya byambo bya kuba’mba “ba ku byalo bingi” nyi?

[Kipikichala pa peja 25]

Nanchi mukatwajijila kutengela kufika kwa milaye ya Lesa byonka byaubile Abalahama nyi?

[Kipikichala pa peja 27]

Kwi Yehoba kafwako bya kuba’mba au mwenyi ne