Ntanda Mwabula Misalululo Ikekalako Kimye Ka?

“BINTU bikawama.” Bino byo byambo byaambile ntangi uji na lūsa lwa bantu aye Luther King, Jr, pa 28 August, 1963, wikala mu America mu jashi janji jaya nkuwa. Byo atendekele kwamba na bino byambo byawama, Mfumu walumbulwile byambo byanji kuba’mba juba jimo bantu bakekalanga bulongo mu ntanda mwabula misalululo ya mikoka. Nangwa kya kuba bino byambo wibyambile ku bena United States, bantu bavula bavuluka bingi bino byambo.

Panyuma ya kupitapo ba ñondo basatu kufuma pa aambijile Mfumu bino byambo, pa 20 November, 1963, byalo kukila pa 100 byaswishishe kuba’mba Bakapwisha Misalululo Yonse ya Mikoka kimye kyo basambakene mu kije kya United Nations. Panyuma ya bino, besambile ne pa mashinda akwabo a kupwishishamo misalululo pa myaka yalondejilepo. Panyuma ya kuba bino, ñanyi bintu byafumamo?

Pa 21 March, 2012, Munembeshi wa U.N. Aye Ban Ki-moon waambile kuba’mba: “Kuji mashinda avula ne mitanchi yalengwa mwaya ntanda yonse ya kupwishishamo misalululo ya mishobo, kumanyika ba mishobo ikwabo, kushikwa bantu bafuma ku byalo bingi ne bintutu bikwabo. Bino misalululo ya mishobo ilengela bantu bavula kuyanda mwaya ntanda yonse.”

Nangwatu mu byalo mo balenga mitanchi ya kupwisha misalululo ya mishobo, mwakonsha kwishikisha amba: Nanchi luno lunengezho lwalengela bantu kuleka misalululo nangwa bafunjisha bantu bya kuleka misalululo nyi? Bamo bamba’mba luno lunengezho lwakonsha kukwashatu bantu kuleka kumanyika bakwabo, bino kechi lwakonsha kupwisha misalululo ne. Mambo ka? Mambo kumanyika ke kyubilo kyakonsha kumona bantu, bino misalululo ke kyubilo kiji mu muchima wa muntu akyo kyakatazha kupwisha.

Onkao mambo, pa kuba’mba misalululo ipwe kechi kulekatu byubilo bya kumanyika bantu ne, pano bino kikebewa kupimpula milanguluko ya muntu pa kuba’mba aleke kushikwa bantu bakwabo. Nanchi kino kyakonsha kubiwa nyi? Umvwe ibyo, mu jishinda ka? Twayai twisambe pa bintu bimweka mu bwikalo, abyo bisakwitukwasha kuyuka kuba’mba bantu kechi bakonsha kupimpulatu byubilo byabo ne, bino ne byakonsha kwibakwasha kuba byobyo.

BAIBOLO WIBAKWASHISHE KULEKA MISALULULO

Linda: Nasemekejilwe mu South Africa. Namonanga bena South Africa bafiita kuba’mba ba panshi, babula kufunda, babula kuketekelwa kabiji bamwingilo ba bazungu. Najinga na misalululo kya kuba’mba kechi nayukile ne kuyukatu ne. Nalekele bino byubilo kimye kyo natendekele kufunda Baibolo. Nayukile kuba’mba “Lesa kechi uji na misalululo ne,” ne kuyuka kuba’mba muchima wa muntu ye wanema kechi mulaka ye twamba nangwa kikoba ne. (Byubilo 10:34, 35; Byambo bya Mana 17:3) Byambo biji pa kinembelo kya Filipai 2:3, byankwashishe kuyuka kuba’mba inge nkemmone bonse kuba’mba banema kukila amiwa, ko kuba’mba nkaleka misalululo. Kulondela ano mafunde amu Baibolo ankwasha kutemwa bantu bonse nangwa baji na kikoba kyapusana ne amiwa. Pano luno naleka misalululo.

Michael: Nakomejile mu mpunzha mwajinga bazungu ba ku Australia, kabiji nashikilwe bingi bena Asia, kikatakata bena China. Umvwe mbena kwendesha motoka kabiji natana mwina Asia, nashinkulanga windo ne kumwambila byambo bya mukeyu amba “Yanga ku nzubo obewa mwina Asia!” Mu kuya kwa moba, natendekele kufunda Baibolo, kabiji nayukile Lesa byo amona bantu. Aye wibatemwa kechi na mambo ako bafuma nangwa byo bamweka ne. Buno butemwe bwamfikile bingi pa muchima, kabiji nalekele kushikwa bantu. Luno lupimpu lwandengejile kukumya bingi. Ne wa lusekelo bingi pa kupwanañana na bantu bafuma mu byalo bingi ne bankomeno yapusana pusana. Kino kyalengela bwikalo bwami kuwama kabiji kindetela bingi lusekelo.

Sandra: Bamaama bafumine ku muzhi wa Umunede uji ku Delta State, mu Nigeria. Kisemi kya bataata bafuma ku Edo State kabiji bamba mulaka wa Esan. Na mambo a bino, bamaama be balengulwile bingi ku ba mu kisemi kya bataata kufikatu ne kimye kyo bafwile. Onkao mambo, nachipile kuba’mba kechi nkesambapo na bantu bamba mulaka wa Esan ne, kabiji amba kechi nkaswa kusongolwa ku mwanamulume ufuma ku Edo State ne. Bino kimye kyo natendekele kufunda Baibolo, namwenenga bintu mu jishinda japusanako. Byo kiji kuba’mba Baibolo waamba kuba’mba Lesa kechi uji na misalululo ne kabiji yense wamuketekela waitabilwa kwi aye, pano amiwa nafwainwa kushikwa byepi bantu na mambo a mulaka ye bamba nangwa mushobo? Napimpwile milanguluko yami ne kutendeka kumvwañana na ba mu kisemi ki bataata. Kulondela mafunde a Baibolo kwandengela kwikala na lusekelo. Kabiji kwandengela kumvwañana na bakwetu kechi na mambo a mushobo wabo, mulaka nangwa kyalo ko bafuma ne. Kabiji mwanamulume ye nasongwelweko wafumine ku Edo State kabiji waamba mulaka wa Esan.

Mambo ka Baibolo kyo akwashisha bano bantu kuleka kushikwa bantu ne misalululo yo bajinga nayo? Mambo Baibolo ke Mambo a Lesa. Baibolo upimpula bilanguluka bantu ne byo bamona bakwabo. Kabiji Baibolo umwesha ne byo twafwainwa kuba pa kuba’mba misalululo yonse ipwe.

BUFUMU BWA LESA BUKAPWISHA MISALULULO YONSE

Baibolo wakonsha kulengela muntu kuleka kulanguluka bino byonse. Bino, kuji bintu bibiji byafwainwa kufumapo saka bukyangye kupwisha misalululo yonse. Kitanshi, bundengamambo ne bumbulwakulumbuluka. Baibolo waamba’mba: “Mambo kafwako muntu ubula kulenga mambo ne.” (1 Bamfumu 8:46) Nangwa tweseke papelela bulume bwetu, tupitatu mu lukatazho lumotu lonka lwapichilemo ne mutumwa Paulo byo anembele amba: “Byo nkeba kuba kyaoloka, kyatama kyo kinkosela.” (Loma 7:21) Kimye kyonse, muchima wetu wa bumbulwakulumbuluka uji na “milanguluko yatama” ayo itulengela kwikala na misalululo.—Mako 7:21.

Kya bubiji, Satana Diabola waongola bantu. Baibolo wamulumbulula amba “mbanzhi” kabiji yaamba kuba’mba “ubena kujimbaika bantu ba pano pa ntanda ponse; bamwelele pano pa ntanda ne bamalaika banji pamo.” (Yoano 8:44; Lumwekesho 12:9.) Kino kyalengela misalululo kusampukila ne pa katele kabiji kyo kyalengela bantu kukankalwa kupwisha misalululo, kwipaya bantu ne lumanamo lwiya na mambo a kupusana kwa mishobo, bupopweshi ne kushikwa bantu.

Onkao mambo, saka bukyangye kufumyapo misalululo yonse ne, bufumu bwa Lesa bwafwainwa kufumyapo bundengamambo ne bumbulwakulumbuluka byubilo byaleta Satana Diabola. Baibolo waamba’mba Bufumu bwa Lesa bukoba bino.

Yesu Kilishitu wafunjishe baana banji ba bwanga kulomba kwi Lesa amba: “Bufumu bwenu bufike. Kyaswa muchima wenu kyubiwe pano pa ntanda, byonka byo kibena kubiwa mwiulu.” (Mateo 6:10) Bufumu bwa Lesa bo bonkatu bukapwisha nshiji ne misango yonse ya misalululo.

Inge Bufumu bwa Lesa bwatendeka kulama pano pa ntanda ponse, Satana ‘bakamukasa’ ne kumuzhiisha pa kuba’mba “abule kujimbaika jibiji bantu ba mu bisaka.” (Lumwekesho 20:2, 3) Bino pa ke “ntanda ipya” amo “mukekala bololoke.”a—2 Petelo 3:13.

Aba bakekala mu yoya ntanda bakekala baoloka, babula bundengamambo. (Loma 8:21) Bantu bakekala mu Bufumu bwa Lesa, “kechi bakekozhanga nangwa kwionauna” ne. Mambo ka? “Mambo pano pa ntanda pakakumbana maana a kumuyuka Yehoba.” (Isaya 11:9) Pa kyokya kimye, bantu bakayuka bikeba Yehoba Lesa ne kuba byo akeba. Aino yo ikekala ke mpelo ya misalululo yonse, “mambo Lesa kechi uji na misalululo ne.”—Loma 2:11.

[Tubyambo twa mushi]

[Kipikichala pa peja 5]

Martin Luther King, Jr., ubena kwamba pa lūsa lwa bantu

[Byambo bya Muntu Ungi]

© Bob Adelman/Corbis

[Bipikichala pa peja 6]

“Pano naleka misalululo.”—Linda

[Bipikichala pa peja 6]

“Kabiji nayukile Lesa byo amona bantu.”—Michael

[Bipikichala pa peja 7]

“Kabiji kwandengela kumvwañana na bakwetu”—Sandra