MUTWE WA PA NKUPIKO

Nanchi Kutamba bya Mulekese Kwawama nyi, Inyi Kwatama?

Lelo jino bya mulekese byasampukila ne pa katele.a Byakonsha kutanwa mu bya kupotesha, mu mafwashonyi, mafilimu, nyimbo, mu mabuku, kubikapotu ne mu makayo a pa vidyo, pa televizhonyi, pa mafoni, mu makeyala a pa intaneti ne bipikichala byo betumina pa intaneti. Bya mulekese ke bintu byo batemwa ku bantu bavula. Bantu bavula mu mapunzha ano moba batemwa bingi bya mulekese kukila kala.—Monai kakitenguluzha ka kuba’mba “Bishinka Byaamba pa bya Mulekese.”

Jishinda bantu jo babena kumwenamo bya mulekese japusana na byo kyajinga kala. Shayuka aye Gail Dines wanembele’mba: “Bipikichala bya mulekese byo bamonanga kala kuba’mba byatama lelo jino babena kwibimona kuba’mba bijitu bulongo.”

Pano nga anweba, mumona byepi bya mulekese? Nanchi mumona bino bya mulekese kwikala mwakupwishishatu mukose nyi, inyi mwibimona amba byatama nangwa amba bijitu pakachi nyi? Yesu waambile’mba: “Kichi kyawama kipanga bipangwa byawama, pa kuba kichi kyatama kipanga bipangwa byatama.” (Mateo 7:17) Ñanyi bipangwa bifuma mu kutamba bya mulekese? Pa kuba’mba tutane mikumbu, twayai twisambe pa mepuzho aamba pa bya mulekese.

Nanchi kutamba bya mulekese kulengela bantu kwikala byepi?

BYAAMBAPO BASHAYUKA: Kutamba bya mulekese kulengela muntu kwikala ke muzha, kya kuba bantu bapesapesa besakanya kuba bino ku bizhima bipendañana.

Brian,b awo wajinga muzha ku kutamba bya mulekese bya pa intaneti waambile’mba: “Kechi nakonsheshe kwikileka ne. Naumvwanga nobe muntu ubena kulota. Bipikichala byo natambanga kechi byafuminemo bukiji mu mutwe ne. Nangwa naesekele kuleka, bino navulukanga nangwa kya kuba papichile myaka yavula.”

Bantu batamba bya mulekese javula batemwa bingi kufya byubilo byabo kabiji baji na bujimbijimbi. Bantu bavula batamba bya mulekese batemwa kwikala kwa bunke, kino kibalengela kwikala na bumvu, bijikila, ne bukaji. Kimo kimye bakeba ne kwiipaya. Serge wakopololanga bya mulekese pa intaneti kimye kyonse waambile’mba: “Naumvwanga kuba’mba najinga muntu walengululwa kabiji najinga na kijikila. Naumvwanga amba kechi nanema ne, nobe nalenga mambo, ne kubula kukasuluka kuba bintu. Najinga na bumvu pa kuba’mba ñambile bantu bankwashe pa luno lukatazho.”

Nangwa kutambakotu pacheche bya mulekese mwakonsha kufuma bintu byatama. Pa kwamba ku kije kya U.S. Senate Dr.Judith Reisman upesa pesa pa bya mulekese waambile’mba: “Bipikichala bya mulekese bikala mu bongo kabiji kikatazha pa kuba amba bifumemo.” Susan wajinga na myaka 19, watambanga bya mulekese pa intaneti waambile’mba: “Bipikichala kechi byafuminemo mu mutwe ne. Byaiyangatu kwakubula ne kuketekela. Ndanguluka kuba’mba bino bipikichala kechi nkebilubako ne.”

KISHINKA KINE: Bya mulekese byalengela bantu kwikala bazha.—2 Petelo 2:19.

Bya mulekese byakunza byepi bantu baji na bisemi?

BYAAMBAPO BASHAYUKA: “Bantu baji mu masongola ne bisemi baleka kumvwañana na mambo a bya mulekese.”—The Porn Trap, by Wendy and Larry Maltz.

Bya mulekese bilengela masongola ne bisemi konaika na mambo a

▪ Kubula kwiketekela mu masongola, kubula kwita muchima ne butemwe kupwa.—Byambo bya Mana 2:12-17.

▪ Kutundaika kwikala na muchima wa kwitemwa, kwikala na milanguluko ya kwitolwela ne kubula kutondwa na mwina kwenu.—Efisesa 5:28, 29.

▪ Kwikala na milanguluko yatama ya kukeba kuba bukende.—2 Petelo 2:14.

▪ Kulengela ubena kutamba bya mulekese kukeba kwingijisha mashinda atama a kwilajilamo na mwina kwanji.—Efisesa 5:3, 4.

▪ Kulengela kubula kwikala na bukishinka.—Mateo 5:28.

Baibolo waamba kuba’mba baji mu masongola kechi bafwainwa ‘kufutukamo’ bena kwabo ne. (Malakai 2:16) Kubula bukishinka ke jishinda jimo jakonsha kulengela baji mu masongola kwabana ne kupwa. Kino kilengela ne baana kuyanjilamo.

Bya mulekese byakonsha ne kulengela baana kwikala na milanguluko yatama. Brian, waji kutongolwa ku ntendekelo, waambile’mba: “Byo najinga na myaka 10, natulukile mabuku a bya mulekese atanganga batata kimye kyo twakayilenga kisela kya kwifyamina. Natajilengamo kwa bunke, bino kechi nayukile kine kintu kyandengejile kutamba bino bipikichala ne. Ino yo yajinga ntendekelo ya kutamba bipikichala bya mulekese kufikatu ne kimye kyo nakomene.” Bya kupesapesa bimwesha kuba’mba bya mulekese bilengela banyike kutendeka kumvwa kilaka kya kukeba kwilaala saka bakyangye kufika pa kimino kyafwainwa ne kuba bukende na bantu bavula, ne kukanjikizha muntu kulaala nanji.

KISHINKA KINE: Kutamba bya mulekese kwakonsha kulengela konauna bulunda bwakosa kabiji kukozha bingi ku muchima.—Byambo bya Mana 6:27.

Baibolo wambapo amba ka pa bya mulekese?

MAMBO A LESA AMBA KUBA’MBA: “Ipayai bisakasaka mibiji yenu . . . bulalelale, bubipisho, kusakasaka kubindankanya muchima, kusakasaka kubi ne lwiso, ko kupopwela bankishi.”—Kolose 3:5.

Yehobac Lesa, washikwa bya mulekese. Kino kechi kilumbulula kuba’mba Yehoba ukumya pa kwilaala ne. Witulengele na bulume bwa kukeba kwilaala pa kuba’mba besongola betokeshenga ku muchima, kwitemwa, ne kwikalako na lubaji mu mwingilo wawama bingi wa kuleta baana pano pa ntanda.—Yakoba 1:17.

Pano mambo ka o twafwainwa kwambila kuba’mba Yehoba washikwa bingi bya mulekese? Akilangulukai bino bishinka.

▪ Wayuka kuba’mba bya mulekese byakonsha kutamisha bwikalo bwetu.—Efisesa 4:17-19.

▪ Witutemwa bingi kabiji ukeba kwituzhikijila ku bizumba.—Isaya 48:17, 18.

▪ Yehoba ukeba kuzhikijila masongola ne bisemi.—Mateo 19:4-6.

▪ Aye ukeba atweba kwikala na byubilo byawama ne kunemeka milanguluko ya bakwetu.—1 Tesalonika 4:3-6.

▪ Ukeba kuba’mba tunemekenga bulume bo etupa ne kwibwingijisha bulongo monka mwayila byo akeba.—Bahebelu 13:4.

▪ Yehoba wayuka kuba’mba bya mulekese bimwesha byubilo byatama bya kwa Satana.—Ntendekelo 6:2; Yuda 6, 7.

KISHINKA KINE: Bya mulekese byonauna bulunda bwa muntu na Lesa.—Loma 1:24.

Yehoba ukwasha bonse bakeba kuchinuzhuka kutamba bya mulekese. Baibolo wamba’mba: “Yehoba ye wa lusa ne wa bupe, Ubanda kuzhingila, ye wa lusa lwavujisha. Mambo aye wayuka mibiji yetu byo iji; Aye uvuluka’mba, bo ba lukungu.” (Salamo 103:8, 14) Aye ukeba kuba’mba bonse baji na michima ipelula beye “betumweshe kifyele ne kubilwa lusa lwa Lesa kimye kyo tubena kukeba bukwasho.”—Bahebelu 4:16; monai kakitenguluzha ka kuba’mba “Bya Kuleka Kutamba bya Mulekese.”

Bantu bavula balondela bikeba Lesa. Nanchi bukwasho bwanji bukwasha nyi? Akimonai Baibolo byo yamba pa bantu bamo bashinjile byubilo byatama: “Bemovwa, bemuzhijika ne kwimutela amba mwaoloka mu jizhina ja Nkambo yetu Yesu Kilishitu na mupashi wa Lesa wetu.” (1 Kolinda 6:11) Byonka byajinga mutumwa Paulo, bano bakonsha kwamba’mba: “Mambo mu bintu byonse nji na ngovu ya kwibyuba kupichila mwi Lesa umpa bulume.”—Filipai 4:13.

Susan washinjile kutamba bya mulekese waambile’mba: “Yehoba ye yenkatu wafwainwa kukukwasha kushinda. Inge walomba kuba’mba akukwashe ne ku kutangijila wakonsha kwikala na jiwi ja mu muchima jatoka. Kechi ukakulengesha bumvu ne.”

[Tubyambo twa mushi]

[Kitenguluzha pa peja 5]

BISHINKA BYAAMBA PA BYA MULEKESE

PA KUPITAPO SEKONDI UMO: Pepi na bantu 30,000 batamba bya mulekese pa makeyala apa intaneti.

PA KUPITAPO MINITI UMO: Bantu bengijisha intaneti batuma bya mulekese kukila pa 1.7 MILYONYI

PA KUPITAPO JIOLA JIMO: Pepi na mavidyo ABIJI muji bya mulekese byatama alupulwa mu United States.

PA JUBA PA JUBA: Mavidyo a bya mulekese kukila pa MAMILYONYI ABIJI bantu bapana mali ne kutamba mu United States.

PA ÑONDO PA ÑONDO: Bansongwalume pepi na 9 pa baji 10 ne bansongwakazhi 3 pa baji 10 mu United States batamba bya mulekese.

PA MWAKA PA MWAKA: Bya mulekese byo balenga ntanda yonse bamwenamo mali afika ku $100 BILYONYI (U.S.)

[Kitenguluzha pa peja 6, 7]

Bya Kuleka Kutamba bya Mulekese

Nanchi mwayukapo muntu ubena kukeba kuleka kutamba bya mulekese pano kya mukatazha nyi? Monai byaubile bantu bamo pa kuba’mba baleke kutamba bya mulekese.

1. Lombai kwi Lesa.

“Kintu kyanema kyafwainwa kuba muntu pa kuba’mba ashinde kutamba bya mulekese ke kulomba bukwasho kwi Yehoba kupichila mu lulombelo.”—Franz.

Yehoba wakonsha kupa muntu mupashi wazhila, kumupa bulume “bwa kuba bintu byo atemwa.” (Filipai 2:13) Umvwe walondela lutangijilo lwa uno mupashi, ukamukwasha kushinda “bisakasaka mubiji.”—Ngalatiya 5:16, 24.

2. Kebai bukwasho ku bakwenu.

“Kutamba bya mulekese kubiwa mu bufyamfya kabiji ke kintu kya bumvu kya kuba kechi wakonsha ne kukeba kubuula bantu kuba’mba bakukwashe ne. Kwikala kulanguluka amba nakonsha kupwisha luno lukatazho bunke bwami. Bino kuba bino kechi kyakonsheka ne. Wakonsha kulekatu umvwe wakeba bukwasho. Nafumishepo bumvu ne kubuula mwinakwami. Kabiji nabujileko ne mukwetu ye naketekela pa kuba’mba ankwashe. Kuba bino kwankatezhe bingi, pano bino nataine bukwasho bo nakebelenga.”—Yoshi.

Pa kuba’mba ubuule bantu kintu kya uno mutundu kikebewa kuchinchika ne kukosa. Bino kuba bino kwanema pa kuba’mba wamukeko ku uno muteeto watama ne kukosesha bulunda ne butemwe muntu bo ajinga nabo na bantu. Susan waambiwapo kala kunyuma waamba’mba: “Pa kupitapo kimye, ku muchima kwakasulukile bingi. Kimye kya kunyuma nakatazhiwanga bingi mu milanguluko, bino byonse byapwile ne kwikala na mutende.”—Yakoba 5:16.

3. Yukai ne kuchinuzhuka bintu bilengela mujojo wa bya mulekese.

Nanchi milanguluko, nangwa byo twiumvwa byo bilengela muntu kutendeka kulanguluka pa bintu byatama nyi? Kampe kukeba bya kukebakeba pa intaneti, kukizhamo kutamba TV, kutanga magazini, kuya ku mikola na kufwakasha, kumvwa nzala, bukaji, kwikala bunke nangwa kukoka nyi? Sven waambile’mba: “Yukai byo muba pa bino, ne kwibichinuzhuka.” Yesu waambile’mba: “Umvwe jiso jobe ja ku kilujo jakutuntwisha jilobolemo ne kwijela.”—Mateo 5:29.

Franz waambile’mba: “Umvwe natendeka kutala wamukazhi kya kumukumbwa, ponkapo nfikenatu kulomba kwi Yehoba ne kufumyako meso lubilo.” Mushakulu wa kishinka wa mu Baibolo aye Yoba waambile’mba: “Nezhijikile namba meso ami kechi akatale kamwale na lwiso ne”—Yoba 31:1.

4. Koseshai bulunda bwenu ne Lesa.

Franz wanungapo kwamba’mba: “Langulukainga pa bintu byawama, tai muchima ku bya ku mupashi mu bwikalo bwenu”

Baibolo waamba’mba: “Kyapelako, anwebakwetu, langulukai byonse bya kine, ne byonse byashiñama, ne byonse byaoloka ne byonse byawamisha, ne byonse bya buya, ne byonse bya lusa; kabiji umvwe ko buji buwame, kabiji umvwe ko luji lutotelo, langulukai bino bintu . . . , ne aye Lesa wa mutende ukekala nenu.”—Filipai 4:8, 9.

[Kipikichala]

1

[Kipikichala]

2

[Kipikichala]

3

[Kipikichala]

4