Yehoba Ukemukosesha

1, 2. Lesa waubilepo ka mu kimye kya kala, kabiji lelo jino bamo bakonsha kwiipuzha’mba ka inge bakolwa?

INGE kya kuba paji kimye kyo mwakolelwe bingi, kampe mwiipwizhenga’mba: ‘Nanchi nkakosa nyi?’ Nangwa kampe wa mu kisemi nangwa mulunda nenu wakolwa kabiji mubena kulanguluka inge ukakosa nangwa ne. Mwayilatu kisemwa, tukeba kwikala na butuntulu bwa mubiji bwawama atweba bene ne bantu bo twatemwa. Mu Baibolo, tutangamo mashimikila a bantu bakolelwe nga kabiji bakebelenga kuyuka inge bakakosa. Kya kumwenako, Mfumu Ahaziya mwana wa kwa Ahaba ne Yezebeli, wazhinaukilenga inge ukakosa. Kabiji palutwe pacheche, mfumu wa bena Silya aye Benehadada wakolelwe kabiji washikishe inge kya kuba ukakosa.—2 Bamfumu 1:2; 8:7, 8.

² Kabiji Baibolo witubuula ne kuba’mba kala Yehoba wabukilepo bantu bamo mu jishinda ja kukumya ne kwingijisha bangauzhi banji kusangula bamo bafwile. (1 Bamfumu 17:17-24; 2 Bamfumu 4:17-20, 32-35) Lelo jino, bantu bamo inge bakolwa beipuzha inge Lesa ukobapo kimo ne kwibakwasha kukosa.

3-5. Yehoba ne Yesu bakonsha kuba ka, kabiji ñanyi mepuzho o tusakwisambapo?

³ Yehoba uji na bulume bwa kulengela muntu kukolwa nangwa kukosa. Wakambwile bantu bamo na bikola, nabiji Felo mu kimye kya kwa Abalahama ne Milyama nyenga ya kwa Mosesa. (Ntendekelo 12:17; Kubala 12:9, 10; 2 Samwela 24:15) Kabiji wakambwile bena Isalela na ‘bikola nangwa binkunka’ kimye kyo balekele kwikala ba kishinka kwi aye. (Mpitulukilo ya mu Mizhilo 28:58-61) Pa bimye bikwabo, Yehoba wazhikijile bantu banji ku bikola. (Kulupuka 23:25; Mpitulukilo ya mu Mizhilo 7:15) Kabiji wabukilepo ne bamo. Kya kumwenako, wabukile Yoba kimye kyo akolelwe ne kukeba kufwa.—Yoba 2:7; 3:11-13; 42:10, 16.

⁴ Twashiinwa kuba’mba Yehoba uji na bulume bwa kubuka bakolwa. Yesu naye wabukile bakolelwe. Kimye kyo ajinga pano pa ntanda, wabukile bakolelwe bikola nabiji mbumba nangwa kishimu. Walabishe ba mpofu ne kubuka boba bajinga na kalepu. (Tangai Mateo 4:23, 24; Yoano 9:1-7) Bino bya kukumya bitukwasha kutengela bintu byawama Yesu byo akoba mu ntanda ipya. Pa kyokya kimye, “kafwako muntu nangwa umo ukekala mu kyalo ukamba’mba: ‘Nakolwa’ ne.”—Isaya 33:24.

⁵ Pano bino inge twakolwa, nanchi twakonsha kuketekela’mba Yehoba nangwa Yesu basakwitubuka mu jishinda ja kukumya lelo jino nyi? Kabiji ñanyi bintu byo twafwainwa kulangulukangapo pa kusala jishinda ja kubukilwamo?

KETEKELAI MWI YEHOBA KIMYE KYO MUBENA KUKOLWA

6. Baibolo waambapo amba ka pa bya kukumya byaubanga bena Kilishitu mu myaka kitota kitanshi?

⁶ Mu myaka kitota kitanshi, Yehoba washingile bena Kilishitu na mupashi wazhila ne kupapo bamo bulume bwa kuba bya kukumya. (Byubilo 3:2-7; 9:36-42) Kya kumwenako, bajinga na bulume bwa kubuka bantu ne kwamba milaka yapusana pusana. (1 Kolinda 12:4-11) Bino mu kuya kwa moba, bino bya kukumya byapwile, byonkatu byaambile Baibolo amba bikapwa. (1 Kolinda 13:8) Onkao mambo, ano moba kechi twakonsha kuketekela’mba Lesa usakwitubuka nangwa kubuka balongo betu mu jishinda ja kukumya ne.

7. Salamo 41:3 wakonsha kwitutundaika byepi?

⁷ Bino inge mwakolwa, Yehoba ukemutekenesha ne kwimukwasha, byonkatu byo aubile ku bakalume banji ba kala. Mfumu Davida wanembele’mba: “Ye mwine wa lusekelo awa ukwasha muyanji; Yehoba ukamupokolola mu juba ja bya malwa. Yehoba ukamuzhikijila ne kumulama na bumi.” (Salamo 41:1, 2) Davida kechi walumbulwile’mba muntu wawama wajingako pa kyokya kimye wakwashanga bayanji kechi ukafwa ne. Pano Yehoba wakonsheshe byepi kukwasha uno muntu wawama? Davida walumbulwile’mba: “Yehoba ukamukosesha mu kimye kya misongo yanji pa mwanya; mukamukwasha mu kukolwa kwanji.” (Salamo 41:3) Yehoba wayuka onse makatazho apitamo bakalume banji, kabiji kechi wibalubako ne. Wakonsha kwibalengela kuchinchika ne kwibapa maana. Kabiji Yehoba walengele mubiji wa muntu mu jishinda ja kuba’mba wakonsha kwibuka aye mwine.

8. Kwesakana na Salamo 41:4, Davida walombele ka kwi Yehoba kimye kyo akolelwe bingi?

⁸ Mu Salamo 41, Davida witubuula ne pa kimye kyo akolelwe bingi ne kukooka kabiji waakaminwe. Kyamweka pa kyokya kimye, mwananji aye Abisalomo wakebelenga kwangata bufumu bwa bashanji ne kwikala mfumu. Davida wakolelwe bingi kya kuba wakankelwe ne kukanya Abisalomo. Wayukile’mba ano makatazho aishile mu kisemi kyanji na mambo a mambo o alengele na Batesheba. (2 Samwela 12:7-14) Pano waubilepo ka? Walombele’mba: “Anweba Yehoba ngubilai lusa. Mbukai, mambo nemulenga mambo.” (Salamo 41:4) Davida wayukile’mba Yehoba wamulekelako mambo, kabiji waketekejile mwi Lesa amba usakumukwasha mu kukolwa kwanji. Bino nanchi Davida waketekejile’mba Yehoba usakumubuka mu jishinda ja kukumya nyi?

9. (a) Ñanyi kintu Yehoba kyo aubijile Mfumu Hezekiya? (b) Davida waketekejilenga ka kwi Yehoba?

⁹ Ibyo kuba’mba bimye bimo Lesa wabukanga bantu. Kya kumwenako, kimye Mfumu Hezekiya kyo akebelenga kufwa, Yehoba wamubukile. Hezekiya waikele ne myaka ikwabo 15. (2 Bamfumu 20:1-6) Bino Davida kechi waketekejile’mba usakubukwa mu jishinda ja kukumya ne. Pakuba, waketekejile’mba Lesa ukamukwasha byonkatu byo akwasha muntu yense “ukwasha muyanji.” Davida wajinga na bulunda bwawama ne Yehoba, onkao mambo, walombele kwi Yehoba amba amutekeneshe ne kumuta muchima mu kukolwa kwanji. Kabiji walombele’mba mubiji wanji akose ne kwikala mutuntulu. Ne atweba twakonsha kumulomba Yehoba amba etukwashe mu jishinda jimotu.—Salamo 103:3.

10. Ki ka kyamwekejile Tolofimusa ne Epafolodita, kabiji kino kitufunjishapo ka?

¹⁰ Mu myaka kitota kitanshi, kechi bena Kilishitu bonse bo babukanga mu jishinda ja kukumya ne, nangwa kya kuba mutumwa Paulo ne batumwa bakwabo bajinga na bulume bwa kubuka bakolwa. (Tangai Byubilo 14:8-10.) Mutumwa Paulo wabukile shanji Pubiliusa wakolelwe kikola kya mashika ne kikola kikwabo kyatama. Paulo “walombele ne kumutenteka maboko, ne kumubuka.” (Byubilo 28:8) Bino Paulo kechi wabukilenga bantu bonse bo ayukile ne. Mulunda nanji umo aye Tolofimusa, wayile ne Paulo pa lwendo lwanji lwa bumishonale. (Byubilo 20:3-5, 22; 21:29) Kimye Tolofimusa kyo akolelwe, Paulo kechi wamubukile ne. Onkao mambo, Tolofimusa walekele kwenda ne Paulo ne kushala mu Miletusa pa kuba’mba akose. (2 Timoti 4:20) Mulunda mukwabo wa kwa Paulo aye Epafolodita, naye wakolelwe kabiji kwashajiletu pacheche kufwa. Bino Baibolo kechi waambapo amba Paulo wamubukile ne.—Filipai 2:25-27, 30.

BAÑANYI BO MWAFWAINWA KUMVWINA?

11, 12. Twayukapo ka pe Luka, kabiji wakwashishe byepi Paulo?

¹¹ Luka wajinga dokotala kabiji waendanga ne Paulo. (Byubilo 16:10-12; 20:5, 6; Kolose 4:14) Kyamweka wakwashangako Paulo ne bakwabo inge bakolwa pa lwendo lwabo lwa bumishonale. (Ngalatiya 4:13) Byonkatu byaambile Yesu amba, “aba bakolwa” bo bakeba dokotala.—Luka 5:31.

¹² Luka kechi wajinga muntutu watemenwe kubuula bakwabo bya kuba inge bakolwa ne, bino wajinga dokotala wafunda. Baibolo kechi waamba kimye nangwa mpunzha Luka ko afunjijile bya budokotala ne. Bino waamba’mba Paulo watumine mitende ku bena Kolose kufuma kwi Luka. Onkao mambo, kyamweka Luka wafunjijile budokotala pa sukulu wa bya budokotala wajinga mu Laodikea, muzhi wajinga kwipi na Kolose. Kabiji Luka byo anembele buku wanji wa Mambo Awama ne buku wa Byubilo, waingijishe byambo bya budokotala. Na mambo a kuba wajinga dokotala, wavwangilemo mashimikila avula aamba pa bimye Yesu byo abukile bantu.

13. Twafwainwa kuvulukanga ka saka tukyangye kupana nangwa kutambula muchi nangwa jishinda ja kubukilwamo?

¹³ Lelo jino, kafwako mulongo nangwa umo wakonsha kuba bya kukumya ne kwitubuka ne. Bino na mambo a kuba bakeba kwitukwasha, bamo bakonsha kwitubuulako bya kuba nangwa kya kuba kechi twibepuzha ne. Ibyo kuba’mba bintu bimo byo betubuulako kechi byatama ne. Kya kumwenako, Paulo wabuujile Timoti amba atomengako binyu. Timoti wajinga na lukatazho lwa kukolwa munda, kampe na mambo a kutoma mema atama.a (Monai tubyambo twa munshi.) (Tangai 1 Timoti 5:23.) Pano bino, twafwainwa kujimuka. Mulongo wakonsha kwambila mu mashinda apusana pusana pa kuba’mba tuswe kutoma muchi umo wa ku kipatela nangwa wa kimuntu nangwa amba tujenga kajo kamo. Wakonsha kwitubuula’mba ye muchi wakwashishe umo wa mu kisemi kyanji wajinga na lukatazho luntutu lumo. Bino kino kechi kibena kulumbulula’mba ne atweba uketukwasha ne. Twafwainwa kuvuluka’mba nangwa kya kuba bantu bavula baingijisha muchi umo nangwa jishinda jimo ja kubukilwamo, byakonsha kuleta makatazho ku bakwabo.—Tangai Byambo bya Maana 27:12.

JIMUKAI NE KULANGULUKAPO BULONGO

14, 15. (a) Bantu ba mutundu ka bo twafwainwa kujimuka nabo? (b) Twakonsha kufunjilako ka ku Byambo bya Maana 14:15?

¹⁴ Atweba bonse tukeba kwikala bakosa ne kwiyowa bumi ne kwingijilanga Yehoba. Bino na mambo a bumbulwa kulumbuluka, tukolwa. Inge twakolwa, kwakonsha kwikala mashinda avula a kubukilwamo, kabiji tuji na luusa lwa kwifuukwila jishinda jo tusakwingijisha. Kyatamakotu ke kya kuba’mba, bantu bamo ne makampanyi amo babepa amba bataana muchi wakonsha kubuka kikola kyetu. Boba bino na mambo a kukeba kulenga mali avula. Bakonsha kwamba’mba bantu bavula baingijishapo kala uno muchi bakosa. Kabiji inge twakolwa, twakonsha kweseka kwingijisha kiji kyonse kyakonsha kwitulengela kukosa ne kwikala myaka yavula. Bino kechi twafwainwa kulubako lujimuno luji mu Mambo a Lesa lwa kuba’mba: “Muntu wabula kuyuka bintu ye kitabilambijinga, bino muntu wajimuka ulangulukishapo pa bintu byo oba.”—Byambo bya Maana 14:15.

¹⁵ Inge twajimuka, nangwa inge tuji na maana, twafwainwa kujimuka pa kuswa kintu, kikatakata inge ubena kwitubuula bya kuba kechi wafunda ne. Twakonsha kwishikisha’mba: ‘Awe muntu waamba’mba ano mavitameni, muchi wa kimuntu, nangwa kajo kakwashishepo bamo, nanchi nashiinwa’mba kine bino bintu bibakwashishe nyi? Nangwa kya kuba bakwabo bibakwashishe, nayuka byepi amba ne amiwa bikankwasha? Nanchi nafwainwa kukebakebapo bishinka ne kwisambapo na bamo bafunda bulongo bya kubuka kino kikola kuba’mba bambuke nyi?’—Mpitulukilo ya mu Mizhilo 17:6.

16. Ñanyi bintu byo twafwainwa kulangulukapo kimye kyo tubena kufuukula jishinda ja kubukilwamo?

¹⁶ Kimye kyo tubena kufuukula jishinda ja kwitupiminamo nangwa ja kubukilwamo, twafwainwa “kulanguluka bulongo,” nangwa kwingijisha milangwe. (Titusa 2:12) Kino kyanema bingi, kikatakata inge jishinda jo babena kwitupiminamo nangwa kwitubukilamo jamweka kukobankana. Nanchi muntu ubena kwitwingijilapo wakonsha kulumbulula bulongo jino jishinda ja kupiminamo nangwa ja kubukilwamo byo jingila nyi? Nanchi byo alumbulula kechi bibena kumvwanyika bulongo nenyi? Nanchi badokotala bavula baswa kuba’mba jino jishinda ja kupiminamo nangwa ja kubukilwamo jakonsha kubuka muntu nyi? (Byambo bya Maana 22:29) Kimo kimye muntu wakonsha kwimubuula’mba jino jishinda ja kubukilwamo ja katataka kabiji badokotala bavula bakyangye kwijiyuka ne. Bino nanchi kuji bishiino bibena kumwesha’mba jino jishinda ja kubukilwamo ko jiji nyi? Bamo bakonsha ne kwitwambila’mba jino jishinda ja kubukilwamo jingila na bulume bumo bubula kumweka. Mu kuba bino mwakonsha kufuma byatama. Vulukai’mba Lesa witukanya kwingijisha bulume bwa mipashi nangwa bwa bingelekezha.—Mpitulukilo ya mu Mizhilo 18:10-12; Isaya 1:13.

“MWIKALE MUTENDE!”

17. Ñanyi kintu kyo tukeba atweba bonse?

¹⁷ Jibumba jitangijila ja mu myaka kitota kitanshi jatumine nkalata ku balongo mu bipwilo ne kwibabuula bintu bimo byo bafwainwe kuchinuzhuka. Pa kupwisha ino nkalata, jibumba jitangijila janembele’mba: “Umvwe saka mukana bino bintu, mukoba bulongo. Mwikale mutende!” (Byubilo 15:29) Nangwa kya kuba bino byambo byapelako byajingatu bya kwibashajikapo, bituvululako kuba’mba atweba bonse tukeba kwikala na bumi bwawama.

18, 19. Ñanyi bintu byo tubena kutengela mu ntanda ipya?

¹⁸ Na mambo a kuba twi bambulwa kulumbuluka, kechi twakonsha kuchinuzhuka bikola byonse ne. Kabiji inge twakolwa, kange tuketekelenga’mba Yehoba uketubuka mu jishinda ja kukumya ne. Bino tubena kutengela kimye kya kulutwe Lesa po aketubuka ku bikola byonse. Pa Lumwekesho 22:1, 2, mutumwa Yoano waambile pa “mema a bumi” ne pa “bichi bya bumi” bikabuka bantu bonse. Abino kechi bibena kulumbulula michi ya kimuntu yo twakonsha kutoma luno nangwa mu ntanda ipya pa kuba’mba tukose ne. Pakuba, bimenako bintu byonse bikoba Yehoba ne Yesu pa kuba’mba tukekalenga myaka ne myaka.—Isaya 35:5, 6.

¹⁹ Tutengela bingi kyokya kimye kyawama. Bino pa kino kimye, twayuka’mba Yehoba witutemwa atweba bonse ne kuba’mba wayuka byo tumvwa inge tubena kuyanda. Byonka byaubile Davida, ne atweba twaketekela’mba inge tubena kukolwa Yehoba kechi uketulekelela ne. Ukatwajijila kuta muchima bantu ba kishinka kwi aye.—Salamo 41:12.