“Kuchinchika Kwenu Mwikuleke Kwingile Mwingilo Wako Yense”
“Kuchinchika kwenu mwikuleke kwingile mwingilo wako yense, pa kuba’mba mwikale balumbuluka kabiji batuntulu mu bintu byonse, kwa kubula kukajilwa kintu nangwa kimo.”—YAKOBA 1:4.
1, 2. (a) Twakonsha kufunjilako ka ku kuchinchika kwa kwa Gidiona ne bashilikale banji 300? (Monai kipikichala kitanshi.) (b) Kwesakana na Luka 21:19, mambo ka o kyanemena kuchinchika?
AKIFWANYIKIZHAI byajinga nkondo yakatazha yajinga pakachi ka bashilikale bena Isalela, batangijilwenga na Mutonyi Gidiona, kimye kyo balwilenga na balwanyi babo. Gidiona ne bashilikale banji bapangishenga bena Mijanyi ne boba bebakwashishenga bufuku bonse pa musinso walepele makilomita 32. Baibolo witubuula kyamwekele, amba: “Kepo Gidiona aishile ku Yodano ne kumwabuka. Aye ne banabalume 300 bo ajinga nabo bakookele.” Pano kechi bakishinjile nkondo ne, mambo kwakishajile bashilikale 15,000 bo bafwainwe kulwa nabo. Bano balwanyi bamanyikile bena Isalela pa myaka yavula, onkao mambo, bashilikale bena Isalela kechi balekele kwibapangisha ne. Gidiona ne bashilikale banji batwajijile kupangisha balwanyi babo kufikatu ne byo bebashinjile.—Mitonyi 7:22; 8:4, 10, 28.
2 Ne atweba tubena kulwa nkondo yakatazha. Balwanyi betu ke Satana, ntanda yanji, ne bumbulwa kulumbuluka bwetu. Atweba bamo twatendekele kala kulwa na bano balwanyi. Na bukwasho bwa Yehoba, twashinda bulwi bimye byavula. Pano bino, tukyangye kushinda nkondo yapelako. Bimye bimo twakonsha kukooka na kulwa. Nangwa twakonsha kukooka na kupembelela mpelo ya buno bwikalo bwatama. Yesu witujimwineko amba tukapitanga mu meseko akatazha ne kwitumanyika mu moba a kupelako. Pano bino waambile ne kuba’mba inge twachinchika, tukashinda. (Tangai Luka 21:19.) Kuchinchika kulumbulula ka? Ñanyi bintu biketukwasha kuchinchika? Twakonsha kufunjilako ka ku boba bachinchikile? Kabiji twakonsha kuba byepi pa kuba’mba ‘kuchinchika kwetu kwingile mwingilo wako yense’?—Yakoba 1:4.
KUCHINCHIKA KULUMBULULA KA?
3. Kuchinchika kulumbulula ka?
3 Mu Baibolo, kuchinchika kulumbulula byavula, kechi kutwajijilatu kukosa mu bimye bya makatazho ne. Pakuba, kuchinchika kwavwangamo byo tulangulukapo ne byo tumvwa pa meseko o tupitamo. Kuchinchika kwitukwasha kukosa, kwikala ba kishinka, ne kutekanya. Buku umo waamba’mba kuchinchika ke kyubilo kitukwasha kwikala na luketekelo lwakosa ne kubula kulefulwa inge tubena kupita mu meseko. Kuchinchika kwitukwasha kwikala bakosa ne kubula kutelengela kimye kyo tubena kupita mu meseko akatampe. Kabiji kwitukwasha kushinda meseko ne kuta muchima pa bintu byawama bikafumamo, kechi pa bulanda bo tuji nabo ne.
4. Mambo ka o twakonsha kwambila’mba butemwe bo bwitulengela kuchinchika?
4 Butemwe bwitulengela kuchinchika. (Tangai 1 Kolinda 13:4, 7.) Mu ñanyi mashinda? Kutemwa Yehoba kwitulengela kuchinchika lukatazho lonse lo aswisha. (Luka 22:41, 42) Kutemwa balongo kwitukwasha kuchinchika inge betulubankanya na mambo a bumbulwa kulumbuluka bwabo. (1 Petelo 4:8) Kutemwa benakwetu kwitukwasha kuchinchika “bya malwa” bipitamo ne boba baji mu masongola awama, kabiji kwitukwasha kukosesha masongola etu.—1 Kolinda 7:28.
ÑANYI BINTU BIKEMUKWASHA KUCHINCHIKA?
5. Mambo ka Yehoba o aikela yenkatu wafikilamo kwitukwasha kuchinchika?
5 Lombai Yehoba amba emukwashe. Yehoba ye “Lesa witulengela kuchinchika kabiji witutekenesha.” (Loma 15:5) Ye yenkatu wayuka bulongo bintu byo tupitamo, byo tumvwa, ne nkomeno yetu. Onkao mambo, wayuka bukwasho bo tukeba pa kuba’mba tuchinchike. Baibolo waamba’mba: “Upa bamwakamwa bintu byo bakeba; aye umvwa kujila kwabo kwa kukeba bukwasho, kabiji wibapokolola.” (Salamo 145:19) Pano Lesa ukumbula byepi inge twamulomba amba etupe bulume bwa kuchinchika?
Yehoba wituyuka bulongo, kabiji wayuka bukwasho bo tukeba pa kuba’mba tuchinchike
6. Byonka byo alaya mu Baibolo, Yehoba wakonsha ‘kwitumwena byepi jishinda ja kuchinchikilamo’ meseko?
6 Inge twalomba Yehoba amba etukwashe kuchinchika, witulaya amba ‘uketumwena jishinda ja kuchinchikilamo.’ (Tangai 1 Kolinda 10:13.) Uba byepi bino? Bimye bimo, wakonsha kufumyapo lweseko. Bino javula witupa bulume pa kuba’mba ‘tuchinchike saka twatekanya mu bintu byonse ne kwikala na lusekelo.’ (Kolose 1:11) Kabiji na mambo a kuba wayuka bulongo byo twalengwa, byo tulanguluka, ne byo tumvwa, Yehoba kechi ukaswisha lweseko kukatazha kya kuba lwitulengela kuleka kwikala ba kishinka ne.
7. Mambo ka o twafwainwa kujila kajo ka ku mupashi pa kuba’mba tuchinchike? Ambai kya kumwenako.
7 Koseshai lwitabilo lwenu kupichila mu kuja kajo ka ku mupashi. Mambo ka kajo ka ku mupashi o kanemena? Kya kumwenako: Pa kuba’mba muntu akanjile mutumba walepesha (wa Everest), wafwainwa kuja kajo kavula kaesakana na ko akonsha kuja pa moba asatu nangwa ana. Mu jishinda jimotu, twafwainwa kuja kajo ka ku mupashi kavula bingi pa kuba’mba tuchinchike ne kufikizha bikonkwanyi byetu. Twafwainwa kwibikako kwikalanga na lufunjisho lwa pa bunke ne kuya na kupwila. Bino bintu biketukwasha kukosesha lwitabilo lwetu ne kuchinchika.—Yoano 6:27.
8, 9. (a) Kwesakana na Yoba 2:4, 5, ñanyi kintu kikwabo kyesekwa inge tubena kupita mu meseko? (b) Kimye kyo mubena kupita mu meseko, ñanyi bintu byo mwakonsha kufwanyikizha?
8 Vulukainga amba mwafwainwa kwikala ba kishinka kwi Lesa. Kimye kyo tupita mu meseko, tuyanda bingi. Pano bino, buyanji kechi bo bonkatu bufumamo ne. Bukishinka bwetu kwi Lesa nabo bwesekwa. Byo tuba inge tubena kupita mu meseko bimwesha inge twashiinwa’mba Yehoba ye Kalama mwine wa bilengwa byonse nangwa ne. Mu ñanyi jishinda? Satana, mulwanyi ulengulula bukalama bwa Lesa, waendelekele Yehoba kupichila mu kwamba’mba bantu bengijilatu Lesa na mambo a bintu byawama byo ebapa. Satana waambile’mba: “Muntu wakonsha kupana kintu kyonse kyo aji nakyo pa kuba’mba apulushe bumi bwanji.” Kabiji Satana waambile pe Yoba amba: “Bino umvwe mutanyike kuboko kwenu ne kupuma pa kikupa kyanji ne pa mubiji wanji, aye kine ukemwambila mwenga.” (Yoba 2:4, 5) Nanchi luno Satana waleka kwamba bino byambo nyi? Kwalepeshatu. Byo papichile myaka yavula, kimye Satana kyo bamupangilemo mwiulu, watwajijile kupamo mambo bakalume ba Lesa ba kishinka. (Lumwekesho 12:10) Lelo jino, Satana watwajijila kwamba’mba bantu bapopwelatu Lesa na mambo a bintu byawama byo ebapa. Ukebesha bingi amba tukane luusa lwa Lesa lwa kwitulama ne kuleka kumwingijila.
9 Kimye kyo mubena kupita mu lweseko, esekai kufwanyikizha amba mubena kumona Satana ne bandemona banji baimana lubaji lumo. Bakeba kumona byo musakuba, kabiji babena kwamba’mba katatakatu mulefulwe. Kabiji ku lubaji lukwabo kuji Yehoba, Mfumu wetu aye Yesu Kilishitu, bashingwa basangulwa, ne biumbi bya bamalaika. Nabo babena kumona byo mubena kupita mu lweseko, kabiji babena kwimutundaika kuchinchika. Baumvwa bulongo pa kumona amba mwachinchika ne kutwajijila kwikala ba kishinka kwi Yehoba. Kabiji mwaumvwa Yehoba na kwimwambila’mba: “Mwanami, wikale wa maana ne kusangajika muchima wami, pa kuba’mba namukumbule awa uñendeleka.”—Byambo bya Maana 27:11.
Yesu watele maana pa bintu byawama byakonsheshe kufumamo inge wachinchika
10. Byonka byaubile Yesu, ñanyi bintu byo twafwainwa kutapo maana kimye kyo tubena kuchinchika makatazho?
10 Tai maana pa bintu byawama bikafumamo. Fwanyikizhai’mba muji pa lwendo lwalepa lwa kukafika kesha lukelo. Pa kuba’mba mukafike ko mubena kuya, mwafwainwa kwenda bufuku bonse. Konse ko mubena kutala kwafiita. Bino mwayuka’mba busakukya, kabiji inge mutwajijile kwenda musakufika ko mubena kuya. Bwikalo nabo buji nobe luno lwendo. Bimye bimo, mwakonsha kupita mu makatazho abaya, kabiji mwakonsha kumona nobe akatazha kushinda. Kampe Yesu naye byo byo aumvwine. Kimye kyo bamwipayilenga pa kichi kya lumanamo, bamulengeshe bumvu kabiji wajinga mu misongo ikatampe. Kino kyo kimye kyakatezhe bingi mu bwikalo bwanji. Ñanyi kintu kyamukwashishe kuchinchika? Baibolo waamba’mba watele maana pa “lusekelo lo bamutujile kulutwe.” (Bahebelu 12:2, 3) Yesu watele maana pa bintu byawama byakonsheshe kufumamo inge wachinchika, kabiji kyanemeshe kwi aye ke kukwasha kutumbijika jizhina ja Lesa ne kutundaika bukalama bwanji. Wayukile’mba lweseko lwajingatu lwa pa kakimye kacheche, bino mfweto yanji mwiulu ikekala ya myaka ne myaka. Lelo jino, meseko o mupitamo akonsha kumweka kukatazha kushinda ne kwimuletela bulanda, bino vulukai’mba a pa kakimye kachechetu.
“ABA BACHINCHIKA”
11. Mambo ka o twafwainwa kufunjila ku bintu byapitamo “aba bachinchika”?
11 Kechi yetu bonkatu bachinchika meseko ne. Pa kutundaika bena Kilishitu kuchinchika meseko avula afuma kwi Satana, mutumwa Petelo wanembele’mba: “Mwimenai saka mwakosa mu lwitabilo, byo mwayuka’mba bya kumanama bintutu bimo byo bibena kupitamo ne balongo benu bonse baji pano pa ntanda.” (1 Petelo 5:9) Bintu byapitamo “aba bachinchika” bitufunjisha kwikala ba kishinka, kabiji bitutundaika kuba’mba ne atweba twakonsha kushinda meseko ne kwituvululamo amba mukafuma byawama inge twatwajijila kwikala ba kishinka. (Yakoba 5:11) Twayai twisambeko pa bamo bachinchikile.[1]—Monai byambo bikwabo.
12. Tufunjilako ka ku byaubile bakelubi bo babikile mu bujimi bwa Edena?
12 Bakelubi ke bamalaika baji na kifulo kikatampe bingi. Panyuma ya kuba Adama ne Evwa balenga mambo, Yehoba wapele bakelubi bamo mwingilo mukwabo pano pa ntanda. Uno mwingilo wapusene bingi na ye baingilanga mwiulu. Kyo baubile kitufunjisha’mba ne atweba twafwainwa kuchinchika inge betupa mwingilo wakatazha. Baibolo waamba’mba Yehoba “wabikile bakelubi ku musela ne mpoko yateemenenga mujilo saka izhokoloka na kulama jishinda jayile ku kichi kya bumi.”[2] (Monai byambo bikwabo.) (Ntendekelo 3:24) Baibolo kechi waambapo’mba bakelubi bejizhenyenga nangwa kulanguluka’mba abo banema kabiji kechi bakonsha kwingila uno mwingilo ne. Kechi baubile mukose nangwa kukooka ne. Pakuba, batwajijile kwingila mwingilo wabo kufikatu ne byo apwile, kampe mu kimye kya Muyulo, saka baingila pa myaka nobe 1,600.
13. Ñanyi kintu kyakwashishe Yoba kuchinchika meseko?
13 Muntu wa kishinka, aye Yoba. Kimye kimo mwakonsha kumvwa kutama inge mulunda nenu nangwa wa mu kisemi wimwambila bya kwimulefula. Nangwa kampe mwakolwa bingi nangwa muji na bulanda na mambo a kuba muntu ye mwatemwa wafwa. Nangwa kya kuba mubena kupita mu makatazho avula, kulanguluka pa byamwekejile Yoba kwakonsha kwimutekenesha. (Yoba 1:18, 19; 2:7, 9; 19:1-3) Yoba kechi wayukile ene mambo o apichijilenga mu meseko avula ne, pano bino kechi walekele kuchinchika ne. Ki ka kyamukwashishe kuchinchika? Mambo watemenwe Yehoba kabiji wachiinenga kumufichisha ku muchima. (Yoba 1:1) Yoba wakebelenga kutookesha Lesa ku muchima mu bimye byawama ne byakatazha. Kunungapo, Yehoba wamwesheshe Yoba bulume bwanji kupichila mu kumubuulapo bintu bimo bikatampe byo alenga. Kino kyalengejile Yoba kushiinwa amba Yehoba ukapwisha meseko anji pa kimye kyafwainwa. (Yoba 42:1, 2) Kabiji kino kyo kyamwekele. “Yehoba wafumishepo bya malwa pe Yoba ne kumubwezhezha bunonshi bwanji. Yehoba wamupele bintu byavula kukila pa byo ajinga nabyo kala, pa kintu kimo bibiji pa kintu kimo bibiji.” Yoba waikele “myaka yavula ne kutondwa na bumi.”—Yoba 42:10, 17.
14. Kwesakana na 2 Kolinda 1:6, kuchinchika kwa kwa Paulo kwakwashishe byepi bakwabo?
14 Mutumwa Paulo. Nanchi kuji babena kwimukanya kwingijila Lesa nangwa kwimumanyika nyi? Abya mwi mukulumpe mu kipwilo nangwa kalama wa mwanzo ubena kulanguluka amba muji na mingilo yavula bingi nyi? Umvwe ibyo, mwakonsha kufunjilako byavula kwi Paulo. Paulo bamumanyikile bingi, kabiji kimye kyonse waakamwanga bingi pa balongo mu bipwilo. (2 Kolinda 11:23-29) Pano bino, Paulo kechi wakookele ne, kabiji kuchinchika kwanji kwakoseshe bakwabo. (Tangai 2 Kolinda 1:6.) Ne anweba, kuchinchika kwenu kwakonsha kutundaika bakwenu kuchinchika.
KUCHINCHIKA “KWINGILE MWINGILO WAKO YENSE” MWI ANWEBA
15, 16. (a) Kuchinchika kafwainwa kwingila ñanyi “mwingilo”? (b) Ambai bya kumwenako bibena kumwesha byo twakonsha kuswisha ‘kuchinchika kwingila mwingilo wako yense.’
15 Mupashi watangijile mwana wa bwanga aye Yakoba kunemba’mba: “Kuchinchika kwenu mwikuleke kwingile mwingilo wako yense, pa kuba’mba mwikale balumbuluka kabiji batuntulu mu bintu byonse, kwa kubula kukajilwa kintu nangwa kimo.” (Yakoba 1:4) Kuchinchika kwakonsha kwingila byepi “mwingilo wako” yense mwi atweba? Meseko akonsha kwitufunjisha kutekanya, kumwesha kusanta, nangwa butemwe. Kimye kyo tubena kuchinchika lweseko, tukafunda kwikala na bino byubilo, kabiji kino kitukwasha kwikala bena Kilishitu bawama.
16 Kechi twafwainwa kulala mizhilo ya Yehoba pa kuba’mba tupwishe lukatazho lwetu ne. Pakuba, twafwainwa kuchinchika mambo kuchinchika kwitulengela kwikala bena Kilishitu bawama. Kya kumwenako, inge kibena kwimukatazha kuleka byubilo byatama, kange muleke kuchinchika ne. Lombai Yehoba kwimukwasha kukana milanguluko yatama. Nanchi mujipo na wa mu kisemi wimukanya kwingijila Yehoba nyi? Kange mulefulwe ne. Ibikaiko kutwajijila kwingijila Yehoba. Inge mwauba bino, mukatwajijila kuketekela mwi Yehoba. Vulukai’mba: Pa kuba’mba twitabilwe kwi Lesa, twafwainwa kuchinchika.—Loma 5:3-5; Yakoba 1:12.
17, 18. (a) Ambai kya kumwenako kibena kumwesha buneme bwa kuchinchika kufika ne ku mpelo. (b) Byo tubena kufwenya kwipi na mpelo, ñanyi luketekelo lo twafwainwa kwikala nalo?
17 Twafwainwa kuchinchika kufika ne ku mpelo, kechi pa kakimye kachechetu ne. Fwanyikizhai’mba bwato bubena kuloba. Pa kuba’mba bantu bapuluke, bafwainwa kufwenka kufika ku kitulu. Muntu inge wakana kufwenka wakonsha kufwa. Kyo kimotu ne muntu wafwenkako pacheche bino wikileka saka akyangye kufika ku kitulu, naye wakonsha kufwa. Inge tubena kukeba kwikala mu ntanda ipya, twafwainwa kutwajijila kuchinchika. Twayai twikale nobe mutumwa Paulo waambile’mba: “Kechi tubwela panyuma ne.”—2 Kolinda 4:1, 16.
18 Byonka byajinga Paulo, twashiinwa’mba Yehoba uketukwasha kuchinchika kufika ne ku mpelo. Paulo wanembele’mba: “Tubena kushinda kupichila mwi aye witutemenwe. Mambo amiwa nashiinwa kuba’mba lufu nangwa bumi nangwa bamalaika nangwa makafulumende nangwa bintu bijipo luno nangwa bintu bikeya nangwa bintu biji na bulume, nangwa bula bwa mwiulu nangwa bwa panshi nangwatu kilengwa kikwabo, kechi byakonsha kwitwabanya na butemwe bwa Lesa buji mwi Kilishitu Yesu Nkambo yetu ne.” (Loma 8:37-39) Ibyo kuba’mba bimye bimo tukooka. Bino twayai tulondelenga Gidiona ne bashilikale banji. Bakookele, bino kechi bekilekele ne. “Batwajijiletu na kupupila.”—Mitonyi 8:4.
^ [1] (jifuka 11) Kikemutundaika bingi inge mwatanga pa byachinchika bantu ba Lesa ba mu ano moba. Kya kumwenako, mu Buku wa Mwaka wa 1992, 1999, ne wa 2008 muji masawakya a lutundaiko a balongo betu ba mu Ethiopia, mu Malawi, ne mu Russia.
^ [2] (jifuka 12) Baibolo kechi watongola nambala ya bakelubi bo bapele uno mwingilo ne.