Nanchi Mwakonsha ‘Kwabukila ku Makedonya Nyi’?

1. Ki ka kyalengejile Paulo ne bakwabo kuya ku Makedonya?

¹ Mu mwaka wa 49 C.E., mutumwa Paulo wafumine mu muzhi wa Silya Antioka kuya pa lwendo lwanji lwa bubiji lwa bumishonale. Lwendo lwanji lwajinga lwa kufwakesha muzhi wa Efisesa ne mizhi ikwabo ya mu Asha Maina. Nangwa byonkabyo, mu kimwesho mwanamulume watangijilwe na mupashi wazhila wamwambijile ‘kwabukila ku Makedonya.’ Aye ne bakwabo baswile kuya kabiji bakalengele ne kipwilo kitanshi mu uno muzhi. (Byu. 16:9, 10; 17:1, 2, 4) Lelo jino, bantu bavula muno mu Zambia bekala mu mapunzha a mu mizhi mwabula bakulumpe bavula mu bipwilo bakutangijila mwingilo kabiji kino kibena kulengela busapwishi kubula kwenda bulongo. (Mat. 9:37, 38) Nanchi mukeba kukwasha bipwilo bya uno mutundu nyi?

2. Mambo ka bamo o babula kulangulukapo kuvilukila ku mapunzha kuji kukajilwa kukatampe?

² Kampepo ne anweba mukeba kwikala na muchima wajingapo na Paulo wa kukeba kwingilako pakatampe mu mwingilo, bino mukyangye kulangulukapo bya kuya na kwingijila ku mpunzha kwakepa basapwishi. Kyakumwenako, kampe kechi kyakonsheka anweba kutanwa ku Sukulu wa Baibolo wa Balongo Bakatanda na mambo a kuba mwasongola, mwakoma nangwa kampe mwi nyenga muzhike nangwa muji na baana ba bacheche ne. Kabiji kampe kechi mwalangulukapo bya kuvilukila ku nyaunda ya ku muzhi na mambo a kuba mubena kuzhinauka byo mwakonsha kwikala ku yoyo mpunzha ya katataka nangwa kufunda mulaka ungi ne. Nangwa byonkabyo, umvwe mwalombapo, mwakonsha kutana’mba bino bintu kechi byakonsha kwimulengela kubula kuvilukila ku kipwilo kuji kukajilwa ne.

3. Mambo ka kutanwa ku Sukulu wa Baibolo wa Balongo Bakatanda o kwabujila kwikela kintu kya kwimulengela kubula kuya na kusapwila ku mpunzha kwakepa basapwishi?

³ Nanchi Kutanwa ku Sukulu wa Baibolo wa Balongo Bakatanda ko Kulengela Muntu Kwabukila ku Makedonya Nyi? Ki ka kyalengejile Paulo ne bakwabo kwabukila ku Makedonya? Baketekejile mwi Yehoba ne mupashi wanji wazhila. (2 Ko. 3:1-5) Onkao mambo, nangwa kya kuba bwikalo bwenu kechi bwakonsha kwimulengela kutanwa ku uno sukulu ne, po pamotu mwakonsha kuya na kusapwila ku mpunzha kuji basapwishi ba Bufumu bacheche. Kabiji vulukai amba mubena kutambwila lufunjisho kupichila mu Sukulu wa Mwingilo wa Lesa ne Kupwila kwa Kipwilo, kukemulengela kumwenamo kechi na mambo a ko mubena kwingijila ne. Inge kya kuba muji na kikonkwanyi kya kukeba kutanwa ku Sukulu wa Baibolo wa Balongo Bakatanda, kuvilukila ku kipwilo kwakepa basapwishi ba Bufumu kukemulengela kufunjilako bintu byavula byo mwakonsha kwingijisha kimye kyo bakemwita kuya na kutanwa ku uno sukulu.

4. Mambo ka bakikulumpe o bafwainwa kubujila kulangulaka’mba kechi bakonsha kuya na kwingijila ku kipwilo kwakepa basapwishi ne?

⁴ Bakikulumpe: Bakikulumpe boba bulongo mu kipwilo babula kukolwakolwa kabiji baji na mali a kwikwashishamo, bakonsha kukwasha bingi mu mapunzha mwakepa basapwishi. Byonka byajinga mutumwa Paulo, bano basapwishi babambakana boba “bintu byonse na mambo a mambo awama ne kwiasapwila ku bantu.” (1 Ko. 9:23) Nanchi mwatambula penshonyi nyi? Bamo batambula mali a penshonyi akepa, bavilukila mu mapuzha a mu mizhi mwakepa basapwishi mujiko bwikalo bwapeela kukila mu taunyi.

5. Shimikizhaipo kyakumwenako kya mulongo watambwile penshonyi, wavilukijile ku mpunzha kwakepa basapwishi.

⁵ Randy, watambwile penshonyi waambile’mba: “kufuukulapo kutambula penshonyi bukiji kwandengejile amiwa ne mukazhami kutendeka bupainiya bwa kimye kyonse kabiji kwitulengela kwikala na jishuko ja kuya na kwingijila ku kipwilo kwakepa basapwishi. Kuba bino kwandetela mapesho avula bingi, kabiji ne mapesho akilamo ke kwikala na jiwi ja mu muchima jatoka.

6. Shimikizhaipo kyakumwenako kya nyenga muzhike wayile na kwingijila ku mpunzha kwakepa basapwishi.

⁶ Banyenga Bazhike: Yehoba wingijisha bingi banyenga kusapwila mambo awama mu mapunzha mwakepa bamingilo ba kunowa. (Sala. 68:11) Nyenga Kathe B. Palm. waingijile bupainiya bunke bwanji pa myaka yavula bingi kusapwila mu kyalo kyonse kya Chile kya mu South America. Waamba’mba: “Kafwako mwingilo mukwabo ye nakonsheshe kwingila wafwainwe kundetela lusekelo nangwa kunkosesha ku mupashi wakila pa uno wa bupainiya ne.”

7. Shimikizhaipo kyakumwenako kya kisemi kyavilukijile ku mpunzha kwakepa bamwingilo wa kunowa.

⁷ Bisemi: Umvwe muji na baana, nanchi kino kimulengela kukankalwa kuvilukila ku mpunzha kukwabo na kusapwila mambo awama nyi? Bamulume ne mukazhi baji na baana babiji ba myaka ya kusemwa itanu na isatu ne jikumi, bafuukwilepo kuvilukila ku mpunzha kwakepa basapwishi. Nsemi wa mukazhi wanembele bibamwekejile amba: “Twi balusekelo bingi kuba’mba twakomeshe baana betu bulongo ku ino mpunzha ko twavilukijile mambo bapwanañananga na bapainiya beikajila ne bamishonale. Bwikalo bwetu bwawaminako bingi na mambo a kwingijila ku mpunzha kwakepa basapwishi.”

8, 9. Nanchi kyakonsheka kuya na kwingijila ku mpunzha ingi ko bengijisha mulaka ye mwabula kuyuka kwa kubula kufunda yewo mulaka nyi? Londololai.

⁸ Kufunda Mulaka Ungi: Nanchi mulanguluko wa kukeba kufunda mulaka ungi wakonsha kwimulengela kukankalwa kuvilukila ku mpunzha ingi ko bengijisha mulaka ye mwabula kuyuka nyi? Yukai kuba’mba mu ano mapunzha mwakepa basapwishi mwakonsha kwikala bantu bayuka kwamba mulaka ye mwayuka. Kabuku ka kuba’mba Good News for People of All Nations, kakonsha kwimukwasha. Kunungapo, basapwishi bamo bebikako bingi kufunda bya kwimuna bantu ne bya kutendeka mwisambo na bantu bamba mulaka ungi.

⁹ Kalama wa mwanzo, aye Eric, kechi wayukile kwamba Kikaonde kimye kyo bamutumine na kwingijila mu mwanzo wa Bakaonde ne. Pa kupitapo bañondo bacheche panyuma ya kwingijila mu uno mwanzo, wanembele’mba: “Twamona’mba Yehoba Lesa, balongo ne banyenga mu bipwilo mo twingijila betukwasha bingi pa kufunda mulaka wa katataka. Pa kino kimye, tusapwila, kufunjisha bantu Baibolo ne kwamba majashi mu Kikaonde. Tukatwajijila kwingila na ngovu kuba’mba Yehoba naye akatwajijile kwitwingijisha mu mwingilo wetu ye betupa.” Bantu bomvwa bingi bulongo pa kumvwa muntu wamba mulaka ungi keesambe nabo mu mulaka wabo, nangwa kya kuba ubena kulubankanya kabiji kino kyakonsha kwibalengela kumvwa mambo awama. Twibikishako kukwasha boba baji na muchima wa kukeba kuyuka Lesa, nangwa kyakuba kechi twayukisha mulaka wabo ne. (Mateo 5:3) Na mambo a kino, pa mwaka pa mwaka bantu ba ‘njimi yonse’ babena kwikala baana ba bwanga ba kwa Kilishitu.

10. Mwingilo ka ye tuji nanji mu manyaunda muji bantu bamba milaka ya mu byalo bikwabo?

¹⁰ Bantu Bafuma mu Byalo Bingi: Byo kiji kuba’mba bantu bendaenda kufuma mu byalo bingi, kino kilengela mwingilo wa kukwasha bantu bamba milaka ya mu byalo bikwabo kubayilako. Basapwishi bavula bingi batwela mu “kibelo kikatampe kya mwingilo.” (1 Kolinda 16:9) Kyakumwenako, mwaka wapwa mu ñondo wa October, kipwilo kya mu Lusaka kya mulaka wa Chinese (Mandarin) ne jibumba ja mulaka wa Gujarati, jipwila pamo na kipwilo kya Lusaka Olympia Central, kyatendekele pa 1 September, 2009. Pa kino kimye, mu Zambia tuji na bipwilo bisatu bya Mulaka wa Kwamba na Maboko. Pano bino, mwingilo koakiji wa kukwasha bano bantu kufunda bukine.

11, 12. Shimikizhaipo kyakumwenako kya basapwishi bakwashishe bantu kumvwisha Baibolo mu mulaka wabo.

¹¹ Kya kine kuba’mba bantu bavula bafunda ne kumvwisha bukine bukiji umvwe kebebafunjishe mu mulaka wabo. “Na mambo a mambo awama” kabiji ne na mambo a kukeba “kwiasapwila ku bantu,” balongo ne banyenga bamo bafunda mulaka ungi. (1 Ko. 9:23) Kyamwekele kufuma mu kyalo kimo kimwesha’mba, nangwa kya kuba mwanamukazhi wamba mulaka wa Chinese bamushilanga kimye kyonse magazini kwi nyenga wamba mulaka wa Kizungu, aye wakananga kufunda Baibolo kufikatu ne kimye nyenga mukwabo wafunjilenga Chinese kyo amushijile buku mu uno mulaka. Waswile kutambula uno buku ne kutendeka kufunda Baibolo. Kwibikako kwa nyenga kwamba byambo bicheche mu mulaka waambanga mwanamukazhi ko kwalengejile’mba aswe kutendeka kufunda Baibolo.—Esakanyaiko Byu. 22:2.

¹² Nyenga umo painiya mu kyalo kya California wataine bantu bashinka matwi bavula mu nyaunda yanji. Walombele kwi Yehoba kumukwasha kutana muntu wakonsheshe kumufunjisha mulaka wa kwamba na maboko kuba’mba akafunjishenga bano bantu bukine. Juba jimo kimye kyo apotelenga bintu mu shitolo uji monka mu nyaunda yanji, mwanamukazhi wakyanyike umo washinka matwi wamusolomokele ne kumupa kapepala po anembele kintu kyo akebelenga kupota mu shitolo kuba’mba amwipwizheko umvwe mokiji. Panyuma ya kumukwasha, painiya wanembele byambo pa kapepala bya kumwesha’mba ubena kukeba kufunda mulaka wa kwamba na maboko kuba’mba akakwashenga bantu bashinka matwi mu yoyo nyaunda. Kabiji uno mwanamukazhi wakyanyike wanembele pa kapepala kushikisha’mba, “Mambo ka o mubena kukebela kukwasha bantu bashinka matwi?” Nyenga wanembele jikwabo amba: “Ne Kamonyi wa kwa Yehoba kabiji nkeba kukwasha bantu bashinka matwi kumvwisha Baibolo. Nkasekela bingi kukufunjisha Baibolo inge wamfunjisha mulaka wa kwamba na maboko.” Nyenga waambile’mba: “Kuba mwayuka lusekelo lukatampe lo najinga nalo kimye mwanamukazhi wakyanyike kyo aswile’mba ‘KYAWAMA.’” Nyenga wayanga ku uno mwanamukazhi wakyanyike kimye kyonse mabanga pa milungu itanu na umo. Nyenga wafunjile mulaka wa kwamba na maboko kabiji mwanamukazhi wakyanyike naye wafunjile bukine ne kubatizhiwa!

13. Ñanyi kintu kyo mwafwainwa kuba umvwe mukeba kuvilukila ku nyaunda ko bamba mulaka ungi?

¹³ Umvwe mwayuka mulaka mukwabo kabiji muji na kizaku kya kuvilukila ku mpunzha kwakepa basapwishi, mambo ka a kubujila kwisambapo na bakulumpe mu kipwilo? Umvwe bakulumpe bemuswisha kuviluka, mwakonsha kwipuzha kalama wa mwanzo umvwe kujipo mpunzha iji kwipi na ko mwikela ko mwakonsha kuya na kwingijilako. Umvwe kafwako, mwakonsha kunembela ofweshi wa musampi kikulutu bakulumpe mu kipwilo banemba nkalata ya kumwesha’mba bemuswisha kabiji amba mwipana kufunda mulaka ungi.

14. Aba bo kyakatazha kuya na kwingijila ku mapunzha a kwalepa, bakonsha kwingilako byepi pakatampe mu mwingilo ku mapunzha abo?

¹⁴ Umvwe Kimukatazha Kuviluka: Na mambo a kubula pa kupuma kuboko, bantu bavula kibakatazha bingi kuvilukila ku mpuzha kwakepa basapwishi bakutaya mbila ya Bufumu. Umvwe kimukatazha kuviluka, kechi mwafwainwa kulefulwa ne. Kampe ‘kibelo kikwabo kya mwingilo’ kimushinkukila. (1 Ko. 16:8, 9) Kalama wenu wa mwanzo wakonsha kuyukapo bipwilo bimo byo mwakonsha kwingijilako biji kwipi na ko mwikela. Kampe mwakonsha kwingilako pakatampe monka mu kipwilo mwenu. Kechi na mambo a bwikalo bwenu byo buji ne, kintu kyanema kuba ke kwingila mwingilo wenu na muchima yense.—Kolo. 3:23.

15. Twakonsha kuba byepi na boba bakeba kuvilukila ku mapunzha kwakepa basapwishi?

¹⁵ Nanchi mwayukapo mwina Kilishitu umo uba bulongo uji na kikonkwanyi kya kuya na kwingijila ku kipwilo kwakepa basapwishi nyi? Umvwe mwayukapo umo, mukwashai ne kumutundaika! Kimye Paulo kyo afumine mu muzhi wa Silya Antioka, uno muzhi ye wajinga wa busatu kubaya mu Bufumu bwa bena Loma (kulondela pa muzhi wa Loma ne Alekesandiliya). Na mambo a kubaya kwa ino nyaunda, kipwilo kya mu Antioka kyamweka kyakebewenga Paulo kwikikwasha kabiji kyakonsheshe kumuvuluka bingi pa kufumako. Pano bino, Baibolo kechi waambapo’mba balongo bakainye Paulo kufumako ne. Kyamweka’mba mu kifulo kya kulangulukatu pa nyaunda yabo, bano bantu bavulukile’mba “bujimi po pano pa ntanda.”—Mat. 13:38.

16. Ñanyi bintu byo mwafwainwa kulangulukapo pa ‘kwabukila ku Makedonya’?

¹⁶ Paulo ne bakwabo bapeshiwe bingi na mambo a kuswa kwabukila ku Makedonya. Byo bakijinga mu muzhi wa Makedonya mu Filipai, bataine Lidiya kabiji “Yehoba wamushinkwile muchima kuba amba omvwishe bintu byaambilenga Paulo.” (Byu. 16:14) Akilangulukaitu pa lusekelo lwajinga na Paulo ne bakwabo bamishonale kimye Lidiya ne kisemi kyanji byo babatizhiwe! Mu mapunzha amo mu Zambia, muji bantu bakishinka baji byonka byajinga Lidiya bo bakyangye kusapwilapo mambo a Bufumu. Inge ‘mwaabukila ku Makedonya’ ne anweba mukekala na lusekelo lwa kutana ne kukwasha bantu ba uno mutundu.