MUTWE WA KUFUNDA 32
Ikalai Bakooka Muchima Byonka Biji Yehoba
“Kukooka muchima kwenu kuyukanyikwe ku bantu bonse.” —FILI. 4:5.
LWIMBO 89 Umvwinainga ne Kukookela, Bemupeshe
BIJI MU UNO MUTWEa
Ñanyi kichi kyo mwafwainwa kupasha? (Monai jifuka 1)
1. Mu ñanyi jishinda bena Kilishitu mo bafwainwa kwikela nobe kichi? (Monai ne kipikichala.)
“KIPUUPU kechi kichimuna kichi kivwemuka ne.” Kino kishimpi kibena kulumbulula’mba kichi kivwemuka inge kipuupu kibena kupuupa kechi kichimuka ne. Ne atweba twafwainwa kwalula milanguluko yetu inge kya kuba bintu mu bwikalo bwetu byapimpulwa. Ñanyi kintu kyo twafwainwa kuba pa kuba’mba tutwajijile kwingijila Yehoba na lusekelo mu bwikalo bwetu? Twafwainwa kukooka muchima ne kupimpulako bintu kwesakana na byapimpulwa bwikalo bwetu kabiji twafwainwa kunemekanga milanguluko ya bakwetu ne bintu byo bafuukula.
2. Ñanyi byubilo biketukwasha kuyuka mwakubila inge bwikalo bwetu bwapimpulwa, kabiji ñanyi bintu byo tusakwisambapo mu uno mutwe?
2 Atweba bantu ba Yehoba twafwainwa kukooka muchima. Kabiji twafwainwa kwikala bepelula ne kubila bakwetu kifyele. Mu uno mutwe, tusakwisamba pa bino byubilo byo byakwashishe bena Kilishitu bamo kuyuka mwakubila bintu byo byapimpwilwe mu bwikalo bwabo. Kabiji tusakwisamba pa bino byubilo byo byafwainwa kwitukwasha. Bino patanshi, twayai twisambe pa byo twafwainwa kufunjilako kwi Yehoba ne Yesu byo bakooka muchima.
YEHOBA NE YESU BAKOOKA MUCHIMA
3. Ñanyi bintu bitukwasha kuyuka’mba Yehoba wakooka muchima?
3 Yehoba utelwa’mba “Jibwe” mambo washikimana kechi utelengela ne. (Mpitu. 32:4) Nangwa byonkabyo, wakooka muchima. Bintu byo bibena kupimpulwa mu ino ntanda, Yehoba wafuukula bya kuba kabiji ukamona’mba wafikizha byonse byo alaya. Yehoba witulengele mu kipasha kyanji. Onkao mambo, ne atweba witupa bulume bwa kuyuka bya kuba inge bintu mu bwikalo byapimpulwa. Mu Baibolo muji mafunde etukwasha kufuukula bintu bulongo inge tubena kupita mu makatazho. Bintu byuba Yehoba ne mafunde anji o etupa bitukwasha kuyuka’mba nangwa kya kuba Yehoba “Jibwe,” wakooka muchima.
4. Lumbululai Yehoba byo amwesheshe’mba kechi uminatu pa kintu kimo ne. (Bena Levi 5:7, 11)
4 Mashinda a Yehoba alumbuluka kabiji kechi ominatu pa kintu kimo ne. Yehoba kechi ubuula bantu kuba byo bafwainwa kubula kuba ne. Akilangulukai pa byo amwesheshe bena Isalela amba wakooka muchima. Wibambijile’mba bafwainwe kupana mulambo kwesakana na papelejile bulume bwabo, kechi waesakenye bantu amba bapanenga kintutu kimo ne.—Tangai Bena Levi 5:7, 11.
5. Lumbululai kwipelula ne kifyele byo byalengejile Yehoba kubula kumina pa kintu kimo.
5 Kwipelula ne kifyele bilengela Yehoba kubula kumina pa kintutu kimo. Yehoba waambijile Lota kupichila mu bamalaika amba anyemene ku mpunzha ya mitumba, Lota waumvwine bingi moyo. Onkao mambo, waambile’mba aye ne kisemi kyanji banyemene mu muzhi mucheche wa Zoala muzhi Yehoba ye akebelenga konauna. Yehoba kechi wakoselepotu’mba Lota alondele byamubuujile Lesa ne, pakuba waswishishe Lota kuya mu muzhi wa Zoala. Awa muzhi mucheche kechi bamonawine ne. (Nte. 19:18-22) Byo papichile myaka yavula, Yehoba wamwesheshe kifyele ku bangikazhi ba mu Ninevwa. Watumine ngauzhi Yona kuya na kwambila bantu baubilenga byatama kuba’mba Lesa ukonauna muzhi pamo ne abo. Bino bena Ninevwa byo balapijile, Yehoba wapimpwile mulanguluko ne kwibalekelako mambo kabiji kechi wibonawine ne.—Yona 3:1, 10; 4:10, 11.
6. Lumbululai Yesu byo amwesheshe kukooka muchima byonkatu byuba shanji.
6 Yesu naye kechi waumijilenga pa kintu kimo ne. Yehoba wamutumine pano pa ntanda na kusapwila “ku mikooko yaeleka ya kisaka kya Isalela.” Bino Yesu byo asapwijilenga wamwesheshe’mba wakooka muchima. Kimye kimo, mwanamukazhi wabujile mwina Isalela wamusashijile kuba’mba abuke mwananji ye “bamanyikilenga bingi ku ndemona.” Yesu wamwesheshe kifyele ku uno mwanamukazhi byo amubijile kintu kyo akebelenga kabiji wabukile mwananji. (Mat. 15:21-28) Langulukai pa kintu kikwabo kyo aubile. Yesu kimye kyoatendekele mwingilo wanji, waambile’mba “yense unkana . . . , ne amiwa nkamukana.” (Mat. 10:33) Bino Petelo byo akaine Yesu pa bimye bisatu, aye kechi wamukaine ne. Yesu wayukile kuba’mba Petelo walapijile pa kyo aubile kabiji wajinga muntu wa kishinka. Yesu byo asangukile wamwekele kwi Petelo ne kumubuula’mba wamulekelako mambo kabiji wamutemwa bingi.—Luka 24:33, 34.
7. Kwesakana na Filipai 4:5, tukeba bakwetu kwitumonanga byepi?
7 Twamona kuba’mba Yehoba ne Yesu Kilishitu bakooka bingi muchima. Nga atweba? Yehoba ukeba atweba kukooka muchima. (Tangai Filipai 4:5.) Byo tuba byafwainwa kumweshanga’mba twakooka muchima. Twafwainwa kwishikisha’mba: ‘Nanchi bantu bammona’mba nakooka muchima, natekanya kabiji’mba kechi nji na kizhingijisha nenyi? Nangwa bammona’mba nguminatu pa kintu kimo, nashinta kabiji nji na kizhingijisha nyi? Nanchi nkeba bakwetu kubatu kana kintu kyo naamba nyi? Nangwa ñumvwa byamba bakwetu ne kwibilondela inge kyakonsheka nyi?’ Tumwesha’mba tulondela Yehoba ne Yesu umvwe twatwajijila kwikala bakooka muchima. Twayai twisambe pa bintu bibiji byanema mo twakonsha kumweshesha’mba twakooka muchima. Twafwainwa kutwajijila kwikala bakooka muchima umvwe bintu byapimpulwa mu bwikalo bwetu nangwa inge milanguluko ne byafuukula bakwetu byapusana na milanguluko yetu.
IKALAI BAKOOKA MUCHIMA UMVWE BINTU BYAPIMPULWA MU BWIKALO
8. Ñanyi bintu byakonsha kwitukwasha kuyuka mwakubila inge bintu mu bwikalo byapimpulwa? (Monai ne tubyambo twa munshi.)
8 Twafwainwa kupimpula mwakubila bintu umvwe bwikalo bwetu bwapimpulwa. Lupimpu lwa uno mutundu lwakonsha kuleta makatazho o twabujilenga ne kulangulukapo. Kampe twakonsha kukolwa kikola kikatampe. Nangwa kampe mitengo yakonsha kuyilako peulu nangwa kafulumende wakonsha kupimpulwa. Bino byonse byakonsha kulengela bwikalo kukatazha. (Sapwi. 9:11; 1 Ko. 7:31) Bintu byakonsha kukatazha nangwatu inge jibumba ja Lesa jitupa mwingilo mukwabo nangwa kwitubuula kuya na kwingijila Yehoba ku mpunzha ingi. Pa kuba’mba tutwajijile kwingila bulongo umvwe bintu byapimpulwa mu bwikalo bwetu, twafwainwa kuba bino bintu bina: (1) Shiinwai kuba’mba bintu byapimpulwa, (2) langulukainga pa bintu byo mwakonsha kuba luno kechi pa byo mwaubanga kala ne, (3) tai muchima pa bintu byawama mu bwikalo bwenu, ne (4) kwashainga bakwenu.b Twayai tumone bino bintu byo byakwasha balongo ne banyenga bamo.
9. Ñanyi bintu byakwashishe ba mulume ne mukazhi kuchinchika meseko o babujilengatu ne kuketekela?
9 Shiinwai’mba bintu byapimpulwa. Ba Emanuele ne ba Francesca bebatumine kuya na kwingijila ku kyalo kikwabo mwingilo wa bu mishonale. Saka bakyangye kuyukisha bulongo mulaka ne kuyuka balongo ne banyenga mu kipwilo, kwaishile mwalo wa COVID-19 kabiji kino kibalengejile kwikala bunke. Kabiji bainabo ba ba Francesca bafwile kya kubazhimukilatu. Ba Francesca bakebeshe bingi kwikala na balongo babo kabiji kechi bayile ne, mambo kwajinga mwalo. Ñanyi kintu kibakwashishe kuchinchika ano makatazho onse? Kitanshi, ba Emanuele ne ba Francesca balombejile pamo kuba’mba Lesa ebape maana a kwibakwasha kuchinchika pa juba pa juba ne kubula kwikala na bijikila. Yehoba wakumbwile milombelo yabo kupichila mu jibumba janji pa kimye kyafwainwa. Batundaikilwe na byaambile mulongo mu vidyo amba: “Inge twashiinwa bukiji’mba bintu byapimpulwa, kiketupeelela kwikala na lusekelo jikwabo kabiji tukayuka mwakubila na lupimpu lwakatataka.”c Kya bubiji, kino kibalengejile kufuukula kuba’mba bayuke bulongo bya kusapwila kwingijisha foni kabiji batendekele kufunjisha muntu Baibolo. Kya busatu, batambwijile bukwasho kufuma ku balongo ne banyenga kabiji basanchile pa butemwe bo be bamwesheshe. Nyenga umo wamwesheshe kifyele byo ebatuminanga tubyambo ne kyepelo kimo pa juba pa juba mwaka yense. Umvwe ne atweba twashiinwa’mba bintu byapimpulwa, tukasangalelanga mu byonka byo tuba.
10. Nyenga umo waubile byepi na lupimpu lwamwekele mu bwikalo bwanji?
10 Ubainga bintu byo mwafwainwa kuba luno ne kuta muchima pa bintu byawama mu bwikalo bwenu. Nyenga Christina mwina Romania wikala ku Japan wazhingijile bingi, kipwilo kya Kizungu mo apwilanga byo bekipalañenye. Nangwa byonkabyo, kechi watwajijile kulanguluka pa kyamwekele ne, pakuba wafuukwilepo kupwilanga mu kipwilo kya Kijapanizi ne kutendeka kusapwila mu yenka uno mulaka kabiji wibikileko bingi. Waambijile mwanamukazhi mo bengijila nkito kumufunjisha bulongo Kijapanizi. Uno mwanamukazhi waswile kufunjisha Christina mulaka wa Kijapanizi kwingijisha Baibolo ne Buloshuwa wa kuba’mba Mukekala Myaka ne Myaka!. Onkao mambo, Christina wafunjile kwamba bulongo mulaka wa Kijapanizi bino uno mwanamukazhi wakebelenga kuyuka byavula pa Baibolo. Umvwe twikileka kulanguluka pa bintu byo twaubanga kala kabiji twaikala na muchima wawama, lupimpu lwa kubula kuketekela lwafwainwa kwituletela bintu byawama.
11. Ñanyi kintu kyakwashishe bamulume ne mukazhi bajinga na lukatazho lwa mali?
11 Ubainga bintu byakonsha kukwasha bakwenu. Bamulume ne mukazhi bekala mu kyalo mo bakanya mwingilo wetu, batendekele kupita mu lukatazho lwa mali kimye kyalo mo baikalanga kyo kyakankelwe kubwezha nkongole. Baubile byepi na luno lupimpu? Patanshitu, bakepesheko bya kupotapota. Kepo bafuukwilepo kutayanga kimye kyabaya mu mwingilo wa kusapwila ne kino kibalengejile kubula kuta muchima ku makatazho o bapichilengamo. (Byu. 20:35) Mulume waambile’mba, “Twajinga na kimye kicheche kya kulanguluka pa makatazho etu ne kwikala na kimye kyabaya kya kuba bintu bikeba Lesa mambo twatayanga kimye kyabaya mu mwingilo wa kusapwila.” Umvwe bintu mu bwikalo bwetu byapimpulwa, twafwainwa kuvulukanga’mba kyanema bingi kukwasha bakwetu kikatakata mu mwingilo wa kusapwila.
12. Byaubile mutumwa Paulo byakonsha kwitukwasha byepi kubula kumina pa kintu kimo mu busapwishi?
12 Kechi twafwainwa kuminangatu pa kintu kimo mu mwingilo wa kusapwila ne. Bantu bo tusapwilako baji na milanguluko yapusana pe Lesa kabiji bafuma ku mapunzha apusana pusana ne bisho byapusana pusana. Mutumwa Paulo kechi waumijiletu pa kintu kimo ne, kabiji twafwainwa kufunjilako ku byo aubile. Yesu watongwele Paulo kwikala “mutumwa wa ku bisaka bya bantu.” (Loma 11:13) Onkao mambo, Paulo wasapwijilenga ku Bayudea, Bangiliki, bantu bafunjile, bamingilo ba mukafulumende ne ku bamfumu. Pa kuba’mba Paulo asapwile bantu bapusana pusana waalukile “bintu byonse ku bantu bonse.” (1 Ko. 9:19-23) Walangulukilenga pa kwafumine bantu bo aambanga nabo ne bintu byo baitabijilemo. Kino kyamulengejile kubula kuminatu pa kintu kimo ne kumulengela kwambanga bintu byafikilenga bantu pa muchima. Ne atweba twakonsha kuwamishako busapwishi bwetu inge kechi tubena kuminatu pa kintu kimo ne kabiji inge tubena kulanguluka pa jishinda jawama jo twafwainwa kukwashishamo bantu bo tubena kusapwilako pa muntu pa muntu.
NEMEKAINGA MILANGULUKO YA BAKWENU
Umvwe ke tubule kuminatu kumo, tunemeka milanguluko ya bakwetu (Monai jifuka 13)
13. Ñanyi kizumba kyo baambapo pa 1 Kolinda 8:9 kyo twafwainwa kuchinuzhuka inge tunemeka milanguluko ya bakwetu?
13 Kabiji kubula kumina pa kintu kimo kwitukwasha kunemeka milanguluko ya bakwetu. Banyenga bamo batemwa kwipyola ku meso bino banyenga bakwabo kechi batemwa bya kwipyolapyola ku meso ne. Bena Kilishitu bamo batoma maalwa mu kwesakanya pakuba bakwabo kechi batompapo maalwa nangwatu pacheche ne. Bena Kilishitu bonse bakeba kwikala na butuntulu bwa mubiji bwawama bino basalapo mashinda a kubukilwamo apusana pusana. Umvwe ke tulanguluke’mba bintu byo tusalapo byo byaoloka kabiji ke tukanjikizhe balongo ne banyenga kuba byo tuba tukatuntwisha bakwetu ne kuleta mabano mu kipwilo. Twafwainwa kuchinuzhuka kuba byobyo. (Tangai 1 Kolinda 8:9; 10:23, 24) Pano twayai twisambe pa bintu bibiji bimwesha kwingijisha binembelo byo kwakonsha kwitukwasha kufuukula bulongo ne kuleta mutende mu kipwilo.
Umvwe ke tubule kuminatu kumo, tunemeka milanguluko ya bakwetu (Monai jifuka 14)
14. Ñanyi mafunde a mu Baibolo akonsha kwitukwasha pa mvwajilo ne mmwekelo?
14 Mvwajilo ne mwekelo. Yehoba kechi witubuula bivwalo byo twafwainwa kuvwala ne bino witupa mafunde a kulondela. Tuvwalenga byafwainwa bantu banemeka Lesa na kwipelula, kukooka muchima “ne kwikala na milanguluko yawama.” (1 Timo. 2:9, 10; 1 Pe. 3:3) Onkao mambo, kechi twafwainwa kuvwala byafwainwa kulengela bantu kwituta muchima ne. Kabiji mafunde a mu Baibolo akwasha bakulumpe mu Kipwilo kuchinuzhuka kubikako mizhilo yabo yaamba pa mvwajilo ne mmwekelo. Bakulumpe mu kipwilo kimo bakebelenga kukwasha bansongwalume bamo batendekele kuba nsuki byaubilenga bansongwalume bakwabo. Batatwile kwiipipisha ne kwiishatu yazakalala. Ñanyi kintu kyaubile bakulumpe mu kipwilo pa kuba’mba bakwashe bano bansongwalume kwakubula kwibalengela mizhilo? Kalama wa mwanzo wabuujile bakulumpe mu kipwilo kukwasha bano balongo amba: “Inge uji pa mutuntamo kabiji wamona luonde lubena ku kutajisha ne kulangulukatu pa byo ubena kumweka, yuka’mba mvwajilo yobe ne mmwekelo yobe yatama.” Bino byambo byakwashishe bansongwalume kupimpula mvwajilo ne mmwekelo yabo kwakubula kwibalengela mizhilo.d
Umvwe ke tubule kuminatu kumo, tunemeka milanguluko ya bakwetu (Monai jifuka 15)
15. Ñanyi mizhilo ne mafunde a mu Baibolo etukwasha kusala jishinda jawama kubukilwamo? (Loma 14:5)
15 Mashinda a kubukilwamo. Mwina Kilishitu yense wafwainwa kwifuukwila mwine jishinda ja kubukilwamo. (Nga. 6:5) Umvwe mwina Kilishitu wasala jishinda ja kubukilwamo wafwainwa kukookela mizhilo ya mu Baibolo yaamba pa kukana mashi ne bintu byo batapishisha bankishi. (Byu. 15:20; Nga. 5:19, 20) Nangwa byonkabyo, bonse bafwainwa kwisajila bene jishinda jo babena kukeba kwibabukilamo. Bamo basalapo kwibabuka ku badokotala, pakuba bakwabo nabo basalapo mashinda akwabo a kubukilwamo. Kampe twakonsha kushiinwa’mba jishinda jimo jawama kubukilwamo nangwa ne. Bino twafwainwa kunemeka luusa lwa balongo ne banyenga lwa kwisajila bene mashinda a kubukilwamo. Onkao mambo, twafwainwa kuvulukanga bino bishinka bina: (1) Bufumu bwa Lesa bo bonkatu bukabuka bantu kya kuba kechi bakakolwapo jibiji ne. (Isa. 33:24) (2) Mwina Kilishitu yense wafwainwa “kushiinwa” amba jishinda ja kubukilwamo jo asala jawama. (Tangai Loma 14:5.) (3) Kechi twafwainwa kuzhachisha bakwetu pa byo bafuukulapo nangwa kuba kintu kyakonsha kwibatuntwisha ne. (Loma 14:13) (4) Bena Kilishitu bafwainwa kumwesha butemwe ne kuyuka’mba kyanema bingi bena Kilishitu bonse kukwatankana mu kipwilo kukila byanema milanguluko yetu. (Loma 14:15, 19, 20) Umvwe saka tuvuluka bino bishinka tukatwajijila kukosesha bulunda bwetu na balongo ne banyenga kabiji tukobanga bintu bileta mutende mu kipwilo.
Umvwe ke tubule kuminatu kumo, tunemeka milanguluko ya bakwetu (Monai jifuka 16)
16. Mukulumpe mu kipwilo wakonsha kumwesha byepi amba kechi uminatu pa kintu kimo ne? (Monai ne kipikichala.)
16 Bakulumpe mu kipwilo bafwainwa kubanga bintu bimwesha’mba kechi bominatu pa kintu kimo ne, kuba’mba bonse bafunjileko. (1 Timo. 3:2, 3) Mukulumpe mu kipwilo kechi wafwainwa kulangulukanga’mba kyonse kyo aamba bakwabo basakuswa na mambo a kuba’mba wakoma kukila bakwabo bakulumpe mu kipwilo ne. Wafwainwa kuvulukanga’mba mupashi wa Yehoba wafwainwa kulengela mukulumpe yense mu jibumba jabo ja bakulumpe mu kipwilo kwamba kintu kyafwainwa kukwasha bonse kufuukula bulongo. Kabiji umvwe bakulumpe mu kipwilo bavula baswisha kintu kyo bafuukula kibena kubula kulala mafunde a mu Baibolo, mukulumpe ubula kuminatu pa kintu kimo naye uswisha byafuukula bavula nangwa kya kuba wajinga na mulanguluko mukwabo.
BINTU BYAWAMA BIFUMA MU KWIKALA BAKOOKA MUCHIMA
17. Tumwenamo byepi umvwe twakooka muchima?
17 Inge twakooka muchima tumwenamo mu mashinda avula bingi. Tukwatankana ne kumvwañana na balongo ne banyenga nangwa kya kuba baji na byubilo ne bisho byapusana na byetu kabiji kyawama bingi kuyuka’mba nangwa kya kuba twapusana pusana, bonse tupopwela Yehoba mu buumo. Kabiji kyakila mu kunema twayuka’mba tubena kulondela Yehoba, Lesa wetu wakooka muchima.
LWIMBO 90 Itundaikainga Anweba Bene na Bene
a Yehoba ne Yesu bakooka bingi muchima kabiji bakeba ne atweba kwikala na kino kyubilo. Umvwe twakooka muchima kechi tukatwajijila kuba bintu bimo byo tuba inge bwikalo bwetu bwapimpulwa, nabiji kukolwa nangwa kubula mali ne. Kabiji tukambanga ne kuba bintu bikaleta mutende ne kukwatankana mu kipwilo.
b Monai mutwe wa kuba’mba “Bya Kuba Inge Bintu Byaaluka” uji mu Labainga! wa Na. 4 wa mu 2016.
c Tambai vidyo wa kuba’mba mwisambo wa mepuzho na mulongo Dmitriy Mikhaylov ye baambapo mu mutwe wa kuba’mba “Yehoba Ulengela Bantu Kufunda pe aye Inge Babena kwitumanyika” uji mu Mutanchi wa Kupwila kwa Bwikalo ne Mwingilo Wetu wa Bwina Kilishitu wa March-April 2021.
d Inge mukeba kuyukilapo bikwabo pa mvwajilo ne mmwekelo, monai lufunjisho 52 mu buku wa kuba’mba Mukekala Myaka ne Myaka!