MUTWE WA KUFUNDA 52
Anweba Banyenga Banyike, Ikalai Banabakazhi Bena Kilishitu Baji na Bulunda Bwakosa ne Yehoba
“Banabakazhi nabo bafwainwa kwikala . . . belama bulongo, ba kishinka mu bintu byonse.”—1 TIMO. 3:11.
LWIMBO 133 Ingijilainga Yehoba mu Bwanyike Bwenu
BIJI MU UNO MUTWEa
1. Pa kuba’mba tukoseshe bulunda bwetu ne Lesa, twafwainwa kuba ka?
TUKUMYA bingi mwana byo akoma lubilo ne kwikala ke mukulumpe. Baana kechi bayuka ne kuyuka’mba babena kukoma ne. Nangwa byonkabyo, atweba pa kuba’mba twikale bena Kilishitu bakosa, twafwainwa kubapo bimo.b (1 Ko. 13:11; Hebe. 6:1) Twafwainwa kukosesha bulunda bwetu ne Yehoba. Kabiji twafwainwa kulomba Yehoba kwitupa mupashi wanji wazhila pa kuba’mba twikale na byubilo byawama bimutookesha ku muchima, kufunda mingilo imo ne kwitukwasha kuyuka byo tukekalanga kulutwe.—Maana 1:5.
2. Ñanyi kintu kyo tufunda pa Ntendekelo 1:27, kabiji ñanyi bintu byo tusakwisambapo mu uno mutwe?
2 Yehoba walengele bantu kwikala banabalume nangwa banabakazhi. (Tangai Ntendekelo 1:27.) Mu kwibamona, banabalume ne banabakazhi bapusana, pano bino bapusana ne mu mashinda akwabo. Yehoba walengele banabalume ne banabakazhi kwingila mingilo yapusana. Onkao mambo, bafwainwa kwikala na byubilo byawama ne kufundapo mingilo imo ya kwibakwasha kwingila bulongo mingilo yabo. (Nte. 2:18) Mu uno mutwe, tusakufunda banyenga banyike byo bafwainwa kuba pa kuba’mba bekale banabakazhi bena Kilishitu baji na bulunda bwakosa ne Yehoba. Mu mutwe walondelapo, tukafunda pa balongo banyike nabo byo bafwainwa kuba.
IKALAI NA BYUBILO BITOOKESHA YEHOBA KU MUCHIMA
Kwikala na byubilo byajingapo na banabakazhi ba kishinka nabiji Libeka, Eshita ne Abigaila kukemukwasha kwikala banabakazhi bena Kilishitu bengijila Yehoba bulongo (Monai mafuka 3-4)
3-4. Kwepi banyenga banyike ko bakonsha kutaana banabakazhi bajinga na byubilo byawama bo bafwainwa kulondela? (Monai kipikichala.)
3 Baibolo waamba pa banabakazhi bavula bajinga na byubilo byawama kabiji batemenwe Yehoba ne kumwingijila. (Monai mutwe uji pa jw.org wa mu Kizungu wa kuba’mba “Ñanyi Bintu byo Twakonsha Kufunjilako ku Banabakazhi bo Baambapo mu Baibolo?) Bajinga “belama bulongo” kabiji “ba kishinka mu bintu byonse” byonka byaamba kinembelo paimena uno mutwe. Ne lelo jino, banyenga bakonsha kutaana banabakazhi ba uno mutundu bo bakonsha kulondela mu bipwilo mo baji.
4 Anweba banyenga banyike, nanchi mwayukapo banabakazhi bena Kilishitu baji na bulunda bwakosa ne Yehoba bo mwakonsha kulondela nyi? Yukai byubilo byawama byo baji nabyo. Kabiji langulukai pa byo mwakonsha kwikala na bino byubilo ne anweba. Mu mafuka alondelapo, tusakwisamba pa byubilo bisatu byanema bingi byafwainwa kwikala na banabakazhi bena Kilishitu baji na bulunda bwakosa ne Yehoba.
5. Mambo ka mwanamukazhi mwina Kilishitu o afwainwa kwipelula?
5 Pa kuba’mba mwina Kilishitu engilenga bulongo wafwainwa kwipelula. Umvwe mwanamukazhi wipelula, ukekala na bulunda bwawama ne Yehoba ne na bakwabo. (Yako. 4:6) Nabiji mwanamukazhi watemwa Yehoba wipelula ne kulondela jifunde jaamba pa bumutwe bwabikako Yehoba. (1 Ko. 11:3) Jino jifunde jingila mu kipwilo ne mu kisemi.c
6. Banyenga banyike bakonsha kufunjilako ka kwi Libeka?
6 Akilangulukai pe Libeka. Wajinga mwanamukazhi wa maana kabiji mu bwikalo bwanji bonse wachinchikanga ne kufuukula bintu bulongo. Kabiji wayukanga kimye ne jishinda ja kubilamo bintu. (Nte. 24:58; 27:5-17) Pano bino, wajinga na mushingi kabiji wanekenenanga. (Nte. 24:17, 18, 65) Ne anweba inge ke mukookele lunengezho lwa Yehoba byonka byaubile Libeka, mukekala bakumwenako bawama mu kisemi ne mu kipwilo.
7. Banyenga banyike bakonsha kwikala byepi batekanya byonka byajinga Eshita?
7 Bena Kilishitu bonse bafwainwa kuyuka mwakubila bintu. Baibolo witutundaika’mba twafwainwa kwipelula ne kuyuka bulongo mwakubila bintu. (Maana 11:2) Eshita wayukile bulongo mwakubila bintu kabiji wajinga wa kishinka kwi Lesa. Kuyuka mwakubila bintu bulongo kwamulengejile kubula kwitota byo aikele mfumu. Waumvwijile byamukambizhe kolojanji aye Modekai. (Esh. 2:10, 20, 22) Ne anweba mwakonsha kuyuka mwakubila bintu bulongo inge ke mulondele bintu byawama bimubula bakwenu.—Titu. 2:3-5.
8. Kwesakana na 1 Timoti 2:9, 10, kwipelula kukwasha byepi banyenga kusala bya kuvwala byawama?
8 Eshita wamwesheshe mu jishinda jikwabo kuba’mba wayukile mwakubila bintu bulongo. “Walambile bingi kabiji wamwekanga bingi bulongo.” Pano bino, kechi witotanga ku bakwabo kuba’mba walamba kwibakila ne. (Esh. 2:7, 15) Mwanamukazhi mwina Kilishitu wakonsha kufunjilako ka kwi Eshita? Kintu kimo kyo afwainwa kufunjilako bekyamba pa 1 Timoti 2:9, 10. (Tangai.) Mutumwa Paulo watundaikile bena Kilishitu kuba’mba bafwainwa kuvwalanga bulongo na kwipelula ne kwikala na milanguluko yawama. Byambo bya Kingiliki byo baingijisha pano bilumbulula’mba mwanamukazhi mwina Kilishitu wafwainwa kwikala na mvwajilo ya mushingi. Kabiji mvwajilo yanji yafwainwa kumwesha’mba ubena kulangulukilako bakwabo. Tusanchila bingi banyenga bena Kilishitu bavwala bulongo!
9. Ñanyi bintu byo tufunjilako kwi Abigaila?
9 Milangwe ke kyubilo kikwabo kyafwainwa kwikala na banyenga bena Kilishitu bonse. Pano milangwe yo ika? Milangwe ilumbulula kulanguluka bulongo pa kintu, ko kuba’mba kuyuka kyawama ne kyatama apa bino ne kulondela jishinda jawama ja kubilamo kyokyo kintu. Akilangulukai pe Abigaila. Mwatawanji wafuukwilepo kintu kyatama bingi kyakonsheshe kwipayisha ba mu kisemi kyanji bonse. Kwakubula nangwa kukwata ku lusono, Abigaila waubilepo kintu kimo. Kintu kyo afuukwilepo kuba kyapulwishe ba mu kisemi kyanji. (1 Sam. 25:14-23, 32-35) Kabiji kwikala na milangwe kwitukwasha kuyuka kimye kya kwamba ne kimye kya kuzhindama. Kabiji kwitukwasha kukasulukila bakwetu inge tubena kwisamba nabo kwakubula kwibafichisha ku muchima.—1 Tesa. 4:11.
FUNDAIPO BINTU BIMO BYAKONSHA KWIMUKWASHA
Mwamwenamo byepi mu kufunda kutanga ne kunemba bulongo? (Monai jifuka 11)
10-11. Mwakonsha kumwenamo byepi anweba ne bantu bakwabo inge mwayuka kutanga ne kunemba bulongo? (Monai kipikichala.)
10 Mwanamukazhi mwina Kilishitu wafwainwa kufundapo bintu bimo byakonsha kumukwasha. Mingilo imo mwanamukazhi yo afunda saka akiji mwanyike yakonsha kumukwasha mu bwikalo bwanji inge wakoma. Twayai twisambe pa bintu bimo byo akonsha kufunda.
11 Fundai kutanga ne kunemba bulongo. Mu bisho bimo, kutanga ne kunemba bekumona’mba kechi mingilo yanema yafwainwa kufunda banabakazhi ne. Nangwa byonkabyo, ino ke mingilo yanema bingi yafwainwa kufunda bena Kilishitu bonse.d (1 Timo. 4:13) Onkao mambo, kange muswishe kintu nangwa kimo kwimulengela kuleka kufunda kutanga ne kunemba bulongo ne. Ñanyi bintu byawama byo mukamwenamo? Ino mingilo yakonsha kwimukwasha kutaana nkito. Kabiji ikemukwasha kufunda Baibolo bulongo ne kufunjisha bantu bakwabo. Ne kyakilamo kunema, kuba bino kukemulengela kufwenya kwipi ne Yehoba na mambo a kutanga Mambo anji ne kulanguluka langulukapo.—Yosh. 1:8; 1 Timo. 4:15.
12. Kinembelo kya Byambo bya Maana 31:26 kyakonsha kwimukwasha byepi kuyuka bya kwisamba bulongo?
12 Yukai bulongo bya kwisamba na bantu. Bena Kilishitu bafwainwa kuyuka bulongo bya kwisamba na bakwabo. O ene mambo mwana wa bwanga Yakoba o etujimwinako amba: “Muntu yense wafwainwa kupelawizha kumvwa, kabiji abande kwamba.” (Yako. 1:19) Inge ke mutelekeshe kimye kibena kwamba bakwenu, mukamwesha’mba mwibata muchima nangwa’mba mubena ‘kwibobila kifyele.’ (1 Pe. 3:8) Umvwe mwakankalwa kumvwisha bibena kwamba muntu nangwa byo abena kumvwa ku muchima, mwafwainwa kumwipuzha mu jishinda jawama. Kabiji mwafwainwa kutulumanako saka mukyangye kwamba. (Maana 15:28, tubyambo twa munshi.) Iipuzhai’mba: ‘Nanchi byo nkeba kwamba bya kine kabiji byakonsha kumutundaika nyi? Nanchi mbena kwamba mu jishinda jimwesha mushingi ne kifyele nyi?’ Funjilai ku banyenga bayuka kwisamba bulongo na bantu. (Tangai Byambo bya Maana 31:26.) Yukai bulongo jishinda jo bambilamo. Umvwe mwafunda bya kwisamba na bantu bulongo, mukekala na bulunda bwawama ne abo.
Mwanamukazhi wafunda bya kulama nzubo yanji bulongo ke wakumwenako wawama bingi ku ba mu kisemi kyanji ne mu kipwilo (Monai jifuka 13)
13. Mwakonsha kuyuka byepi bya kulama nzubo yenu bulongo? (Monai kipikichala.)
13 Yukai bya kulama nzubo bulongo. Mu mapunzha avula, banabakazhi bo bekala na mwingilo wabaya bingi wa kulama nzubo. Bainenu nangwa nyenga umo wayuka bulongo mingilo ya pa nzubo wakonsha kwimukwasha kufunda bya kwingila bulongo ino mingilo. Nyenga umo aye Cindy waambile’mba: “Kintu kimo kyaubile ba maama ke kumfunjisha kwingila mingilo na ngovu ne kuyuka buwame bujimo. Kufunda kuteka, kwingila mingilo ikwabo ya pa nzubo, kusona ne kwingijisha bulongo mali pa kupota bintu, kwankwasha bingi mu bwikalo bwami kabiji kwandengela kwingila mingilo yavula bingi ya Yehoba. Kabiji ba maama bamfunjishe kwikala na muchima wa kutambwila benyi. Kino kyandengejile kutambwilanga balongo ne banyenga bajinga na byubilo byawama bingi byo nafunjijileko.” (Maana 31:15, 21, 22) Mwanamukazhi wingila na ngovu uji na muchima wa kutambwila benyi kabiji ye bafunjisha kulama nzubo yanji bulongo, ke wakumwenako wawama bingi ku ba mu kisemi ne mu kipwilo.—Maana 31:13, 17, 27; Byu. 16:15.
14. Ñanyi bintu byo mwafunjilako kwi Crystal, kabiji ñanyi bintu byo mwafwainwa kutapo muchima kuba?
14 Fundaipo mingilo imo ya kwikwashishamo anweba bene. Kufundapo mingilo ya kwikwashishamo anweba bene ke kintu kyanema bingi kyafwainwa kuba bena Kilishitu bonse. (Fili. 4:11) Nyenga wa jizhina ja Crystal waambile’mba: “Byo najinga ku sukulu, bansemi bami bankwashishe kusala bulongo bintu bimo byakonsheshe kundengela kufundapo mingilo imo ya kwingila kulutwe. Batata bantundaikile kufunda bintu bya kunkwasha kuyuka bya kulama mali. Ne kya kine, bino bintu byankwashishe bingi.” Kununga pa kufunda mingilo yakonsha kwimukwasha kutaana nkito, mwafwainwa ne kuyuka bya kwingijisha mali bulongo kukila kwikala na kisuse. (Maana 31:16, 18) Inge kemuchinuzhuke kwikala na makongole ne kutondwa na bintu byonka byo muji nabyo, kino kikemulengela kwikala na kimye kya kwingila mingilo yavula ya Yehoba.—1 Timo. 6:8.
NENGEZHAI BWIKALO BWENU BWA KULUTWE
15-16. Banyenga bazhike bakwasha byepi bakwabo? (Mako 10:29, 30)
15 Inge mwaikala na byubilo bya bwina Kilishitu byawama ne kufundapo mingilo imo yanema, bwikalo bwenu bwa kulutwe bukawama bingi. Akilangulukai pa bintu bimo byo mwakonsha kuba.
16 Mwakonsha kufuukulapo kukikalako bazhike. Kwesakana na byaambile Yesu, banabakazhi bamo basalapo kwikala bazhike nangwa kya kuba mu bisho byabo kechi batundaika banabakazhi kwikala bazhike ne. (Mat. 19:10-12) Bamo bekala bazhike na mambo a bintu byapusana pusana. Shiinwai kuba’mba Yehoba ne Yesu banemeka bingi bena Kilishitu bazhike. Banyenga bazhike mwaya ntanda yonse batundaika bingi bakwabo mu bipwilo kwingijila Yehoba. Na mambo a kuba’mba batemwa ne kuta muchima bakwabo, kino kibalengela kwibamona ku bavula amba banyenga yabo kabiji bainabo.—Tangai Mako 10:29, 30; 1 Timo. 5:2.
17. Nyenga mwanyike wakonsha kwinengezha byepi luno pa kuba’mba atwele mu mwingilo wa kimye kyonse?
17 Mwakonsha kutwela mu mwingilo wa kimye kyonse. Banabakazhi bena Kilishitu bengila bingi pakatampe mu mwingilo wa kusapwila mwaya ntanda yonse. (Sala. 68:11) Abya mwakonsha kunengezha bintu bulongo lonka luno pa kuba’mba mutwele mu mwingilo wa kimye kyonse nyi? Mwakonsha kwikala bapainiya, kwingilako mwingilo wa buntungi nangwa kwingijila pa Betele. Lombai kwi Yehoba pa kuba’mba emukwashe kwingilako ino mingilo. Isambai na babena kwingila ino mingilo pa kuba’mba muyuke bintu byo mwafwainwa kuba. Kepo munengezhe bintu byakonsha kwimukwasha kufikilamo bulongo. Inge mwatwela mu mwingilo wa kimye kyonse, kino kikemukwasha kwingilako ne mingilo ikwabo yavula ya Yehoba.
Umvwe mukeba kusongolwa, mwafwainwa kusala bulongo mwanamulume wa kutwela nanji mu masongola (Monai jifuka 18)
18. Mambo ka nyenga o afwainwa kusajila bulongo mwanamulume wa kutwela nanji mu masongola? (Monai kipikichala.)
18 Mwakonsha kufuukulapo kutwela mu masongola. Kwikala na byubilo byawama ne kufundapo mingilo imo yo twisambapo, kukemukwasha kwikala mwanamukazhi wafikilamo mu masongola. Inge mukeba kusongolwa, mwafwainwa kusala bulongo muntu wa kutwela nanji mu masongola, mambo ke kintu kyanema bingi kyo mwafwainwa kufuukulapo bulongo mu bwikalo bwenu. Vulukainga kuba’mba mwanamulume ye mukasongolwako ye ukekala mutwe wenu mu kisemi. (Loma 7:2; Efi. 5:23, 33) Onkao mambo, iipuzhai’mba: ‘Nanchi uji na byubilo bijipo ne Yesu nyi? Abya utako muchima kwingijila Yehoba mu bwikalo bwanji nyi? Nanchi ufuukula bintu bulongo nyi? Abya uswa inge watamisha nyi? Nanchi unemeka banabakazhi nyi? Nanchi wafundapo mingilo imo ya kunkwasha kukosesha bulunda bwami ne Yehoba, kunkebelanga bintu bya ku mubiji ne kuntekenesha inge nji na bijikila nyi? Nga mingilo yo bamupa wiingila byepi? Nabiji mingilo ya mu kipwilo, abya wiingila bulongo nyi?’ (Luka 16:10; 1 Timo. 5:8) Nangwa byonkabyo, inge mukeba kutaana mwanamulume wa kusongolwako uji na byubilo byawama, ne anweba mwafwainwa kwikala na byubilo byawama.
19. Mambo ka mwingilo wa kwikala “nkwasho” o anemena?
19 Baibolo waamba’mba mwanamukazhi wawama ke “nkwasho” wamufwainwa mwatawanji. (Nte. 2:18) Nanchi kino kibena kulumbulula’mba mwanamukazhi kechi wanema ku mwatawanji nenyi? Ine. Mwingilo wa mwanamukazhi kwikala nkwasho wanema bingi. Mambo ne Baibolo walumbulula Yehoba amba naye “nkwasho.” (Sala. 54:4; Hebe. 13:6) Mwanamukazhi wikala nkwasho wa kine wa mwatawanji inge ke amutundaike ne kumukwasha kufuukula bintu bilengela kisemi kwikala kya lusekelo. Kabiji na mambo a kuba’mba watemwa Yehoba, wingila na ngovu kukwasha mwatawanji kwikala na byubilo byawama. (Maana 31:11, 12; 1 Timo. 3:11) Mwakonsha kwikala mwanamukazhi walumbuluka inge mwatemwa bingi Yehoba ne kukwasha ba mu kisemi kyenu ne balongo ne banyenga mu kipwilo.
20. Nsemi wamukazhi wakonsha kulengela byepi kisemi kyanji kwikala kya lusekelo?
20 Mwakonsha kufuukulapo kwikala na baana. Inge mwasongolwa, anweba ne bamwatawenu mwakonsha kwikala na baana. (Sala. 127:3) Onkao mambo, mwafwainwa kwinengezhezha jimo pa kuba’mba mufikilemo. Kwikala na byubilo byawama ne kufundapo mingilo imo yo twisambapo mu uno mutwe, kukemukwasha inge mwasongolwa kabiji mukekala nsemi ulama bulongo nzubo yanji. Inge mwaikala na butemwe, lusa ne kutekanya, mukalengela kisemi kyenu kwikala kya lusekelo kabiji mukalengela baana benu kukoma bulongo ne kuzhikijilwa.—Maana 24:3.
Banabakazhi banyike bavula bo bafunjishe kwesakana na Binembelo ne kwingijisha bintu byo bebafunjishe, ke bena Kilishitu babena kwingijila bingi bulongo Yehoba (Monai jifuka 21)
21. Twafwainwa kumonanga byepi banyenga kabiji mambo ka? (Monai kipikichala kya pa nkupiko.)
21 Anweba banyenga, twimutemwa bingi pa byo mwingijila Yehoba ne pa bintu byawama byo mubila bantu banji. (Hebe. 6:10) Mwibikako bingi kwikala na byubilo byawama bya bwina Kilishitu, kufundapo mingilo imo imukwasha mu bwikalo bwenu anweba ne bantu bakwabo, ne kwinengezha kukengila bulongo mingilo iji kulutwe. Yukai’mba muji na mingilo yavula bingi ya kwingila mu jibumba ja Yehoba.
LWIMBO 137 Banyenga Bena Kilishitu Bakishinka
a Anweba banyenga banyike, yukai’mba bemunemeka bingi mu kipwilo. Mwakonsha kwikala bena Kilishitu bengijila Yehoba bulongo inge mwaikala na byubilo byawama, kufundapo mingilo imo ne kwinengezha kukengila bulongo mingilo kulutwe. Inge mwauba bino, mukamwenamo mapesho avula bingi mu mwingilo wa Yehoba.
b KULUMBULULA BYAMBO: Mwina Kilishitu wingijila bulongo Yehoba, utangijilwa na mupashi wa Lesa kechi na maana a pano pa ntanda ne. Aye ulondela byubilo bijipo ne Yesu, wibikako kwikala na bulunda bwakosa ne Yehoba kabiji watemwa bingi balongo ne banyenga.
d Pa kuba’mba muyuke ene mambo o kyanemena kuyuka kutanga, monai mutwe uji pa jw.org wa kuba’mba “Mambo ka Baana o Bafwainwa Kuyukila Kutanga—Lubaji 1: Kutanga Nangwa Kutamba?” (Why Reading Is Important for Children—Part 1: Read or Watch?)