BANYIKE BEPUZHA’MBA
Nanchi Bintu Byalengelwe Nyi, Inyi Bilengeletu Abyo Bine?—Lufunjisho 3: Mambo ka o Twafwainwa Kuswa Kuba’mba Bintu Byalengelwe?
“Umvwe mwaswa kuba’mba bintu byalengelwe, bantu bakemumona’mba maana mufwao, ne kuba’mba mwakosela bintu byabula kuyilamo bimufunjishe bansemi benu nangwa’mba bupopweshi bwimutwala mungi.”—Jeanette.
Nanchi byaamba Jeanette wibiswa nyi? Inge waswa, ko kuba’mba kyakonsha kukulengela kukana kuba’mba bintu kechi byalengelwe ne. Kafwako ukeba bantu kumumona’mba maana ufwao ne. Ñanyi kintu kyakonsha kukukwasha?
Bintu bilengela kukana
1. Inge waswa’mba bintu byalengelwe, bantu bakakumonanga’mba walengulula byamba sayansi.
“Mufunjishi wami waambile’mba bantu baswa’mba bintu byalengelwe boba kino mambo bakankalwa kulumbulula bulongo bingila ntanda.”—Maria.
Wafwainwa kuyuka’mba: Bantu bakana’mba bintu kechi byalengelwe ne, kafwako kyo bayuka ne. Bashayuka ba bya sayansi bayile nkuwa, Galileo ne Isaac Newton baitabijile mu Mulenga walengele bintu byonse. Byo baitabijile amba bintu byalengelwe kechi byapusenejilemo na byaamba sayansi ne. Onkao mambo, bashayuka ba bya sayansi bamo lelo jino, baswa kuba’mba bintu byalengelwe.
Eseka kuba bino: Nemba kyambo kya “waamba pa lwitabilo lwanji” (ubikeko ne tupitulukilo) mu kakitenguluzha ka Watchtower BUTALA BWA MABUKU PA INTANETI, ukebepo bantu bamo bafunda bya michi ne bashayuka ba bya sayansi baswa kuba’mba bintu byalengelwe. Mona kintu kibakwashishe kuswa’mba bintu byalengelwe.
Kishinka kine: Kuswa’mba bintu byalengelwe kechi kulumbulula’mba walengulula bya sayansi ne. Kukeba kuyukilapo bintu byavula byalengele Lesa kwakonsha kukukwasha kuswa’mba bintu byalengelwe.—Loma 1:20.
2. Umvwe waketekela byaamba Baibolo amba Lesa ye walengele bintu, bantu bakakumonanga’mba wakilamotu kunemeka bya bupopweshi.
“Bantu bavula bamba’mba kuswa’mba Lesa ye walengele bintu ke kutayatu kimye. Bamba’mba byambo biji mu Ntendekelo ke jishimikilatu.”—Jasmine.
Wafwainwa kuyuka’mba: Bantu javula bamba bya bubela bingi pa mashimikila a mu Baibolo aamba’mba bintu byalengelwe. Bantu baswa’mba Lesa ye walengele bintu bamba’mba, ntanda beilengeletu katataka nangwa’mba bintu byumi bebilengeletu mu moba atanu na jimo a maola 24. Abino kechi byo bifunjisha Baibolo ne.
Ntendekelo 1:1 waamba’mba: “Mu ntendekelo Lesa walengele jiulu ne ntanda.” Kino kechi kyapusenamo na byamba bashayuka ba bya sayansi amba ntanda yaikala myaka yavula ne.
Kyambo kya kuba’mba “juba” kyo baingijisha mu Ntendekelo kyakonsha kulumbulula kimye kyalepa bingi. Kyambo kiji pa Ntendekelo 2:4, kya kuba’mba “juba” bekingijisha kulumbulwilamo moba onse atanu na jimo Lesa o alengejilemo bintu.
Kishinka kine: Byaamba Baibolo amba bintu byalengelwe byakwatankana bingi na bishinka byamba bashayuka ba bya sayansi.
Langulukanga pa bintu byo waitabilamo
Lwitabilo lukebewa pa kuba’mba muntu aswe’mba “Lesa ye walengele bintu.” Kikebewa kulangulukapo bulongo. Akimona kino:
Bintu byonse byo wikala nabyo mu bwikalo bimwesha’mba kuji wibilengele. Umvwe wamona kamela, ndeke nangwa nzubo, ukayuka’mba kuji wibilengele. Inge watala jiso ja muntu, kañonyi byo kalelemba mwiulu nangwatu ntanda yetu, byakonsha kukulengela kuyuka’mba bintu kechi byaishilekotu bine ne.
Bya kulangulukapo: Balenga bya kulengalenga bafunjila ku bintu byalenga Lesa pa kuba’mba balenge kintu, kabiji bakeba’mba bakwabo bayuke’mba abo bo balengele byobyo bintu. Nanchi kyawama kutotaika bantu pa bintu byo boba ne kubula kuyuka Mulenga ne bintu byonse bya kukumya byo alengele nyi?
Nanchi kijitu bulongo kuswa’mba ndeke beilengele, kañonyi kechi bekalengele nenyi?
Bintu bya kukukwasha kutaana bishinka
Wakonsha kuswa’mba bintu byalengelwe inge saka umona bilengwa na Lesa.
Eseka kuba bino: Nembamo kyambo kya kuba’mba “nanchi kyalengelwe nyi” (ubikeko ne tupitulukilo) mu kakitenguluzha ka Watchtower BUTALA BWA MABUKU PA INTANETI. Salapo mitwe imo yo watemwa mu Labainga! ya kuba’mba “Nanchi Kyalengelwe Nyi?” Pa kibaba kyonse, monapo kintu kimo kyawama kyaamba pa kilengwa na Lesa. Wakonsha kushiinwa byepi amba kuji Wikilengele?
Langulukishapo: Ingijisha mabuloshuwa a mu kizungu aji panshipo kukukwasha kuyuka’mba Lesa ye walengele bintu.
Was Life Created?
Ntanda beilenga bingi bulongo kabiji paji bintu bikwasha bilengwa bijipo.—Mona mapa 4-10.
Bintu byalenga Lesa bimwekela mu bintu byo tumona na meso.—Mona mapa 11-17.
Byaamba Baibolo mu Ntendekelo amba Lesa ye walengele bintu, byakwatankana bingi na byamba bashayuka ba bya sayansi.—Mona mapa 24-28.
The Origin of Life—Five Questions Worth Asking
Bilengwa byumi kechi byakonsha kufuma ku kintu kyabulako ne.—Mona mapa 4-7.
Bilengwa byumi kechi byakonsha kwiyakotu abyo bine kwa kubula wibilengele ne.—Mona mapa 8-12.
Ndengelo yo balengelamo muntu yakila biñambañamba bijiko lelo jino.—Mona mapa 13-21.
Kafwako kilengwa kyumi kyafumine ku bashakulu ne. Bazhiikula bya kuzhiikula bamba’mba bikupa bya kintu kyafwile kala, mufuma banyama bapusana pusana, pano bino kechi bimwesha byo byalengelwenga ne.—Mona mapa 22-29.
“Bilengwa na Lesa nabiji banyama, jiulu ne bintu bijimo byankwasha kuyuka’mba Lesa koaji.”—Thomas.