Mambo a Yehoba o Omi
Bishinka Bikatampe Kufuma mu Buku Mutanshi wa Lumwekesho
BYO bamukashile pa jikuji ja Patamosa, mutumwa wa kikulumpe aye Yoano watambwijile bimwesho byalondankana 16. Mu bino bimwesho wamwene mingilo ibena kwingila Yehoba Lesa ne Yesu Kilishitu mu juba ja Nkambo, ko kuba’mba kufuma kimye kyaikajikilwe Bufumu mu 1914 kukafika ne kimye kikapwa Bukalama bwa kwa Kilishitu bwa Myaka Kiumbi Kimo. Buku wa Lumwekesho ye banembele kwi Yoano nobe mu mwaka wa 96 C.E., muji jishimikila jawama bingi jaamba pa bino bimwesho.
Pano twayai tumone bishinka biji mu Lumwekesho 1:1–12:17, byaamba pa bimwesho bitanshi bitanu na bibiji byamwene Yoano. Bino bimwesho byawama bingi kwi atweba mambo byaamba pa bibena kubiwa mu ntanda luno, kabiji byaamba pe Yehoba byo akoba kulutwe na lwendo. Aba batanga na lwitabilo jishimikila ja bino bimwesho batekeneshiwa ne kutundaikwa bingi.—Hebe. 4:12.
‘MWANA MUKOOKO’ WASHINKULA TUTETESHO TUTANU NA KAMO TWA ATWA TUTETESHO TUTANU NA TUBIJI
Patanshi, Yoano wamwene Yesu Kilishitu watumbijikwa ne kutambwila byambo byalondankana byo afwainwe ‘kunemba mu buku ne kutuma ku abya bipwilo bitanu na bibiji.’ (Lum. 1:10, 11) Kepo amwene kimwesho kya jitanda mwiulu. Mu kuboko kwa kilujo kwa Yewa waikala pa jitanda, mwajinga buku ye bashinkisha na tutetesho tutanu na tubiji. Awa “wafwainwa kushinkula uno buku” wajinga “Bokwe wa mu mukoka wa Yuda,” nangwa’mba ‘Mwana mukooko . . . waji ne nsengo itanu na ibiji, ne meso nao atanu na abiji.’—Lum. 4:2; 5:1, 2, 5, 6.
Kimwesho kya busatu kimwesha byamwekele kimye ‘Mwana mukooko’ kyo ashinkwile tutetesho tutanu na kamo. Byo ashinkwile katetesho ka butanu na kamo, kwaji kitentanshi kikatampe ne juba jikatampe ja bukaji jafikile. (Lum. 6:1, 12, 17) Bino kimwesho kyalondejilepo kyajinga kya ‘bamalaika bana kasa bakwata luvula luna lwa panopantanda’ kufikatu ne kimye kyapwile kubika tutetesho pa ba 144,000 bonse. Wamwene “jibumba jikatampe” ja boba babujile kubikwa tutetesho ‘kasa baimana ku meso a jitanda ne ku meso a Mwana mukooko.’—Lum. 7:1, 9.
Mepuzho a mu Binembelo Akumbulwa:
1:4; 3:1; 4:5; 5:6—Byambo bya kuba’mba “mipashi itanu na ibiji” byatala mwepi? Nambala ya kuba’mba tutanu na tubiji imenako bintu byakwana mwayila mweno ya Lesa. Onkao mambo, byambo byaambilwe ku “bipwilo bitanu na bibiji” bingila ku bantu ba Lesa bonse bapwila pamo mu bipwilo kukila 100,000 mwaya ntanda. (Lum. 1:11, 20) Byo kiji kuba’mba Yehoba upana mupashi wazhila kwesakana na bintu byo akeba’mba bingile, byambo bya kuba’mba “mipashi itanu na ibiji” bilumbulula kukwana bulongo mu byo engila mu kukwashañana kumvwa ne kupesha boba bomvwina bungauzhi. Buku wa lumwekesho walondolola bintu bitanu na bibiji monka mo byalondakena. Nambala ya kuba’mba tutanu na tubiji yaambiwapo pano ilumbulula bintu byakwana, kabiji uno buku waamba pa ‘kupwa,’ nangwa’mba kupwisha “kyafyamika kya Lesa.”—Lum. 10:7.
1:8, 17—Kwi ñanyi mazhina a mushingi a kuba’mba “Alefwa ne Omeka” ne a kuba’mba ‘ne Mutanshi ne Wapelako’ ko engila? Jizhina ja mushingi ja kuba’mba “Alefwa ne Omeka” jingila kwi Yehoba, kumwesha kuba’mba kunyuma yanji kechi kwajingapo Lesa mukwabo wa bulume bonse ne, kabiji kechi kukekalapo umo ne. Ye “ntendekelo ne mpelo.” (Lum. 21:6; 22:13) Nangwa kya kuba Yehoba waambiwapo pa Lumwekesho 22:13 amba ye “ntendekelo ne mpelo” mu jishinda ja kuba’mba kafwako mukwabo panyuma nangwa palutwe yanji ne, pano bino byambo biji mu kitango kitanshi kya Lumwekesho bimwesha’mba jizhina ja mushingi ja kuba’mba ye “Ntendekelo ne Mpelo,” bingila kwi Yesu Kilishitu. Ye wajinga muntu mutanshi kusangulwa ku bumi bwa ku mupashi bwa kubula kufwa, kabiji ye wapeleleko kusangulwa kwi Yehoba mwine.—Kolo. 1:18.
2:7—Nga “Paladisa ya Lesa” yo ika? Byo kiji kuba’mba bino byambo byaambiwenga ku bena Kilishitu bashingwa, ko kuba’mba paladisa yaambiwapo pano ke bwikalo bwa mwiulu, konka kuji Lesa mwine. Bashingwa bakishinka bakebapa jishuko ja kuja ku “kichi kya bumi.” Kechi bakafwa ne.—1 Ko. 15:53.
3:7—Kimye ka Yesu kyo atambwile “kii wa Davida,” kabiji umwingijisha byepi uno kii? Byo abatizhiwe mu 29 C.E., Yesu po po aikele Mfumu Watongolwa wa mu kikota kya Davida. Nangwa byonkabyo, Yesu waishile kutambula kii wa Davida mu 33 C.E., byo atumbijikilwe ku kilujo kya kuboko kwa kwa Lesa wa mwiulu. Po po aswaine lūsa lonse lwa Bufumu bwa Davida. Kufumatu kyokya kimye, Yesu wingijisha uno kii kupainamo mashuko a mwingilo wa Bufumu. Mu 1919, Yesu ‘wabikile kii wa nzubo ya Davida’ pa kipuzhi kya ‘kalume wa kishinka ne wa maana’ kupichila mu kutongola jino jibumba ja kalume kulama “bintu byanji byonsetu.”—Isa. 22:22; Mat. 24:45, 47.
3:12—Ñanyi ‘jizhina jipya’ ja kwa Yesu? Jino jizhina jaikalako na mambo a kifulo kipya ne mingilo ya kwa Yesu. (Fili. 2:9-11) Nangwa kya kuba kafwako muntu mukwabo wayuka jino jizhina byonka Yesu byo ejiyuka, bino Yesu wijinemba pa balongo banji bakishinka baji mwiulu, ne kwikala ke balunda banji ba pa muchima. (Lum. 19:12) Wingijila nabo pamo mingilo.
Lufunjisho Kotuji:
_______
1:3. Byo kiji kuba’mba “kimye [kya kuletelamo luzhachisho lwa Lesa lwa konauna ino ntanda ya kwa Satana] kyafwenya ke pepi,” kyafwainwa bukiji bukiji kumvwisha mwatala byambo biji mu buku wa Lumwekesho ne kwingijilapo.
3:17, 18. Pa kuba’mba twikale banonshi ku mupashi, twafwainwa kupota kwi Yesu “ngolode yasungululwa mu mujilo.” Ko kuba’mba, twafwainwa kwibikishako kwingila na ngovu kwikala banonshi ba mu mingilo yawama. (1 Timo. 6:17-19) Kabiji twafwainwa ne kuvwala “bivwalo bitoka,” bituyukanyikisha amba twi baana ba bwanga ba Kilishitu, ne kwingijisha “muchi wa kushinga pa meso,” nabiji lujimuno lunembwa mu magazini a Kyamba kya Usopa, pa kuba’mba tumwenemo ku mupashi.—Lum. 19:8.
7:13, 14. Bakulumpe 24 bemenako ba 144,000 mu lukumo lwabo lwa mwiulu, mo baikala ke bamfumu ne bañanga. Baimenwangako na bañanga ba mu bena Isalela kala, bo aabenye Mfumu Davida mu mabumba 24. Umo wa mu bakulumpe wasolwele kwi Yoano jibumba jikatampe. Onkao mambo, kusangulwa kwa bena Kilishitu bashingwa kwafwainwa kwatendekele mwaka wa 1935 saka akyangye kufika. Mambo ka? Mambo mu yewa mwaka bakalume bashingwa ba Lesa panopantanda po po bayukile jibumba jikatampe.—Luka 22:28-30; Lum. 4:4; 7:9.
KUSHINKULWA KWA TUTETESHO TUTANU NA TUBIJI KWALENGEJILE KWAUMVWANYIKA MAWI A MATOLOMPITA ATANU NA ABIJI
Mwana mukooko washinkwile katetesho ka butanu na tubiji. Bamalaika batanu ne babiji bo batambwile matolompita atanu na abiji. Bamalaika batanu ne umo bo baimbile matolompita abo, ne kwamba luzhachisho ku “lubaji lusatu” lwa bantu, ko kuba’mba ku Kilishitendomu. (Lum. 8:1, 2, 7-12; 9:15, 18) Kino Yoano kyo kyo amwene mu kimwesho kya butanu. Mu kimwesho kyalondejilepo, Yoano wajile ka muvungilo kacheche ne kupima nzubo yazhila ya Lesa. Panyuma ya kwimba ntolompita ya butanu na bubiji, kwaumvwanyikile mawi akatampe aambile’mba: “Bufumu bwa panopantanda bwaaluka ke bufumu bwa Nkambo yetu, ne bwa Kilishitu wanji.”—Lum. 10:10; 11:1, 15.
Kimwesho kya butanu na bubiji kyatwajijila kwamba pa byaambiwapo mu Lumwekesho 11:15, 17. Kwajinga kimwesho kikatampe mwiulu. Mwanamukazhi wa mwiulu wasemene mwana wa mulume. Satana bamupangile mwiulu. Byo amuzhingijile mwanamukazhi wa mwiulu, wayile mu “kulwa nabo bashajilepo ba mu nkunwa yanji.”—Lum. 12:1, 5, 9, 17.
Mepuzho a mu Binembelo Akumbulwa:
8:1-5—Mambo ka mwiulu kyo mwazhindamijiletu nzo, kabiji ki ka kyo basukumwijile panopantanda? Kuzhindama kwa kifwanyikizho kwajingako mwiulu pa kuba’mba “milombelo ya bazhijikwa” panopantanda yumvwanyike. Kino kyamwekele pa kupwa Nkondo itanshi ya Ntanda yonse. Bena Kilishitu bashingwa kechi bayile mwiulu kimye kyapwile Bimye bya Bangetila kwesakana na byaketekejile bavula ne. Bapichile mu makatazho avula bingi kimye kyajingako nkondo. Onkao mambo balombele na mukoyo kuba’mba bebatangijile. Pa kukumbula milombelo yabo, malaika wasukumwine panopantanda mujilo wa kifwanyikizho wapele bulume bena Kilishitu bashingwa bwa kutwajijila kwikala babambakana ku mupashi. Nangwa kya kuba bajingatu bacheche, batendekele mukwekele wa kusapwila mwaya ntanda waambilenga pa Bufumu bwa Lesa, ne kino kyaambwile mujilo mu Kilishitendomu. Kwajinga kwamba byambo bya lujimuno kufuma mu Baibolo, bukine bwa mu Binembelo bwayukanyikilwe, kabiji bupopweshi bwa bubela bwasunkene byonkatu bisunkena bishimikwa inge kwaikala kitentanshi.
8:6-12; 9:1, 13; 11:15—Kimye ka bamalaika batanu na babiji kyo benengezhezhe kwimba matolompita abo, kabiji kimye ka kyaumvwanyikile kujila kwa matolompita kabiji mu ñanyi jishinda? Kwinengezha kwa kwimba matolompita atanu na abiji kwavwangilemo kupana lutangijilo ku ba mu jibumba ja kwa Yoano bo bapele bulume jibiji mu 1919 kufika mu 1922. Bano bashingwa baswikilwe bingi mu kukwatankanya jibiji mwingilo wa kusapwila ne kutunga bishimikwa mwa kunengezhezha mabuku. (Lum. 12:13, 14) Kwimba ano matolompita kwimenako byambo bya Yehoba bya luzhachisho ku ino ntanda ya kwa Satana na bantu ba Lesa mu kukwatankena pamo na bamalaika. Kino kyatendekele pa kupwila kwajingako ku Cedar Point, Ohio, mu 1922, shoo kukafika ne ku kimye kya malwa akatampe.
8:13; 9:12; 11:14—Mu ñanyi jishinda kwimba kwa matolompita apelako asatu kyo aikela “malwa”? Kwimba kwa matolompita atanshi ana ke byambo byaamba pa Kilishitendomu wafwa ku mupashi, pano kwimba kwa matolompita asatu apelako ke malwa mu jishinda ja kuba’mba aamba pa bintu bimo mu kushinkamika. Kwimba kwa ntolompita ya butanu kwatazha ku kufumya bantu ba Lesa mu “kalengwa kabula kupela,” kibena kulumbulula’mba kechi baingijilenga mu 1919 ne, kabiji ne pa mwingilo wabo wa kusapwila waikele nobe mwalo kwi Kilishitendomu. (Lum. 9:1) Ntolompita ya butanu na imo yajinga ya nkondo ikatampe yajingako kala ne mukwekele wa kusapwila mwaya ntanda awo watendekele mu 1922. Kwimba kwa ntolompita yapelako kwajinga kwa kusemwa kwa Bufumu bwa Bumesiasa.
Lufunjisho Kotuji:
_______
9:10, 19. Byambo bya bulume biji mu mabuku alumbulula Baibolo a ‘kalume wa kishinka ne wa maana’ biji na muna. (Mat. 24:45) Bino byambo bijitu pamo na bimindo biji na ‘muna nobe tuminye’ ne bambili bankondo, baji na ‘mikila yabo yauba nobe miloolo.’ Mambo ka? Mambo ano mabuku ajimunañana pa mambo a “juba ja kushinkanya kwa Lesa.” (Isa. 61:2) Twayai twikale bakosa ne kuswikwa na mwingilo wa kusampanya mabuku.
9:20, 21. Bantu bavula bakimote bekala mu byalo bitelwa’mba kechi bya bwina Kilishitu ne, batambwila bingi bulongo mambo o twibasapwila. Nangwa byonkabyo, twayuka’mba kechi bantu bonse babula mu Kilishitendomu batelwa’mba ‘bantu bashalako’ bakapimpula byubilo byabo ne. Nangwa byonkabyo, twakosako bingi mu mwingilo.
12:15, 16. “Mushiji, ko kuba’mba bintu biji mu ntanda ya kwa Satana, nangwa’mba bukalama bwa mu byalo byapusana pusana bwapaine lūsa lwa kukasuluka mu mpopwelo. Kutendeka mu ma 1940, buno bukalama ‘bwaminine awa mukola [wa lumanamo] ye apajile nsuñunyi mu kanwa kanji.’ Ee, umvwe Yehoba wakeba kuba bino, wakonsha kulengela makafulumende kuba kyaswa muchima wanji. O ene mambo Byambo bya Mana 21:1 kyo byaambila’mba: “Muchima wa mfumu wauba nobe kakola ka mema kaji mu kuboko kwa Yehoba; umwalulwila konse ko asaka.” Kino kyafwainwa kwitulengela kukosesha lwitabilo lwetu mwi Lesa.