Bya Kwikala Shetu Wawama
‘Anweba bashabo, kwibakolomona nangwa’mba kwibazhingijishanga baana benu ne, michima yabo yakakoka.’—Kolose 3:21.
NGA nsemi wamulume wakonsha kuchinuzhukanga byepi kuzhingijisha baana banji? Kyanema bingi umvwe wayuka buneme bwa mwingilo wanji. Magazini imo yaamba pa kwikala na butuntulu bwa milanguluko kuba’mba: “Kwikala nsemi wamulume kwavwangamo bintu byavula bingi, kabiji kukebewa shetu kutako maana pa kubatu’mba baana bakome bulongo mu maana ne mu milanguluko.”
Ñanyi mwingilo uji na shetu? Mu bisemi byavula shetu ye ye bamona’mba ye wafwainwatu kujimuna baana. Bainetu bamo bambila mwanabo umvwe watamisha’mba, ‘Pembelela bashobe bakibwele, usakwikimona!’ Kwambatu kine, kikebewa kwesakanya pa kujimunako baana, kabiji ne kubula kwibalama butotwe pa kuba’mba bakome bulongo. Onkao mambo, mu kwikala shetu wawama mwavwangiwa byavula bingi.
Kya bulandatu ke kya kuba’mba, kechi bashetu bonse bamwesha kya kumwenako kyawama ku baana babo kya kulondela umvwe bakoma ne. Banabalume bamo bebakomeshetu ku bainabo. Kabiji banabalume bo bakomeshe ku bashabo bashinta bakonsha kukomesha baana babo mu jishinda jintutu jimo. Nga shetu uji bino wakonsha kuchinuzhuka byepi kulondela jino jishinda ne kuyuka bya kulama bulongo baana banji?
Kuji nsulo yawama kabiji yaketekelwa yakonsha kulengela shetu kwikala wawama. Baibolo uji na lutangijilo lwawama pa mambo a bwikalo bwa kisemi. Lujimuno lwa mu Baibolo lukwasha bingi. Mafunde a mu Baibolo amwesha maana a Mwine mwinaye, aye Yehoba Lesa, watendekeshe kisemi. (Efisesa 3:14, 15) Umvwe mwi nsemi wamulume, kyakonsha kuwama bingi kumona Baibolo byo aamba pa bya kukomesha baana.a
Kwikala shetu wawama kechi kwaimena pa kumwenatu baana bintu bya ku mubiji ne mu milanguluko ne, bino ne mu kwibakwasha kwikala balunda na Lesa. Mwana uji na bashanji ba butemwe kabiji bawama muchima, kyakonsha kumupelela bingi kwikala mulunda na Lesa. Baibolo wamwesha’mba, Yehoba aye Mulenga wetu, ke Shetu. (Isaya 64:8) Pano twayai twisambepo pa bintu bitanu na kimo baana byo bakeba ku bashabo. Pa kishinka kimo kimo, tusakubalaulabalaula ne kumona kwingijisha mafunde a mu Baibolo byo akonsha kukwasha shetu kumwena baana byo bakeba.
Baana Bakebewa Kwibatemwa kwi Bashabo
Yehoba wapana kya kumwenako kyawama bingi kya kwikala Shetu walumbuluka. Pa kulumbulula Lesa byo eumvwa pe Yesu, Mwananji mubeji, Baibolo waamba’mba: “Shanji wamutemwa Mwana.” (Yoano 3:35; Kolose 1:15) Pa bimye byavula, Yehoba wamwesheshe byo atemwa Mwananji kabiji ne kuba’mba waitabilwa kwi aye. Pa kimye kyabatizwe Yesu, Yehoba waambile kufuma mwiulu amba: “Obewa yobe mwanami ye natemwa; mwi obewa mo namwena lusekelo.” (Luka 3:22) Yesu kechi wazhinaukile nangwa pachechetu pa butemwe bo amutemenwe Shanji ne. Nga shetu wakonsha kufunjilako ka kwi Lesa?
Kechi mwafwainwa kukankazhama kubula baana benu amba mwibatemwa ne. Kelvin, shetu wa baana batanu waamba’mba: “Ngeseka javula bingi kumwesha baana bami butemwe kechi kupichilatu mu kwamba pa kanwa ne, bino nebamwesha kupichila ne mu kwibata muchima pa muntu pa muntu. Nebovwanga ne kwibavwika matebela.” Kunungapo, baana benu bafwainwa kuyuka’mba mwibata muchima. Onkao mambo, kechi mwafwainwa kukizhamo kolola baana benu ne. Kyawama kwibatakaikanga mo babena kuba bulongo. Donizete, shetu wa baana babakazhi basatu waambile’mba, “Nsemi wamulume wafwainwa kumonapo bimye bya kutakaikilamo baana banji.” Umvwe baana bayuka’mba mwibata muchima kikebakwasha bingi kwiumvwa’mba banemekwa. Kuba bino kukebakwasha kufwenya kwipi ne Lesa.
Baana Bakeba Kumona kya Kumwenako Kyawama
Yoano 5:19 waamba pe Yesu kuba’mba wakonshatu kuba “byonka byo amona byuba Shanji.” Akimonai kino kinembelo byo kyaamba’mba Yesu wamwene ne kuba byonka ‘byaubilenga’ Shanji. Ne baana nabo bakonshatu kuba byonka byuba bansemi babo. Kya kumwenako, umvwe shetu umwesha mushingi ku mukazhanji ne kumunemeka, mwananji wamulume naye ubena kumona bino, ukakonsha kunemekanga ne kupa mushingi banabakazhi. Bansongwalume kechi bo bonkatu bakonsha kufunjilako ku kya kumwenako kya bashabo ne, bino ne bansongwakazhi nabo bakafunjilako bya kunemeka banabalume.
Nanchi baana benu kibashupa kulomba lulekelo lwa mambo nyi? Pa kuba’mba bobe bino, bakamwena kwi anweba byo muba. Kelvin uvuluka kimye baana banji babiji babalume kyo baonawine kamela pataiwe mali avula. Wazhingijile bingi kya kuba wapuma ne pa tebulu yaabanapo ne pabiji. Panyuma, waumvwine bingi kutama ku muchima, kepo alombele ne lulekelo lwa mambo ku baana banji ne ku mukazhanji na mambo a byo azhingijile. Wiumvwa’mba kulomba lulekelo lwa mambo ko aubile, kwakwashishe bingi baana banji mambo nabo luno kechi kibena kwibakatazha kulomba lulekelo lwa mambo ku bakwabo ne.
Baana Bakeba Kwikala mu Nzubo Muji Lusekelo
Yehoba ke “Lesa wa bibusa” nangwa’mba wa lusekelo. (1 Timoti 1:11) Yesu wataine lusekelo lukatampe bingi pa kwikala ne Shanji. Byambo bya Mana 8:30 bitukwasha kuyuka bulunda bwajinga pakachi ka kwa Yesu ne Shanji byo aambile kuba’mba: ‘Amiwa saka nji nanji pamo na [Tata] nobe sendwe mwine, . . . Kabiji saka nsekela ku meso anji moba onse.’ Byo bwawamapo bulunda bwajinga pakachi ka Shanji ne Mwana!
Baana benu bakeba kwikala balusekelo. Kwikalangako na kimye kya kukaya na baana benu kwakonsha kwibakwasha bingi kwikala balusekelo. Kukayila pamo kukosesha bingi bulunda pakachi ka nsemi ne mwana. Felix wikiswile kino amba kya kine. Felix uji na mwana mucheche wamulume waamba’mba: “Kwikalako na kimye kya kukayilamo na mwanami kwitukwasha bingi. Tukayila pamo bisela, kupwanañena pamo na bakwetu ne kuyatu na kufwakasha ku mapunzha anengela. Kuba bino kwakosesha bingi kisemi kyetu.”
Baana Bakebewa Kwibafunjisha Kutemwa Lesa
Yesu bamufunjishe kwi Shanji. Yesu kyo kyo aambijile kuba’mba: “Byonka byo naumvwine kwi aye [Tata] byo byo ñamba ku ba panopantanda.” (Yoano 8:26) Nsemi wamulume ye wapewa mwingilo mukatampe kwi Lesa wa kufunjisha baana banji byubilo byawama ne bintu bya ku mupashi. Mwingilo mukatampe ye muji naye byo muji nsemi wamulume ke kufunjisha na mukoyo mafunde aoloka mu michima ya baana benu. Mwafwainwa kutendeka kufunjisha baana benu saka bakijitu balukeke. (2 Timoti 3:14, 15) Felix watendekele kutangila mwananji wamulume mashimikila a mu Baibolo saka akijitu lukeke. Felix waingijishanga mashimikila awama, kuvwangako ne oa aji mu Buku Wami wa Mashimikila a mu Baibolo.b Mwananji byo akomeneko, Felix wasajilepo kwingijisha mabuku akwabo alumbulula Baibolo kwesakana na jifumbi ja mwananji.
Donizete waamba’mba: “Kikatazha bingi kwikala na lufunjisho lwa kisemi lwawama. Kyanema bingi bansemi kunemeka bintu bya ku mupashi, mambo baana bamona umvwe bansemi babo kechi babena kwingijisha bintu byo babula baana babo kuba ne.” Carlos, wa baana basatu babalume waamba’mba: “Pa mulungu pa mulungu, twisamba na kisemi kyonse pa bintu bikebewa mu kisemi kyetu. Yense wa mu kisemi wikalako na jishuko ja kusalapo byo tukesambapo.” Kelvin kimye kyonse ukebesha bingi kwisamba na baana banji pa mambo a Lesa konse ko baji kabiji nangwa pa kimye kyo babena kwingila mingilo yapusana pusana. Kino kituvululako byambo byaambile Mosesa kuba’mba: ‘Bino byambo byo mbena kukambizha jino juba ja lelo bikekale mu muchima wobe; ne obewa ukebafunjishebyo na mukoyo baana bobe, kabiji ukebiteletelenga byo ukekalanga mu nzubo yobe, nangwa byo ukendanga mu jishinda, nangwa mu kimye kyo ukalalanga ne mu kimye kyo ukabukanga.’—Mpitulukilo ya mu mizhilo 6:6, 7.
Baana Bakebewa Kwibafunjisha
Baana bakebewa kwibafunjisha pa kuba’mba bakonshe kukoma bulongo ne kuyuka bya kuba kimye kyo bakeikelanga. Bansemi bamo balanguluka’mba kufunjisha mwana kana mwamukambula, kumuchinya nangwa kumunena. Pano bino, Baibolo kechi waitabizha bansemi kufunjisha baana babo mu bukaji ne. Mu kifulo kya kuba bino, bansemi bafwainwa kufunjisha mu butemwe byonka byuba Yehoba. (Bahebelu 12:4-11) Baibolo waamba’mba: ‘Anweba bashabo, kechi mwibazhingijishe baana benu ne: poso kwibakomesha na kwibafunjisha ne kwibajimuna monka mwaswila aye Nkambo.’—Efisesa 6:4.
Kimye kimo, kukambulañana kwakonsha kukebewa. Nangwa byonkabyo, mwana wafwainwa kuyuka ene mambo o mubena kumukambwila. Kufunjisha baana kechi kwafwainwa kulengela mwana kwiumvwa kulengululwa ne. Baibolo kechi waswisha bansemi kupuma mwana kya kuba waikala ne na bikozha ne. (Byambo bya mana 16:32) Kelvin waamba’mba: “Kimye kyo nakebanga kwibakajipila baana bami pa bilubo byabo bikatampe, nebabulanga namba mbena kwimukajipila mambo nemutemwa.”
Baana Bakebewa Kuzhikijilwa
Baana bakebewa kuzhikijilwa ku byubilo byatama bifuma mu kupwanañana kwatama. Kya bulandatu ke kya kuba’mba, mu ino ntanda muji “bantu batama” baimena pa kukuna baana babacheche. (2 Timoti 3:1-5, 13) Mwakonsha kuzhikijila byepi baana benu? Baibolo wapana lujimuno lukwasha bingi lwa kuba’mba: “Wajimuka pa kumona bileta lufu bibenakwiya ufyama; pakuba kilubi uyatu ne kwiletelela.” (Byambo bya Mana 22:3) Pa kuba’mba muzhikijile baana benu ku bya malwa, mwafwainwa kuyuka bizumba byakonsha kwibaletelela. Yukai bintu byakonsha kwibalengela kutanwa mu makatazho ne kuyuka mwa kwibazhikijila. Kya kumwenako, umvwe mwaswisha baana benu kwingijisha Intaneti, monai kuba’mba bayuka bya kwiingijisha bulongo. Kyakonsha kuwama kubika kompyuta pabena kumweka pa kuba’mba mumonenga byo babena kwiingijisha.
Nsemi wamulume wafwainwa kunengezha ne kufunjisha baana banji byo bafwainwa kwizhikijila ku bantu ba mu ino ntanda babena kukuna baana. Nanchi baana benu bayuka byo bafwainwa kuba umvwe muntu keakebe kwibakuna saka mufwapo nyi?c Baana benu bafwainwa kuyuka jishinda jawama ne jatama ja kwingijishishamo bibese bya mubiji bya lusemo. Kelvin waamba’mba: “Amiwa kechi nalekejile muntu ungi nangwa bafunjishi babo kufunjisha baana bami pa bino bibese ne. Nayukile kuba’mba ke mutembo wami wa kwibafunjisha baana bami pa mambo a kwilaala ne bya kwizhikijila ku bantu bakuna baana babacheche.” Baana banji bonse bakoma kabiji baji mu masongola a lusekelo.
Lombai Bukwasho bwa Lesa
Bupe bukatampe nsemi wamulume bo akonsha kupa baana banji ke kwibakwasha kukosesha bulunda bwabo ne Lesa. Kya kumwenako kyawama kya nsemi wamulume kikwasha bingi baana. Donizete waamba’mba: “Bansemi babalume bafwainwa kumweshanga byo banemeka bulunda bwabo ne Lesa. Kino kyafwainwa kumweka kimye kyo batalañana na makatazho. Pa bimye bya uno mutundu, nsemi wamulume wafwainwa kumwesha kya kine byo aketekela mwi Yehoba. Kulombelanga pamo na kisemi kimye kyonse ne kumwesha lusanchilo kwi Lesa pa buwame bwanji, kukakwasha baana kuyuka buneme bwa kwikala balunda na Lesa.”
Ki ka kikebewa pa kuba’mba muntu ekale shetu wawama? Lombai maana kufuma ku mwine wayukisha bya kukomesha baana, aye Yehoba Lesa. Umvwe mwafunjisha baana benu mwayila mizhilo ya mu Mambo a Lesa, mukamona bintu byawama byaambiwa mu Byambo bya Mana 22:6 bya kuba’mba: “Umvwe wafunjisha mwana kwenda mu jishinda jafwainwa, kechi ukafumamo byo akakoma ne.”
[Tubyambo twa mushi]
a Nangwa kya kuba mafunde a mu Binembelo aji mu kino kibaba aamba kikatakata pa mwingilo wa mwanamulume, ano mafunde engila ne ku bainetu.
b Wanembwa na Bakamonyi ba kwa Yehoba.
c Umvwe mukeba kuyukilapo byambo bikwabo pa bya kuzhikijila baana kubula kukunwa, monai Loleni! wa October 2007, mapeja 3–11, wanembwa na Bakamonyi ba kwa Yehoba.
[Kipikichala pa peja 11]
Shetu wafwainwa kwikala wakumwenako wawama ku baana banji
[Kipikichala pa peja 12]
Shetu wafwainwa kufunjisha baana banji bintu bya ku mupashi
[Kipikichala pa peja 13]
Baana bakebewa kwibafunjisha mu butemwe