Fumyai Meso Enu ku Bintu Byatu!
“Mufumyeko meso ami kechi atale ku byatu ne, Bansangule mu mashinda enu.”—SALA. 119:37.
1. Kya bupe kya kumona kyanema byepi?
MESO etu anema bingi. Na mambo a kuba tuji na meso, twakonsha kumona mapunzha etu byo aji, ko kuba’mba kuyuka mo apela ne byo amweka. Meso etu etulengela kumona balunda ne kuchinuzhuka bizumba. Kupichila mu kumona, tumona buya bwa bintu, kusanta pa bilengwa bya kukumya ne kwikala na luketekelo lwa kuba’mba Lesa ko aji ne lukumo lwanji. (Sala. 8:3, 4; 19:1, 2; 104:24; Loma 1:20) Kabiji meso etu anema mambo o etulengela kuba’mba tulangulukenga pa bintu byo tumona, etukwasha kwikala na maana a kuyuka Yehoba ne kukosesha lwitabilo lwetu mwi aye.—Yosh. 1:8; Sala. 1:2, 3.
2. Mambo ka o twafwainwa kutela muchima ku bintu byo tumona, kabiji twakonsha kufunjilako ka ku misashijilo ya kufuma panshi ya muchima ya nyimbi wa masalamo?
2 Nangwa byonkabyo, bintu byo tumona byakonsha ne kwituletela makatazho. Lukwatankano luji pakachi ka kumona ne milanguluko yetu lwakosa bingi kya kuba bintu byo tumona byakonsha kulubankanya milanguluko yetu ne byo tusaka mu michima yetu. Kabiji na mambo a kuba tubena kwikala mu ntanda ibena kulamwa ne Satana Diabola muji bantu batama kabiji bakebatu kwisangajika bene, bintu byo tutamba ne byambo bya bubela byambiwa byakonsha kwitutwala mungi, nangwa kya kuba twatambakotu pacheche. (1 Yoa. 5:19) O ene mambo nyimbi wa masalamo o asashijile Lesa amba: “Mufumyeko meso ami kechi atale ku byatu ne, Bansangule mu mashinda enu.”—Sala. 119:37.
Meso etu byo Akonsha Kwitongola
3-5. Ñanyi mashimikila a mu Baibolo amwesha bizumba biji mu kulekelela meso kwitongola?
3 Monai kyamwekejile mwanamukazhi mutanshi, Evwa. Satana wamwambijile kuba’mba meso anji “akalaba” umvwe waja ku “kichi kya kuyuka byawama ne byatama.” Evwa kyafwainwa kyamuzakwile bingi muchima pa kumvwa amba meso anji “akalaba.” Kabiji mujojo wanji wa kuja ku kipangwa kyo bebakainye wabayile bingi byo ‘amwene amba kyo kichi kyawama kujako, kabiji kyamweka bingi bulongo ku meso, kabiji kyo kichi kyafwainwa kusaka mu kumwalula muntu ke wa maana.’ Kutala ku kichi na kwikikebesha kwalengejile Evwa kulala mukambizho wa Lesa. Mwata wanji Adama naye wasatukile ne kuletela bantu bonse malwa akatampe.—Nte. 2:17; 3:2-6; Loma 5:12; Yako. 1:14, 15.
4 Mu moba a Nowa, bamalaika bamo nabo baongwelwe na byo bamwene. Pa kwamba pe abo, pa Ntendekelo 6:2 paamba’mba: ‘Baana ba Lesa byo bebamwene baana ba bantu babakazhi byo baji ba buya, bebasongwelenga bonkaba bo basalulwile ke bakazhi babo.’ Kutala baana ba bantu babakazhi na lwiso kwalengejile bamalaika basatukile kwikala na milanguluko yabujile kufwainwa ya kulaala na bantu, kabiji bano bamalaika basemene tupondo. Bubi bwa bantu pa kyokya kimye bwaletele lonaiko ku bantu bonse, kufumyakotu Nowa ne kisemi kyanji.—Nte. 6:4-7, 11, 12.
5 Pa kupitapo myaka yavula, meso a kwa Akana mwina Isalela amulengejile kwibapo bipe bimo mu muzhi ye bashinjile wa Yeliko. Lesa wibakambizhe kuba amba bipe bya mu muzhi bafwainwa kwibyonauna byonse, kufumyakotu byobya byafwainwe kubika mu kipao kya Yehoba. Bena Isalela bebajimwineko amba: “Ikanyai ku bintu byapanyijilwa ku lonaiko kuchi na’mba byo mwibipanyijila kala” mwakeya kushikulapo bimo bya mu muzhi. Akana byo abujile kumvwina lujimuno, bena Isalela bebashinjile mu muzhi wa Ai, kabiji bavula bafwile. Akana kechi waswile amba waibile ne, kufikatu ne byo bamusolwele. Akana waambile amba: “Byo namwene” bino bintu, “ponkapo nebikumbilwe ne kwibishikula ne kwibisenda.” Lunkumbwa lwa meso anji lwamulengejile konaunwa pamo “ne byonse byo ajinga nabyo.” (Yosh. 6:18, 19; 7:1-26) Muchima wa kwa Akana wasakilenga kuba bintu byo bamukainye.
Twafwainwa Kwifunjisha
6, 7. “Bujimuku” ka Satana bo engijisha javula kukeba kwitongwelamo, kabiji basulu bakatampe bebwingijisha byepi?
6 Bena Kilishitu lelo jino nabo besekwa byonka byaesekelwe Evwa, bamalaika bansatuki ne Akana. Pa “bujimuku” bonse bwaingijishe Satana kongwelamo bantu, kyakilamo ke “lwiso lwa meso.” (2 Ko. 2:11; 1 Yoa. 2:16) Basulu bakatampe batentemesha bipe byabo bayuka kuba amba javula bantu bongolwa kupichila mu byo bamona. Shayuka wa bya busulu ku Europe waamba’mba: “Bulume bwa kumona bo bwakilamo kongolañana. Bushinda bulume bukwabo, kabiji bwakonsha kulengela bantu kuba bintu byo bamona abo bene amba byo byawama.”
7 O ene mambo, basulu o betumweshesha bipikichala byo balenga mu jishinda ja bujimuku pa kuba’mba bitukebulenga tupotenga bipe byabo. Shayuka upesa bya kupesapesa wa ku United States awo wafunjile bya kutentemesha bintu mu kongola bantu waambile amba kutentemesha “kechi kwaikelakotu kubulañenamo bya kuba ne, bino kuzakula michima ya bantu ne kwibalengela kupota bintu.” Javula bengijisha bipikichala “bibindankanya mubiji.” Onkao mambo, kyanema bingi kujimuka na bintu byo tumona ne byo tulangulukapo.
8. Baibolo waambishapo byepi pa mambo a kulamawizha meso etu?
8 Bena Kilishitu bakine nabo bakonsha kongolwa na lwiso lwa meso ne lwa mubiji. Onkao mambo, Mambo a Lesa etutundaika kwifunjisha atweba bene pa mambo a bintu byo tumona ne byo tukeba. (1 Ko. 9:25, 27; Tangai 1 Yoano 2:15-17.) Yoba muntu wakishinka wayukile lukwatankano luji pakachi ka kumona ne kukomoka kintu. Waambile amba: “Nezhijikile namba meso ami kechi akatale kamwale na lwiso ne.” (Yoba 31:1) Yoba kechi wakainetu kukwata kamwale mu jishinda jatama ne, bino wakainetu ne kulangulukapo. Yesu wamwesheshe kuba amba kechi twafwainwa kwikala na milanguluko incha ne, byo aambile amba: “Awa utala mwanamukazhi na lwiso lwa kumukumbwa, waubila nanji jimo bukende monka mu muchima wanji.”—Mat. 5:28.
Bintu Byatu byo Twafwainwa Kuchinuzhuka
9. (a) Mambo ka o twafwainwa kujimukila pa kwingijisha Intaneti? (b) Ki ka kyakonsha kufumamo mu kutambakotu nangwa pacheche bipikichala bya mulekese?
9 Lelo jino mu ntanda, pano kyaikalatu ke kisela ‘kutamba’ bipikichala bya mulekese, kikatakata pa Intaneti. Kechi tukeba bino bipikichala ne, abyo bine byo biyatu. Mu ñanyi jishinda? Bino bipikichala byakonsha kwiya pa kompyuta kwakubula kuketekela. Nangwa inge twashinkula nkalata pa intaneti, kimo kimye pakonsha kwiya bipikichala bya mulekese byo banengezha mu jishinda jakonsha kwitulengela kubula kufumyako meso. Nangwa kya kuba muntu watalakotu pacheche saka akyangye kwibifumyapo, bipikichala byakonsha kushala mu milanguluko yanji. Nangwa kutambakotu pacheche bipikichala bya mulekese mwakonsha kufuma malwa akabotoka. Kwakonsha kulengela muntu kwikala na jiwi ja mu muchima jazhatwa kabiji ne kwikala na lukatazho pa kubatu amba abulenga kuvuluka bino bipikichala bincha. Kunungapo, awa ‘utwajijila kutala’ kya nshiji pa bintu byatama umwesha amba kechi waipaya bya lwiso lwa mubiji ne.—Tangai Efisesa 5:3, 4, 12; Kolo. 3:5, 6.
10. Mambo ka o kyapelela baana kutamba bipikichala bya mulekese, kabiji ki ka kyakonsha kufumamo mu kwibitamba?
10 Baana bakonsha kufwa mu kitewa kya kutamba bipikichala bya mulekese na mambo a muchima ye baji naye wa kusakisha kuyuka bintu. Umvwe kebatambe bino bintu, byakonsha kwibonawina milanguluko yabo kikupu pa mambo a byo bamona kwilaala. Sawakya umo waamba amba, kino kyakonsha kwibalengela kumonanga nobe kwilaala kubi kujitu bulongo, ne “kwikala na lukatazho lwa kulama butuntulu bwa mubiji, kubula kwikala na butemwe bwa kine, kwikala na mweno yatama pa mambo a banabakazhi, kabiji umvwe kibaja ndowe kutamba bya mulekese, bino byakonsha kwibalengela kubula kuta muchima ku sukulu, ku balunda nabo ne ku bisemi byabo.” Kabiji kyakilamo kutama, bino bintu byakonsha ne kwibonawina masongola abo kulutwe na lwendo.
11. Ambaipo kyakumwenako kimwesha bizumba biji mu kutamba bipikichala bya mulekese.
11 Mulongo wa bwina Kilishitu wanembele amba: “Pa bintu byonse byo natemenwe saka nkyangye kwikala Kamonyi, kutamba bipikichala bya mulekese kyo kintu kyakijilemo kukatazha kwikileka. Ne lunotu kimye kimo, abye bipikichala bya mulekese biya mu milanguluko kikatakata umvwe naumvwa nyimbo ibena kwamba pa byobyo bintu, inge namona kintu kyalamata ku byo namonanga nangwa milanguluko incha yaiyamotu mu muchima. Ke kintu kinkatazha kimye kyonse.” Mulongo mukwabo, byo akijinga mwanyike, bansemi yanji byo bafuminepo pa nzubo watambile bipikichala bya mulekese mu mabuku a bashanji babujile kuyuka bukine. Wanembele amba: “Bino bipikichala byandengejile kwikala na milanguluko yatama bingi saka nkijitu mwanyike. Nangwatu lelo jino, panyuma ya kupitapo myaka 25, nkivuluka bipikichala bimo. Nangwa ngeseke byepi na ngovu kuleka kwibilanguluka, kechi bifumamo ne. Kino kindengela kwiumvwa kuzhatwa nangwa kya kuba kechi nebilangulukapo ne.” Kyawama bingi kuchinuzhuka kwikala na ino ndangulukilo yatama kupichila mu kubula kutala ku bintu byatu. Muntu wakonsha kuchinuzhuka byepi bino? Wafwainwa kwesekesha kwikala na “milanguluko yonse mu buzha bwa kukokela Kilishitu.”—2 Ko. 10:5.
12, 13. Bintu ka byatu bena Kilishitu byo bafwainwa kuchinuzhuka kumona, kabiji mambo ka?
12 Kintu kikwabo “kyabipa,” nangwa kyatu kyo twafwainwa kuchinuzhuka ke byakisangajimbwe bitundaika kwikala na muchima wa kukeba bintu bya ku mubiji, bya bingelekezha, kutamba bintu bya bukapondo, ne bya kwiipaya. (Tangai Salamo 101:3.) Bansemi bena Kilishitu baji na mutembo kwi Yehoba wa kusala bintu byo bafwainwa kutamba mu mazubo abo. Ibyo kuba’mba kafwako mwina Kilishitu wakine wafwainwa kwivwanga mu kupopwela mipashi kyanshijitu ne. Pano bino, bansemi bafwainwa kujimuka na mafilimu, bisela bya pa malangalanga, makayo a pa mavidyo nangwa mabuku a baana amwesha malwañano nangwa byubilo bya bingelekezha.—Mana 22:5.
13 Kikale twibanyike nangwa bakulumpe, meso etu kechi afwainwa kusangalelanga mu makayo a pa mavidyo amwesha bukapondo ne kwipayañana nobe bijitu bulongo ne. (Tangai Salamo 11:5.) Kechi twafwainwa kuta maana ku bintu bitukanya kuba Yehoba ne. Yukai ku ba’mba Satana ukeba kongola milanguluko yetu. (2 Ko. 11:3) Nangwatu kwikala kimye kyabaya na kutamba byakisangajimbwe byo tumona amba bijitu bulongo kwakonsha kwitutayila kimye kyo twafwainwa kwikelamo na kupopwela kwa kisemi, kutanga Baibolo kwa pa juba pa juba ne kunengezha kupwila.—Fili. 1:9, 10.
Londelainga Byajinga Yesu
14, 15. Ñanyi lweseko lwa busatu Satana lo aesekele Kilishitu, kabiji Yesu wilukaine byepi?
14 Kya bulandatu ke kya kuba’mba, mu ino ntanda ibi kechi twakonsha kuchinuzhuka kumona bintu bimo byatu ne. Nangwatu Yesu bamumwesheshe bino bintu. Mu lweseko lwa busatu Satana lo aesekele Yesu kuba amba aleke kuba kyaswa muchima wa Lesa, “Diabola wamutwajile ku mutumba walepesha bingi, ne kumumwesha bufumu bonse bwa panopantanda, ne lukumo lwabo.” (Mat. 4:10) Satana waubijile ka bino? Kwakubula nangwa kuzhinaukatu ne, wasakile kumujimbaika na bintu byo afwainwe kumona na meso. Kumona lukumo lwa bufumu bonse bwa panopantanda kwakonsheshe kulengela Yesu kwikala na muchima wa kukeba kutumbalala panopantanda. Yesu waubilepo byepi?
15 Yesu kechi watele muchima ku bino bintu byo bamumwesheshenga ne. Kechi walekele muchima wanji kulanguluka pa bintu byatama ne. Kechi walangulukile ne pa byo bamumwesheshe kwi Diabola pa kuba amba akane ne. Yesu wakainetu ponkapo. Wamwambijile amba: “Fumako, Satana.” (Mat. 4:10) Yesu wateletu muchima pa bulunda bwanji ne Yehoba kabiji wakumbwijiletu monka mwayijile nkebelo yanji mu bwikalo ya kuba kyaswa muchima wa Lesa. (Hebe. 10:7) Ne kyafuminemo, Yesu wakaine bujimuku bwa kwa Satana.
16. Twakonsha kufunjilako ka kwi Yesu pa mambo a kukana meseko a kwa Satana?
16 Twakonsha kufunjilako byavula kwi Yesu. Kitanshi, kafwako wakonsha kubula kupita mu meseko a kwa Satana ne. (Mat. 24:24) Kya bubiji, bintu byotuzanzapo meso etu byakonsha kwitulengela kwikala na milanguluko ya kuba byawama nangwa byatama. Kya busatu, Satana wesekesha na ngovu yanji kwitulengela kwikala na “lwiso lwa meso” pa kuba’mba etutwale mungi. (1 Pe. 5:8) Kabiji kya buna, ne atweba twakonsha kumukana Satana, kikatakata umvwe twauba bino bukiji bukiji.—Yako. 4:7; 1 Pe. 2:21.
Ikalai na Jiso “Jijitu”
17. Mambo ka o kyawamina kulangulukila jimo bya kuba saka tukyangye kwesekwa na bintu byatu?
17 Kwipana kwetu kwi Yehoba kwavwangamo mulaye wetu wa kufuma ku bintu byatu. Byo tuchipa kuba’mba tukobanga kyaswa muchima wa Lesa, twamba byonka byaambile nyimbi wa masalamo amba: “Nakanya maulu ami kwenda mu mashinda onse a bubi, namba ndame byambo byenu.” (Sala. 119:101) Kyawama kulangulukila jimo bya kuba saka tukyangye kwesekwa. Twayuka bintu byakanya Binembelo. Kechi twaluba bya bujimuku bya kwa Satana ne. Kimye ka Yesu kyo bamwesekele kuba amba alule mabwe ke shinkwa? Panyuma ya kuzhikilwa na nzala moba makumi ana, mute ne bufuku saka ‘aumvwa ne nzala.’ (Mat. 4:1-4) Satana uyuka umvwe twakoka, kabiji ne kimye kyo twakonsha kubula kuchinchika meseko. Onkao mambo, kino kyo kimye kyo twafwainwa kulangulukishapo pa bino. Kechi twafwainwa kulubako ne. Umvwe saka tulanguluka pa luchipo lwa kwipana kwetu kwi Yehoba pa juba pa juba, tukakebeshanga kufuma ku bintu byatu.—Mana 1:5; 19:20.
18, 19. (a) Lumbululai mwapusena jiso “jijitu” na joja “jabipa.” (b) Mambo ka o kyanemena kulanguluka pa bintu byawama, kabiji lujimuno ka lo tutana pa Filipai 4:8?
18 Pa juba pa juba, kwikala bintu byavula byo tumona bilabikañana. Kyanema bingi kulondela lujimuno lwa kwa Yesu lwa kwikala na jiso “jijitu.” (Mat. 6:22, 23) Jiso “jijitu” jitalatu pa kintu kimo, ko kuba amba kuba kyaswa muchima wa Lesa. Pakuba jiso “jabipa” jiji na bujimbijimbi, lunkumbwa kabiji jitwala ku bintu byatu.
19 Yukai kuba’mba bintu byo tumona na meso byo byo tulangulukapo kabiji bintu byo tulangulukapo byo bikala mu michima yetu. Onkao mambo, kyanema kulangulukanga pa bintu byawama. (Tangai Filipai 4:8.) Kya kine, twayai tulombenga lulombelo lwa nyimbi wa masalamo lwa kuba amba: “Mufumyeko meso ami kechi atale ku byatu ne.” Kabiji kimye kyo tubena kuba bintu kwesakana na luno lulombelo, twakonsha kwikala na luketekelo lwa kuba amba Yehoba ‘uketusangula mu mashinda anji.’—Sala. 119:37; Hebe. 10:36.
What Should We Remember About...
•lukwatankano luji pakachi ka meso, milanguluko ne muchima?
•bizumba biji mu kutamba bipikichala bya mulekese?
•buneme buji mu kwikala na jiso “jijitu”?
[Bipikichala pa peja 23]
Bintu ka byatu bena Kilishitu byo bafwainwa kuchinuzhuka kumona?