JISHIMIKILA JA BWIKALO
Kukokela Yehoba Kwandetela Mapesho Avula Bingi
Byashimikizha ba Elisa Piccioli
Batata baambile’mba: “Tufunjilako kintu kyanema bingi kwi Nowa. Nowa wakokejile Yehoba, watemenwe kisemi kyanji kabiji bonse bapulukile Muyulo mambo batwelele mu bwato.”
BINO byo byambo byo mvulukilako Batata, bajinga bepelula kabiji baingilanga bingi na ngovu. Batemenwe bingi bololoke, onkao mambo, bafikenejiletu kuswa byambo bya mu Baibolo byo bebasapwijile mu 1953. Kufumatu popo, baingijile na ngovu kwitufunjisha bintu byo bafunjilenga. Bamama kechi bakebelenga kusha bisho bya mu Katolika ne. Pano bino, mu kuya kwa moba nabo batendekele kuswa mafunjisho a mu Baibolo.
Kechi kyapelele bansemi betu kwitufunjisha ne. Mambo Bamama kechi bayukile kutanga ne, kabiji Batata baingilanga kimye kyabaya bingi mu majimi. Kimye kimo bakokanga kya kuba kimye kya kufunda bakunukangatu. Pano bino, mu kwibikako kwabo mwafumine byawama bingi. Na mambo a kuba’mba yami mubeji, ne bakwashangako kufunjisha bankasami basatu, wa mukazhi umo ne babalume babiji. Kuba bino kwavwangilemo kwamba pa kintu kyaambangapo Batata kya kuba’mba butemwe Nowa bo atemenwe kisemi kyanji bwamwekelanga mu kukokela Lesa. Natemenwe bingi jino jishimikila ja mu Baibolo. Kechi pabanjile ne, bonse twatendekele kutanwa ku kupwila pa Nzubo ya Bufumu mu Roseto degli Abruzzi, muzhi mukatampe waikela ku kitulu kya kalunga ka mema ka Adriatic mu Italy.
Najingatu na myaka 11 mu 1955 kimye kyo twapichile mu mitumba ne bamama kuya ku muzhika na kutanwa ku kushonkena mu Loma. Kufumatu kyokya kimye, mmona kuno kupwila kukatampe kuba’mba ke kintu kyanema bingi mu bwikalo bwa bena Kilishitu.
Mwaka walondejilepo, nabatizhiwe kabiji kechi papichile ne kimye kyabaya ne, natendekele mwingilo wa kimye kyonse. Byo nafikizhe myaka 17, naikele painiya wiikajila mu muzhi wa Latina ku bulenge bwa Loma palepa makilomita 300 kufuma kwetu. Muzhi mukatampe wa Latina po po alengelwetu, onkao mambo, bantu kechi baakamwanga pa byakonsha kulanguluka bakwabo inge batambwila bukine ne. Amiwa ne mukwetu ye naingijilenga nanji bupainiya twaumvwanga bingi bulongo kusampanya mabuku alumbulula Baibolo, pano na mambo a kuba’mba nakijingatu mwanyike, navulukanga bingi ku nzubo. Nangwa byonkabyo, nakebelenga kwingila mwingilo ye bampele.
Pa kupitapo kimye, bantumine ku Milan kuya na kukwashako kunengezha Kukonkana kwa Byalo mu 1963 kwajinga na mutwe wa kuba’mba, “Mambo Awama a Myaka ne Myaka.” Kimye kya kushonkena, naingijile na bakwetu mwingilo wa kwipana, pa bantu bo naingijile nabo pajinga ne Paolo Piccioli nsongwalume wafumine ku Florence. Juba ja bubiji ja kushonkena waambile jashi jawamine bingi jaambilenga pa bukatanda. Nalangulukilenga namba, ‘Awa mulongo kechi ukasongola ne.’ Pano bino, twatendekele kwitumina makalata kabiji bintu byo atemenwe ne amiwa byo byo natemenwe, nabiji bintu byo twakebelenga kuba, kutemwa Yehoba ne kukebesha kumukokela. Twisongwele mu 1965.
KWISAMBA NA BANTANGI BA BUPOPWESHI
Naingijile bupainiya bwa kimye kyonse mu Florence myaka jikumi. Nasangalele bingi pa kumona bipwilo byo byakomenenga, kikatakata pa kumona banyike bakomejilengako mu maana a kuyuka Lesa. Amiwa ne bamwatawami twatemenwe bingi kwisamba na bano banyike misambo ikosesha bulunda na Lesa, kabiji twakayanga nabo makayo, kikatakata ba Paolo batemenwe bingi kupama mpila na bano banyike. Kwambatu kine, naumvwanga bingi bulongo kwikala pamo na bamwata wami, pano bino, banyike ne bisemi mu kipwilo nabo bakebewanga kwibakwasha ku bamwatawami kabiji bamwenangamo bingi.
Kulanguluka pa bantu bavula bo twafunjisha Baibolo kundetela bingi lusekelo. Muntu umo ye twafunjishe wajinga Adriana, uno mwanamukazhi naye wabujileko bisemi bibiji bintu byo afunjilenga. Onkao mambo, banengezhe kuba’mba bakesambe na bapulishiti pa mafunjisho a mu chechi nabiji a kuba’mba kuji Balesa basatu ne kuba’mba mweo kechi ufwa ne. Bantangi ba machechi baishile ku ino misambo. Ndumbulwilo yabo yakatazhe kumvwa kabiji bepachikilengatu bene. Onkao mambo, bo twafunjishanga Baibolo byo baesakenye ano mafunjisho na mafunjisho a mu Baibolo apela kumvwa bafikenejiletu kuyuka amba mafunjisho abo a bubela. Uno mwisambo walengejile bavula kupimpula milanguluko yabo. Kabiji bantu 15 ba mu bino bisemi baikele Bakamonyi.
Ano moba twingijisha mashinda apusanako pa kusapwila. Pa kyokya kimye, ba Paolo bayukile bingi kwisamba na bapulishiti, kabiji besambanga nabo pa bimye byavula bingi. Mvulukapo kimye kimo kyo besambilenga na jibumba ja bantu babula Bakamonyi. Kyamwekeshetu patoka kuba’mba bano bakajimbuluzhi banengezhejile jimo kuba’mba bamo mu jibumba bakepuzhe mepuzho o balangulukilenga’mba akatazha. Nangwa byonkabyo, mwisambo wibalukijile bene bapulishiti. Muntu umo waipwizhe kuba’mba ayuke inge chechi yafwainwa kwivwanga mu milukuchi ya bumulwila ntanda mambo byo byo baubilenga pa myaka yavula. Pa kikye kimye, kyamwekeshetu patoka kuba’mba bapulishiti baji mu lukatazho. Ponkapotu malaichi azhimine ne mwisambo mpalampala. Byo papichile myaka, twaishile kuyuka kuba’mba malaichi beazhiminye mambo bamwene’mba mu yewa mwisambo kechi musa kufuma byawama kwesakana na bapulishiti byo baketekejile ne.
MINGILO IKWABO YA KATATAKA
Amiwa ne ba Paolo byo twaikele mu masongola myaka jikumi, betutumine kuya na kwingijila mu mwanzo. Ba Paolo baingilanga nkito yawama bingi, onkao mambo, kyakatezhe bingi pa kuba’mba tufuukule bya kuba. Pano bino byo twalombelepo, twaswile kuya na kwingila uno mwingilo wakatataka. Twaumvwanga bingi bulongo kwikala pamo na bisemi bitutambwilanga. Javula bufuku, twafunjilanga pamo byambo bya Lesa, kabiji ba Paolo bakwashangako ne baana mingilo yo bebapanga ku sukulu ya kwingijila ku nzubo kikatakata nsamushi. Kunungapo, na mambo a kuba ba Paolo batemenwe bingi kutanga, betubulangako bintu bitukoseshanga byo batanganga. Javula pa Kimo twayanga na kusapwila mu mataunyi mwabujile Bakamonyi na kwita bantu kwiya na kuteleka ku jashi jaikalangako mabanga.
Byo twapwishishetu myaka ibiji mu mwingilo wa mu mwanzo, betwichile kuya na kwingijila pa Betele mu Loma. Ba Paolo baingijilanga ku dipatimenti itala pa bya mambo, amiwa naingijilanga ku Dipatimenti Itala pa Magazini. Kupimpula bwikalo kechi kwapelele ne, pano bino, twafuukwilepo kutwajijila kukokela. Twaikele bingi na lusekelo pa kumona musampi byo abayilenga ne kuvujilako kwa balongo mu Italy. Pa kyokya kimye, Bakamonyi ba kwa Yehoba mu Italy popo bebaswishishetu ku kafulumende. Twatemenwe bingi pa kwingila uno mwingilo.
Kimye kyo twaingijilenga pa Betele, kwaishile mambo mu Italy a kukana kubikwa mashi kwesakana na byaamba Baibolo. Kutendeka mu 1980 ano mambo ayile bingi nkuwa. Bamulume ne mukazhi Bakamonyi bebapelemo mambo a bubela a kuba’mba bo balengejile mwanabo wamukazhi kufwa, pano bino saka afwile na kikola kya mashi kiji na bantu bavula ba ku kibunji kya Meditelanya. Balongo ne banyenga mu kisemi kya Betele bakwashishe bingi bashabyambo baimejilengako bano bansemi bena Kilishitu. Kabuku ne Labainga! waambilenga pa mashi byanembelwe ne kwibisampanya ku bantu pa kuba’mba ebakwashe kuyuka byaamba Mambo a Lesa pa mashi. Mu bano bañondo, ba Paolo javula baingilanga maola 16 pa juba pa juba kwa kubula kukokolokapo ne. Ne batundaikanga pa mingilo ikatampe yo baingilanga.
LUPIMPU LUKWABO
Twaikele myaka 20 mu masongola, pano bino, kwamwekele kintu kyo twabujile kuketekela ne. Najinga na myaka 41 kabiji ba Paolo bajinga na myaka 49 kimye kyo nebabujile kuba’mba mbena kumvwa nobe naimita. Mu buku wabo mo banembanga bintu bimweka pa juba pa juba, natainemo byambo bya kuba’mba: “Lulombelo: Inge kya kine, tukwashai kutwajijila mu mwingilo wa kimye kyonse, kabiji ne kwitukwasha kwikala bansemi bawama bakumwenako bantu bakwabo. Kyakila pa byonse, nkwashai ñingijishepotu nangwatu tucheche pa bintu byo naambanga pa mutuntamo pa myaka 30 yapitapo.” Kwesakana na bintu byafumamo, mmona kuba’mba kine Yehoba wakumbwile lulombelo lwa bamwata wami kubikapotu ne lwami.
Kusemwa kwa kwa Ilaria kwaletele lupimpu lukatampe mu bwikalo bwetu. Kwambatu kine, kwaikalanga bimye bimo byo twalefulwanga byonkatu byaamba Byambo bya Mana 24:10 amba: “Umvwe wapungila mu juba ja bya malwa, bulume bobe bwakepa.” Pano bino twitundaikanga, mambo twavulukanga buneme bwa kwitundaika.
Lelo jino Ilaria wamba’mba uji bingi na lusekelo pa kusemwa ku bansemi Bakamonyi bapayankene na kwingila mwingilo wa kimye kyonse. Kechi wamonangapo amba bamulekeleshe ne; wakomejile mu kisemi kyawama bingi. Mute naikalanga nanji. Bufuku inge bashanji babwela pa nzubo nangwa kya kuba baikalanga na mingilo ya kwingila, baikalanga nanji, kukaya nanji ne kumukwashako mingilo yo bamupanga ku sukulu ya kwingijila ku nzubo. Baubanga bino nangwa kya kuba’mba kibalengelanga kubuka ku makya na kwingila mingilo yabo. Ilaria javula waambanga’mba, “Batata ba mbayi.”
Pa kuba’mba tufunjishe Ilaria kutwajijila mu jishinda ja bwina Kilishitu kyakebewanga kwingila na mukoyo, kimo kimye ne kumujimuna. Mbena kuvuluka kimye kyo akayilenga wabajilenga mukwabo. Twaingijishe Baibolo kumulumbulwila kuba’mba kechi wafwainwe kuba byo aubile ne. Kabiji twamwambijile kulomba lulekelo lwa mambo ku mukwabo ne atweba saka tujipo.
Ilaria wamba’mba butemwe bansemi banji bo batemenwe mwingilo wa kusapwila bwamukwasha naye kumutemwa. Luno byo asongolwa, popo ayukisha buneme bwa kukokela Yehoba ne kulondela lutangijilo lwanji.
KUKOKELA NE MU BIMYE BYA BULANDA
Mu 2008 ba Paolo bebakwachile na kikola kya kansa. Patanshitu kyamwekelenga kuba’mba ba Paolo basakukosa, kabiji bantundaikilenga bingi. Kununga pa kukeba michi, amiwa ne Ilaria twalombanga kwi Yehoba kuba’mba etukwashe kukosa ne kuchinchika. Nangwa byonkabyo, natendekele kumona mwanamulume wajinga na bulume kayetu na kukoka pachepache. Naikele bingi na bulanda kimye kyo bafwile mu 2010. Nangwa byonkabyo, kulanguluka pa byo baingijile pa myaka 45 yo twaikele pamo kuntekenesha bingi. Twamupele Yehoba bintu byetu byawamisha. Nayuka kuba’mba kechi ukavulama mingilo yetu ne. Kabiji mbena kutengela kimye kikasangulwa ba Paolo, kwesakana na byambo bya kwa Yesu biji pa Yoano 5:28, 29.
Mu muchima wami, nkijitu mwanyike watemwa jishimikila ja kwa Nowa. Kechi napimpula ne. Nkeba kukokela Yehoba mu bintu bonse. Nafunda kuba’mba makatazho onse, bintu byo tusankilapo nangwa byakonsha kutayika, kechi byaesakana pamo na mapesho etupa Lesa wetu witutemwa ne. Nemwena kino, kabiji mbena kwimubula kine, mu kukokela Lesa mufuma byawama bingi.
[Kipikichala pa peja 4]
Juba ja masongola etu
[Kipikichala pa peja 4]
Twatemenwe bingi kwisamba na bano banyike misambo ikosesha bulunda na Lesa, kabiji twakayanga nabo makayo, kikatakata ba Paolo batemenwe bingi kupama mpila na bano banyike
[Kipikichala pa peja 5]
Ba Paolo batemenwe bingi mwingilo wabo pa Betele
Ilaria javula waambanga’mba, “Batata ba mbayi”
[Mabulañano pa peja 6]
“Mu muchima wami, nkijitu mwanyike watemwa jishimikila ja kwa Nowa. Kechi napimpula ne”