Musanchilainga Yehoba pa Byubilo Byanji
“Ikalai bakulondela Lesa byo muji baana bo atemwa.”—EFI. 5:1.
MUSAKUKUMBULA’MBA KA?
Ki ka kyakonsha kwitukwasha kusanchila Yehoba pa byubilo byanji byawama?
Kukasuluka kulumbulula ka?
Twakonsha kwikala byepi babula misalululo byonka biji Yehoba?
1. (a) Ñanyi byubilo bya kwa Yehoba bena Kilishitu bavula byo bakonsha kulangulukapo? (b) Tusakumwenamo byepi mu kufunda pa byubilo bya kwa Lesa?
INGE kemulanguluke pe Yehoba, ñanyi byubilo byanji byo muvulukapo? Bavula tulanguluka pa butemwe, buchibamambo bwaoloka, maana ne bulume. Bino twayuka kuba’mba Yehoba uji na byubilo byawama byavula bingi. Byubilo bya kwa Yehoba byavula kukila ne pa 40, bino byonse bebyambapo mu mabuku etu. Inge mwafunda pa bino byubilo byonse bunke bwenu nangwa na kisemi mukayuka byavula bingi pe Yehoba. Twakonsha kumwenamo byepi mu kufunda pa bino byubilo? Kufunda pa bino byubilo kusakwitulengela kwibiyukisha bulongo ne kumusanchila Shetu wa mwiulu. Kabiji kumusanchila kuketulengela kukebesha kufwenya kwipi ne aye ne kwikala na byubilo byanji.—Yosh. 23:8; Sala. 73:28.
2. (a) Lumbululai byo twakonsha kubaisha lusanchilo lwetu pa byubilo bya Yehoba. (b) Tusakwisamba pa ka mu uno mutwe ne mu ikwabo ibiji ikalondelapo?
2 Nanchi kyambo kya “kusanta” kyatala mwepi? Kino kyambo kwesakana na byo twikingijisha mu kino kibaba, kyalumbulula kuyuka buneme bwa kintu. Kusanta kuyatu na kubailako. Kyakumwenako: Tuyuka’mba kajo kawama kupichila mu kumvwa byo kabena kununkila, apa bino twatompapo, bino pa twakateka anweba bene. Kyo kimotu, tumusanchila Yehoba pa byubilo byanji byawama kupichila mu kwibiyuka, kulangulukapo ne kwibimwesha mu bwikalo bwetu. (Efi. 5:1) Uno mutwe ne ikwabo ibiji yalondelapo yaimena pa kwitukwasha kuyuka bulongo ne kusanchila Lesa pa byubilo byanji byo tubula kwambapo javula. Mu mitwe yonse tukesamba pa mepuzho a kuba’mba: Kilumbulula ka? Yehoba umwesha byepi kino kyubilo? Twakonsha kumwesha byepi kino kyubilo kya kwa Yehoba?
YEHOBA WAKASULUKA
3, 4. (a) Mwakonsha kulumbulula byepi biji muntu wakasuluka? (b) Yehoba umwesha byepi kuba’mba wakasuluka?
3 Twayai tutatwilepo kwisamba pa kyubilo kya kukasuluka. Muntu wakasuluka mwakonsha kumuyukila ku ka? Kampe mwakonsha kwamba’mba, ‘Muntu wakasuluka uji na lusa, kabiji ukeba kwisamba na bantu.’ Mwakonsha kuyuka inge muntu wakasuluka nangwa ne kupichila mu kuteleka ku byo amba, mwekelo ya kilungi kyanji, nabiji kumwemwesela ne bintutu bikwabo.
4 Nga Yehoba umwesha byepi kuba’mba wakasuluka? Nangwa kya kuba ye Mulenga wa bulume bonse walengele byonse, Yehoba witulaya kuba’mba ukebesha bingi kuteleka ku milombelo yetu ne kwiikumbula. (Tangai Salamo 145:18; Isaya 30:18, 19.) Twakonsha kulomba kwi Lesa kyonse kimye nangwa konse ko twakonsha kutanwa. Kabiji twakonsha kumusolomoka saka twakasuluka, mambo twayuka kuba’mba kechi uzhingila pa kwisamba nanji ne. (Sala. 65:2; Yako. 1:5) Mambo a Lesa amulumbulula Yehoba mu jishinda jitulengela kukasuluka kulomba kwi aye. Kya kumwenako, nyimbi wa masalamo Davida wanembele’mba “meso a Yehoba aji” pe atweba kabiji ‘kuboko kwanji kwa kilujo ko kwitukwachijila.’ (Sala. 34:15; 63:8) Ngauzhi Isaya wapashañenye Yehoba ku kafunga kimye kyo aambile’mba: ‘Usenda baana ba mikoko mu maboko anji, kasa ebabukata mu kyaji kyanji.’ (Isa. 40:11) Akilangulukaipotu. Yehoba ukeba atweba kufwenya kwipi ne aye nobe mwana mukooko uji mu kyaji kya kafunga wawama. Kine, ke Shetu wakasuluka bingi. Pano twakonsha kwikala byepi bakasuluka byonka biji Yehoba?
KYUBILO KYANEMA BINGI
5. Mambo ka o kyanemena bakulumpe mu kipwilo kwikala bakasuluka?
5 Katatakatu papo, Bakamonyi babambakana ba mu mapunzha apusana pusana bebepwizhe’mba, “Ñanyi kyubilo kyo mwanemekesha kikebewa kwikala na mukulumpe mu kipwilo?” Bavula bakumbwile’mba, “Mukulumpe mu kipwilo wafwainwa kwikala wakasuluka.” Mwina Kilishitu yense wafwainwa kwikala na kino kyubilo, pano bino, kyanema bingi kikatakata ku bakulumpe mu kipwilo kwikala bakasuluka. (Isa. 32:1, 2) Kwamba pa ene mambo o amwena kuba’mba kino kyubilo kyanema bingi, nyenga umo waambile’mba: “Inge mukulumpe mu kipwilo wakasuluka po po nakonsha ne kuyuka byubilo bikwabo byawama byo aji nabyo.” Bino byambo bya kine. Pano ñanyi kintu kilengela muntu kwikala wakasuluka?
6. Ñanyi kintu kilengela muntu kwikala wakasuluka?
6 Kintu kilengela muntu kwikala wakasuluka ke kuta bantu muchima. Inge mukulumpe mu kipwilo wata bakwabo muchima ne kwibakwasha, balongo ne banyenga, kubikapotu ne banyike, bakayuka amba wakasuluka. (Mako 10:13-16) Kalombwana wa myaka 12, aye Carlos waambile’mba: “Inge namona bakulumpe mu kipwilo saka bamwemwesela ne kubila bakwabo lusa, ñumvwa bingi bulongo.” Pa kuba’mba mukulumpe mu kipwilo ambe’mba wakasuluka; wafwainwa kumwesha kino kyubilo. (1 Yoa. 3:18) Wakonsha kuba byepi byobyo?
7. Mambo ka bantu o bakebela kwisamba netu inge twavwala baaji wa kushonkena, kabiji twakonsha kufunjilako ka ku kino?
7 Akilangulukai pa kino kyamwekele. Katatakatu papo mulongo umo wavwajile baaji kimye kyo abwelelenga na ndeke pa kufuma ku kushonkena ku kyalo kingi. Wamwingilo wa mu ndeke byo amwene byambo byajinga pa baaji bya kuba’mba “Bufumu Bwa Lesa Bufike!” waambijile mulongo amba, “Ee, bufike, tusakwisamba byavula bingi pa kino.” Mwisambo wabo wawamine bingi, kabiji uno muntu watambwileko ne magazini etu. Ne atweba twatanwapo kala mu bintu bya uno mutundu. Pano mambo ka bantu o bakebela kwisamba netu inge twavwala baaji wa kushonkena? Mambo kiji nobe baaji ubena kubula bantu amba: “Mwakasuluka kwisamba ne amiwa. Ngipuzhai ko mbena kuya.” Baaji ke kiyukilo kimwesha bantu amba tukeba kwibabula bintu byo twaitabilamo. Popamotu, bakulumpe mu kipwilo bafwainwa kumwesha balongo ne banyenga biyukilo bya kuba’mba: “Mwakasuluka kwisamba ne amiwa.” Ñanyi biyukilo byo bafwainwa kumwesha?
8. Nga bakulumpe mu kipwilo bamwesha byepi biyukilo bya kuba’mba bata bingi muchima bakwabo, kabiji kino kilengela kipwilo kwikala byepi?
8 Bisho byakonsha kupusana kwesakana na byalo, pano bino, javula inge twakasulukila balongo ne banyenga kupichila mu kumwemwesela, kwibemuna mu maboko, nangwa kwibemunatu, tumwesha kiyukilo kya kuba’mba twibata bingi muchima. Pano ñanyi wafwainwa kutendekelapo kuba bino? Akimonai byaubile Yesu. Mateo washimikizha’mba byo asambakene baana banji ba bwanga, “Yesu waishile ko baji ne kwibambila.” (Mat. 28:18) Ne bakulumpe mu kipwilo lelo jino nabo bafwainwa kutendekelapo kuya ku balongo ne banyenga ne kwisamba nabo. Nga kino kyakonsha kulengela kipwilo kwikala byepi? Nyenga uji na myaka 88 kabiji painiya wa kimye kyonse waambile’mba: “Bakulumpe mu kipwilo byo bansangalela ne kuntundaika inge nafika mu Nzubo ya Bufumu kindetela bingi lusekelo.” Nyenga wakishinka mukwabo naye wanungilepo amba: “Kyakonsha kumweka nobe kintu kicheche, pano bino, inge mukulumpe mu kipwilo wantambwila na lusekelo pa kimye kya kupwila, ñumvwa bingi bulongo.”
KASULUKAINGA NE KWISAMBA NA BALONGO NE BANYENGA
9, 10. (a) Yehoba waikala byepi wakumwenako wawama? (b) Bakulumpe mu kipwilo bakonsha kulondela byepi Yehoba?
9 Pa kuba’mba bantu betukasulukile, twafwainwa kwisambanga nabo. Yehoba ye wakumwenako wawama mu kuba bino. Mambo “kechi uji kwalepa ne atweba ne.” (Byu. 17:27) Jishinda jimo bakulumpe mu kipwilo jo bamwesheshamo kuba’mba babena kulondela Yehoba ke kupichila mu kumonapo kimye kya kwisamba na balongo ne banyenga, banyike ne bakulumpe kupwila saka kukyangye kutendeka ne panyuma ya kupwila. Mulongo umo painiya waambile’mba: “Inge mukulumpe mu kipwilo wangipuzha amba ayuke bibena kwenda bintu kabiji waimana na kuteleka byo mbena kwamba, mmona kuba’mba wannemeka bingi.” Nyenga waingijila Yehoba pa myaka 50 waambile’mba: “Bakulumpe bekalapo na kimye kya kwisamba ne amiwa inge twapwisha kupwila bandengela kumvwa’mba nanemekwa.”
10 Kya kine, bakulumpe mu kipwilo nabo baji na mingilo yavula bingi. Pano bino, pa kimye kya kupwila bafwainwa kwisambanga na balongo ne banyenga.
YEHOBA KECHI UJI NA MISALULULO NE
11, 12. (a) Mu kubula misalululo mwavwangwa ka? (b) Yehoba waikala byepi wakumwenako mu kubula misalululo?
11 Kyubilo kikwabo kyawama kya kwa Yehoba ke kubula misalululo. Pano kubula misalululo kulumbulula ka? Kilumbulula kuba byawama ku bantu bonse, kumona bantu bonse amba bajitu pamo nangwa’mba kubula kutala ku bilungi. Kubula misalululo kumwekela mu bintu bibiji: mu milanguluko ne mu byubilo. Mambo ka o twaambila byo byo? Mambo muntu wabula misalululo mu milanguluko yanji umona bantu bonse amba bajitu pamo. Mu Binembelo bya Kingiliki bya Bwina Kilishitu, byambo bya kuba’mba “kubula misalululo” bilumbulula “kubula kutala ku bilungi bya bantu,” ko kuba’mba kubula kulanguluka’mba kilungi kimo kyawama kukila kikwabo. (Byu. 10:34; Buku wa Lesa) Onkao mambo, muntu wabula misalululo kechi uta muchima ku mwekelo ya muntu nangwa bunonshi ne, pakuba uta muchima bantu bonse.
12 Yehoba ye wakumwenako wawama mu kubula misalululo. Baibolo waamba’mba, “kechi uji na misalululo ne,” ne kuba’mba ye “ubula kutala ku bilungi bya bantu.” (Tangai Byubilo 10:34, 35; Mpitulukilo ya mu mizhilo 10:17.) Kintu kyamwekele mu kimye kya kwa Mosesa kimwesha kino.
13, 14. (a) Baana babakazhi batanu ba kwa Zelofehada bajinga na ñanyi lukatazho? (b) Yehoba wamwesheshe byepi kuba’mba kechi uji na misalululo ne?
13 Byo kwashajiletu pacheche kuba’mba bena Isalela batwele mu Ntanda ya Mulaye, bankasa ne kolo babakazhi batanu bajinga na lukatazho lo bafwainwe kupwisha. Ñanyi lukatazho lonka lo? Bayukile kuba’mba byonka byajinga bisemi bikwabo bya bena Isalela, ne kisemi kyabo kyafwainwe kutambula ntanda yo bachibijileko shabo. (Bala. 26:52-55) Pano bino, shabo aye Zelofehada wa mu mukoka wa Manase, wafwile. Kwesakana na kisho kya bena Isalela, baana babalume ba kwa Zelofehada bo bafwainwe kutambula ntanda, pano bino wajingatu na baana babakazhi kwapwa. (Bala. 26:33) Byo abujile mwana wamulume wa kutambula ntanda, nanchi ino ntanda bafwainwe kwiipana ku balongo banji kya kuba bano baana babakazhi bashalapotu pa buswanyi bwa kisemi kyabo nyi?
14 Bano baana babakazhi batanu bayile kwi Mosesa ne kumwipuzha’mba: “Nanchi mambo ka jizhina ja batata o bakejangachilamo mu kisaka kyabo mambo a kubula mwana wa mulume?” Bamusashijile amba: “Tupai buswanyi bwetu mukachi ka balongo ba batata.” Nanchi Mosesa wibakumbwile kupichila mu kwibambila’mba, ‘Uno ke muzhilo, kafwako kyo nakonsha kuba pa kuba’mba nemukwashe nenyi’? Ine, aye “waletele mambo abo kwi Yehoba.” (Bala. 27:2-5) Nga Yehoba waambile’mba ka? Waambijile Mosesa amba: ‘Baana ba kwa Zelofehada baamba bulongo, kine ukebape pa kwikala ke buswanyi bwabo mukachi ka balongo ba bashabo, pa kwibapa abwa buswanyi bwa bashabo ke bwabo.’ Yehoba kechi wapelejiletu pa kwamba bino ne. Byo akambizhe Mosesa wibyalwile ke muzhilo wa kuba’mba: “Umvwe muntu wafwa kwa kubula kwikala na mwananji wa mulume, apa bino mwananji wa mukazhi akebuswane abwa buswanyi bwanji bwa bashanji.” (Bala. 27:6-8; Yosh. 17:1-6) Kufumatu kyokya kimye, banabakazhi bena Isalela bajinga na lukatazho lwa uno mutundu batendekele kutambula buswanyi bwabo.
15. (a) Yehoba umona byepi bantu banji, kikatakata boba bayanda? (b) Ñanyi mashimikila akwabo a mu Baibolo amwesha kuba’mba Yehoba kechi uji na misalululo ne?
15 Kine, kino kintu kyamwesheshe lusa ne kubula misalululo. Yehoba wanemekele bano banabakazhi bayanjile byonkatu byo anemekele bena Isalela baikelenga bulongo. (Sala. 68:5) Jino ke jishimikilatu jimo pa mashimikila avula a mu Baibolo amwesha kuba’mba: Yehoba kechi uji na misalululo ne.—1 Sam. 16:1-13; Byu. 10:30-35, 44-48.
TWAKONSHA KWIKALA BYONKA BIJI YEHOBA
16. Twakonsha kuba byepi pa kuba’mba tubule misalululo byonka biji Yehoba?
16 Twakonsha kubula byepi misalululo byonka biji Yehoba? Vulukainga kuba’mba mu kubula misalululo mwavwangwa bintu bibiji. Inge twabula misalululo kechi tukatalanga ku bilungi bya bantu ne. Kya kine, atweba bonse twatemwa kulanguluka’mba twakasuluka kabiji kechi tuji na misalululo ne. Pano bino, mwakonsha kuswa kuba’mba kechi kyapela kwiyuka bulongo obewa mwine ne. Onkao mambo, twakonsha kuba byepi pa kuba’mba tuyuke inge kya kine kechi tuji na misalululo ne? Yesu byo akebelenga kuyuka byaambilenga bantu pe aye, waipwizhe mulunda nanji amba: “Bantu bamutela Mwana muntu amba ñanyi?” (Mat. 16:13, 14) Ne atweba twakonsha kuba byonka byaubile Yesu. Mwakonsha kwipuzha mulunda nenu ye mwaketekela kuba’mba wakonsha kwimubula kwa kubula kwimupita mu mbaji inge muji na misalululo nangwa ne. Inge wimubula’mba mwanemekako bantu baji na bikoba bimo ne baji pa bifulo nangwa banonshi, mwakonsha kuba byepi? Lombai kwi Yehoba ne kumusashijila kuba’mba emukwashe mupimpule milanguluko yenu pa kuba’mba mumweshenga kyubilo kyanji kya kubula misalululo.—Mat. 7:7; Kolo. 3:10, 11.
17. Mu ñanyi mashinda akwabo mo twafwainwa kumweshesha kuba’mba kechi tuji na misalululo ne?
17 Mu kipwilo kya bena Kilishitu, tumwesha kuba’mba tuji byonka biji Yehoba wabula misalululo kupichila mu kunemeka ne kubila lusa balongo ne banyenga bonse. Kya kumwenako, inge mukeba kwita balongo ne banyenga ku nzubo yenu, mwafwainwa kwitako ne boba bafuma mu bisho byapusana pusana, ne bayanji, baana ba kishale nangwa boba bafwilwa. (Tangai Ngalatiya 2:10; Yakoba 1:27.) Mu mwingilo wa kusapwila Bufumu, tusapwila mambo awama ku bantu bonse kwa kubula misalululo, kubikapotu ne bafuma mu byalo bingi. Tuji bingi na lusekelo mambo tuji na mabuku alumbulula Baibolo mu milaka nobe 600. Kino kibena kumweshatu patoka kuba’mba kechi tuji na misalululo ne.
18. Inge mwalanguluka pe Yehoba byo akasuluka ne kubula misalululo, mwafwainwa kuba ka?
18 Kya kine, inge saka twikalako na kimye kya kulanguluka pe Yehoba byo akasuluka ne kubula misalululo, tukatwajijila kunemeka bino byubilo byanji. Kikafumamo, tukalondelanga byubilo bya Yehoba ne kwibimwesha mu byo tuba na bakwetu ba mu lwitabilo ne bantu bo tusapwilako.
[Kipikichala pa peja 8]
“Yehoba uji kwipi na bonse bamwita.”—Sala. 145:18 (Monai jifuka 9)
“Yehoba Lesa wenu ye Lesa . . . ubula kutala ku bilungi bya bantu.”—Mpitu. 10:17 (Monai jifuka 17)
[Kipikichala pa peja 10]
Baana babakazhi ba kwa Zelofehada basanchijile Lesa pa kubula misalululo (Monai mafuka 13, 14)