Juin

Yevova sakumuná bakristo ya siècle ya ntete samu ba ndimá faso ya malu-malu ya kusala. Bambala mingi bawu kutaná na bankwamusu. Bantangu ya nkaka, ba vandá vingila ata fioti ve yawu. Beto tala mambu kuminá Barnabasi na ntumwa Polo ntangu ba vandá samuna na bwala ya Listre. Na kubanda, bantu yambá bawu na kilengi, mpe kuwá bawu. Kasi na manima, bantu yina vandá zolá ve kisalu ya bawu “ndimisaka bimvuka ya bantu” mpe ba ya nkaka bulá Polo matadi mpe ba kanisá ti yandi kufwaka. (Bis. 14:19, nwt-MK.) Kasi Barnabasi na Polo kwendá na kisika ya nkaka samu na kusamuna. Wapi bambuma kisalu ya bawu butaka? Kisalu ya bawu salá ti “bantu mingi kuma bilandi ya Yesu.” Dyaka, bamambu yina ba zonzá mpe kifwani ya bawu kindisá bampangi. (Bis. 14:21, 22) Samu Barnabasi na Polo lembá ve na mantwala ya bankwamusu yina ba kutaná na yawu, bantu mingi kuzwá bambote. Kana beto lemba ve kusala kisalu yina Yehova me lomba na beto na kusala, yandi ke sakumuna beto. w23.04 16-17 §13-14

Bambala mingi mfumu Davidi sambilaka Yehova samu yandi sadisa yandi ntangu bambeni ya yandi vanda sosa kufwa yandi. Davidi vandá na kundima ti Yehova kuwá mpe pesá mvutu na balusambu ya yandi. Beto mpe lenda vanda na kundima ti Yehova ke kuwá mpe ke pesá mvutu na balusambu ya beto. Biblia na nataka beto na kundima ti Yehova lenda pesa beto mayela mpe ngolo yina beto ke na yawu nsatu samu na kukanga ntima. Yandi lenda sadila bampangi ya beto to bantu yina ke sambilá ve yandi samu na kusadisa beto. Yehova ke pesá ve ntangu nyonso mvutu na balusambu ya beto na faso beto ke vingilak’ yawu. Kasi, beto zaba ti yandi ke pesa beto mvutu. Yandi ke pesa beto yina beto ke na yawu nsatu mpe na ntangu yina beto ke na yawu nsatu. Na yawu, kubika ve kusambila na kiminu ti Yehova ke kuwa nge. Vanda na kundima ti yandi ke kipeke nge bubu yayi, mpe na bilumbu yina ke kwiza, yandi ke ‘lungisa nsatu ya konso kima yina kele na luzingu.’—Nku. 145:16. w23.05 8 §4; 13 §17-18

Kanisa na bambote nyonso nge ke kuzwa kana nge lungisa dikanisi ya nge. Na wapi bambote nge mpe lenda kanisa? Kana dikanisi ya nge ke ni kubongisa balusambu ya nge to kutanga ya nge ya Biblia, kanisa na mutindu ya ke kumisa ngolo kindiku ya nge na Yehova. (Nku. 145:18, 19) Kana dikanisi ya nge ke ni kukulisa kifu mosi ya bakristo, kanisa na mutindu ya ke bongisa kindiku ya nge na bampangi. (Kol. 3:14) Nge lenda sonika bamambu nyonso yina lenda nata nge na kusosa kulungisa dikanisi ya nge. Ntangu nyonso, tala bamambu yina nge me sonika. Lutisa ntangu na ba yina ke kindisa nge na kulungisa dikanisi ya nge. (Bin. 13:20) Beto me bonga kundima ti, beto nyonso bantangu ya nkaka, beto ke vandá na bubolo. Ya zola zonza kwandi ti ya ke ve na mambu yina beto lenda sala samu na kulungisa dikanisi ya beto? Ve. Beto lenda sosa kulungisa dikanisi ya beto ata na ntangu beto ke na bubolo. Ntembe ve, kusala yawu ke vanda mpasi, kasi beto ke vanda na kilengi ntangu beto ke lungisa dikanisi ya beto. w23.05 27-28 §5-8

Kuzaba ti ya ke kizitu yina beto me fwana kunata, lenda nata beto na kuzonza pwelele mambu nyonso yina beto me sala, na kubalula ntima mpe na kuvutukila dyaka ve yawu. Kusala yawu ke sadisa beto na kubika ve kukima mbangu samu na luzingu. Kana nge me baka mukanu ya yimbi, yinki nge lenda sala? Kuzimbana ve ti, nge lenda vutuka ve manima samu na kusoba mambu yina me luta. Na yawu, kulutisa ve ntangu mingi na kukanisá kaka na mambu yango, na kukwendá nyongá mingi mpe na kukotisá bantu ya nkaka. Ndima foti ya nge mpe sala ngolo na kuvutukila dyaka ve yawu. Kana mambu yina nge me sala ke na kwamisá nge, sambila Yehova na kukuluka nyonso, ndima foti ya nge mpe lomba yandi na kulemvokila nge. (Nku. 25:11; 51:3, 4) Nge lenda lomba mpe mulemvo na ba yina nge me nyongisa, mpe ntangu ya nkaka, kusosa lubakusu ya bakuluntu. (Zaki 5:14, 15) Benda bileso na mukanu ya yimbi yina nge me baka mpe na mambu yina ya me natina nge. Kana nge sala yawu, Yehova ke tala kyadi ya nge mpe yandi ke sadisa nge.—Nku. 103:8-13. w23.08 28-29 §8-9

Yehoyada sadisá Mfumu Yehoashi na kuvanda muntu ya mbote. Ya salá ti, yandi sala bamambu ya mbote na meso ya Yehova ntangu yandi vandá mfumu na buntwenya. Kasi na manima ya lufwa ya Yehoyada, yandi bandá kuwa bantu yina pesá Yehova mukongo. (2 Ns. 24:4, 17, 18) Mambu yina ba salá nyongisá mingi Yehova. Ata mpili yina yandi biká ve ‘kufilisa bawu bambikudi samu na kuvutula bawu na yandi, kasi bawu mangaka kuwa.’ Yehoashi mangá kuwa ata Zekaria, yina vandá ve kaka nganga-nzambi ya nene mpe mbikudi ya Yehova kasi yina vandá mpe mwana ya Yehoyada mpe mpangi ya menga ya Yehoashi. Mfumu Yehoashi kumá tii na kufwa Zekaria. (2 Ns. 22:11; 24:19-22) Yehoashi bumbá ve boma ya yandi samu na Yehova. Yehova zonzaka: ‘Kasi bantu yina ke yiina munu, mu ke yiina bawu.’ (1 Sa. 2:30) Basoda ya Siria yina vandá kaka ndambu kwendá nwanisa Yehoashi yina vandá na “basoda mingi” mpe ‘yandi lwalaka ngolo.’ (2 Ns. 24:24, 25) bisadi ya yandi mosi kufwak’ yandi samu yandi kufwá Zekaria. w23.06 18-19 §16-17

Polo lutisaka ntangu na kusamuna mpe kulonga bantu ya Efeze nsangu ya mbote. (Bis. 19:1, 8-10; 20:20, 21) Yandi vanda zolaka bampangi ya yandi mingi, mpe yandi vandaka na nsatu ba bikana ya kukangama na Yehova. Bakristo ya Efeze yina ntumwa Polo sonikilaka vandaka bangaamba ya mabuundu ya luvunu, mpe vanda kwikilaka na bundoki mpe bamambu ya nkaka ya mutindu yayi. Ba zabilaka bantu ya Efeze na kinsuza mosi ya kusakana ve, mpe bamambu ya kukondwa nsoni. Na bisika yina ba vanda sakanaka, mpe na ntangu ya bafeti ya mabuundu ya bawu, bantu vanda sadilaka mingi nzonzolo ya mvindu. (Ef. 5:3) Mingi na kati ya bawu vanda “talaka dyaka ve nsoni.” Na Greke, nzonzolo yayi zola zonza “kutala dyaka ve mpasi.” (Ef. 4:17-19) Tekila ba zaba yinki ke mbote to yimbi, bantima ya bantu ya Efeze vanda sala ve bawu mpasi na mambu yina ba vanda salaka. Dyaka, ba vanda zaba ve ti samu na yawu, Yehova ke semba bawu. Na yawu, Polo zonzaka ti ‘mayela ya bawu vandaka na kati ya kitombi. Bawu lenda kuzwa ve luzingu yina Nzambi ke pesaka.’ Bantu ya nkaka na Efeze bikanaka ve na kati ya kitombi. w24.03 20 §2, 4; 21 §5-6

Kisalu ya zuzi yina Yehova pesá na Ngedeyoni vandá kisalu ya ngolo mingi. Ntangu Ngedeyoni kwizá nwanisa bantu ya Madiani na mpimpa, ba kimaka. Ngedeyoni landá bawu kubanda Yezreele tii na maza ya Yordani. (Baz. 7:22) Ngedeyoni suká ve kaka kuna ata ti yandi na babakala 300 yina vandá na yandi vandá ya kulemba. Ba lutá na kati ya maza ya Yordani mpe ba landá bawu. Na manima, ba kuzwá bawu mpe ba nungá bawu. (Baz. 8:4-12) Ngedeyoni vandá na kundima ti Yehova zolá pesa yandi ngolo, mpe yandi kufwá ve nsoni. (Baz. 6:14, 34) Kilumbu mosi, Ngedeyoni na babakala yina vandá na yandi vandá landa bamfumu zole ya Madiani na makulu. Bamfumu yayi vandá nata bashamo. (Baz. 8:12, 21) Kasi Yehova sadisá Ngedeyoni na bantu ya yandi na kubwila bamfumu zole yayi mpe kununga bawu. Mutindu Ngedeyoni, bakuluntu lenda tula ntima na Yehova muntu yina ʻke lembaka ve ata fioti mpe ngolo ya yandi ke manisaka ve.ʼ Yandi ke pesa bawu ngolo yina ba ke vanda na yawu nsatu.—Iza. 40:28, 29. w23.06 6 §14, 16

Beto lenda vanda na ntima ya kukwikama ngolo ata bampasi yina beto ke kutana. Na yawu tula ntima na Yehova. Beto tala faso Baraki lendá kununga, samu yandi tulá ntima na faso yina Yehova twadisak’ yandi. Bana ya Izraele vandá ve ya kubongama samu na kunwana, samu ba vandá na ata binwanunu. Kasi Yehova zonzá na Baraki, na kukwenda nwana na Sisera mfumu ya bantu ya Kanana mpe basoda ya yandi, yina vandá na binwanunu mingi na bapusu-pusu ya kunwana. (Baz. 5:8) Mbikudi ya kento Debora zonzá na Baraki na kukatuka na nzila ya mongo mpe kuvanda na yinsi samu na kunwana na Sisera mpe bapusu-pusu ya yandi 900. Ata nyonso vandá lakisa pwelele ti Baraki zolá lenda ve kununga, yandi tumamaka. Ntangu basoda katuká na mongo ya Tabore, Yehova nokisá mvula ya nene. Ya salá ti bapusu-pusu ya Sisera kangama na poto-poto, mpe Yehova salá ti Baraki nunga bawu. (Baz. 4:1-7, 10, 13-16) Mutindu mosi mpe, Yehova ke sadisa beto na kununga kana beto tudila yandi ntima, mpe beto tula ntima na nzila yina yandi ke lakisá beto na manima ya bantu yina yandi tulá samu na kutwadisa beto. w23.07 19 §17-18

Samu beto vuuka, ya ke mfunu beto vanda na ntima ya yinda. Mutindu bisadi ya Nzambi ya ntama, beto me bonga kuvingila na ntima ya yinda nyonso kulungana ya bansilulu ya Nzambi. (Ebr. 6:11, 12) Biblia ke fwanisá beto na muntu yina ke salá bilanga. (Zaki 5:7, 8) Muntu yina ke salá bilanga ke salá kisalu ya ngolo ya kukunda mpe kulosa maza na bima yina yandi me kunda. Yandi ke zabá ve mbote-mbote wapi ntangu ya ke yela. Kasi, na ntima ya yinda nyonso, yandi ke vingilá samu yandi zaba ti yandi ke buka mbuma ya bima yina yandi kundaka. Mutindu mosi mpe, beto ke biká ve kusala bisalu nyonso yina bilandi ya Yesu me lunga kusala, ata ti beto “zaba ve wapi kilumbu Mfumu ya [beto] ke kwiza.” (Mat. 24:42) Na ntima ya yinda nyonso, beto ke na vingilá samu beto zaba ti, Yehova ke lungisa bansilulu ya yandi nyonso na ntangu yina me lunga. Kana beto vanda dyaka ve na ntima ya yinda, ya lenda lembisa beto na kuvingila, mpe malembe-malembe, beto lenda bika kusadila Yehova. Beto lenda banda mpe kutula ntima na bima yina beto ke na kanisá ti ya ke pesa beto kilengi bubu yayi. Kasi, kana beto ke na ntima ya yinda, beto ke lenda kukanga ntima tii na nsuka, mpe ya ke vuukisa beto.—Mika 7:7. w23.08 22 §7

Ntangu beto ke fwanisá mbikudulu ya Danyele 2:41-43 na bambikudulu ya nkaka yina ke na babuku ya Danyele mpe Luzabusu, beto lenda zonza ti bitambi ke kifwani ya Angleterre na États-Unis. Bimfumu zole yayi ke salá kintwadi mpe me lutila ngolo na yinza bubu yayi. Na yina me tadila kimfumu ya ngolo yayi, Danyele zonzaka: ‘Kimfumu ke vanda ndambu ngolo mpe ndambu pete-pete.’ Samu na yinki yandi zonzá ti kimfumu ke vanda ndambu pete-pete? Samu ti na kati ya babwala zole yayi, bantu mingi yina mbikudulu ke fwanisá na ntoto, ke na salá ti bimfumu yango vanda ve na ngolo ya kisengo. Beto lenda longoka mambu mingi ya mfunu na kiteki yina mfumu Nebukadenezare talá mpe yina Danyele bangulá, Angleterre na États-Unis lakisá ngolo ya bawu na mambu yina ba salá na kati ya Mvita ya nene ya ntete (to guerre mondiale ya ntete) mpe na Mvita ya nene ya zole (to guerre mondiale ya zole). Ba vandá na kati ya babwala yina nungaka. Kasi, ba kumá pete-pete mpe ba ke vanda kaka pete-pete samu ti bantu ya babwala ya bawu ke nwaná bawu na bawu mpe na bamfumu ya bawu. w23.08 10-11 §12-13

Bantangu ya nkaka, Davidi vandaka ya kulemba samu na bamambu mingi mpe bankwamusu yina vanda kumina yandi. (Nku. 18:4, 5) Kasi luzolo ya Yehova vandaka pesa yandi ngolo. Yehova nataka ndiku ya yandi yina vandaka ya kulemba na ‘bisika yina me fuluka matiti’ mpe ‘bisika ya kupema yina kele na maza mingi.’ Na manima, Davidi kuzwaka ngolo mpe vandaka ya kubongama samu na kusadila dyaka Yehova na kilengi. (Nku. 18:28-32; 23:2) Faso mosi mpe bubu yayi, ntangu beto kutanaka na bamambu ya mpasi na luzingu ya beto, ‘kana beto zimbanaka ve, ya kele samu na luzolo ya kukwikama ya Yehova.’ (Bid. 3:22; Kol. 1:11) Davidi vanda kutanaka na bampasi na luzingu ya yandi, mpe yandi vandaka na bambeni mingi ya ngolo. Kasi luzolo ya Yehova salaka ti yandi tekita ve. Ya lenda vanda ti Davidi vandaka tala ti Yehova vandaka na yandi na bamambu nyonso yina vandaka kumina yandi mpe ya vandaka pesa yandi ngolo. Na yina, ya lenda vanda ti yandi yimbaka: ‘Yandi [Yehova] vuukisaka munu na mambu nyonso yina vandaka kupesa munu boma.’ (Nku. 34:4) Ata ti bantangu ya nkaka Davidi vandaka na boma ya mingi, yandi vandaka na makoki ya kununga yawu samu ti yandi zabaka ti Yehova vandaka zola yandi. w24.01 30 §15-17

Benda bileso na mikanu ya yimbi ya Yehoashi. Na manima ya lufwa ya nganga-Nzambi ya nene Yehoyada, Yehoashi soolá bandiku ya yimbi. (2 Ns. 24:17, 18) Mpe yandi baká mukanu ya kuwa bamfumu ya Yuda yina vandá zolá ve Yehova. Ya vandá mbote na Yehoashi na kuvanda ve na bawu, samu ti ba vandá sala bamambu ya yimbi. Kasi, yandi kuwá malongi ya bawu. Ntangu Zekaria mwana ya Yehoyada yina vandá mpe muntu ya dikanda ya yandi vandá sosa kusungika yandi, yandi zolá ve yawu mpe lombá ba kufwa Zekaria. (2 Ns. 24:20, 21; Mat. 23:35) Ya vandá mambu ya kyadi mpe ya yimbi. Na kubanda, Yehoashi vandá mfumu mosi ya mbote, yina vandá ya kukangama na Yehova. Kasi na manima, yandi pesá Yehova mukongo mpe bandá kufwa bantu. Na manima, bisadi ya yandi kufwak’ yandi. (2 Ns. 24:22-25) Kana yandi biká ve kuwa Yehova mpe ba yina ke zolak’ yandi, luzingu ya yandi zolá baluka ve. Wapi kileso nge lenda benda na kifwani ya yandi? w23.09 9 §6

Yesu zabá ti ntumwa Piere lenda bikana ya kukwikama. Na yawu, na ntima ya mbote nyonso, Yesu zonzá na yandi na “kutala boma ve.” Samu Yesu tulá ntima na Piere, ya sadisak’ yandi na kusoba luzingu ya yandi. Piere na Andre biká kisalu ya bawu ya kuloba bambisi. Ba kumá bilandi ya Yesu mpe ba bandá kusamuna na yandi. Ya vandá mukanu mosi ya mbote yina ba baká, mpe ba kuzwá bambote mingi. (Mrk. 1:16-18) Kuvanda kilandi ya Yesu vandá bweso mosi ya nene samu na Piere. Ya salá ti yandi kuzwa bambote mingi: yandi talá ntangu Yesu belusá bantu yina vandá beela, basisá bampeve ya yimbi mpe vumbulá bantu ya kufwa. (Mat. 8:14-17; Mrk. 5:37, 41, 42) Yandi talá mpe kimona-meso mosi ya ngitukulu, na kisalu ya Yesu ntangu yandi zolá vanda Mfumu ya Kimfumu ya Nzambi. (Mrk. 9:1-8; 2 Pi. 1:16-18) Piere zimbaná ata fioti ve bamambu yina yandi talaka. Yandi zolá tala ve yawu, kana yandi landá ve Yesu. Beto lenda zonza ti Piere vandá na kilengi na kubika ve makanisi ya yimbi kanga yandi nzila ya kuzwa bambote yayi. w23.09 21 §4-5

Na mukanda ya ntete yina ntumwa Piere soniká, yandi zonzá ti kana beto “zolasana mingi,” beto ke lemvokila ve kaka mwa masumu, kasi mpe “lutangu ya nene ya masumu.” (1 Pi. 4:8) Ya lenda vanda ti Piere zimbaná ve kileso na yina me tadila kulemvokila yina Yesu lakisak’ yandi bamvula mingi na mantwala. Piere vandá kanisa ti kana yandi lemvokila mpangi “bambala sambwadi,” yandi ke lakisa yandi ntima ya mbote mingi. Kasi, Yesu longak’ yandi na kulemvokila “bambala makumi sambwadi [77].” Ya zole zonza ti ya ke ve na lutangu yina me lunga samu na kulemvokila. Malongi yayi ke na tadilá mpe beto. (Mat. 18:21) Ata ya ke mpasi na nge na kusadila malongi yayi, kulemba ve, sala kaka bangolo. Bisadi ya Yehova nyonso ke bantu ya masumu mpe bantangu ya nkaka ya lenda vanda mpasi na beto na kulemvokila. Kasi, kusala nyonso yina nge lenda sala bubu yayi samu na kulemvokila mpangi ya nge, mpe kuvutukila kizunu na yandi ke kima yina me lutila mfunu. w23.09 29 §12

Na kati ya kivumu ya mbisi, Yona vandá na kiminu ti Yehova ke kuwa lusambu ya yandi mpe Yehova zolá sadisa yandi. Na manima, Yehova vuukisak’ yandi, mpe yandi vandá ya kubongama samu na kusala kisalu yina Yehova pesak’ yandi. (Yona 2:10–3:4) Ntangu bamambu ke tulá nge ntima na zulu, nge mpe ke fungulá kwandi ntima ya nge na Yehova na lusambu? To nge ke talá kwandi kilo na kulongoka? Kuzimbana ve ti, Yehova zaba mbote-mbote mambu yina ke na kuminá nge. Ata ntangu nge ke salak’ yandi lusambu ya nkufi, nge lenda vanda ya kundima ti yandi ke pesa nge yina nge ke na yawu nsatu. (Ef. 3:20) Kana ya ke mpasi na nge na kutanga, to kulongoka Biblia, nge lenda kuwa Biblia ya audio to mikanda ya beto ya nkaka. Nge lenda kuwa mpe mosi ya bazimbu ya beto to kutala mosi ya bavideo ya beto na jw.org. Yehova ke na nsatu ya kupesa nge ngolo. Samu nge kuzwa yawu, nge me fwana kusambila, kusosa bamvutu na Biblia mpe na bima nyonso yina yandi ke pesá beto na nzila ya kimvuka ya yandi. w23.10 13 §6; 14 §9

Tenta ya lukutakanu mpe batempelo yina ba tungá na mantwala na Yeruzalemi vandá kaka faso mosi na kati. Na kati ya yawu, vandá na bisika zole: “Kisika ya Santu” mpe “Kisika ya Kulutila Santu,” yina vandá ya kukabuka na lele. (Ebr. 9:2-5; Bas. 26:31-33) Na Kisika ya Santu vandá na mwinda, mesa yina ba vandá yoká mananasi mpe mampa yina ba vandá pesá na Nzambi. Kaka ‘banganga-nzambi yina ba tulaka mafuta’ vandá na bweso na kukota na kati, samu na kusala kisalu ya bawu. (Kut. 3:3, 7, 10) Na kati ya Kisika ya Kulutila Santu vandá na sanduku ya luwawanu. (Bas. 25:21, 22) Kaka ni nganga-nzambi ya nene vandá na bweso ya kukota na Kisika ya Kulutila Santu. (Lev. 16:2, 17) Yandi vandá kotá na menga ya bibulu samu na masumu ya yandi mosi mpe masumu ya dikanda nyonso. Yehova lakisá pwelele yinki vandá sosa kuzonza, bamambu yina vandá salama na tenta ya lukutakanu.—Ebr. 9:6, 7. w23.10 27 §12

Bambala mingi beto ke talá musiku yayi na mambu ya Nzambi: Beno “kuzolasana beno na beno.” (Yoa. 15:12, 17; Rom. 13:8; 1 Tes. 4:9; 1 Pi. 1:22; 1 Yoa. 4:11) Kasi, luzolo ke na kati ya ntima, mpe ata muntu lenda tala yina ke na kati ya ntima ya beto. Na yawu, wa’ faso luzolo ya beto samu na bampangi lenda talana? Beto lenda lakisa yawu pwelele na mambu yina beto ke zonzá mpe yina beto ke salaka. Ya ke na bafaso mingi yina beto lenda lakisa na bampangi ya beto ya bakento mpe ya babakala ti beto ke zolá bawu. Yayi ke mwa bamambu yina Biblia ke zonzá na beto na kusala: ‘Konso muntu kutubila mpangi ya yandi tsyeleka.’ (Zak. 8:16) “Beno zinga na kizunu beno na beno.” (Mrk. 9:50) Beno “vwanda na nsatu ya kulutila ya kuzitisa bampangi beno na beno.” (Rom. 12:10) “Beno yamba bampangi.” (Rom. 15:7) Beno tatamana na ‘kulemvokila bampangi.’ (Kol. 3:13) “Beno salasana na kunata bizitu ya beno.” (Gal. 6:2) “Beno fwana [kutatamana na] kukindisa bampangi beno na beno.” (1 Tes. 4:18) “Beno salasana na kukula na kiminu.” (1 Tes. 5:11) “Beno sambidila bampangi beno na beno.”—Zaki 5:16. w23.11 9 §7-8

Bilumbu nyonso, beto ke baká mikanu yina ke lombá ti beto vanda na kiminu ya ngolo. Na kifwani beto ke baká mikanu na yina me tadila bana, makwela, kisalu, lukolo, banani ke vanda bandiku ya beto mpe bima yina beto ke sala samu na kulutisa ntangu. Beto lenda yufula: ‘Mikanu yina mu ke baká ke lakisá kwandi ti mu ke ya kundima ti yinza yayi ke luta mpe na mwa ntangu fioti Yehova ke sala yinza ya malu-malu? To mu ke salá bamambu mutindu bantu yina ke kanisá ti ya ke dyaka ve na luzingu ya nkaka?’ (Mat. 6:19, 20; Luke 12:16-21) Kana beto kumisa kiminu ya beto ngolo ti yinza ya malu-malu ke dyaka ve ntama, beto ke baka mikanu ya mbote. Beto ke kutaná mpe na bamambu ya mpasi yina ke lombá ti beto vanda na kiminu ya ngolo. Beto lenda kutana na bankwamusu, kimbevo ya ngolo to bima ya nkaka yina lenda sala ti beto lemba. Na kubanda beto lenda vanda na ngolo ya kukanga ntima. Kasi, kana mambu yina beto ke na kutaná na yawu ke na manisá ve, beto ke vanda na nsatu ya kiminu ya ngolo samu na kukanga ntima mpe na kutatamana na kusadila Yehova na kilengi.​—1 Pi. 1:6, 7. w23.04 27 §4-5

Yehova ke na vingilá ti beto sala bamambu yina ke na kwelaná na balusambu ya beto. Na kifwani, mpangi mosi ya bakala lenda sambila samu mfumu ya yandi ya kisalu bikila yandi ntangu na kuvanda na lukutakanu ya nene. Wapi mutindu Yehova lenda pesa mvutu na lusambu yayi? Yandi lenda pesa mpangi ya beto bukindi samu yandi solola na mfumu ya yandi. Kasi samu na kukwenda nzila mosi na lusambu ya yandi, mpangi yayi me fwana kukwenda tala mfumu ya yandi. Ntangu ya nkaka, ya ke lomba yandi kwenda tala mfumu bambala mingi, to yandi wisana na mpangi ya yandi ya kisalu samu ba sala na kisika ya bampangi, to yandi ndima ba katula yandi mbongo kilumbu yina yandi ke sala ve. Yehova ke na vingilá ti beto sambila yandi bambala mingi samu na bamambu ya beto. Yesu lakisá ti bamambu ya nkaka yina beto ke lombá na Yehova, yandi ke pesa ve beto yawu na mbala mosi. (Luke 11:9) Na yawu, kulemba ve! Sambila bambala mingi, mpe na ntima ya nge nyonso. (Luke 18:1-7) Ntangu beto ke salaka yawu, beto ke lakisak’ yandi ti mambu yango ke mfunu samu na beto. Ya ke lakisá mpe ti beto ke na kiminu ti yandi ke na ngolo ya kusadisa beto. w23.11 22 §10-11

Yehova pesá nsilulu na ndiku ya yandi Abrahami ti ni na nzila ya mwana ya yandi makanda nyonso ya ntoto zolá kuzwa lusakumunu. (Kub. 15:5; 22:18) Samu ti kiminu ya Abrahami vandá ngolo, yandi vandá na kundima ti ya zolá salama. Ata ti Abrahami kumá na bamvula 100, mpe Sara vandá na bamvula 90, bawu zole butá ntete ve. (Kub. 21:1-7) Ata faso yina Biblia ke zonzaka: “Na kusala kivuvu sika yina ba lendaka sala ve kivuvu, Abalami kwikilaka mpe kumaka ‘tata ya makanda mingi ya bantu’ mutindu Nzambi zabisaka yandi yawu.” (Rom. 4:18) Ni yawu salamaka. Abrahami kumá tata ya mwana yina yandi vingilá bamvula mingi. Samu na yinki Abrahami vandá na kundima ti Yehova ke lungisa nsilulu ya yandi? Samu ti Abrahami vandá na kindiku ya ngolo na Yehova, “yandi zabaka ti ya tsyelika, Nzambi ke na lulendo ya kusala mambu yina yandi pesaka nsilulu.” (Rom. 4:21) Samu na kiminu ya yandi, Yehova ndimak’ yandi mpe bokilak’ yandi muntu ya lunungu.—Zaki 2:23. w23.12 8 §1-2

Ntwenya yina ba ke tulá ntima ke lungisá bisalu nyonso yina ba ke pesak’ yandi. Beto tala kifwani ya mbote ya Yesu. Yandi vandá talá bantu kyadi mpe vandá lungisá bisalu ya yandi. Yandi lungisá bisalu nyonso yina Yehova pesak’ yandi, ata ntangu ya vandá mpasi na yandi na kusala yawu. Yandi vandá zolá bantu, mingi-mingi bilandi ya yandi mpe yandi pesá luzingu ya yandi samu na bantu. (Yoa. 13:1) Nge lenda landa kifwani ya Yesu, na kusalá bangolo na kulungisa bisalu nyonso yina ba me pesa nge. Kana nge zaba ve mbote-mbote mutindu ya kusala yawu, vanda ya kukuluka mpe lomba lubakusu na bampangi ya kukula na kimpeve. Kusosá ata fioti ve kusala kaka kisalu fioti yina nge lenda sala. (Rom. 12:11) Kasi, lungisa bisalu nyonso yina ba me pesa nge, mpe tala yawu mutindu “kisalu ya Mfumu [Yehova], kasi ya bantu ve.” (Kol. 3:23) Ya tsyeleka, nge ke muntu ya masumu. Na yawu, vanda ya kukuluka mpe ndima bafoti nyonso yina nge ke salaka.—Bin. 11:2. w23.12 26 §8

Ya ke kilengi mingi na kuzwa mbotokolo mpe kukuma mbangi ya Yehova. Ya ke bweso ya nene na kuvanda na kindiku ya ngolo na Yehova. Beto ke na kabulaka dikanisi ya Davidi yina zonzaka: ‘Kyese na muntu yina nge me soola mpe yina nge me nata pene-pene samu yandi zinga na bangaanda ya nge.” (Nku. 65:4) Yehova ke soolaka kubenda kaka ba yina me lakisa ti ba ke na nsatu ya kuvanda na kindiku ya ngolo na yandi. (Zaki 4:8) Kukipesa na Yehova mpe kuzwa mbotokolo, ke nataka beto dyaka pene-pene na Yehova na faso ya kulutila. Nge lenda vanda na kundima ti na manima ya mbotokolo ya nge, Yehova ke ‘nokisila nge lusakumunu mutindu mvula tii ntangu nge ke kondwa ata kima mosi ve.” (Mal. 3:10; Yer. 17:8) Mbotokolo ke kaka kubanda. Nge ke vanda na nsatu ya kusala bangolo na kuzitisa nsilulu ya nge, ata na mantwala ya bamambu to bantontolo. (Longi 5:4, 5) Samu nge ke kilandi ya Yesu, nge ke sala bangolo samu na kulanda kifwani mpe misiku ya yandi.—Mat. 28:19, 20; 1 Pi. 2:21. w24.03 8 §1-3

Kasi yinki nge na kento to bakala ya nge lenda sala kana beno ke sepelá ve na kulutisa ntangu kintwadi? Ntangu ya nkaka, beno ke zolá ve bima mosi to beno ke na bifu yina ke pesá bampangi nkele. Yinki beno lenda sala? Beto tala dyaka kifwani ya tiya ya bankuni. Na kubanda, ya ke vandá ve ngolo. Samu ya kuma ngolo, ya ke lombá ti ba tula fioti-fioti bankuni ya nene. Mutindu mosi mpe, beno lenda banda na kulutisa mwa ntangu fioti kintwadi konso kilumbu. Beno me fwana kusala ve kima yina lenda sala ti beno dasuka, kasi beno me bonga kusala kima yina beno nyonso zole ke zolaka. (Zaki 3:18) Kana beno banda kusala yawu, malembe-malembe beno ke tala ti luzolo ya beno ke kuma dyaka ngolo. Buzitu ke kima ya mfunu na kati ya dikwela. Ya ke mutindu mupepe yina ke salá ti tiya ya bankuni kuma ngolo. Kana mupepe ke ve, tiya ke kufwa na mbangu. Mutindu mosi mpe, kana buzitu ke ve na dikwela, na mbangu, luzolo yina ke na kati ya kento na bakala ke kota madidi. Ntangu kento na bakala ke salá bangolo ya kulakisa buzitu, ya ke sadisá bawu na kubumba ngolo luzolo. Kuzimbana ve mambu yayi: mambu ya mfunu ke ve ti nge ke kanisá ti nge ke pesá kento to bakala ya nge buzitu. Kasi, yandi ke talá kwandi ti nge zitisak’ yandi? w23.05 22 §9; 24 §14-15

Na kati ya Biblia, beto ke na bifwani ya bisadi ya Yehova yina bantangu ya nkaka vandaka na boma samu ti bambeni ya bawu vanda kwamisa bawu. (Nku. 18:4; 55:1, 5) Mutindu mosi mpe, beto lenda kutana na bankwamusu na lukolo, na kisalu, na kati ya dikanda ya beto, to na bamfumu ya luyalu. Kimbevo ya ngolo lenda pesa beto boma ya lufwa. Na kati ya bantangu ya faso yayi, mutindu mwana ya fioti, ngolo lenda manisa beto. Wa’ faso Yehova lenda sadisa beto na kati ya bamambu ya faso yayi? Yandi ke sadisa beto mpe ke pesaka beto kizunu. Vanda na kifu ya kulutisaka ntangu mingi na Yehova na nzila ya lusambu mpe na kutangaka Biblia. (Nku. 77:1, 12-14) Ya ke sala ti ntangu mambu ya mpasi ke kumina nge, muntu ya ntete nge ke sosa ni Yehova. Zonza na Yehova yinki ke na salaka nge boma mpe yinki ke na kwamisaka nge. Bika ti Yehova solola na nge mpe yandi pesa nge ngolo na nzila ya Biblia ntangu nge ke na boma.—Nku. 119:28. w24.01 24-25 §14-16

Ya ke mfunu mingi na kuvanda na nsatu ya ngolo ya kulungisa mambu yina beto me kanisa kusala. Kana beto ke na nsatu yayi, beto ke sala nyonso samu na kulungisa yawu. Mpe kana beto ke na nsatu ya ngolo ya kusala bamambu yina beto me kanisa, ya ke vanda ve mpasi na kulungisa yawu. Na yawu, yinki nge lenda sala samu na kuvanda na nsatu ya ngolo ya kulungisa bamambu yina nge me kanisa? Sambila samu na kuzwa nsatu ya ngolo ya kulungisa bamambu. Yehova lenda sadila mpeve santu ya yandi samu na kupesa nge nsatu ya kulungisa bamambu yina nge me kanisa. Ntangu ya nkaka, beto ke kanisá na bamambu ya kulungisa samu beto me zaba ti ya ke mbote na kusala yawu. Kusala mutindu yayi ke ve yimbi. Kasi ata ti beto zaba ti mambu ke mbote, beto lenda vanda ve na nsatu ya kusala yawu. Yindula na yina Yehova me sala samu na nge. (Nku. 143:5) Ntumwa Polo yindulá na bamambu ya mbote yina Yehova salá samu na yandi, mpe ya pesak’ yandi nsatu ya kusala mingi samu na Yehova. (1 Ko. 15:9, 10; 1 Tim. 1:12-14) Mutindu mosi mpe, kana nge yindula mingi na bamambu yina Yehova me sala samu na nge, ya ke pesa nge nsatu mingi ya kulungisa bamambu yina nge me kanisa.—Nku. 116:12. w23.05 27 §3-5

Ntangu beto ke kembilaka Yehova, beto ke sepelisaka yandi. (Nku. 119:108) Bantu mingi ke talaka ti ba ke kaka bantu ya mpamba. Na yawu, ba ke vandaka na nsatu ba kembila bawu to ba zonzila bawu bamambu ya mbote samu ba kuzwa ngolo. Nzambi ke kwandi faso bantu? Ve. Ntangu beto ke kembilaka Tata ya beto ya mazulu, beto ke sadisaka na kusukula nkumbu ya yandi na mambu yina ba vuninaka yandi. Satana ke zonzaka ti, ata muntu lenda nwanina nkumbu ya Yehova na kukwikama nyonso. Yandi ke zonzaka mpe ti, ata muntu lenda kangama na Yehova na ntangu ya mpasi. Yandi zonzaka mpe ti, kana beto tala ti kupesa Yehova mukongo ke natina beto bambote, beto ke bika kusadila yandi. (Yobi 1:9-11; 2:4) Samu Yobi bikanaka ya kukwikama, yandi lakisaka ti Satana ke na luvunu. Nge ke landa kwandi kifwani ya yandi? Mosi na mosi ya beto ke na bweso ya kuvanda ya kukwikama na nkumbu ya Nzambi, ntangu beto ke sadilaka yandi. Ni yina, ke pesaka yandi kilengi. (Bin. 27:11) Kusala yawu ke lakisa ti beto ke zitisaka yandi. w24.02 8-9 §3-5

Na bamvula yina landaka,Yehova tulaka bazuzi samu na kutwadisa dikanda ya yandi. Mpe, na ntangu ya bamfumu, Yehova tulaka bambikudi samu na kutwadisa dikanda ya yandi. Bamfumu yina vandaka na kiminu kwiza ndima malongi ya bambikudi. Na kifwani, mfumu Davidi, ndimaka na kukuluka nyonso masembo ya mbikudi Natani. (2 Sa. 12:7, 13; 1 Ns. 17:3, 4) Mfumu Yehoshafati nataka mpe bantu ya Yuda na ‘kukwikila na bambikudi ya Nzambi.’ (2 Ns. 20:14, 15) Na ntangu ya mpasi, mfumu Ezekiasi landaka malongi ya mbikudi Izaya. (Iza. 37:1-6) Bantangu nyonso yina bamfumu vanda bika Yehova twadisa bawu, yandi vanda sakumuna bawu, mpe vanda bumba dikanda ya Izraele. (2 Ns. 20:29, 30; 32:22) Ya vanda talana pwelele ti Yehova vanda sadila bambikudi samu na kutwadisa dikanda ya yandi. w24.02 21 §8

Satana ke na nsatu beto sala kindiku na bantu yina ke nata beto na kutumama dyaka ve na misiku ya Yehova. Kuzimbana ve ti, bandiku ya beto, ke ve kaka bantu yina beto ke sololaka mbombo na mbombo. Ya ke mpe na ba yina beto ke lutisaka ntangu na bawu na internet. Beto me fwana kunwana samu ya kukuma ve mutindu bantu ya yinza yina ke kanisaka ti ndyatulu ya mvindu ke ve yimbi. Beto me zaba ti ya ke yimbi. (Ef. 4:19, 20) Beto lenda yufula: ‘Mu ke salaka kwandi nyonso samu na kulutisa ve ntangu na bampangi ya kisalu, bampangi ya lukolo, to bantu ya nkaka yina ke zitisaka ve misiku ya Yehova? Mu ke nwaninaka kwandi na bukindi nyonso, faso ya Yehova ya kutadila bamambu, ata ti bantu ya nkaka lenda zonza ti beto ke bantu ya yimbi yina ke zolaka ve bampangi?’ Mutindu ke zonzilaka yawu 2 Timote 2:20-22, beto me lunga mpe kusala keba ntangu beto ke soolaka bandiku na kati ya kimvuka. Beto zimbana ve ti ya lenda vanda na bantu na kati ya kimvuka yina lenda sala ti beto bikana ve ya kukangama na Yehova. w24.03 22-23 §11-12

Ya me kwizilaka nge na kukanisa mutindu Yehova kele? Samu ti yandi ke talanaka ve, Biblia ke zonzilaka yandi na bafaso mingi. Na Biblia, ba ke bokilaka Yehova ‘ntangu mpe kinwanunu ya kisengo yina ke bakaka nzutu’ mpe “tiya yina ke nyengisaka.” (Nku. 84:11; Ebr. 12:29) Na kimona-meso, Ezekiele zonzilaka Yehova mutindu ditadi ya safire, kisengo ya nsemo mpe mukyama [arc-en-ciel]. (Ezk. 1:26-28) Samu ti beto ke talaka ve Yehova, ya lenda vanda mpasi na beto na kundima ti yandi ke zolaka beto. Bantu ya nkaka lenda kanisa ti Yehova lenda zola ve bawu samu na bamambu ya yimbi yina ba salaka na luzingu ya bawu. Ya lenda vanda ti samu ba kuzwaka ve papa yina vandaka lakisa bawu luzolo. Yehova zaba yinki ya ke salaka beto na ntima mpe samu na yinki ya lenda vanda mpasi na beto na kuvanda ya kukangama na yandi. Samu na kusadisa beto, yandi me lakisa beto na Biblia nani yandi kele. Luzolo ke lakisaka mbote-mbote nani Yehova kele. (1 Yoa. 4:8) Biblia ke zonzaka ti “Nzambi ke luzolo.” Yandi ke salaka bima nyonso na luzolo. Luzolo ya Nzambi ke ngolo, ya ke ve na munimi. Ya ke ve na nsuka mpe yandi ke lakisaka yawu ata na ba yina ke zolaka ve yandi.—Mat. 5:44, 45. w24.01 26 §1-3

Samu na kubasisa dikanda ya yandi na Ezypte, Yehova soolaka Moyize. Yandi sadilaka dikunzi ya dituti na ntangu mpe na mpimpa, dikunzi ya tiya. (Bas. 13:21) Moyize landaka dikunzi, mpe ya nataka bawu na nzadi ya mungwa ya mbwaki. Ntangu ba talaka basoda ya Ezypte na manima ya bawu, ba kumaka na boma mingi. Ba talaka ti Moyize salaka buzoba na kunata bawu na nzadi ya mungwa ya mbwaki. Kasi, ya vandaka ve ni yawu. Ni Yehova yandi mosi sadilaka Moyize samu na kutwadisa dikanda ya yandi kuna. (Bas. 14:2) Nzambi vuukisaka bawu na mutindu ya ngitukulu. (Bas. 14:26-28) Bamvula 40 na manima ya kubasika ya bawu, Moyize bikaka ve kulanda dikunzi ya dituti. Yandi vandaka na kundima ti, Yehova vanda sadila yawu samu na kutwadisa bawu na ntoto ya kuyuma. (Bas. 33:7, 9, 10) Yehova vanda zonza na Moyize na kati ya dikunzi, mpe na manima, Moyize vanda zonza na bantu ya Izraele bamambu yina Yehova vanda zonza na yandi. Bantu ya Izraele vanda tala pwelele ti Yehova vanda sadila Moyize samu na kutwadisa bawu. w24.02 21 §4-5