Mukanda mosi yina lenda sadisa beto na kukanga ntima na kukwikama nyonso tii na nsuka

1-2. a) Wapi luzingu vandaka na bakristo ya Zude ntangu ntumwa Polo sonikilaka bawu? b) Samu na yinki mukanda yina kubwaka na ntangu ya kulunga samu na bawu?

NA MANIMA ya lufwa ya Yesu na mvula 33, bakristo ya Yeruzalemi mpe ya Zude kutanaka na bamambu mingi ya mpasi. Ntangu fioti na manima ya kubutuka ya kimvuka ya bakristo, ba bandaka kunyokola bawu. (Bis. 8:1) Mpe bamvula 20 na manima, ba kutanaka na bamambu ya mbongo mpe ya nsatu. (Bis. 11:27-30) Pene-pene na mvula 61 ya N.B., bakristo vanda zinga na mwa kizunu. Ni na ntangu yina ba kuzwaka mukanda yina Yehova nataka ntumwa Polo na kusonika. Mukanda yango kumaka na ntangu ya kulunga.

² Mukanda ya Baebre kubwaka na ntangu ya kulunga samu ti kizunu yina, zola vanda kaka samu na ntangu fioti. Ntumwa Polo pesaka bawu malongi yina zola sadisa bawu na kukanga ntima na mpasi yina ba zola kutana na yawu, mwa ntangu fioti na mantwala. Mutindu Yesu bikulaka yawu, ntangu yina ba zola mwangisa Yeruzalemi kumaka pene-pene. (Luke 21:20) Polo na bakristo ya Zude zabaka ve mbote-mbote ntangu yina ya zola salama. Kasi ba zola sadila ntangu ya mwa kizunu yina samu na kukumisa ngolo kiminu ya bawu mpe kukulisa kifu ya bawu ya kukanga ntima.​—Ebr. 10:25; 12:1, 2.

3. Samu na yinki mukanda ya Baebre ke mfunu ya kulutila samu na bakristo ya bubu yayi?

³ Beto mpe me kuma pene-pene na mpasi ya nene kulutila yina bakristo ya Baebre kutanaka na yawu. (Mat. 24:21; Luz. 16:14, 16) Samu na kusadisa bawu, Yehova pesaka bawu mwa malongi. Beto tala wa’ faso malongi yango lenda sadisa mpe beto.

TATAMANA NA KUKULA

4. Wapi bamambu ya mpasi Bazwife yina kumaka Bakristo kutanaka na yawu? (Tala mpe kizizi.)

⁴ Bazwife yina kumaka bakristo kutanaka na bamambu ya mpasi. Na ntama, Bazwife vandaka dikanda yina Yehova soolaka mpe Yeruzalemi vandaka kisika mosi ya mfunu. Bamfumu yina vanda yala kuna vandaka kifwani ya kimfumu ya Nzambi. Bantu yina vandaka na nsatu ya kusambila Yehova zola sala yawu na tempelo na Yeruzalemi. Bazwife nyonso ya kukwikama zola landa Musiku ya Moyize na mutindu yina bamfumu ya mabuundu vanda longa bawu. Na yawu, ba vanda tula dikebi mingi na mambu yina me tadila kuzenga kibakala, madya yina ba lenda kudya ve mpe faso ya kubakila ba yina vandaka ve Bazwife. Kasi na manima ya lufwa ya Yesu, Yehova vanda ndimaka dyaka ve minkayulu yina Bazwife vanda pesaka. Bansobolo yayi vandaka ve pete samu na Bazwife yina kumaka bakristo, samu ba zola soba mutindu ya bawu ya kusambila Nzambi. (Ebr. 10:1, 4, 10) Ata na bakristo yina vandaka na kiminu ya ngolo mutindu ntumwa Piere, ya vandaka mpe mpasi na bawu na kusala bansobolo yayi. (Bis. 10:9-14; Gal. 2:11-14) Samu bakristo ndimaka malongi ya malu-malu yayi, bamfumu ya mabuundu ya Bazwife bandaka kukwamisa bawu.

5. Wapi bamambu zole ya mpasi bakristo ya Baebre kutanaka na yawu?

⁵ Bakristo ya Baebre kutanaka na bamambu zole ya mpasi. Ya ntete, bamfumu ya mabuundu ya Bazwife vanda bakila bawu mutindu bantu yina balulaka mukongo na dibuundu ya Bazwife. Ya zole, Bakristo ya nkaka na kati ya kimvuka vanda sosa kunata bampangi na kutumama na Musiku ya Moyize. Ya lenda vanda ti ba vanda sala yawu samu na kukima bankwamusu. (Gal. 6:12) Yinki sadisaka bakristo na kuvanda ya kukwikama na Yehova?

6. Yinki ntumwa Polo kindisaka bakristo ya Baebre na kusala? (Baebre 5:14–6:1)

⁶ Na mukanda ya Baebre, ntumwa Polo lakisaka na bakristo samu na yinki ya ke mbote na kutimuna mambu ya Nzambi. Baebre 5:14–6:1 ke zonzaka: “Kasi madya ya dema kele samu na bantu ya kukula. Na nsalulu ya bawu, bawu zaba kusala luswaswanu na kati ya mambu ya mbote mpe ya yimbi. Na yina, beto tatamana ve na bandongosolo ya ntete yina beto kuzwaka na yina me tadila Klisto, samu ti beto landa ndongosolo yina me tadila bantu ya kukula. Beto vutukila dyaka ve ndongosolo yayi: Kuviluka na bisalu ya yimbi yina ke nataka na lufwa, mpe kukwikila na Nzambi.” Polo sadilaka buku ya Baebre samu na kulakisa ti lusambu ya bakristo me lutila lusambu ya Bazwife.a Yandi zabaka ti kuvanda na nzayilu ya matsyeleka mpe kubakula yawu mbote-mbote zola sadisa bawu na kuzaba mpe kulosa malongi ya luvunu.

7. Wapi bamambu ya mpasi beto ke na kutanaka na yawu bubu yayi?

⁷ Mutindu bakristo ya Baebre, beto mpe ke kutanaka na bamambu to malongi yina ke kwelanaka ve na misiku ya Yehova. Bantu ya nkaka ke zonzaka ti Bambangi ya Yehova ke bantu ya yimbi samu ti ba ke tumamaka na misiku ya Biblia na yina me tadila kuvukisa nzutu. Ndyatulu na faso ya bantu ya kukanisa bubu yayi ke na kwelanaka ata fioti ve na faso ya kukanisa ya Yehova. (Bin. 17:15) Ni na yawu, ya ke mbote na beto na kuzaba makanisi ya yimbi mpe kulosa yawu. Kusala faso yina ke sadisa beto na kubika ve ti ndyatulu ya bawu lembisa beto to kanga beto nzila ya kusadila Yehova.​—Ebr. 13:9.

8. Yinki lenda sadisa beto na kukuma bakristo ya kukula?

⁸ Beto tula dikebi na malongi yayi yina ntumwa Polo zonzaka na bakristo ya Baebre na kuvanda bantu ya kukula, yina ke longokaka mbote-mbote Biblia samu na kuzwa nzayilu ya Yehova mpe faso ya yandi ya kutala bamambu. Beto me fwana kutatamana na kusala yawu ata na manima ya mbotokolo ya beto. Ata beto ke na matsyeleka banda ntama to ve, beto nyonso me fwana kutanga mpe kulongoka Biblia konso kilumbu. (Nku. 1:2) Kusala yawu ke sadisa beto na kukumisa ngolo kiminu ya beto, kifu mosi yina ntumwa Polo zonzaka na bakristo ti ba zola vanda na nsatu ya yawu.​—Ebr. 11:1, 6.

‘KWIKILA MPE KUZWA MPULUSU’

9. Samu na yinki bakristo ya Baebre vandaka na nsatu ya kiminu ya ngolo?

⁹ Bakristo ya Baebre vandaka na nsatu ya kiminu ya ngolo samu ti ya zola sadisa bawu na kuningana ve kidi-kidi ntangu ba zola mwangisa Zude. (Ebr. 10:37-39) Yesu zonzaka na bilandi ya yandi ti ntangu ba ke tala ti ba me zunga Yeruzalemi na kimvuka ya basoda, ba me fwana kukima na bamongo. Malongi yayi vanda tadila bakristo nyonso yina vanda zinga na Yeruzalemi, to yina vandaka pene-pene ya yawu. (Luke 21:20-24) Na ntangu ya ntama ntangu basoda vanda sosaka kunwanisa bwala mosi, bantu ya bwala vanda kimaka na mbanza yina vandaka ngolo samu na kubumbana. Samu Yeruzalemi vandaka mbanza ya ngolo samu na kubumbana, kukima na bamongo zola talana buzoba. Ya zola lomba kiminu ya ngolo na kusala yawu.

10. Samu na kuvanda na kiminu ya ngolo yinki bakristo ya Baebre zola sala? (Baebre 13:17)

¹⁰ Bakristo ya Baebre vandaka mpe na nsatu ya kutula ntima na bantu yina Yesu vanda sadila samu na kutwadisa kimvuka. Ya lenda vanda ti ba zonzilaka bawu bamambu yina ba zola sala samu na kutumama na musiku ya Yesu mpe kukima na faso ya mbote. Baebre 13:17 ke zonzaka: “Beno zitisa bantwadisi ya beno, mpe beno tumama na bawu. Ya tsyelika, bawu ke bikaka ve na kukeba beno mbote, samu ti bawu ke zabisa na sika ya Nzambi wapi mutindu bawu kebaka beno. Beno fwana kusala nyonso yina me lunga, samu ti bawu sala kisalu ya bawu na kilengi. Bawu fwana kusala yawu ve na manyongo, kana ve beno ke kuzwa ndandu ve.” Na Greke, nzonzolo ‘kutumama’ yina ntumwa Polo me sadila awa zola ve kuzonza ti bampangi ya kento mpe ya bakala me bonga kutumama na ba yina ke twadisaka samu ti ba ke bakuluntu, kasi samu ba ke tudilaka bawu ntima. Bakristo ya Baebre vandaka na nsatu ya kukumisa ngolo kifu ya bawu ya kutulaka ntima na bantu yina ke twadisaka bawu tekila mpasi kuma. Kana ba vanda tumama na bakuluntu ntangu bwala vandaka na mwa kizunu, ya zola vanda ve mpasi na bawu na kutumama ntangu bamambu ya mpasi zola kuma.

11. Samu na yinki ya ke mfunu mingi na bakristo ya bubu yayi na kuvanda na kiminu ya ngolo?

¹¹ Mutindu Bakristo ya Baebre, beto mpe ke na nsatu ya kuvanda na kiminu ya ngolo. Bubu yayi bantu ke na ndimaka ve ti nsuka ya yinza me kuma pene-pene, mpe ba ke na sekaka bantu yina ke na kwikilaka na yawu. (2 Pi. 3:3, 4) Dyaka, ata ti Biblia ke na zonzilaka bamambu mingi na yina me tadila mpasi ya nene, ya ke na bamambu mingi beto zaba ve ntete. Beto me lunga kuvanda na kiminu ya ngolo ti nsuka ya yinza ke kuma na ntangu ya kulunga mpe ti yandi ke bumba beto ntangu ya ke salama.​—Aba. 2:3.

12. Yinki ke sadisa beto na kuvuuka na mpasi ya nene?

¹² Beto me fwana kukulisa kiminu ti Yehova ke sadilaka “kisadi ya kukwikama mpe ya mayela” samu na kutwadisa beto. (Mat. 24:45, NWT) Ntangu mpasi ya nene ke banda, ya lenda vanda ti beto ke kuzwa malongi mutindu bakristo ya Baebre kuzwaka yawu, ntangu basoda ya Roma zungaka Yeruzalemi. Malongi yina, vuukisa luzingu ya bawu. Ni na yawu bubu yayi, beto me fwana kukulisa kifu ya beto ya kutulaka ntima na ba yina ke na twadisaka beto mpe kulanda malongi ya kimvuka ya Yehova. Kana ya ke mpasi na beto na kulanda malongi yina ba ke na pesaka beto bubu yayi, ya ke vanda mpe mpasi na beto na kulanda yawu ntangu mpasi ya nene ke kuma.

13. Samu na yinki malongi yina ke na Baebre 13:5 vandaka mfunu mingi?

¹³ Tekila ba pesa bawu nzila ya kukima, bakristo ya Baebre vandaka na nsatu ya kulosa ‘luzolo ya mbongo’ mpe kusosa ve kuvanda na bima mingi. Baebre 13:5 ke zonzaka: “Beno fwana kuvwanda ve na nkadulu ya kuzola mbongo. Beno yangalala na bima yina kele na beno, samu ti yandi mosi Nzambi tubaka: ‘ Mu ke yambula nge ve. Mu ke bika nge ve. ’” Mingi na kati ya bawu kumaka bapovre mpe kutanaka na bamambu ya nsatu. (Ebr. 10:32-34) Ata ti bantangu ya nkaka ba kangaka ntima na mantwala ya bankwamusu samu na nsangu ya mbote, ya lenda vanda ti ba bandaka kutala ti mbongo ke mfunu samu na bawu. Kasi mbongo zola vuukisa ve bawu ntangu ba zola mwangisa Yeruzalemi. (Zaki 5:3) Na yawu, kana muntu vanda zolaka bimvwama, ya zola vanda mpasi na yandi na kukima mpe kubika yinzo na bimvwama ya yandi.

14. Yinki beto ke soola kusala kana beto ke na kiminu ti nsuka ya yinza yayi me kuma pene-pene?

¹⁴ Kana beto vanda na kundima ti nsuka ya yinza me kuma pene-pene beto ke kubwa ve na mutambu ya kusosa bimvwama mingi. Biblia ke zonzaka ti bantu ‘ke losa arza ya bawu na babala-bala’ samu ba ke kwiza tala ti ‘ata arza ya bawu to wolo ya bawu ke lenda ve kuvuukisa bawu na kilumbu ya nkele ya Yehova.’ (Ezk. 7:19) Na yawu, na kisika ya kusosa kuvanda na bimvwama, beto me fwana kubaka mikanu yina ke sadisa beto na kutula kisalu ya Yehova na kisika ya ntete na luzingu ya beto mpe kukipe beto mosi na dikanda ya beto. Ya zola zonza kukota ve na bamfuka ya kidi-kidi to kulutisa ve ntangu ya beto nyonso na kusosa bimvwama to bima ya nkaka. Beto me fwana mpe kusala keba na kubwa ve na mutambu ya kusala ti bimvwama yina beto ke na yawu kuma bima ya mfunu na luzingu ya beto. (Mat. 6:19, 24) Samu ti nsuka ya yinza me kuma pene-pene, na nani beto me fwana kutula ntima ya beto? Na Yehova to na bimvwama?

‘VANDA NA MVIBUDULU’

15. Samu na yinki bakristo ya Baebre vandaka na nsatu mingi ya kukanga ntima?

¹⁵ Bakristo ya Baebre vandaka na nsatu ya mvibudulu to kukanga ntima na kisalu ya Yehova samu ti muvusu kumaka na Zude. (Ebr. 10:36) Ya vanda na bakristo yina ba nyokolaka na ntama, kasi bakristo mingi ndimaka matsyeleka ntangu ba vandaka na mwa kizunu. Ni na yawu ntumwa Polo bambulaka bawu ti, ata ti ba kutanaka na bampasi yina mekaka kiminu ya bawu, nabunu ba kanga ntima tii na lufwa mutindu Yesu. (Ebr. 12:4) Bamambu banda kusoba samu bantu mingi kumaka bakristo. Bazwife mingi kumaka na nkele mpe ba vanda sala bamambu ya nko na bakristo. Na yawu mwa bamvula na manima, ntangu ntumwa Polo kumaka na Yeruzalemi, bantu mingi sosaka kufwa yandi. Bazwife kuluta 40 “kudyaka ndefi ti ba ke kudya ve mpe ke kunwa ve kana ba kufwa ve Polo.” (Bis. 22:22; 23:12-14, NWT) Ata ti ba vanda yiina bawu mpe kukwamisa bawu, bakristo lungaka ve kubika kuvukana samu na kusambila, kusamuna nsangu ya mbote, mpe kubumba kiminu ya bawu ngolo.

16. Wa’ faso mukanda ya Baebre lenda sadisa beto na kuvanda na dikanisi ya mbote na yina me tadila bankwamusu? (Baebre 12:7)

¹⁶ Yinki zola sadisa bakristo ya Baebre na kukanga ntima na mantwala ya bankwamusu? Polo vanda sosa kusadisa bakristo ya Baebre na kutala bambote yina ba zolaka kuzwa kana ba kanga ntima na mantwala ya bankwamusu. Polo zonzaka na bawu ti, ntangu mukristo ke lutisaka bantangu ya mpasi, Nzambi lenda sadila yawu samu na kusungika yandi. Baebre 12:7 ke zonzaka: “Ni samu na kusungika beno, Nzambi ke sembaka beno. Nzambi ke na kubakila beno mutindu bana ya yandi. Ya kele na mwana yina tata ke sungikaka ve?” Ya zola sadisa bawu na kukulisa bifu yina ke sepelisaka Yehova. Kana ba tula makanisi ya bawu nyonso na bambote yina kukanga ntima zola natina bawu, ya zola vanda pete na bawu na kukanga ntima.​—Ebr. 12:11.

17. Yinki ntumwa Polo longaka na yina me tadila kukanga ntima na mantwala ya bankwamusu?

¹⁷ Ntumwa Polo kindisaka bakristo ya Baebre na kulemba ve na mantwala ya bankwamusu. Tekila ntumwa Polo kuma mukristo, yandi kwamisaka bakristo. Na yawu, yandi zabaka mpasi yina ba vanda tala. Ni na yawu yandi vanda ya kulunga samu na kupesa bawu malongi. Yandi zabaka mpe mutindu ya kukanga ntima na mantwala ya bankwamusu. Dyaka, yandi mosi mpe kutanaka na bankwamusu na manima ya kukuma mukristo. (2 Ko. 11:23-25) Ntembe ve, yandi zabaka mbote-mbote yina bakristo vandaka na yawu nsatu samu na kukanga ntima. Yandi bambulaka bawu ti ntangu ba ke kangaka ntima na mantwala ya bantotolo, ba me lunga ve kuyekama na ngolo ya bawu mosi kasi na Yehova. Polo zonzaka na bukindi nyonso: “[Yehova] kele kisadisi ya munu mpe mu ke vwanda ve na boma ya kima.”​—Ebr. 13:6.

18. Wa’ faso kuzaba bamambu yina ke kumina beto na mantwala lenda sadisa beto na kukanga ntima na mantwala ya bankwamusu?

¹⁸ Mingi ya bampangi ya beto bubu yayi ke na kutanaka na bankwamusu. Mosi ya bafaso ya kulakisa bawu luzolo ni kusambila samu na bawu, mpe na ba ya nkaka beto lenda pesa bawu bima yina ba ke na yawu nsatu. (Ebr. 10:33) Biblia ke zonza pwelele ti “bantu nyonso yina ke zola kuzinga na kukangama na Nzambi na bumosi na Kristo Yesu, ba ke talisa bawu mpe mpasi.” (2 Tim. 3:12, NWT) Ni na yawu, beto nyonso me fwana kubongama samu na bantangu ya mpasi yina ke na kwizaka na mantwala, Beto bika ve kutula ntima na Yehova, kuvanda na kundima ti yandi ke sadisa beto na bampasi nyonso yina beto lenda kutana na yawu. Na ntangu ya kulunga, Yehova ke katula bampasi nyonso yina bisadi ya yandi ke na kutanaka na yawu.​—2 Tes. 1:7, 8.

19. Yinki beto lenda sala na kubongama na mpasi ya nene? (Tala mpe kizizi.)

¹⁹ Ntembe ve, ni yawu sadisaka bakristo ya siècle ya ntete na kubongama na bamambu ya mpasi yina zola kumina bawu. Polo kindisaka bakristo ya Baebre na kutimuna mambu ya Nzambi samu na kubakula yawu mbote-mbote. Ya zola sadisa bawu na kuzaba mpe kulosa malongi yina zola lembisa kiminu ya bawu. Yandi kindisaka mpe bawu na kukumisa kiminu ya bawu ngolo, mpe ni yawu zola sala ti ba landa Yesu mpe ba yina yandi tulaka samu na kutwadisa kimvuka. Na nsuka, yandi sadisaka bawu na kukumisa dyaka ngolo kifu ya bawu ya kukanga ntima mpe kutala bampasi mutindu Tata ya beto ya luzolo ke na sungikaka bawu. Beto mpe lenda sadila malongi yayi. Kusadila yawu ke sadisa beto na kukanga ntima tii na nsuka.​—Ebr. 3:14.