Sosa mbanza yina ke vanda samu na ntangu nyonso

1. Yinki Yesu zonzaka na yina zolaka kumina Yeruzalemi?

MWA bilumbu fioti tekila lufwa ya yandi, Yesu pesaka na bilandi ya yandi mbikudulu. Mbikudulu yango lunganaka na mbala ya ntete, ntangu ba mwangisaka Yeruzalemi na tempelo. Yandi zonzaka na bawu ti ya ke vanda na kilumbu yina ‘ba ke zunga Yeruzalemi na bimvuka ya basoda.’ (Luke 21:20) Yandi zonzaka na bawu ti ntangu ba ke tala bimvuka ya basoda yango, ba zola katuka kisika yina na mbangu nyonso. Bimvuka ya basoda yango, vandaka basoda ya Roma.—Luke 21:21, 22.

2. Wapi malongi ntumwa Polo pesaka na bakristo ya Baebre yina vanda zinga na Yeruzalemi mpe na Zude?

² Mwa ntangu fioti na manima, tekila basoda ya Roma zunga Yeruzalemi, ntumwa Polo sonikaka mukanda mosi ya mfunu samu na bakristo ya Baebre yina ba ke bokilaka bubu yayi, buku ya Baebre. Mukanda yango, vandaka na bamambu mingi ya mfunu yina zola sadisa bawu na kubongama samu na bamambu yina zola kwiza na mantwala. Kasi yinki zola kumina bawu? Ba zola mwangisa Yeruzalemi. Samu na kuvuuka, bakristo ya Baebre zola vanda ya kubongama samu na kubika bayinzo ya bawu mpe mimbungu ya bawu. Ni na yawu, ntumwa Polo bambulaka bawu na yina me tadila mbanza ya Yeruzalemi mambu yayi: ‘Awa na ntoto beto kele ve na mbanza yina ke vanda ntangu nyonso.’ Yandi bwelaka: “Kasi beto ke na sosaka mbanza yina ke kwiza na mantwala.”—Ebr. 13:14.

3. Yinki kele “mbanza yina kele na bayinzo yina lendaka kubwa ve,” mpe wa’ faso beto lenda sosa yawu?

³ Ntangu bakristo bakaka mukanu ya kubika Yeruzalemi na Zude, ya lenda vanda ti bantu mingi vanda seka bawu. Kasi, mukanu yango vuukisaka luzingu ya bawu. Bubu yayi, bantu mingi lenda seka beto samu ti beto ke tulaka ve ntima na mbongo to na bantu samu na kuyidika bamambu ya yinza. Samu na yinki beto ke bakaka mukanu yayi? Samu ti ntangu me bikana kaka fioti samu kimfumu ya Nzambi mwangisa yinza ya yimbi yayi. Beto ke na sosa ‘mbanza yina kele na bayinzo yina lenda kubwa ve,’ ya zola zonza, “mbanza yina ke kwiza,” yina ke Kimfumu ya Nzambi.a (Ebr. 11:10; Mat. 6:33) Beto ke tala bamambu tatu na disolo yayi: 1) Mutindu malongi yina Polo pesaka na bakristo ya siècle ya ntete sadisaka bawu na kutatamana na kusosa “[mbanza] yina ke kwiza,” 2) mutindu ba zola bongama na bamambu yina ke kwiza na mantwala, mpe 3) mutindu malongi yayi, ke sadisa beto bubu yayi.

TULA NTIMA NA YEHOVA SAMU YANDI LENDA BIKA NGE ATA FIOTI

4. Samu na yinki Yeruzalemi vandaka mbanza mosi ya mfunu samu na bakristo?

⁴ Yeruzalemi vandaka bwala mosi ya mfunu samu na bakristo. Ni na Yeruzalemi ba tulaka kimvuka ya bakristo na mvula 33 N.B. Ni kuna mpe vandaka kimvuka ya bantwadisi. Dyaka, kaka na mbanza yango bakristo mingi vandaka na bayinzo mpe bima ya nkaka ya mfunu. Ata faso yina, Yesu kebisaka bilandi ya yandi na kubika Yeruzalemi na Zude.—Mat. 24:16.

5. Wa’ faso ntumwa Polo sadisaka bakristo na kubongama samu na bamambu yina zola kumina bawu?

⁵ Samu na kubongama na bamambu yina zola kumina bawu, ntumwa Polo sadisaka bakristo na kutala mbanza ya Yeruzalemi mutindu Yehova vanda tala yawu. Yandi zonzaka na bawu ti samu na Yehova, tempelo, banganga-nzambi mpe minkayulu yina ba vanda sala, vandaka dyaka ve santu. (Ebr. 8:13) Dyaka, bantu mingi ya Izraele mangaka Masiya mpe samu ba zola mwangisa Yeruzalemi, bantu zola kwenda dyaka ve kuna samu na kusambila Yehova.—Luke 13:34, 35.

6. Samu na yinki bamambu yina Polo bambulaka bakristo na Baebre 13:5, 6 kubwaka na ntangu ya kulunga?

⁶ Ntangu ntumwa Polo sonikilaka bakristo ya Baebre, Yeruzalemi vandaka mbanza yina vandaka na bimvwama mpe vanda yambaka banzenza mingi. Na yina me tadila Yeruzalemi, muntu mosi ya mayela ya bwala ya Roma zonzaka: “Yeruzalemi vandaka mbanza mosi ya kuzabana mingi na yinza.” Konso mvula, Bazwife ya babwala mingi vanda kwendaka na Yeruzalemi samu na kusala bafeti ya mabuundu. Ya vanda sala ti bimvwama ya bwala kuma dyaka mingi. Ntembe ve, mambu yayi salaka ti bakristo ya nkaka kuma na mbongo mingi. Ya lenda vanda ti ni yawu nataka ntumwa Polo na kupesa dilongi yayi na bakristo ya Baebre: “Beno fwana kuvwanda ve na nkadulu ya kuzola mbongo. Beno yangalala na bima yina kele na beno.” Yandi bambulaka bawu nsilulu yina ke na Biblia mpe yina Yehova yandi mosi pesaka, yina ke zonzaka: “Mu ke yambula nge ve. mu ke bika nge ve.” Baebre 13:5, 6 ke zonzaka: “Beno fwana kuvwanda ve na nkadulu ya kuzola mbongo. Beno yangalala na bima yina kele na beno, samu ti yandi mosi Nzambi tubaka: ‘Mu ke yambula nge ve. mu ke bika nge ve. Na yina, beto lenda kutuba na kivuvu nyonso: ‘Mfumu kele kisadisi ya munu mpe mu ke vwanda ve na boma ya kima. Yinki muntu lenda kusala munu?’” (Det. 31:6; Nku. 118:6) Bakristo yina vanda zinga na Yeruzalemi mpe na Zude zola zimbana ata fioti ve nsilulu yayi. Samu na yinki? Samu ti kaka mwa ntangu fioti na manima ya kuzwa mukanda yina ntumwa Polo filisaka bawu, ba zola bika bayinzo ya bawu, mimbungu ya bawu mpe bima ya bawu ya nkaka ya mfunu. Mpe ba zola sosa kumesana na luzingu ya bawu ya malu-malu.

7. Wa’ faso bubu yayi, beto lenda kumisa dyaka ngolo kifu ya beto ya kutulaka Yehova ntima?

⁷ Kileso samu na beto: Yinki ke na vingilaka beto na mantwala? Kumwangana ya yinza yayi, na ntangu ya “mpasi ya nene.” (Mat. 24:21) Na kifwani ya bakristo ya siècle ya ntete, beto me fwana kuvanda ekenge mpe ya kubongama. (Luke 21:34-36) Na ntangu ya mpasi ya nene, ya lenda kumina beto na kuvanda dyaka ve na bayinzo to bima ya nkaka. Na ntangu yina, beto me fwana kutula ntima ya beto nyonso na Yehova ti yandi ke bika ve beto. Bubu yayi, tekila mpasi ya nene kuma beto lenda lakisa ti beto ke tulaka ntima na Yehova. Nge lenda yufula, ‘wa’ faso ndyatulu ya munu mpe bamambu yina mu me kanisa kusala ke na lakisaka ti mu ke tulaka ntima na Yehova, kasi ve na bimwvama?’ (1 Tim. 6:17) Ya tsyeleka, beto lenda benda bileso na bamambu yina kuminaka bakristo ya siècle ya ntete. Kasi, “mpasi ya nene” yina ke na kwizaka ke vanda ya kulutila na yina salamaka na Yeruzalemi. Na yawu, wa’ faso beto lenda zaba yinki ya kusala ntangu mpasi ya nene ke banda?

TUMAMA NA BA YINA KE TWADISAKA BETO

8. Wapi malongi Yesu pesaka bilandi ya yandi?

⁸ Mwa bamvula fioti na manima ya kuzwa mukanda ya Polo, bakristo talaka basoda ya Roma kuzunga Yeruzalemi. Ntangu ba talaka yawu, ba zabaka ti ya kumaka ntangu samu na kukima Yeruzalemi mpe Zude samu ti ntangu bikanaka kaka fioti yina ba zola mwangisa Yeruzalemi. (Mat. 24:3; Luke 21:20, 24) Kasi wapi kisika ba zola kwenda? Yesu zonzaka: “Bika ti bantu yina ke vandaka na Zude banda kukima na zulu ya bamongo.” (Luke 21:21) Ya vandaka na ba mongo mingi na bwala. Kasi na wapi mongo ba zola kima?

9. Samu na yinki ya zola kumina bakristo na kuyufula na wapi bamongo kukima? (Tala mpe carte.)

⁹ Beto zonzila mwa bamongo yina bakristo zola kima: Bamongo ya Samaria, bamongo ya Galile, mongo ya Hermoni, bamongo ya Libani mpe bamongo ya nkaka yina vandaka na nzadi ya Yordani. (Tala carte.) Bamongo mingi ya bambanza yayi, vanda talana mutindu kisika ya mbote ya kubumbana. Na kifwani, mbanza ya Gamala vandaka na zulu ya mongo mosi ya yinda mingi yina vandaka mpasi na kukuma kuna. Bazwife ya nkaka vanda tala ti ya vandaka kisika ya mbote ya kubumbana. Kasi, ya kumaka kisika ya bamvita ya Bazwife na basoda ya Baroma, mpe bantu mingi yina vanda vandaka kuna kufwaka.b

10-11. (a) Wapi mutindu Yehova twadisaka bakristo? (Baebre 13:7, 17) b) Wapi bambote bakristo kuzwaka na kutumama na ba yina vanda twadisa bawu? (Tala mpe kizizi.)

¹⁰ Ya lenda vanda ti Yehova twadisaka bakristo ya siècle ya ntete na nzila ya bantu yina vanda twadisa kimvuka. Muntu mosi ya mayela na nkumbu ya Eusebius sonikaka na manima ti, “na nzila ya luzabusu yina Nzambi pesaka na mwa bampangi yina vanda twadisa kimvuka ya Yeruzalemi ti bakristo zola bika Yeruzalemi mpe kukwenda na Pella, mbanza mosi ya Pere.” Ya ke na talanaka ti Pella vandaka kisika ya mbote ya kukima. Samu ti ya vandaka ve ntama Yeruzalemi, ya vandaka ve mpasi na bawu na kukwenda kuna. Mpe samu ti mingi ya bantu yina vanda zinga kuna vandaka ve Bazwife, ba zola sosa dyaka ve kunwana na bantu ya Roma.—Tala carte.

¹¹ Bakristo yina kimaka na bamongo, sadilaka dilongi ya Polo ya “kutumama na bantwadisi” ya kimvuka. Baebre 13:7, 17 ke zonzaka: “Beno fwana kubambuka moyo na bantwadisi ya beno yina zabisaka beno mambu ya Nzambi. Beno kanisa wapi mutindu luzingu ya bawu sukaka, mpe beno landa ndyatulu ya bawu na kiminu. Beno zitisa bantwadisi ya beno, mpe beno tumama na bawu. Ya tsyelika, bawu ke bikaka ve na kukeba beno mbote, samu ti bawu ke zabisa na sika ya Nzambi wapi mutindu bawu kebaka beno. Beno fwana kusala nyonso yina me lunga, samu ti bawu sala kisalu ya bawu na kilengi. Bawu fwana kusala yawu ve na manyongo, kana ve beno ke kuzwa ndandu ve.” Yinki ya nataka? Dikanda ya Nzambi vuukaka. Masonoko ya ntama ke lakisaka ti Nzambi bikaka ve ba yina vanda “vingila mbanza yina kele na bayinzo yina lenda kubwa ve,” yina kele Kimfumu ya Nzambi.—Ebr. 11:10.

12-13. Wapi mutindu Yehova twadisaka dikanda ya yandi na bantangu ya mpasi?

¹² Kileso samu na beto: Yehova ke sadilaka bantu yina ke twadisaka beto samu na kupesa beto malongi. Biblia ke ya kufuluka na bifwani mingi yina ke lakisaka mutindu Yehova sadilaka mivungi samu na kutwadisa dikanda ya yandi na ntangu ya mpasi. (Det. 31:23; Nku. 77:20) Mpe bubu yayi, bamambu ke mingi yina ke lakisaka ti yandi ke na bikaka ve kutwadisa dikanda ya yandi na nzila ya bantu yina yandi tulaka.

¹³ Na kifwani, ntangu kimbevo ya COVID-19 kubwaka, “bantwadisi” pesaka beto malongi ya kulanda yina vandaka mbote samu na beto. Na nzila ya bawu, bakuluntu kuzwaka malongi na mutindu ya kuvukana mpe ya kutatamana na kusambila Yehova. Mwa ntangu fioti na manima ya kubanda ya maladi ya COVID-19, beto landaka lukutakanu ya nene yina salamaka na bandinga kuluta 500 na tele, na radio, mpe na internet. Madya ya kimpeve vanda kaka mingi. Mpe ya salaka ti beto bumba bumosi. Beto lenda vanda na kundima ti ata mambu ni mambu ya mpasi yina beto lenda kutana na yawu na mantwala, Yehova ke bika ve na kusadisa ba yina yandi tulaka samu na kutwadisa beto na kupesa beto malongi ya mbote. Samu na kubongama na mpasi ya nene mpe kusala bamambu na ndwenga nyonso na kati ya ntangu yango, beto me bonga kutula ntima na Yehova mpe kutumama na ba yina ke twadisaka beto. Ya ke kwandi ve na bifu ya nkaka yina beto ke na nsatu ya yawu ntangu mpasi ya nene ke salama?

YAMBA BAMPANGI MPE KUZOLASANA MUTINDU BANTU YA DIKANDA MOSI

14. Mutindu ke zonzilaka yawu Baebre 13:1-3, wapi bifu bakristo ya Zude vandaka na nsatu ya kulakisa tekila ba mwangisa Yeruzalemi?

¹⁴ Ntangu mpasi ya nene ke banda, beto ke vanda na nsatu ya kulakisa luzolo na bampangi kulutila yina beto ke na salaka bubu yayi. Na ntangu yina, beto me bonga kulanda kifwani ya bakristo yina vanda zinga na Yeruzalemi mpe na Zude. Ba bikaka ve kuzolasana. (Ebr. 10:32-34) Kasi, na bamvula tekila kumwangana ya Yeruzalemi, bakristo zola ‘zolasana mutindu bantu ya dikanda mosi’ mpe kuvanda na ‘kifu ya kuyambaka’ bampangi na faso ya kulutila. Baebre 13:1-3 ke zonzaka: “Beno tatamana na kuzolasana mutindu bampangi. Beno zimbana ve na kuyamba banzenza na bayinzo ya beno. Ya tsyelika, na kusala mutindu yina, bantu ya nkaka yambaka bambazi ata kuzaba. Beno fwana kubambuka moyo na bayina kele na boloko mutindu ti beno kele na boloko kintwadi na bawu. Beno bambuka moyo mpe na bayina ba ke na kutalisa mpasi, samu ti beno mpe kele na nzutu mutindu bawu.” Samu ti nsuka ya yinza yayi me kuma pene-pene, beto mpe me bonga kulakisa luzolo ya mutindu yayi.

15. Samu na yinki bakristo ya Baebre vandaka na nsatu ya kuzolasana mutindu bantu ya dikanda mosi mpe kuyamba bampangi na manima ya kukima?

¹⁵ Ntangu basoda ya Roma zungaka Yeruzalemi mpe bikaka yawu na mbala mosi, bakristo kimaka na mwa ndambu ya bima. (Mat. 24:17, 18) Ntangu ba vandaka kwenda na bamongo mpe ntangu ba kumaka na Pella ba vanda salasana. Bampangi mingi vandaka na nsatu ya bilele, madya mpe kisika ya kuvanda mpe ya pesaka bawu bweso ya kulakisa luzolo ya tsyeleka na bampangi, kifu ya kuyambaka bampangi mpe ya kukabulaka na bawu yina ba ke na yawu.—Tite 3:14.

16. Wa’ faso beto lenda lakisa luzolo na ba yina ke na nsatu ya lubakusu ya beto? (Tala mpe kizizi.)

¹⁶ Kileso samu na beto: Luzolo ke nataka beto na kusadisa bampangi ya beto ntangu ba ke vandaka na nsatu ya lubakusu ya beto. Ntangu bampangi ke bikaka babwala ya bawu samu na bamambu mutindu bamvita, kuningana ya ntoto to bamvula ya nene, mingi ya beto ke pesaka bawu lubakusu na kimpeve mpe na kinsuni. Mpangi mosi ya kento yina bikaka bwala ya Ukraine samu na mambu ya mvita, zonzaka: “Na nzila ya bampangi ya beto, beto talaka mutindu Yehova sadisaka mpe twadisaka beto. Ba yambaka beto na mutindu ya mbote mpe sadisaka beto na Ukraine, na Hongrie, mpe awa na Allemagne.” Beto ke salaka kintwadi na Yehova ntangu beto ke yambaka bampangi mpe ntangu beto ke kipeke bansatu ya bawu.—Bin. 19:17; 2 Kor. 1:3, 4.

17. Samu na yinki ya ke mfunu na beto bubu yayi, na kuzolasana mutindu bantu ya dikanda mosi mpe kuvanda na kifu ya kuyambaka bampangi?

¹⁷ Na kati ya mpasi ya nene, beto ke vanda na nsatu ya kusalasana kulutila bubu yayi. (Abak. 3:16-18) Bubu yayi, Yehova ke longaka beto na kuzolasana mutindu bantu ya dikanda mosi mpe kuyamba bampangi, samu ti bifu yayi ke vanda mfunu mingi na bilumbu yina ke kwiza.

YINKI KE KWIZA NA MANTWALA

18. Wa’ faso beto lenda landa kifwani ya bakristo ya Baebre ya siècle ya ntete?

¹⁸ Bakristo yina tumamaka mpe yina kimaka na bamongo, vuukaka ntangu ba mwangisaka Yeruzalemi. Yehova bikaka ve bawu ata ti ba bikaka bwala ya bawu. Yinki beto lenda longoka na kifwani ya bawu? Beto zaba ve mbote-mbote mutindu bamambu ke salama na mantwala. Kasi, beto zaba ti Yesu zonzaka na beto na kuvanda ya kubongama samu na kutumama. (Luke 12:40) Beto lenda yindula na malongi yina Polo pesaka na bakristo ya Baebre, mpe kusadila yawu. Mpe Yehova, yandi mosi me pesa na mosi na mosi ya beto nsilulu ti yandi ke yambula ve beto, mpe yandi ke bika ve beto. (Ebr. 13:5, 6) Beto tatamana na kusosa mbanza yina ke vanda samu ntangu nyonso yina ke Kimfumu ya Nzambi mpe beto ke sepela na bambote yina ya ke nata samu na ntangu nyonso.—Mat. 25:34.