‘Mumwitikizge U Chala Ukuti Asinte Ubumi Bwinyu Pakubapa Inyinong’ono Impya’

1-2. Nanti toziwa ka tukulondiwa ukubukilila ukubomba ichoni? Longosola.

KA MUKUSWEFYA kalinga panyumba yinyu? Tukusubila ukuti po muchili pakusamukila panyumba iyi mukuswefya ukuti paboneke akiza. Ka choni cho chingabombiwa nanti mungikala akabalilo akatali ukusita ukuyannya panyumba yinu? Tutakukayikila ukuti panyumba yinu panganyala sona, chifukwa ulufumbi ni viswaswa vingizula panyumba yinyu. Cho chingabavwa ukuti panyumba yinyu pabukilile ukuboneka akiza, ko kubukilila ukuyannya.

² Umwakuyana bulo, nuswe tukulondiwa ukubukilila ukusinta akinong’onele nu buntu bwitu. Po tukaba tuchili pakoziwa tukayezya-yezya ukusinta ubumi bwitu ukuti “twisuke twebene ku vintu vyosi vivyo vikunyazya umubili pamo amoyo ghitu.” (2 Kol. 7.1) Pakabalilo aka, tubaghiye ukubukonka ubulongozi ubwa mutumiwa u Pabuli ubwakuti ‘tubukilile ukuba bapya.’ (Efe. 4.23) Choni cho tubaghiye ukubukilila ukusinta? Ichifukwa chakuti ivintu vyo vikubombiwa mu chisu ichi vyo vili ngati lufumbi ni viswawa vingatufisya mwalubilo sana. Ukuti tubukilile ukumuhobosya u Yehova, tukulondiwa ukusinta inyinong’ono zyitu, ivyakubomba vyitu sona nu buntu bwitu.

BUKILILA UKUBA NI ‘NYINONG’ONO IMPYA’

3. Ka ukuba ni nyinong’ono impya kukung’anamula ichoni? (Aba Loma 12.2)

³ Nkimba choni cho chikulondiwa ukuti tube ni nyinong’ono impya sona ukuti tubukilile ukusinta akinong’onele kitu? (Belenga Aba Loma 12.2.) Ilizyu ilya Chigiliki lyo likang’anamuliwa ukuti ‘ukuba ni nyinong’ono impya’ lingang’anamula sona “ukuyannya inyinong’ono zyitu.” Ivi vitakung’anamula ukuti tubombaghe ivintu ivinandi bulo pabumi bwitu. Loli tubaghiye ukwipima ukufuma pasi pa moyo ukuti tukolelane nu bwighane ubwa Yehova. Akabalilo kosi, tubaghiye ukubukilila ukusinta inyinong’ono zyitu.

4. Choni choni cho chingatwavwa ukuti tutakendelaghe inyinong’ono izya chisu ichibibi ichi?

⁴ Pala twiza twaba swe bakufikapo, akabalilo kosi tulibombagha ivintu ivyakumuhobosya u Yehova. Akabalilo aka tukulondiwa ukulimbikila ukubomba ivintu vyo vikumuhobosya u Yehova. Za twennye ukukolelana ko kulipo pakuba ni nyinong’ono impya sona nu kumanya ubwighane ubwa Chala, ukuyana na mo u Pabuli akanenela pi simbo lya Aba Loma 12.2. M’malo mwakuti twitikizye ukuti ivintu ivibibi vyo vikubombiwa muchisu ichi vituvulungannye, tukulondiwa ukubukilila ukuti mu vyakubomba vyitu vyosi, twendelaghe inyinong’ono izya Chala. Tutakendelaghe inyinong’ono izya chisu ichibibi ichi.

5. Ka tungamanya buli-buli ukuti tukulindilila naloli isiku ilya Yehova? (Ennya ichituzi.)

⁵ U Yehova akulonda ukuti ‘mulindililaghe isiku ilya Chala.’ (2 Pit. 3.12) Mungilalusya ukuti: ‘Nkimba ivyakubomba vyane vikulangizya ukuti nkumanya ukuti ubumalilo ubwa chisu ichibibi ichi buli papipi? Nkimba vyo nkusala pankani iya sukulu pamo imbombo vikulangizya ukuti ukumubombela u Yehova kwakulondiwa nkani pabumi bwane? Nkimba ndi nu lusubilo ukuti u Yehova akwiza pakunavwa ukwagha vyo vikulondiwa pabumi?’ U Yehova akuhoboka nkani nanti akwennya ukuti tukubomba vyosi vyo tungakwanisya ukuti tubombe ubwighane bwache.—Mat. 6.25-27, 33; Filp. 4.12, 13.

6. Nkimba tukulondiwa ukubukilila ukubomba ichoni?

⁶ Akabalilo kosi tubaghiye ukwipima nukwennya po tukulondiwa ukusinta. Umutumiwa u Pabuli akababuzya abakolinti ukuti: “Mwipime mwebene nanti mukulusunga ulwitiko lwinyu, mwilonge mwebene.” (2 Kol. 13.5) Mungalangizya ukuti muli “nu lwitiko” nanti akabalilo kosi mukwaghiwapo pa nkomano izya Chikilisitu sona nu kulumbilila. Vyo tukubomba navyo tukwinong’ona vingalangizga ukuti tuli nu lwitiko. Ukuti tubukilile ukubomba ubwighane ubwa Yehova, tukulondiwa ukubelenga amazyu ghache, ukumanyila nukwinong’onelapo sona nukubomba vyosi vyo tungakwanisya ukuti tube ni nyinong’ono impya.—1 Kol. 2.14-16.

“MUVWALE UBUNTU UBUPYA”

7. Ukuyana ni simbo lya Aba Efeso 4.31, 32, ka tukulondiwa ukubomba ichoni? sona choni cho chipala pakubomba bunubu?

⁷ Belenga Aba Efeso 4.31, 32. Nangabuli tukusinta akinong’onele kitu, loli tubaghiye ukubukilila ‘ukuvwala ubuntu ubupya.’ (Efe. 4.24) Ukuti ivi vibombiwe tukulondiwa ukubombapo zimo. Tubikepo umoyo ukuti twefyezye zila ulubengo mumwitu, ubukali sona nukukalala. Choni cho chingaba chakutamya ukuti tusinte? Ichifukwa chakuti ivintu vimo ivibibi vyo vili mu moyo witu vingatutamya ukuti tusinte mwalubilo. Ibayibolo likunena ukuti umuntu yo “akukalala lubilo akukomannya ivintu ivyinji.” (Mbupi. 29.22) Ngati mo inti twenezye mu ndime iyakukonkapo, umuntu yo ali ni nkalo izi akulondiwa ukubikapo umoyo ukusinta napo oziwe kale.

8-9. Ka vyo u Stephen akabomba vikutwavwa buli-buli ukumanya ukuti tubaghiye ukusinta ubumi bwitu ubwakale?

⁸ Umukamu yumo izina lyache u Stephen napo akaba ukuti oziwe kale, loli akaba ni ntamyo iya kukalala lubilo. Akanena ukuti: “Nkalondiwanga ukuyezya-yezya ukusinta ubukali bwane. Isiku limo po tukalumbililagha inyumba ni nyumba umwiba akiza anibila u lediyo mugalimoto yane, po nkanda pakumusamazya. Bo kwasyala panandi ukuti imukole akiza atagha nu kubukilila ukusamala. Po nkabalongosolelagha abamwitu mo nkapokela ulediyo wane, umukamu yumo usongo wachipanga akandalusya ukuti: “Stephen ka nge wabombite ichoni pala wamukolagha umwiba uyu? Ilalusyo ili likanavwa ukwinong’onelapo ukuti imbikepo umoyo ukuti imbe ne muntu wa mtende.”b

⁹ Akabalilo kamo tunginong’ona ukuti tusintite loli ngati mo vikabela nu Stephen, tungalangizya ukuti tusintite naloli pala pabombiwa ivintu ivyakukalalizya. Nanti ivi vya bombiwa manyi tuwe amaka sona tutakayivwe ukuti swe Bakilisitu ababibi. Umutumiwa u Pabuli wepe akitikizya po akanena ukuti: ‘Akabalilo kako nkhulonda ukubomba ichiza kokako akabalilo ichibibi chili papipi nune.’ (Lom. 7.21-23) Ichifukwa chakuti swe bantu basita ukufikapo, twe Bakilisitu swebosi tuli ni ntamyo zyo zili ngati lufumbi pamo iviswaswa vyo vinganyazya panyumba yitu. Tubaghiye ukubukilila ukuyannya. Ka tungabomba buli-buli?

10. Choni cho chingatwavwa ukuti tusinte ubuntu bwitu ubwakale bo tukwennya ukuti tutangakwanisya ukusinta? (1 Yohani 5.14, 15)

¹⁰ Mumulabe u Yehova ukuti abavwe ukusinta inkalo zyo mukwennya ukuti mutangakwanisya ukusinta. Musubile ukuti akubivwa sona inti abavwe. (Belenga 1 Yohani 5.14,15) U Yehova atangasinta inkalo zyitu umwakuswighisya, loli angatughomya ukuti tujimbe po tukuyezya-yezya ukuti tusinte. (1 Pit. 5.10) Po tukubukilila ukwiputa kwa Yehova, tutakabombaghe ivintu vyo vingatupangisya ukuti tunyokele ku buntu bwitu ubwakale. Ka choni cho chingatwavwa? Tutakenelezyange amafilimu, amapulogalamu agha pa TV pamo ukubelenga inkani zyo zingatupangisya ukuti tunyokele pamo tuyezye ukupanga ivintu vyo tukabombagha kale. Tutakabikaghe inying’ono zyitu pa vintu ivya muchisu ichibibi ichi.—Filp. 4.8; Kols. 3.2.

11. Nkimba tungabomba ichoni ukuti tubukilile ukuvwala ubuntu ubupya?

¹¹ Napo tungiyivwa ukuti tuvulite kale ubuntu bwitu ubwakale, loli tubukilile ukuvwala ubuntu ubupya. Ka tungabomba buli-buli? Inong’onela mo mungamuyezezya u Yehova pa nkalo inyiza zyo ali nazyo. (Efe. 5.1, 2) Nanti mukubelenga Ibayibolo nu kwennya mo u Yehova akubahobokelela abantu, mungilalusya ukuti, ‘Ka nune nkubahobokela abanji?’ Pala mukubelenga mo u Yehova akulangizizya ichisa ku bantu bo bakutamiwa, mungilalusya ukuti; ‘Nkimba une nkulangizya ichisa ku Bakilisitu abamwitu bo bakulondiwa ubutuli? Sona nkubombapo zimo ukuti imbatule?’ Tubukilile ukuba ninyinong’ono impya pakuvwala ubuntu ubupya. Pakabalilo aka tubukilile ukuba swe bwakwiyisya.

12. Ka inkani iya Stephen yikulangizya buli-buli ukuti Ibayibolo lili namaka agha kusinta abantu?

¹² U Stephen yo twamutambula kale mu nkani iyi, akazyaghannya ukuti akuyezye-yezya ukuvwala ubuntu ubupya. Po akanena ukuti: “Ukufuma pakabalilo ko nkoziwa nakomana ningelo izyakupambana-pambana zyo zikapangisya ukuti ndangizye ukuti ne wakwikola. Namanyila ukuti nkulondiwa ukufumapo pa bantu bo bangapangisya ukuti nkalale sona pamo nukumazya bulo inkani iyo. Umuchi wane na bantu abinji bakumpalizya mo nkupangila pala nakomana ni vintu ngati ivi. Nune bulo nkuswigha na mo nasintila. Chifukwa nanti nakomana ni vintu vyo vingapangisya ukuti mbombe ivintu ivibibi pamo vyo nkabombagha kale loli nkwikola. Nkwennya ukuti ntasintite chifukwa cha kulimbikila kwane awe, loli ubu bukaboni bwakuti Ibayibolo lili namaka aghakusinta abantu.”

TUBUKILILE UKUKANIZYA IVINYONYWA VYITU IVIBIBI

13. Choni cho chingatwavwa ukuti tube ni vinyonywa ivyiza? (Aba Galatiya 5.16)

¹³ Belenga Aba Galatiya 5.16. U Yehova akutwavwa nu muzimu wache umuzelu ukuti tukwanisye ukupanga cho chiza. Pala tukumanyila Amazyu agha Chala, tukulangizya ukuti tukwitikizya umuzimu umuzelu uwa Yehova ukuti ghutulongozyange. Tukupokela sona umuzimu umuzelu pala tuli pa nkomano zyitu. Pakabalilo akankomano aka, tukukomana na bakamu na bayemba bo bakukomana ni ntamyo ngati zyitu sona tukukazannya sana. (Heb. 10.24, 25; 13.7) Pala tukwiputa kwa Yehova ukufumila pasi pa moyo, akwiza pakutupa umuzimu wache na amaka ukuti tubukilile ukulimbana nivinyonywa vyitu ivibibi. Inkomano pamo ukwiputa kwa Yehova vitangapangisya ukuti ivinyonywa ivibibi vimale, loli vingatwavwa ukuti tuvipote. Isimbo lya Aba Galatiya 5.16 likunena ukuti bo bakwitikizya ukuti umuzimu uwa Chala ghubalongozye ‘batakubomba ivinyonywa ivya buntu bwitu ubwambibi.’

14. Choni cho chakulondiwa ukubukilila ukuba ni vinyonywa ivyiza?

¹⁴ Nanti twanda pakubomba ivintu vyo vingapangisya ukuti tube pa bumanyani ubwiza nu Yehova, vingatwavwa ukuti tubukilile ukuba ni vinyonywa ivyiza. Chifukwa buli? Ichifukwa chakuti ivinyonywa ivibibi vitakuleka lubilo. U mulwani witu uyu ko kugheliwa ukuti tubombe ivintu ivibibi. Pakabalilo kamo tunganda ukunyonywa ukuti tupange ivintu vyo tukabombagha kale ngati, ukupanga injuga, ukung’wela imilembo yo yikuvulungannya ubongo sona ukwennya ivituzi ivyakusikula napo moziwe kale. (Efe. 5.3, 4) Umukamu yumo uwachinyamata akanena ukuti: “Ichintu choka cho nalimbana nacho nkani pa bumi bwane ukuti isinte, kokuba nichinyonywa ichakulonda ukughonana na banyamata abamwitu. Nkinong’onagha ukuti ivi vyachitika pakabalilo akanandi bulo, loli ichinyonywa ichi chichili chikuntamya mpaka pakabalilo aka.” Ka choni cho chingabavwa pala ivinyonywa ivibibi ivi vikubukilila ukubatamya?

15. Ka ukumanya ukuti abamwitu bope bakulimbana ni vinyonywa ngati vyo nuswe “tukulimbana navyo,” vikutukazya buli-buli? (Ennya ichituzi)

¹⁵ Akabalilo kosi pala mukulimbana ni vinyonywa vyo vikuboneka ukuti vikafu, mukumbukaghe ukuti mutemwebene. Ibayibolo likunena ukuti: ‘Ingelo zizyo umwe mwakomana nazyo, zyo zizyo abantu abinji bosi bakukomana nazyo.’ (1 Kol. 10.13a) Ibayibolo limo likang’anamula amazyu agha ukuti: “Pate ingelo yo yikulu nkani ukuchila amaka ghinyu.” Ubulongozi ubu bukabukagha ku banavuli na bakolo aba Kilisitu abaku Kolinti. Abakamu na bamuyemba aba bo bachili batasintite, bamo bakaba boba malaya, bamo abaching’wela, bamo abanavuli na bakolo babo bakaghonanagha benebene. (1 Kol. 6.9-11) Ka mukwinong’ona ukuti bakati boziwa bulo, bakaleka ukutamiwa ni nkalo izi? Awe temomo vikabela. Nangabuli bosi bakaba babwanaloli sona bakaba basaliwa, loli bakaba bantu abambula ukufikapo. Tutakukayikila ukuti bope akabalilo kosi bakabukilila ukulimbana ni vinyonywa ivibibi. Ivi vikutukazya sana. Choni cho tukunena bunubu? Tukunena bunubu chifukwa chakuti ivinyonywa vyo tukulimbana navyo, pali abantu bamo bo bakavipota. Naloli “mwimaghe nkani mu lwitiko lwinyu nukulwa nawe, chifukwa chakuti muzimenye ukuti abakilisitu abamwinyu muchisu chosi ichapasi ichi bakukomana namayimba ghanagha.”—1 Pit. 5.9.

16. Nkimba tutakulondiwa ukuba ni nyinong’ono buli, sona chifukwa buli?

¹⁶ Mutakinong’onaghe ukuti nayumo yo angivwisya intamyo zyo muli nazyo. Inyinong’ono ngati izi, zingabapangisya ukuti muwe amaka nukwanda ukwinong’ona ukuti mutangakwanisya ukumazya ivinyonywa ivibibi. Ibayibolo likunena ukuti: “U Chala musubiliwa, umwakuti atakwiza pakwitikizya ukuti mugheliwe ukuchila amaka ghinyu. Loli bo mukugheliwa umwenecho akwiza pakubayanizya izila iyakuponelamo, umwakuti mungajimba.” (1 Kol. 10.13b) Napo ivinyonywa ni ngelo vingaboneka ukuti vyamaka nkani loli tungavipota. U Yehova weyo angatutula ukuti tukwanisye ukuvipota vyo tukukomana navyo.

17. Nangabuli tutangavikanizya ivinyonywa ivibibi, ka choni cho chingatwavwa?

¹⁷ Akabalilo kosi tukumbukaghe ukuti: Ichifukwa chakuti swe bantu basita kufikapo, tutangavikanizya ivinyonywa ivi. Loli pala ivinyonywa ivibibi vyanda tungavimazya lubilo ngati mo akabombela u Josefu po akamusamala umuka Potifala. (Bwa. 39.12) Ka tungavimazya buli-buli?

MUBUKILILE UKULWISYA UKUTI MUSINTE

18-19. Ka malalusyo buli gho tungilalusya po tukuyezyayezya ukuba ni nyinong’ono impya?

¹⁸ Mu nkani iyi twamanyila ukuti ukuba ni nyinong’ono impya, kukung’anamula ukuti ivyakwinong’ona ni vyakubomba vyitu vikolelanaghe nubwighane ubwa Yehova. Aliwesi angifufuza umwakwilalusya ukuti: Ka une ivyakubomba vyane vikulangizya ukuti tuli mumasiku aghabumalilo? Nkimba une nkubukilila ukuvwala ubuntu ubupya? Nkimba une nkwitikizya ukuti umuzimu uwa Yehova ghunavwe ukulimbana ni vinyonywa ivya ku mubili?

¹⁹ Po mukubukilila ukwifufuza, mutakalindililaghe ukuti intimube mwebakufikapo loli muhobokaghe navyo mukukwanisya ukusinta. Pala mwennya ukuti pamo pakulondowa ukusinta, manyimuwange amaka mumalo mwache mungakonka ubulongozi bo buli pa Aba Filipi 3.16. Po pakuti: “Ukuyana namumo vingabela, zagha twendelele pakubuka muntazi ukuyana ni ndaghilo zizyo twakonka mpaka ilelo.” Nanti mukuyezya-yezya ukuba ni nyinong’ono impya, u Yehova inti abasaye.