Malongi ma tulendi baka mu mbikululu ya Yakobe—Lweka 2

1. Ntia lweka lwa mbikululu ya Yakobe ha zulu mfulu’andi ya lufwa tutaluzula mu timoko ti?

BALA ba Yakobe bavukane ha matu mandi, mu wirikila tata’awu dita sakumuna muna mosi mu bawu. Mu timoko tia yôkele tayizi longoka ti Yakobe wayizi tâ kwe Ribene, Simeone, Levi, na Yuda misamu mi beri lembo kekoloko. Buna mbo beri tiyulaka, ntia misamu Yakobe kaketi tâ mu bungu dia bala bo basâla. Tataleno malongi ma tulendi baka mu misamu mi katâ ku Zebulone, Izakare, Dane, Gade, Asere, Neftali, Yozefe, na Benyamine.a

ZEBULONE

2. Ntia misamu Yakobe kayizi tâ kwe Zebulone mpe bwe misamu mio mia lungana? (Mbatukulu 49:13) (Tala mpe kaku.)

² Tanga Mbatukulu 49:13. Yakobe watâ ti bala ba Zebulone ha ndeko mamba babâ, ku nore ya Mutoto wa Kani. Ha manima ma mvula yôka 200, bala ba Zebulone bayizi biarila mutoto weri ha kati-kati dia mubu wa Galile na wa Méditerranée. Mose wabikula: “Yangalala, Ô Zebulone, bu ta kwe duki.” (Lub. 33:​18, NWT) Kampe mbo weri songelaka ti, ka waketi’â bâ musamu wa mpasi ko kwe Zebulone mu ta nkari, mu bungu ti ha kati-kati dia mibu miole kabâ. Ni bu sa kabwe, misamu miamingi miaketi sa ti bala ba Zebulone babâ mu nsayi.

3. Nti bilendi tu bakisa mu yangalala mu bima bio bie neto?

³ Ntia malongi tuta baka? Ntono misamu mi tubwabanaka na mio peleko mbuka yi tubêlaka, misamu miamingi mie neto milendi sa ti tabâ mu nsayi. Mu tatamana mu bâ mu nsayi, tufweti yangalala mu bio bie neto. (Mik. 16:6; 24:5) Tulendi tûla mabanza meto mu bio bilembolo neto kani tatûla mabanza meto mu bima bia mbote bie neto. Buna yêleno mu tûla mabanza mu misamu mia mbote mita luturila mu luzingu lweno.—Nga. 6:4.

IZAKARE

4. Ntia misamu Yakobe kayizi tâ kwe Izakare mpe bwe misamu mio mia lungana. (Mbatukulu 49:​14, 15) (Tala mpe kaku.)

⁴ Tanga Mbatukulu 49:​14, 15. Yakobe wazangula Izakare mu bungu dia tisalu tiandi tia ngolo. Wayizi tâ ti Izakare weri na ngolo ntiana tibulu tinataka madema. Yakobe watâ mpe ti, Izakare nsi ya mbote yaketi bâ nandi. Misamu mia tâ Yakobe miayizi lungana mu bungu ti bala ba Izakare, bayizi baka mutoto weri butaka mbutu zazingi weri mpe penepene na Zurde. (Yos. 19:22) Kanda dia Izakare, ngolo zazingi dia sarila mu kipa mutoto’awu, kâ mpe mu bakisa makanda makaka. (1 Mit. 4:​7, 17) Mu tifwani, kanda dia Izakare dia kubama dieri mu nwana tintwari na kanda dia Israele, ntiana bu weri mu ntangu ya mfundisi Barake na mbikuri Debora.—Mfu. 5:15.

5. Mu bungu dia nti tufweti sarilaka ngolo mu bâ bantu basalaka bwabwingi?

⁵ Ntia malongi tuta baka? Ntiana bu kayizi yangalala mu tisalu tia ngolo tiasa kanda dia Izakare, Yehova mbo kayangalalaka mu ngolo zi tusarilaka mu tisalu tiandi. (Ekl. 2:24) Tabongeno tifwani tia bampangi basarilaka ngolo zazingi mu kipa timvuka. (1 Tim. 3:1) Mpangi zo ka zinwanaka mizingu mia nkatika miawu ko, kâ bafweti sarila ngolo mu kengerela kanda dia Nzambi mu misamu milendi bebesa tindiku tiawu na Yehova. (1 Kor. 5:​1, 5; Yude 17-23) Bwabwingi basalaka mpe mu kubika na mu sa binzonzi bitindisaka timvuka.—1 Tim. 5:17.

DANE

6. Ntia dema kanda dia Dane diabâka? (Mbatukulu 49:​17, 18) (Tala mpe kaku.)

⁶ Tanga Mbatukulu 49:​17, 18. Yakobe fwanakase Dane na nioka yinwanaka na mbeni zandi zi mu yôkele mu bunene ntiana balu (cheval) di basarilaka mu muzingu na tinati tiandi. Mbeni za Israele mbo zaketi tomo tîna Dane. Bu beri kwendaka ku mutoto wa kani, kanda dia Dane diayizi kengerela kanda dia Israele bu ‘beri kwe bakêle ku manima.’ (Lut. 10:25) Dema dia mfunu dieri, ni bu sa ti kanda dia Israele dieri’â mona tisalu tieri salaka kanda dia Dane ko.

7. Bwe tufweti mwinaka madema ma batuhanaka mu tisalu tia Yehova?

⁷ Ntia malongi tuta baka? Ntangu zakaka lendi sala tisalu mpe lendi banza ti bantu bakaka ka bata tia mona ko. Kampe wayizi yika moko mu sa bunkete mu Zo ya Nsambululu, mpe mu tihana mu sala ku lukutakanu lwa lunene, peleko mu tisalu tiakaka. Tala ti ni bo silaka, wufwanakane bakusika! Kani kabwe kuzimbakanandi ti Yehova mona kamonaka mpe yangalala kayangalalaka mu mio miamiansoni mi yirikaka mu bungu dia Yandi. Nsayi yayingi yibâka nandi bu musarilaka mu mu songela ti yandi tomono zolo, kani wadinga masika ma bantu bakaka.—Mat. 6:​1-4.

GADE

8. Mu bungu dia nti walembo ba musamu wa mpasi kwe mbeni za kanda dia Israele mu nwanisa kanda dia Gade? (Mbatukulu 49:19) (Tala mpe kaku.)

⁸ Tanga Mbatukulu 49:19. Yakobe wabikula ti mukangu wa ba nkwa-mbi mbo wunwanisa Gade. Mvula yôka 200 ha manima, kanda dia Gade diayizi biarila mutoto weri ku lweka lwa Zurde mpe mbeni zazingi zeri ba zungirilaka. Buna ka waketi’â bâ musamu wa mpasi ko kwe mbeni zo mu nwanisa kanda dia Gade. Kâ, mu bungu ti misitu miamingi mieri kûna mia mbote mu bungu dia bibulu biawu, kanda dia Gade diayizi zolo mu bâ kûna. (Lut. 32:​1, 5) Wa matieleka, kanda dia Gade butindi bwabwingi bweri nawu. Kâ mpe, lukwikulu lweri nawu ti Yehova mbo kaketi ba bakisa mu nwanisa mbeni zawu na mu kengerela nsi yi kabahana. Tuka mivu miamingi bayizi mpe tambika binwani biawu mu bakisa makanda makaka ma Israele, mu biarila mitoto mia sârila ku lweka lwakaka lwa Zurde. (Lut. 32:​16-19) Mu ntangu yi baketi lembo bâ kô, lukwikulu lweri nawu ti Yehova mbo kaketi kengerela bala bawu na bakento bawu. Yehova wasakumuna butindi bwawu na tifu tiawu tia tihana.—Yos. 22:​1-4.

9. Tala ti tusikiriri Yehova, ntia nsololo tukwizi sa?

⁹ Ntia malongi tuta baka? Mu sarila Yehova ntono nkwamusu, tufweti tatamana mu mu sikirila. (Mik. 37:3) Lumbu ti bantu babingi basongelaka lukwikulu lwawu mu Yehova, bu batihanaka mu hana lubakusu mu bisalu bia ntungulu, mu sala mu mbuka ze na nsatu bisamuni peleko mu sala tisalu tiakaka. Ni buna basilaka mu bungu ti lukwikulu lwe nawu ti Yehova mbo katatamana mu ba kipa.—Mik. 23:1.

ASERE

10. Ngano kanda dia Asere nti dialembo sa? (Mbatukulu 49:20) (Tala mpe kaku.)

¹⁰ Tanga Mbatukulu 49:20. Yakobe wabikula ti kanda dia Asere mbo diaketi vwama, mpe ni buna wayôkela. Mitoto mia biarila kanda dia Asere, mieri mitoto mia yôka bubote ku nsi ya Israele. (Lub. 33:24) Mitoto mio ha lweka lwa mubu wa Méditerranée mieri, mpe port yeri kô ya nkatika ya nene ya ku Sidone ku beri têlaka nkari. Kâ Asere ka yizi’â lenda mu kuma Bisi-Kana ku nsi’andi ko. (Mfu. 1:​31, 32) Bimvwama bia Asere na ndiatulu ya mbi ya Bisi-Kana, kampe biayizi sa ti kanda dia Asere dia lembo vutu tomo landa lutwalusu lwa Yehova. Mu tifwani, mu ntangu mfundisi Barake kalomba lubakusu kwe kanda dia Israele, mu nwanisa binwani bia Bisi-Kana, kanda dia Asere ka diayizi’â hana lubakusu lwandi ko. Buna ka bamona misamu mia nzitukulu mia sa Yehova ko mu bakisa kanda dia Israele mu nunga mbeni zawu ‘ha ndeko mamba ma Megido.’ (Mfu. 5:​19-21) Kampe Asere wayizi mona nsoni mu ntangu yi kawâ mukunga wayizi tanga Barake na Debora weri tâka: “Asere ka sa tima ko bu kazakala ha ndeko mubu.”—Mfu. 5:​17, NWT.

11. Mu bungu dia nti tufweti bâ na mabanza ma delakana mu musamu wutariri bimvwama?

¹¹ Ntia malongi tuta baka? Tuzololo tahana kwe Yehova bio bie neto biyôkele. Buna tufweti sa keba, mu lembo bâ ntiana bantu ba mu nza babanzaka ti bongo ni tima tiyôkele mfunu mu luzingu. (Bin. 18:11) Ngolo tusarilaka mu bâ na mabanza ma delakana mu musamu wutariri mbongo. (Ekl. 7:12; Ebr. 13:5) Ka tubikaka ko ti mbongo zatukabakasa mu sarila Nzambi. Kani tasila bô, mbo tusaka miamiansoni mi tulenda mu bungu dia Yehova. Tuzebi ti tamana bâ ba kwikama, Yehova mbo katusenda bu katuhana luzingu luyôkele bubote mu nza ya môna.—Mik. 4:8.

NEFTALI

12. Bwe tusakumunu twa Neftali twayizi lungana? (Mbatukulu 49:21) (Tala mpe kaku.)

¹² Tanga Mbatukulu 49:21. Kampe ‘misamu mia toma’ mia zonzela Yakobe, mpila ya zonzela ya Yezu mu tisalu tia samuna mieri tarilaka. Yezu wayôkesa ntangu yayingi ku Kafarnawome weri mumvuka wa tizunga tia Neftali, ntiangu batâka Kafarnawome “mumvuka’andi.” (Mat. 4:13; 9:​1, NWT; Za 7:46) Izaya wabikula mu bungu dia Yezu ti kanda dia Zebulone na dia Neftali “mutsamina wa wunene” baketi mona. (Iza. 9:​1, 2) Yezu weri “mutsamina wa matieleka wunataka muntu ni muntu ku mutsamina” mu ndongosolo’andi.—Za 1:9.

13. Bwe tulendi zabila ti nzonzolo’eto Yehova yi yangirikaka?

¹³ Ntia malongi tuta baka? Misamu mi tutâka na mpila yi tutêlaka mio mfunu miena kwe Yehova. Bwe tulendi bela na ‘nzonzolo ya toma’ yi yangirikaka Yehova? Tufweti tâka matieleka. (Mik. 15:​1, 2) Tulendi tindisa bampwana’eto mu nzonzolo’eto bu tubasikaka, kâni tabatsala peleko tanionga. (Efz. 4:29) Mpe tulendi bâ na kani dia zaba mu batika bimoko bituhana lenda dia samuna..

YOSEFE

14. Bangula bwe tusakumunu twa Yozefe twa lungana. (Mbatukulu 49:​22, 26) (Tala mpe kaku.)

¹⁴ Tanga Mbatukulu 49:​22, 26. Yakobe yangalala keri yangalalaka mu bungu dia Yozefe—Yehova ni yandi kasola ‘ha kati dia mpangi zandi’ mpe wamusarila mu mpila yimosi ya nzitukulu. Yakobe wamutâ mbila ‘muturila (rejeton) wa muti wubutaka mbutu.’ Yakobe yandi beni weri muti mpe Yozefe ni muturila’andi. Yozefe weri mwana wa ntete wa Rashele, mukento wa Yakobe wu keri tomo zoloko. Yakobe wabikula ti Yozefe fwa dia mwana wa ntete kaketi biarila, ha tibuka tia Ribene, mwana wa ntete wa Lea. (Mba. 48:​5, 6; 1 Nta. 5:​1, 2) Mbikululu yo yayizi lungana mu ntangu Efrayime na Manase, beri bala ba Yozefe bayizi bâ makanda mole ku Israele mpe bu bayizi biarila mutoto’awu.—Mba. 49:25; Yos. 14:4.

15. Ngano Yozefe nti kayizi sa bu kabwabana na nkwamusu?

¹⁵ Yakobe wavutu tâ ti bantu basarilaka arke mbo bakubula Yozefe mpe “mbo bamukangila diki.” (Mba. 49:​23, NWT) Mpasi zatûrila Yozefe ni bayaya bandi batulumuna zo mu bungu ti dienokena beri mu dienokenaka. Kâ, Yozefe ka lunda diki mu bayaya bandi ko na mu Yehova. Ntiana bwa tâ wo Yakobe: “[Yozefe] watomo simbirila arke’andi mpe moko mandi matatamana mu bâ ngolo mpe ma kazaba sarila.” (Mba. 49:​24, NWT) Yozefe wasikirila Yehova mu ntangu ya nkwamusu zandi, walemvokela bayaya bandi mpe wababongela mu mpila yimosi ya yibote. (Mba. 47:​11, 12) Yozefe wabika nkwamusu zandi za mukurisa. (Mik. 105:​17-19) Buna, Yehova wazaba mu sarila mu mpila yimosi ya nzitukulu.

16. Bwe tulendi landila tifwani tia Yozefe mu ntangu yi tubwabanaka na nkwamusu?

¹⁶ Ntia malongi tuta baka? Kani kabwe ka tubikandi nkwamusu zeto zasa ti tabâ mala na Yehova peleko na mpangi zeto za timvuka. Ka tuzimbakanandi ti Yehova lendi sarila nkwamusu zeto mu tu hana formasio. (Ebr. 12:​7, note) Formasio yo, yilendi tubakisa mu kurisa bifu bia timpeve, ntiana tiari tia lemvokela na ndemvokolo. (Ebr. 12:11) Yehova mbo kasakumuna tifu tieto tia korela ntiana bu kasila wo na Yozefe.

BENYAMINE

17. Bwe mbikululu ya tarila Benyamine yayizi lungana? (Mbatukulu 49:27) (Tala mpe kaku.)

¹⁷ Tanga Mbatukulu 49:27. Yakobe wabikula ti bala ba Benyamine lenda dia nwana diaketi ba nawu ntiana mbwa ya sangi. (Mfu. 20:​15, 16; 1 Nta. 12:2) Sawule weri mutinu wa ntete ku Israele, mu kanda dia Benyamine katûka. Sawule wayizi nwanisa Bisi-Filisiti na butindi bwabwansoni. (1 Sam. 9:​15-17, 21) Mvula zazingi ha manima, Estere na Mardoshe, beri mu kanda dia Benyamine, bavûkisa kanda dia Israele mu lufwa.—Est. 2:​5-7; 8:3; 10:3.

18. Bwe tulendi landila kwikama kwa kanda dia Benyamine?

¹⁸ Ntia malongi tuta baka? Kanda dia Benyamine kampe nsayi yayingi yeri nawu mu ntangu Sawule watûka mu kanda dio kayizi ba mutinu. Kâ, mu ntangu Yehova yi kahana timfumu kwe Davide watûka mu kanda dia Yuda, kanda dia Benyamine diayizi yika moko mu nsobolo yo. (2 Sam. 3:​17-19) Mvula zazingi ha manima mu ntangu makanda makaka mayizi kolama, kanda dia Benyamine diabâ dia kwikama kwe kanda dia Yuda na kwe mutinu wasola Yehova. (1 Mit. 11:​31, 32; 12:​19, 21) Beto mpe tufweti bakisa bantu Yehova ba kasolele mu twarisa kanda diandi lumbu ti.—1 Tes. 5:12

19. Bwe tulendi bakila ndandu mu mbikululu ya Yakobe ha zulu mfulu’andi ya lufwa?

¹⁹ Mbikululu ya Yakobe ha zulu mfulu’andi ya lufwa yilendi tu sarisa bu tutaluzula kabwe mbikululu ya Yakobe ya lungana. Mbo tukurisa lukwikulu lweto mu mbikululu ze mu Zu dia Yehova. Mpe bu tutaluzula kabwe bayizi sakumuna bala ba Yakobe, mbo tutomo bakula kabwe tulendi yangirika Yehova.