Nti tulongokaka mu bilumbu 40 bia mansukina bia yôkesa Yezu ha mutoto

1-2. Nti biaturila milongoki miole mia Yezu mu ntangu yi beri kwendaka ku Emayuse?

MU TILUMBU tia 16 niza twena tia muvu wa 33 M.B. Milongoki mia Yezu mu tiari miena na mu bunkuta. Milongoki miole ha kati diawu mikatukiri ku Yerusaleme mu kwenda ku Emayuse hata die ha titini tia kilometre 11 na Yerusaleme. Babakala bo banôka bena mu bungu ti Yezu wu beri kwe landi bamuhondele. Tivuvu tieri nawu ti, Masiya mbo kaketi yirika misamu mia mbote mu bungu dia Bayuda. Bwawu bu fwiri, kâ musamu wa nzitukulu wuyilama.

² Muntu wu balembolo zaba pusane mpe weka kwe yende nawu. Milongoki mibatikiri mu zonzela misamu mia mpasi mituriri Yezu. Bakala dio batikiri mu zonzela misamu mi balembo zimbakana. Batikiri ‘tûka Mose na mbikuri zazansoni,’ mu babangurila mu bungu dia nti Masiya kafweti mwina mpasi mpe kafweti fwila. Babakala bo ba batatu bu baturiri ku Emayuse, nzenza yo yibatêlele ti yandi ni Yezu vumbukiri kwe bafwa! Diangana nsayi yayingi yeri nawu mu zaba ti Masiya wa moyo weri!—Like 24:​13-35.

3-4. Nti biaturila milongoki mia Yezu, mpe nti tutaluzula mu timoko ti? (Bisalu 1:3)

³ Yezu wamonekena milongoki miandi mbala zazingi mu bilumbu 40 bia mansukina bi kayôkesa ha mutoto. (Tanga Bisalu 1:3.) Mu ntangu yo Yezu watindisa milongoki miandi mieri mu tiari na mu bunkuta, bayangalala mpe babaka butindi bwa kwe samuna na bwa kwe longesa nsangu za mbote za Timfumu.a

⁴ Tulendi baka ndandu bu tulongoka misamu mia yirika Yezu mu ntangu yo. Mu timoko ti mbo tumona bwe Yezu kasarila ntangu yo 1) mu tindisa milongoki miandi, 2) mu babakisa mu tomo bakula Matsonoko, mpe 3) mu bakubika mu nata madema ma manene. Mu muna musamu mbo tutala bwe tulendi landila tifwani tia Yezu.

TINDISA BANTU BAKAKA

5. Mu bungu dia nti milongoki mia Yezu mieri na nsatu lutindusu?

⁵ Milongoki mia Yezu nsatu lutindusu yeri nawu. Mu bungu dia nti? Mu bungu ti babingi ha kati diawu bakatuka ku nzo zawu, basisa makanda mawu na bisalu biawu mu landa Yezu. (Mat. 19:27) Babingi ha kati diawu bayizi bâ bantu ba mpamba mpamba ha meso ma bantu beri bazungurilaka mu bungu ti milongoki mia Yezu mieri. (Za 9:22) Bayizi tambula babasehesela mu bungu ti lukwikulu lweri nawu ti Yezu ni Masiya waketi kwiza. (Mat. 16:16) Kâ mu ntangu Yezu yi kayizi fwa, bayizi bâ mu tiari tiyôkele mpe bayizi bâ banôka mu bungu ti ka beri’â zabaka ko nti biaketi yôka.

6. Nti Yezu kasa bu kayizi vumbuka kwe bafwa?

⁶ Yezu wabakula mu bungu dia nti milongoki miandi miabêla mu tiari tiyôkele mu ntangu yi kafwa, mpe wazaba ka mu bungu dia kondo kwa timinu’â ko ti milongoki miandi miabêla mu tiari. Diangana mu na lumbu tîna Yezu ti kavumbuka kwe bafwa watindisa milongoki miandi. Mu tifwani wayizi moneka kwe Mariya dia ku Magadala mu ntangu yi keri dilaka ha mpiema’andi. (Za 20:​11, 16) Wamonekena milongoki miandi miole mi tuzonzeleke ha mbatukulu ya timoko ti. Mpe wamoneka kwe ntumwa Piere. (Like 24:34) Nti tulendi longoka mu tifwani tia Yezu? Tataluzuleno nti biayôka mu mbala ya ntete yi katimonekesa.

7. Ntia musamu wayirika Mariya Yezu kamona, mpe nti kasa mu bungu dia yandi? (Za 20:​11-16) (Tala mpe tifwani.)

⁷ Tanga Za 20:​11-16. Mu pari tia 16 niza bakento bayenda ha mpiema yi bazikila Yezu. (Like 24:​1, 10) Mosi mu bawu weri Mariya dia ku Magadala. Mariya bu katula ha mpiema wamona yo ya mpamba. Buna wayenda kwe Piere na Za mu batêla, babakala bo badioka ku mpiema mpe Mariya wabalanda. Babakala bo bu bamona ti nitu ya Yezu ka yeri’â mu mpiema ko, ni bakâla kwawu. Kâ Mariya ni ho kasâla mu dila. Keri’â zabaka ko ti Yezu yandi keri monaka. Bu kamona mansangaza ma mukento wo wa kwikama Yezu tiari tiatomo mu baka. Buna wamonekena Mariya mpe wasa tima tilembolo mpasi tiatomo tindisa Mariya. Wamuzonzela mpe wamuhana dema dia mfunu dia kwe zonzela nsangu za mvumbukulu’andi kwe mpangi zandi.—Za 20:​17, 18.

8. Bwe tulendi landila tifwani tia Yezu?

⁸ Bwe tulendi landila tifwani tia Yezu? Tifwani tia Yezu tulandaka bu tutindisaka mpangi zeto mu tatamana mu sarila Yehova. Ntiana Yezu, tufweti kipa mpasi zimonaka bantu bakaka, tufweti yêla mu bakula mio mi bamonaka ku mutima, mpe tufweti batindisa. Tabongeno tifwani tia mpangi ya yikento ye na kumbu Jocelyn, mpangi’andi ya yikento ya fwa mu accident. Têle ti: “Tiari tiatingi tieri nani tûka ngonda zazingi. Kâ mpangi yimosi na mukento’andi bamutikisa ku nzo’awu, mpe bamuhana nzila ya zonzela mio mi keri monaka ku mutima, batomo mu wirikila bamubongela mu mpila ya mbote mpe bamutêla ti ntalu kena ha meso ma Yehova.” Jocelyn têle: “Ka navutu’â sâla na tivuvu ko, ntiana meno ndieri yambukaka mu mubu we mpimpa na titembo tia ngolo. Kâ Yehova wasarila mpangi zo mu kumvûkisa.” Beto mpe tulendi tindisa bantu bakaka tala ti tubabikiri batutêla mio mi bata mona ku mutima, mpe tutomono bawirikila, mu mpila yo tulendi batindisa, mpe tulendi babakisa mu tatamana mu sarila Yehova.—Rom. 12:15.

BAKISA BANTU BAKAKA MU BAKULA ZU DIA NZAMBI

9. Ntia musamu wa mpasi milongoki mia Yezu babwabana na wo, mpe Yezu bwe kababakisila?

⁹ Milongoki mia Yezu miatambula Zu dia Nzambi mpe miasarila ngolo mu sarila dio mu luzingu lwawu. (Za 17:6) Ka beri’â bakulaka ko mu bungu dia nti Yezu bamuhondela ntiana timpumbulu. Yezu wazaba ti milongoki miandi timinu tieri nawu mpe luzolo lweri nawu mu Yehova, kâ wabakula ti nsatu yeri nawu yatomo bakula Matsonoko. (Like 9:​44, 45; Za 20:9) Wababakisa mu tomo bakula nsasa ya mio mi batsoneka mu Matsonoko. Tataleno bwe kasila bo bu kamoneka kwe milongoki miole mu nzila ya Emayuse.

10. Bwe Yezu kabakisila milongoki miandi mu bakula ti yandi ni Masiya? (Like 24:​18-27)

¹⁰ Tanga Like 24:​18-27. Diangana ho nkatika bendo Yezu katizabikisa kwe babakala bo ko. Kani katizabikisa wayula biyuvu. Mu bungu dia nti? Kampe wazolo ti bazonzela misamu mi beri banzaka na mio mieri nawu ku mutima. Mpe ni bo basa. Bamutêla ti bawu babanza ti Yezu mbo kaketi bâ mutinu ku Israele mu yâla ha tibuka tia Bisi-Rome. Bu bamana tomo songela lwaka lwawu, Yezu wasarila Matsonoko mu babakisa mu bakula misamu miayôka.b Ha manima mu nkokela, Yezu wabwabana na milongoki miakaka, wababangurila mpe nsasa ya mbikululu zo. (Like 24:​33-48) Ntia malongi tulendi baka mu tinsamu tio?

11-12. a) Ntia malongi tulendi baka mu mpila Yezu yi kalongesela matieleka ma Bibila? (Tala mpe tifwani.) b) Bwe mulongi wa Bibila wabakisila Nortey?

¹¹ Bwe tulendi landila tifwani tia Yezu? Ntete-ntete, bu longokaka Bibila na bantu, na buzitu bwabwansoni yula biyuvu bi babakisa mu zonzela mbanzulu zawu za ku mutima. (Bin. 20:5) Bu mana bakula mbanzulu zawu, basongela bwe balendi bakila verse za Bibila zilendi babakisa mu musamu we nawu. Sa keba mu batêla nti bafweti sa. Kani wasila bo, bayula biyuvu bi sikamana mu Bibila, batindisa mu dimbitila mu mio mi batangaka na mu mpila yi balendi mia sarila mu luzingu lwawu. Tabongeno tifwani tia mpangi ya bakala ya Ghanéen ye na nkumbu Nortey.

¹² Bu keri na mvula 16, Nortey wabatika mu longoka Bibila. Kâ kanda diandi diamutelamana. Nti biamubakisa mu tatamana mu longoka Bibila? Mulongi’andi wa Bibila wasarila Matie tikapu 10 mu mu bangurila ti Bakristo ba matieleka mbo babwabana na nkwamusu. Nortey têle ti: “Nkwamusu bu zabatika Iukwikulu lweri nani ti matieleka nabaka.” Mpangi yo yamusongela Matie 10:16 yitâka: ‘Tufweti sa keba.’ Ha manima bazonzela bwe verse yo yaketi bakisila Nortey mu bangula nkwikulu zandi na buzitu bwabwansoni kwe kanda diandi. Ha manima ma bateme’andi, Nortey wazolo mu bâ mupasuri-nzila, kâ tata’andi wazolo ti kenda ku Universite. Mpangi yo ya bakala katâ kwe Nortey ko nti kafweti sa, kani kasila bo, wamuyula biyuvu mu mu bakisa mu yindula mu nzila ya mitieno mia Bibila ngatu kabonga nzegolo ya mbote. Ntia ndandu za moneka? Nortey wabonga nzengolo ya batika tisalu tia ntangu zazansoni. Tata’andi wamukuma ku nzo. Nortey nti kabanza mu mio mia muturila? Têle ti: “Lukwikulu lweri nani ti nzengolo ya mbote nabonga.” Bu tutindisaka bantu mu dimbitila mu Matsonoko lubakusu tubahanaka mu yika timinu tiawu ngolo na mu tatamana mu sarila Yehova.—Efz. 3:​16-19.

BAKISA MPANGI ZA BAKALA MU BÂ ‘MAKABU MA BANTU’

13. Nti Yezu kasa mu bâ na lukwikulu ti tisalu tia Tata’andi mbo tiaketi tatamana? (Bisi-Efeze 4:8)

¹³ Bu keri ha mutoto, Yezu walungisa mu mpila ya lunga tisalu tia muhana Tata’andi. (Za 17:4) Kâ Yezu ka banza ko ti ni yandi kaka kwa weri na lenda dia lungisa misamu mieri zoloko Yehova. Mu ntangu ya tisalu tiandi tia zingila mvula tatu na ndambu, Yezu wakubika bantu bakaka mu sala tisalu. Yezu lukwikulu lweri nandi mu milongoki miandi. Wabahana dema dia samuna, dia longesa nsangu za mbote na dia kipa kanda dia ntalu dia Yehova. Milongoki miakaka miayizi bâ mitu-masini mu tisalu tio kampe ka beria na mvula 30 ko. (Tanga Bisi-Efeze 4:8.) Bwe Yezu kasarila bilumbu 40 bia mansukina bi kayôkesa ha mutoto mu bakisa babakala bo ba kwikama mpe bazolo mu sala mu bâ ‘makabu ma bantu’?

14. Bwe Yezu kabakisila milongoki miandi mu kula mu timpeve mu bilumbu 40 bia mansukina bi kayôkesa ha mutoto? (Tala mpe tifwani.)

¹⁴ Yezu wahana milongoki miandi malongi meri nawu nsatu mpe maketi babakisa. Wabahana mo na nsayi yayansoni. Mu tifwani, wamona ti milongoki miandi miakaka ntembe zeri vulu bâka nawu, buna wabahana malongi. (Like 24:​25-27; Za 20:27) Wabatêla mpe bayôkesa ntangu yayingi mu kipa bisari bia Yehova, kani bayôkesa yo kwa mu kwe dingi mbongo na mu kipa misamu mia bawu beni. (Za 21:15) Wababambula mu lembo fwanakasa misamu mi beri na mio lenda mu tisalu tia Yehova na mio mieri lendaka bantu bakaka. (Za 21:​20-22) Wasungika mbanzulu zawu za mbi zitariri Timfumu, mpe wababakisa mu tûla mabanza mawu mamansoni mu tisalu tia samuna nsangu za mbote. (Bis. 1:​6-8) Bakuluntu ntia malongi balendi baka mu Yezu?

15-16. a) Mu ntia mpila bakuluntu balendi landila tifwani tia Yezu? Bangula. b) Bwe Patrick kabakila ndandu mu malongi ma bamuhana?

¹⁵ Bwe bakuluntu balendi landila tifwani tia Yezu? Bafweti kubika mpangi za bakala, ni bu sa ti nguria ntwenia kwa zatiri mu sala tisalu tiatingi mu timvuka na mu nata madema ma manene.c Bakuluntu ka bakêlaka ko ti bo ba bata kubika babâ bantu ba lunga mu miamiansoni. Bafweti hana malongi mpe bafweti kubika mpangi zo na luzolo lwalwansoni ngatu balongoka mu bâ bantu ba kuluka, babakwikilaka, mpe bazololo mu bakisa bantu bakaka.—1 Tim. 3:1; 2 Tim. 2:2; 1 Pi. 5:5.

¹⁶ Tataleno bwe mpangi ya bakala ye na kumbu Patrick kabakila ndandu mu malongi. Bu keri ntwenia, tifu tieri nandi tiabâ na nzonzolo ya ngolo na mu bongela bantu mu mpila ya mbi, mu kati na mpangi za zikento. Mukuluntu wumosi wabakula ti Patrick wafweti sa nsobolo, wamuhana malongi na nsayi yayansoni. Patrick têle ti: “Nsayi ye nani mukuluntu bu kakunsongela bwe naketi sila nsobolo. Tifu tiabâ nani tia nôka bu ndieri monaka mpangi zakaka zeri bakaka madema ma ndieri zoloko. Kâ malongi ma mukuluntu wo makumbakisa mu bâ wa kuluka na mu songela luzolo kwe mpangi zani kani natûla mabanza mani mu madema ma naketi baka.” Buna, Patrick bayizi mu noma mukuluntu bu keri kwa na mvula 23.—Bin. 27:9.

17. Bwe Yezu kasongela ti lukwikulu lweri nandi mu milongoki miandi?

¹⁷ Yezu wahana dema dia samuna na dia longesa kwe milongoki miandi. (Tala note ya ndongokolo ya “Balongeseno” mu Matie 28:​20, mu Bible d’étude.) Kampe milongoki mia banza ti ka beri’â na lenda ko dia lungisa misamu mia balomba Yezu. Kâ, Yezu keri’â na ntembe ko ti mbo baketi lenda mu sala tisalu. Mpe wabatêla: ‘Ntiana bwa kutambika Tata meno mpe beno ntambikiri.’—Za 20:21.

18. Bwe bakuluntu balendi landila tifwani tia Yezu?

¹⁸ Bwe Bakuluntu balendi landila tifwani tia Yezu? Bakuluntu bê na ndwenga bantu bakaka bakubikaka mu nata madema makaka. (Flp. 2:​19-22) Mu tifwani, bakuluntu balendi lomba kwe bantwenia mu sa bunkete ku Nzo ya Nsambululu. Bakuluntu balendi hana kwe mpangi za bakala bisalu bi balendi sala bu babakubika mu mpila yi basarila bio, mpe ha manima, bafweti bâ na lukwikulu mu bawu bu basala bisalu bio. Matthew we mukuluntu wa môna, mbo katondaka bakuluntu batomono zaba misamu mu bungu ti bamukubika mu sala bisalu bia swaswana mu timvuka, mpe lukwikulu lweri nawu mu yandi ti mbo kaketi bia sala mu mpila ya mbote. Telê ti: “Bu ndieri tâka makuba mbo beri kumbakisaka mu baka malongi mu makuba mani na mu sa nsobolo.”d

19. Ntia nzengolo tufweti bonga?

¹⁹ Yezu wasarila bilumbu 40 bia mansukina bi kayôkesa ha mutoto mu tindisa, mu longesa na mu kubika bantu bakaka. Bika tabonga nzengolo ya landa tifwani tiandi buna bufwanane. (1 Pi. 2:21) Mbo katubakisa mu sila bo. Wakanisina: ‘Mbo nibâ neno bilumbu biabiansoni tii ku nsuka ya nza.’—Mat. 28:20.