TIMOKO TIA NDONGOKOLO 28
MUKUNGA 88 Kunzabikisa nzila zaku
Mu bungu dia nti tufweti lombaka malongi?
“Ndwenga za bô balombaka malongi zena.”—BIN. 13:10, NWT.
MABANZA MA NGURI
Mio mi tufweti sa mu baka ndandu mu malongi ma batuhanaka.
1. Bwe tulendi bongela nzengolo za ndwenga mpe tulendi lungisila makani meto? (Bingana 13:10; 15:22)
BETO bansoni tuzololo mu bonga nzengolo za ndwenga. Mpe tuzololo talungisa makani meto. Zu dia Nzambi ditutêlele bwe tulendi bwa sila.—Tanga Bingana 13:10; 15:22.
2. Nti Yehova kakanisini mu sa mu bungu dia beto?
2 Muntu wuyôkele wulendi tu hana ndwenga na malongi ni Tata’eto, Yehova. Yandi tu kanisini lubakusu bu katâ: “Mbo nikulonga disu kwe nge.” (Mik. 32:8, NWT) Musamu wo wusongele ti Yehova tu kanisini mu tu hana malongi mo me neto nsatu na lubakusu mu sarila mo.
3. Nti tutaluzula mu timoko ti?
3 Mu timoko ti, Zu dia Nzambi tusarila mu baka mvutu mu biyuvu ebi bia biyà: 1) Ntia bifu bifweti bâ nani tala ti nzololo nabaka ndandu mu malongi ma mbote? 2) Nani lendi ku ngana malongi ma mbote? 3) Bwe ndendi songela ti nsatu malongi me nani? 4) Mu bungu dia nti mfweti lembo bikilia bantu bakaka babonga nzengolo mu bungu dia meno?
NTIA BIFU BIFWETI BÂ NANI?
4. Ntia bifu bie neto nsatu mu baka ndandu mu malongi ma mbote?
4 Tufweti bâ ba kuluka mpe tufweti zaba ndilu zeto mu baka ndandu mu malongi ma mbote. Tufweti bakula ti ka tuzebi’â misamu miamiansoni ko, buna tufweti tambula ti lubakusu lwa bampwana’eto lwe neto nsatu, mu bonga nzengolo za mbote mu misamu mi tweka lembo bwabana na mio. Tala ti ka twena ba kuluka ko mpe ka tuzebi’â ndilu zeto ko, Yehova ka lendi’â katubakisa ko. Buna bu tutanga Zu diandi ka tumona mfunu ko ya sarila malongi ma kata tu hana. (Mika 6:8; 1 Pi. 5:5) Kâ, tamana bâ ba kuluka mpe tuzebi ndilu zeto, mbo tubâ na timina dia wirikila na dia sarila malongi mata tûka mu Bibila.
5. Ntia misamu mia yirika mutinu Davide miaketi sa ti kabâ na lumpampani?
5 Tataluzuleno misamu mi tulendi longoka mu tifwani tia mutinu Davide. Ni bu sa ti misamu miamingi mia nzitukulu kayirika, kani kabwe ka bâ na lumpampani ko. Ntete kabâ mutinu, wazabakana weri mu bungu dia lenda diandi dia sika mizike. Bamulomba mpe mu sika mizike mu bungu dia mutinu. (1 Sam. 16:18, 19) Ha manima bu kasola Davide ntiana mutinu, Yehova wamuhana mpeve santu’andi. (1 Sam. 16:11-13) Wazabakana weri ha kati dia kanda diandi mu bungu ti wanunga mbeni zandi ntiana Goliate. (1 Sam. 17:37, 50; 18:7) Tala ti Davide lumpampani lweri nandi mbo kaketi banza ti keri’â na nsatu malongi ma bantu bakaka ko, mu bungu ti lenda dieri nandi dia yirika misamu mia mpila yo. Kâ Davide wa kuluka weri.
6. Bwe tuzabiri ti Davide malongi keri wirikilaka? (Tala mpeha tinima tia ntete.)
6 Ha manima bu kayizi bâ mutinu, Davide wakurisa tindiku tia ngolo na bantu beri mu hanaka malongi. (1 Nta. 27:32-34) Ka wena musamu wa nzitukulu ko, mu bungu ti Davide tifu tieri nandi tia waka malongi. Watambula malongi ma babakala babingi kâ mpe na malongi ma mukento wumosi weri na nkumbu Abigayile. Mukento weri wa Nabale dieri bakala dieri lembo na buzitu, dieri lembo tondaka mpe dieri na bwimi. Na kuluka kwakwansoni, Davide wawirikila malongi mandi mpe mamukabakasa mu yirika musamu wa mbi.—1 Sam. 25:2, 3, 21-25, 32-34.
Mutinu Davide watambula mpe wasarila na kuluka kwakwansoni malongi ma mu hana Abigayile (Tala paragrafe 6)
7. Ntia malongi tulendi baka mu tifwani tia Davide? (Ekleziaste 4:13) (Tala mpe bifwani.)
7 Tulendi baka malongi mu tifwani tia Davide. Mu tifwani, tulendi bâ na lenda diadingi peleko na madema. Tala ti ni bo, kani kabwe ka tufweti’â tabanza ko ti misamu miamiansoni mia tuzebi mpe ka twena na nsatu malongi ko. Mpe ntiana Davide, tufweti bâ ba kubama mu wirikilaka malongi ma mbote malendi tûka kwe muntu ni muntu. (Tanga Ekleziaste 4:13.) Tamana sila bo, mbo tusa keba mu lembo tâ makuba ma manene malendi tu mwisa mpasi, peleko bantu bakaka.
Tufweti bâ ba kubama mu wirikila malongi ma mbote malendi tuka kwe muntu ni muntu (Tala paragrafe 7)c
NANI LENDI KU NGANA MALONGI MA MBOTE?
8. Mu bungu dia nti Yonatane kabâ na lenda dia hana malongi ma mbote kwe Davide?
8 Tataluzuleno nti tulendi vutu longoka mu tifwani tia Davide. Malongi ma bantu beri na tindiku tia mbote na Yehova, mpe beri tomo bakulaka misamu miandi keri wirikilaka. Mu tifwani, bu keri dingaka mu zaba tala ti lenda dieri nandi dia karisa tindiku tia mbote na mutinu Saüle, Davide wawirikila malongi ma Yonatane mwana wa Saüle. Mu bungu dia nti Yonatane kabâ na lenda dia mu hana malongi ma mbote? Mu bungu ti Yonatane tindiku tia mbote tieri nandi na Yehova, kâ mpe misamu miamingi kazaba mia tarila Saüle. (1 Sam. 20:9-13) Bwe tulendi sarila ndongosolo yo?
9. Bu tubâka na nsatu malongi nani tulendi kwe monekena? Bangula. (Bingana 13:20)
9 Bu tubâka na nsatu malongi, musamu wa mbote wena mu monekena muntu we na tindiku tia mbote na Yehova mpe zebi misamu miamingi mitariri musamu wu twe na nsatu lubakusu.a (Tanga Bingana 13:20.) Tabongeno tifwani tia mpangi ya bakala yita dinga mu kwela. Nani lendi mu hana malongi ma mbote? Ndiku’andi yilembolo ya kwela yilendi mu hana malongi ma mbote masikamane mu mitieno mia Bibila. Kâ mpangi yo ya bakala, yilendi baka malongi ma mbote mpe matomono mu delakana tala ti we monekena bampangi bê bakwelana, bê ba yela mu timpeve, batomono mu zaba mpe bê na nsayi mu makwela mawu tûka mwa ntangu.
10. Nti tutaluzula bwawu bu?
10 Bifu biole tuzonzele bifweti bâ neto kâ mpe nani lendi tu hana malongi ma mbote. Bwawu bu tataluzuleno bwe tulendi songela ti nsatu malongi me neto mpe tala ti tufweti lomba kwe bantu bakaka babonga nzengolo mu bungu dia beto.
BWE NDENDI SONGELA TI MALONGI ME NANI NSATU?
11-12. a) Ntangu zakaka, nti tufweti sa keba mu lembo sa? b) Mu ntangu yi kaketi bonga nzengolo ya mfunu, mutinu Rehobame nti kasa?
11 Ntangu zakaka, muntu wulendi moneka ntiana’eti nsatu malongi me nandi, kâ butomo tala, we nandi bamutêla kwa ti nzengolo yi kabongele ya mbote yena. Muntu wa mpila yo kena na nguri’â nsatu malongi ko. Fweti baka ndwengosolo mu misamu miaturila mutinu Rehobame.
12 Rehobame wayizi bâ mutinu wa Israele ha manima ma Salomo. Bala ba Israele bimvwama biabingi bieri nawu, Rehobame bu kayizi bâ mutinu; kâ mbo beri banzaka ti Salomo tisalu tiatingi keri ba hanaka. Kanda dia Israele diayizi monekena Rehobame mpe diamulemberela mu dimina tisalu tiawu. Rehobame wabalomba bamuhana ntangu mu dimbitila mu nzengolo yi kaketi bonga. Mpila ya mbote kabatikila, walomba malongi kwe bambuta beri bakisaka Salomo. (1 Mit. 12:2-7) Kâ, ka landa malongi mawu ko. Mu bungu dia nti kasila bo? Ngano Rehobame watibongela nzengolo’andi mpe muntu keri dingaka waketi singasa ti nzengolo ya mbote kabonga? Tala ti ni bo, ndiku zandi za ntwenia zayizi singasa nzengolo’andi mu malongi mawu. (1 Mit. 12:8-14) Rehobame watâ kwe kanda dia Israele misamu mia mu têla ndiku zandi. Mu bungu dia musamu wo, kanda dia Israele diayizi kabana, mpe tûka ntangu yo. Rehobame wabwabana na mpasi zazingi.—1 Mit. 12:16-19.
13. Bwe tulendi zabila ti malongi me neto nsatu?
13 Nti tulendi longoka mu tifwani tia Rehobame? Bu tulombaka malongi, tufweti songela ti malongi me neto nsatu. Bwe tulendi zabila ti ni buna tuta sila? Tulendi tiyula, ‘bu nilombaka malongi, ngano mbo nilosaka mo mu bungu ti ka mata delakana ko na mio mi nita zolo?’ Tabongeno tifwani.
14. Nti tufweti bambukila mu ntangu yi batuhanaka malongi? Bangula. (Tala mpe tifwani.)
14 Banza’eti, mpangi ya bakala yibakiri tisalu tia mbote. Ntete katambula, lombele malongi kwe mukuluntu. Mukuluntu wo wumutêlele ti, tisalu tio mbo tisa ti ka lembo vutu bâ tintwari na kanda diandi ntangu yayingi. Kâ mpe mu bamburi mutieno wa Bibila wutâka ti dema dia ntete dia mfumu kanda, ni dia lungisa nsatu za timpeve za kanda diandi. (Efz. 6:4; 1 Tim. 5:8) Tala ti mpangi ya bakala kariri malongi ma mu heni mukuluntu, mpe we yula mpangi zakaka tii bu kabaka muntu wumutêla misamu mi kata zolo kawâ, ngano mpangi yo malongi kata dinga peleko nzengolo’andi ya katibongele, mpe muntu kwa kata dinga singasa nzengolo’andi? Tufweti bambuka ti mutima’eto wulendi tu wubakasa. (Yer. 17:9) Ntangu zakaka, malongi ma tuta lembo zolo mu wâ ni mo madelakane na musamu’eto.
Ngano malongi ma mbote tuta dinga, peleko muntu wusingansa nzengolo’eto? (Tala paragrafe 14)
NGANO MFWETI BIKA BANTU BAKAKA BABONGA NZENGOLO MU BUNGU DIA MENO?
15. Ntia musamu tufweti sila keba, mpe mu bungu dia nti?
15 Muna mosi mu beto dema die nandi dia bonga nzengolo za yandi beni. (Nga. 6:4, 5) Ntiana bu tumweni wo, muntu wa ndwenga malongi kadingaka mu Zu dia Nzambi na kwe Bakristo bakula mu timpeve ntete kabonga nzengolo. Kâ, tufweti saka keba mu lembo lomba kwe bantu bakaka babonga nzengolo mu bungu dia beto. Bakaka balendi yula kwe muntu wu bazitisaka: “Tala ti ni nge, bwe keti sa?” Bakaka balendi landa nzengolo ya bonga muntu wakaka kani babanza mu bawu beni.
16. Ntia musamu wayôka ku Korente watarila tibulu ti bahana kwe biteki, mpe nani wabâ na dema dia bonga nzengolo tala ti wafwanana mu dia tibulu tio? (1 Bisi-Korente 8:7; 10:25,26)
16 Tataluzuleno musamu wayôka ku timvuka tia Korente mu mbandu ya ntete, watarila tibulu ti bahana kwe biteki. Kwe Bakristo bo, Paulo watâ: ‘Tuzebi ti titeki tima tia mpamba-mpamba kwa tiena mu nza, mpe Nzambi yimosi kwa ye ko ya matieleka.’ (1 Kor. 8:4) Ni mu bungu dia musamu wo, bantu bakaka ba mu timvuka bayizi bonga nzengolo ya dia tibulu ti batoko hana kwe biteki mpe ha manima ti beri tekaka ha zandu. Kâ bakaka babonga nzengolo ya lembo dia tibulu tio mu bungu dia ngindu’awu. (Tanga 1 Bisi-Korente 8:7; 10:25, 26.) Nzengolo yo muna muntu yeri tarilaka. Kani kabwe Paulo ka lomba kwe Bisi-Korente ko babonga nzengolo mu bungu dia bantu bakaka mpe balanda nsalulu za bantu bakaka. Muna muntu ha kati diawu wafweti ‘hana mvutu yandi beni kwe Nzambi mu misamu mi kayirika.’—Rom. 14:10-12.
17. Nti bilendi tula tala ti tulendi nzengolo zibongaka bantu bakaka? Hana tifwani. (Tala mpe bifwani.)
17 Bwe musamu wa mpila yo wulendi yilama lumbu ti? Tataluzuleno musamu wutariri fractions za menga. Muna Mukristo fweti bonga nzengolo tala ti mbo katambula peleko kani fractions zango.b Wulendi bâ mpasi mu bakula musamu wo, kâ nzengolo yo dema diena muna muntu kafweti nata. (Rom. 14:4) Tala ti nzengolo za bantu bakaka tulandaka, ka tusa bâ na ndwenga ko. Ni mu ntangu yi tubongaka nzengolo za beto beni zisikamanaka mu Bibila tukwizi bâka na ndwenga. (Ebr. 5:14) Kâ, mu ntia ntangu tufweti lombaka malongi kwe Mukristo wa yêla? Ha manima ma recherches zi tusiri beto beni tulendi bâ na nsatu lubakusu mu bakula bwe mitieno mia Bibila mita kwelana na musamu’eto.
Ni ha manima ma recherches zeto kwa tufweti lomba malongi (Tala paragrafe 17)
TATAMANA MU DINGA MALONGI
18. Ngano Yehova nti kasa mu bungu dia beto?
18 Yehova lukwikulu lwalwingi lwe nandi mu beto bu katuhana lenda dia bonga nzengolo beto beni. Watuhana Zu diandi, Bibila. Mpe watuhana ndiku za ndwenga zilendi tu bakisa mu bakula bwe tulendi sarila mitieno mia Bibila. Mu mpila yo, Yehova beto kakipaka ntiana Tata. (Bin. 3:21-23) Bwe tulendi mu vuturila matondo?
19. Bwe tulendi tatamana mu yangirika Yehova?
19 Tataluzuleno musamu ewu: bibuti nsayi yibaka nawu ya mona bala bawu bata kula mpe bata bâ bisari bia Yehova bie na ndwenga mpe bibakisaka bantu bakaka. Mpila mosi mpe, Yehova nsayi yibaka nandi bu tukulaka mu timpeve, bu tudingaka malongi, mpe bu tubongaka nzengolo zimuyangirikaka.
MUKUNGA 127 Ntia mpila muntu mfweti bâ
a Ntangu zakaka Bakristo balendi monekena bantu balembo sarilaka Yehova mu baka malongi mu misamu mitariri mbongo, mpila ya bukusulu peleko misamu miakaka.
b Mu zaba misamu miakaka mitariri fractions za menga, tala buku dia Bâ mu nsayi ntangu zazansoni!, timoko 39 diambu 5 na lweka “Zaba biakaka”.
c NSASA YA BIFWANI: Mukuluntu wumosi tahana malongi kwe mpwana’andi mukuluntu mu mpila yi kazonzele mu lukutakanu lwa bakuluntu luyôkele.