ISOMO 03
Ndi Unakatizia Bibyo Bikutendaga Biblia?
Biblia bili na malagi meingi nu byatukasa nsungu neingi. Lebelebe unatunda kumenya bibyo bikwigisya Biblia, tondo mango uki wasongolola busoga. Ndi unakatizia malagi nu nsungu za kino kitabu kya wakalazi? Ndi unakatizia lebelebe buno Biblia binatukasya kuba na kalamo ka mbogimbogi ono lelo nu mu nkungu zikuvwa? Bantu beingi bekukatizia bubo. Kasi tulole bibyo binakukasya nugwe kukatizia bibyo bikutenda Biblia.
1. Ndi misagu za Biblia zili za lugano aba za bulili?
Biblia byatenda buno bili na misagu “meisanana nu ma bulili.” (Musambazi 12:10) Byatendela misagu za bulili za bantu balamile wakalazi. (Soma Luka 1:3; 3:1, 2.) Basomi beingi ba historia nu babo bekulondaga bintu bya wakalazi (les archéologues) batitikizia buno nkungu, bantu, biziki, nu mbaselo zatendelwa mu Biblia, zili za bulili.
2. Kabamba kakizi tunatenda buno Biblia bili bya mutali aaba ono lelo?
Biblia byatendile wakalazi ku kabamba ka bintu byabezaga bitemenywa mu nkungu zibyasanzilwe. Anga, misagu za sayansi. Mu nkungu zibasanzaga Biblia, bantu beingi tabakatiziaga misagu za Biblia ku kabamba ka sayansi. Tondo, ono lelo basomi ba sayansi batitikizia buno misagu za sayansi zatendelwa mu Biblia zili za bulili. Meigisya ma Biblia “meimikilwe milyalya na milyalya.”—Nimbo 111:8.
3. Kabamba kakizi tunakatizia bibyo bikusambala Biblia ku nkungu zikuvwa?
Biblia bili na bulenganiaa bukusambala “kutukila wakalazi bitondo bitekitwa.” (Isaya 46:10) Byalenganizizye bwasi-bwasi bintu byeingi lwabusio lwabyo kubasila. Biblia byalenganizizye tondi wakalazi bibyo bitukumona ono lelo mu kisi. Mu lino isomo, twatendele bulengania bumozi bwa Biblia. Kuzindilila kwa bubo bulengania bwa lebelebe kukwangamia!
TUMENYININE
Londa kumenya mu nzila nkizi sayansi z’ungwana na Biblia, nu umenyinine bulengania bumozi bwa Biblia bukwangamia.
4. Sayansi z’ungwana na Biblia
Wakalazi bantu beingi bakengelaga buno kisi kyabezaga gantata ga kintu kishembe Lola VIDEO.
Lola buni bwatendile kitabu kya Yobu kuse kwatinga miaka 3.500. Soma Yobu 26:7, nu kusila ibuzye luno lubuzya:
Kabamba kakizi kumenya buno kisi kyabikilwe geteli kena kukwangamia?
Mu mwaka wa 1.800, bantu babasile leno kumenya busoga mutimbo wa mazi ma kisi. Tondo, lola buni bwatendile Biblia kuse kwatinga miaka 3.500. Soma Yobu 36:27, 28, nu kusila ibuzye zeno mbuzya:
Kabamba kakizi bubo bukutenda Biblia ku mutimbo wa mazi ma kisi bwakwangamia?
Ndi mano masanzo mawasoma makukasya kukatizia bibyo bikutendaga Biblia?
5. Biblia byalenganizizye mbaselo za mutali
Soma Isaya 44:27–45:2, nu kusila ibuzye luno lubuzya:
Biblia byalenganizizye musagu mukizi mu miaka 200 lwabusio lwa kuzikibwa kwa mwino wa Babiloni?
Historia zatitikizia buno Koreshi, mukota wa Perse, nu iyombo lyage bakindile mwino wa Babiloni mu mwaka wa 539 L.K.Y.b Koreshi nu iyombo lyage babikile jengwa aba bombile mufeleki nu kusigulizya luuzi lwalangaga mwino. Babasile kwingila mu mwino kutingila nibi zasigilwe bwasi, bakindile mwino kwa kuteitana. Kuse kwatinga miaka 2.500, mwino wa Babiloni wasigende makindo aaba ono lelo. Lola bubo bwalenganizizye Biblia.
Soma Isaya 13:19, 20, nu kusila ibuzye luno lubuzya:
Buni bwazindilide buno bulengania?
Makindo ma Babiloni ku nsi za Iraq ono lelo
6. Biblia byalenganizizye bibino bitukumona ono lelo
Biblia byatenda buno tukulama bindi bya “nkungu nzinda.” (2 Timoteo 3:1) Lola bibyo byalenganizizye Biblia ku kabamba ka nkungu nzinda:
Soma Matayo 24:6, 7, nu kusila ibuzye luno lubuzya:
Biblia byalenganizizye kikizi ku kabamba ka nkungu nzinda?
Soma 2 Timoteo 3:1-5, nu kusila ibuzye zeno mbuzya:
Biblia byatendile buno bantu beingi benabende na misako mikizi mu bindi bizinda?
Ukwimonela misako mikizi gazisamba?
NDI MUNTU AKUSOLELA BUNEE: “Kitabu kya Biblia kili kya lugano.”
Ku makengelo mobe, kikizi kyakutitikizia buno Biblia bikutendaga bulili?
MAKENGELO MANENE
Historia, sayansi, nu bulengania, binsania byalosya buno unakatizia bibyo bikutendaga Biblia.
Mbuzya za kwikengelesya
Ndi misagu za Biblia zili za lugano aba za bulili?
Mu nzila nkizi sayansi z’ungwana na Biblia?
Ukukengela buno Biblia binasambala bibyo bikabasila mu nkungu zikuvwa? Ku kabamba kakizi?
LONDA LINGO
Ndi Biblia bili na misagu za bulili ku sayansi?
Bikizi u byalenganizibwe ku kabamba ka ‘‘nkungu nzinda”?
“Bulengania 6 bwa Biblia Bukuzindilila Ono Lelo” (Munara wa Mulinzi, 1 Mwezi wa 5, 2011)
Ijigisye kumenya buni bwazindilide bulengania bwa Biblia ku kabamba ka bukota bwa Bagiriki.
Bulengania bwa Biblia bwagalukizizye makengelo ma wamulume umozi ku Biblia.
a Bulengania buli musagu watuka kwa Kalaga ukutendela bibyo bikabasila mu nkungu zikuvwa.
b L.K.Y. zisulilwa buno “Lwabusio lwa Kubutwa kwa Yesu,” nu N.Z. zisulilwa buno “Nkungu Zeitu.”