“Vita kʉ Yova dzá ri”

Cho 1999 na, France nǎ guvernema pongʉeri nari kʉ, kodhó France nǎ tawi dho ringani ndi dzi 1993 ma kana 1996 na France nǎ tawi bangʉe ná muchango dhi kitas. Ko nzingʉeri kpa wø ndima dhó lonangavʉdha thika fø lo djo, ro kpa nzá rrngʉe ko ri. Ko djolu lo singʉe France nǎ tribinal njí nari goti, France nǎ guvernema tungʉe mbø dolar 6 300 000 kpakpanga na kodhó France nǎ tawi dhó bank nǎ kote djó ro. Ndiro fø mbø ngʉ ko dhona d’e, ringangʉeni ko mba fø lo Europe nǎ ndrŭ dhó haki djo adi loti ná tribinal nji. Ro, kodhó lo ndima rr nari njí, Europe nǎ ndrŭ dhó haki djo adi loti ná tribinal lingʉeri ko nju France nǎ guvernema nǎ sheria chu ná kpa ma, Europe nǎ tribinal nǎ adi njínji ná ddikpa le ma na na ndiro ko tilo fø lo djo tribinal na ko ra nari njí.

Ko ddingʉeri nari kʉ, fø kpa ka ndima pongʉeri ko bbʉ France nǎ guvernema d’ingʉe ko djo ná mbø dzá sehemu ro. Nì mai ri kʉ fø ro, ko famungʉeri pʉlʉpʉlʉ nari kʉ, njati ko bbʉe mbø sese ma ró, føri na nzá ko ka ko dyøe Biblia nǎ kanuni ri. Le-djoi ma, le-vei ma na adi bbʉ ná bbʉdha e Mungu dhó Pidhinga dzá njí tsotsokodha dho, nga le bbʉ ri guvernema dho ri. (Mt. 22:21) Nì mai ri kʉ fø ro, ko rangʉe fø njudha dhi ngana ndiri na ko dhori nari kʉ, ko heshima bbʉ nì Europe nǎ tribinal nǎ yadha dho.

Ko njungʉeni lo rrdha dho tribinal nǎ lo adi da nǎ ná ddikpa bbo d’ani ná dza na. Lo tso nzá ngangʉeni bblo ri. Europe nǎ tribinal ró dho na ngʉ loti ná le pongʉeri nari kʉ, Yova dzá Dimu ka ndima dzi France nǎ guvernema pongʉe ndima dzi ná kitas dzá sehemu ro. Yova dhó roho chongʉe ko ronga ndiro ko dhuri le tso ɨ: “France nǎ guvernema dzi kodhó mbø bank nǎ ro kpakpanga na b’lo nari ká ni chu ngbà?”

Le nyǒ djó nga dhongʉeri fø lo kangʉeni bbo le lu. France nǎ guvernema nǎ sheria chu ná kpa ungʉe ndima nji fø lo ngbà nari tso ná saa na, le wøngʉe ndidhó nganjadha thika thei fø lo djo. Le ongʉe kpa na ndirigoti le singʉe fø njudha thei. Ma rangʉe riutso d’i nari kʉ, Yova wøngʉe lo thika nzá djo ko ddingʉe nga ná chu nǎ ndiro ko sisi tribinal ná lo djolu d’e. Ko nanga jingʉeni bbo njudha tso d’yangʉeni ná saa na ndirigoti fø njudha nǎ njingʉeni ná lo kengʉe ko nanga bbo.

Bi 6 ddo 30, 2011 na, Europe nǎ ndrŭ dhó haki djo adi loti ná tribinal vʉngʉe lo nanga bblo ko lai djo. Kpa pongʉeri nzɨ ko dzi fø kitas ndirigoti kpa jangʉeri guvernema dho nari kʉ, kpa dho ringani ndima ngʉ kodhó ro ndima dzingʉe kpakpanga na ná fø mbø ndi djó nga na! Sheria vʉngʉe nanga ná fø lo liri bbʉbbʉ madha le bbʉ Yova dho nari ronga b’oni kpø njunga djo France nǎ. Nzá djo ko ddingʉe nga ná fø ngadhudha ngʉe ddiddi Goliati hwingʉe ná dju bbai dhonalo ri wøngʉe lo thika wø. Ká addudho ko singʉe lo djolu? Dhonalo, ddiddi Daudi pongʉeri Goliati ni nari bbai, “vita kʉ Yova dzá ri.”​—1 Sa. 17:45-47.

Føri nga ngʉe ya kwanza ko sí sheria nǎ lo djolu ri. Fø ro mai, bí kʉ ná nja kpakpa guvernema ma, dini ma na tøngʉeni ko tso ro. Ko singʉe sheria nǎ 1 225 kʉ ná lo djolu 70 kʉ ná ngø nǎ bbobbo tribinal njí ndirigoti eternasional kʉ ná njonjo tribinal lu. Sheria nǎ lo djolu ko sí ná føri adi rili kodhó haki ronga b’oni, loroji na: kodhó dini chuni guvernema na, ko di lod’ra bí ndrŭ kʉ ná nga lu, nzɨ ko di ko tsu politiki dhi lo nǎ ndirigoti nzɨ ko di ju dhi matunzo tso u.

Europe nǎ njingʉeni ná fø lo dhi ngana ká ma rangʉe bani ngbaribbai nì mai ma ngʉ adi njínji Yova dzá Dimu dhó lo dhi bbò bba gʉ États-Unis nǎ New York nǎ ro?

MADZÁ GØ DHI NDRŬ NGɄ ADI LOD’RA KLØ NA

Madzá gø dhi ndrŭ George ma, Lucille ma na bangʉe ndima dhó Gileadi nǎ diplomu 12 ri si na ná darasa nǎ. Ma gøngʉeni 1956 na, Ethiopie nǎ kpa ngʉ njínji ro. Kpa lingʉe ma ró dho Philip, karne ya kwanza na ngʉ lod’ra ná ke Filipo ró dho ró ro. (Mdo. 21:8) Fø cho goti, guvernema gʉngʉe Yova dho ko madha bbʉ nari gʉ. Nì mai ma ngʉe sese ro, ma ko abbá familia ngʉ adi Yova má nzá nga ndrŭ chu ro nari ngano bblo pli. Ma ngʉe ngba nari dho, føri ngʉ njani bblo kʉ ná lo! Ro, njedha dhi lo kʉ, 1960 na guvernema nǎ bbobbonga pongʉeri kpakpanga na nari kʉ, ringani ko rára fø ngø nǎ ro.

Ko abbá familia tsɨngʉe Wichita, Kansas, États-Unis na ná saa na, madzá gø dhi ndrŭ tsɨngʉe bbo na mana ngʉe ná ddikpa ritsi na, ná føri ngʉe lod’radha dhi njí kpa ngʉ nji klø na nari. Ma njí singba Judy ma, ma goti ke Leslie ma na krʉ ko gøngʉeni Éthiopie na. Kodhó gø dhi ndrŭ ddingʉe Yova le ji nari ma, ke dho le njínjí le thí nǎ ro krʉ nari ma na nga ko dho. Ma bangʉe batiso 13 madhó cho ngʉe ro. Cho gbo goti ko abbá familia tsɨngʉe bbo wahubiri dhó uhitaji ngʉe ná ngana, Arequipa, Pérou na.

Cho 1974 na 18 madhó cho ngʉe ro, Pérou nǎ tawi lingʉe ma ma, tho kʉ ná nja le-djoi ma na ko é painia wa pekee. Ringangʉeni ko d’ra lo nzá nǎ lo ro d’engʉe d’rani go ná eneo nǎ, ná føri ngʉe Andes centrales dhi glʉ djó. Ko ngʉ adi lod’ra Quechua ma, Aymara ma na dhi luga ti ná ndrŭ dho. Ko ngʉ adi bbí dza kʉ djó ná moto na, ri ko ngʉ adi nzi safina dhonalo ri dingʉe ddikpa bbò karto bbai. Fø eneo nǎ ndrŭ dho ma ngʉ adi Yova si njedha ma, dhe le nji nari ma, dhe le dhe nari ma na sisi karnga goti nari d’ra Biblia nǎ ro nari djo ma ngaddi nari adi hwè bbʉ bbo ma dho. (Ufu. 21:3, 4) Bí ndrŭ ungʉe Pidhinga dzá imba u.

YOVA DZÁ DIMU DHÓ LO DHI BBÒ BBA GɄ MA NGA NJÍ TSO NARI

Cho 1977 na Lo dho chutso ddá ná Baraza nǎ ddi ke, Albert Schroeder singʉe Pérou na. Ke lingʉe ma kpakpa ma jaza fomu ndiro ma ra njínji Yova dzá Dimu dhó lo dhi bbò bba gʉ Beteli na. Ma njingʉeri fø nganga. Føri goti tse, bi 6 ddo 17, 1977 na, ma ngangʉe njí tso Brooklyn nǎ Beteli na. Cho tho kana ma njingʉe njí nga ʉdha ma, sa sani ná ritsi thɨdha ma na dhi departema nǎ.

Bi 6 na 1978 na, ma njungʉe Elizabeth Avallone na, La Nouvelle-Orléans, Louisiane nǎ dangʉe ná asamble eternasional na. Madzá gø dhi ndrŭ bbai, ledzá gø dhi ndrŭ maddi jingʉe Yova dho ndima njínji ndima thí nǎ ro krʉ nari bbo. Elizabeth na ma njungʉe nari ngʉe b’lo le nji painia wa kawaida dhi njí cho tho kana ri ndirigoti le jingʉeri ndi ra anzi krʉ saa ró ndi njínji Yova dho nari na ndidhó maisha lu nǎ. Ko dingʉe loti bbo ko kana. Ddo da nari bbai, ko chungʉe ko bblo ndirigoti ko jingʉeni bbo. Ko chingʉe ndoa bi 10 ddo 20, 1979 na ndirigoti le maddi singʉe njínji Beteli na.

Brooklyn nǎ kodhó ya kwanza kutaniko ngʉe Espagnole dhi luga nǎ, fø kutaniko nǎ ngʉe ná le-djoi ma, le-vei ma na jingʉe ko bbo. Cho da nari bbai, ko le chongʉe njonjo ngʉe ná gbo kʉ ná kutaniko lu, ná fø kutaniko kongʉe ko tsotso ko ra anzi Beteli nǎ ko njínji nari na. Ko mbai po bbo kpa kongʉe ko tsotso nari dho ndirigoti kodhi ngó ngʉ ná gø dhi ndrŭ ronga ko ngʉ b’o nari kana kongʉe ko tsotso ná bbakau ma, familia ma na dho.

SHERIA DHI DEPARTEMA NǍ MA NJÍNJI NARI

Bbo kengʉe ma nanga ná lo ngʉe, bi 1 na 1982 na, le lingʉe ma njínjí Beteli nǎ sheria dhi departema nǎ. Cho gbo goti, le nzingʉeri ma tso ma ra sheria zø iniversite na ndiro ma ngʉ bbo chu sheria ná ke (avocat) d’e. Ma zøngʉeri nari kʉ, Amérique nǎ ndrŭ ma, nja ngø nǎ ndrŭ ma na ka ndima njí bí kʉ ná ritsi uhuru na Yova dzá Dimu singʉe tribinal nǎ bí kʉ ná lo djolu nari dho. Bbo na mana ngʉe ná fø lo djo le ngʉ adi loti bbo darasa nǎ.

Cho 1986 na 30 madhó cho ngʉe ro, ma le lingʉe ma é sheria dhi departema djó nga nja ná ke. Ma nanga jingʉeni bbo Beteli lingʉe ndi thí ma djo nì mai ma ngʉe jadda ro nari dho. Ro, ma ngʉ adi ma mbu si djolu lo si nari bbai dhonalo nzá ma d’engʉe chu ná lo ngʉe bí ndirigoti ma chungʉeri føri nga ka ndi é sʉsʉ kʉ ná njí ri.

Cho 1988 na, ma ngʉngʉe sheria chu ná ke, ro ma nzá d’ingʉe ngbá ngatsi ma fø darasa ka ndi løe ko kana kau ronga Yova na nari utso ri. Bbo zønga ná ke ka ndi di ndi nja bbo na mana kʉ ri nzá zønga ndi tsi ná ndrŭ djolu. Elizabeth kongʉe ma tsotso bbo. Le lingʉeri ma ngá madhó kiroho nǎ lo tso darasa tso ma nga nari njí ma ngʉ adi rinji nari bbai. Ngbà mai ri dzingʉe ddo bí ro, ko kana nga ngʉngʉe chøchø Yova na. Ddo da nari bbai, ma rangʉe richu nari kʉ, bbo le chu lo nari nga kʉ bbo na mana kʉ maisha nǎ ná lo ri. Ro, bbo na mana kʉ nari kʉ, chøchø le kana nga kʉ Yova na ndirigoti ke ma, kedzá ndrŭ ma na le ji bbo nari.

HWÈ DHI LO-I DJÓ LO LE TI NARI NDIRIGOTI LE RILI RI TSO UNI SHERIA NJÍ NARI

Sheria dhi darasa tso ma d’ya nari goti, ma lingʉe ma thí Beteli nǎ sheria dhi departema tsotso ma kó nari ma, Mungu dhó Pidhinga djo le loti tribinal njí nari ma na djo. Ma jingʉe madhó njí bbo, ro kpakpalo ma ngʉe ddi tengenezo nǎ lo thí ngʉ wøni nzá djo le ddinga ná saa na nari dho. Loroji na, anziro ko ngʉ adi muchango kó kodhó vichapo dho. Ro, cho 1991 tso ngangʉeni ro, le nzingʉeri sheria dhi departema tso kpa bbʉ chutsoddadha ngbaribbai ma ko ka ko bbá fø ko rinji nari tso nari djo. Luti, Yova dzá Dimu ngangʉe ngadhi mbø ro ndima vichapo bbʉ nari tso. Føri lingʉeri Beteli nǎ njí ma, lod’radha dhi njí ma na tso ngʉ dhʉdhʉ ndirigoti ri kongʉe ko tsotso nzɨ ko bani kitas dzidha dhi kpakpalo na. Nja drŭ ddingʉeri nari kʉ, føri ka ndi liri kodhó mbø nanga ngʉngʉ ndirigoti ko nzá ka ko ba vichapo bbo lod’radha dhi njí dho ri. Ro, ri nzá njingʉeni føri bbai ri. Cho 1990 djó ro Yova dho ngʉ njínji ná ndrŭ dhó hesabu ndringʉeni aro ina anziro nga djolu ndirigoti njʉ ndrŭ ka ndima ba kiroho nǎ shinga gø ná nyo ngadhi mbø ro. Ma rangʉeri chu nari kʉ, kodhó tengenezo nǎ lo thika wøni nari adi bblo matokeo bbʉ Yova dhó le tsotsokodha ma, chi njí dhi noke chulu ko adi ba ná chutsoddadha ma na dzá lo dho dhé.​—Kut. 15:2; Mt. 24:45.

Ko nzɨ adi sí tribinal nǎ lo djolu kodhó kʉ bblo chu sheria ná kpa nari dho dhé ri. Bí ina adi bbobbonga ronga lø nari e Yova dzá ndrŭ dhó bblo nyi. Ma njangʉe fø loroji 1998 na Lo dho chutso ddá ná Baraza nǎ 3 kʉ ná kpa singʉe ndima bbá dhi ma na asamble eternasional dho Cuba na ná saa na. Anziro ko pongʉeri guvernema nǎ bbobbonga dho nari kʉ, ko nzɨ adi ko tsu politiki nǎ lo na ri. Ro, Lo dho chutso ddá ná Baraza nǎ fø kpa ngʉ njini bblo nari ma, kpadhó heshima ma na dhongʉe fø lo dzá bbʉbbʉnga guvernema nǎ bbobbonga dho.

Nì mai ri kʉ fø ro, ndiro ko thɨ nga kʉ chø ná lo thika d’e, ri adi ngani ko ‘tilo hwè lo-i djo ndirigoti ko liri ri tso uni sheria na’ tribinal njí. (Flp. 1:7) Ko e haki na ndiro nzɨ ko nji sødda dzá njí nari tso ro nzá Europe ma, Corée du sud ma na nǎ bbobbonga ungʉe ri. Føri lingʉeri Europe nǎ chøchø 18 000 kʉ ná le-djoi ndirigoti Corée du sud nǎ dada 19 000 djolu ná le-djoi le sʉ prizo na ndima vʉngʉeri nzɨ ndima nji sødda dhi njí nari djotsina.

Mwisho, bi 7 ddo 7, 2011 na Europe nǎ ndrŭ dhó haki djo adi loti ná tribinal pongʉeri nari kʉ, Europe nǎ ngø krʉ bbari nzá uri ndima njí sødda dhi njí ndima dhó udha djotsina ná ndrŭ njí fø ngø nǎ raia adi nji guvernema dho ná nja njí. Bi 6 ddo 28, 2018 na Corée du sud nǎ bbò tribinal ma vʉngʉe lo nanga føri bbai dhé. Njati ko djoi kana nga bí kʉ ná kpa ma ungʉe sødda dhi njí ndima nji nari tso ró, tribinal nzá ka ndi vʉngʉe lo nanga bblo ko lai djo ri.

Kodhó lo dhi bbò bba gʉ sheria dhi depertema ma, dz’ djolu gble kʉ ná tawi lu kʉ ná sheria dhi depertema ma na adi njínji kpakpanga na ndiro ndima tilo Yova ko má nari ma, Pidhinga dzá imba ko d’ra nari ma na djo d’e. Ko nanga adi jini bbo guvernema dhó ro adi upinzani ba ná le-djoi ma, le-vei ma na djó lo ko ti nari dho. Nzá ma ko ba kodhó haki tribinal njí ró, ko adi lod’ra guverner ma, pikpa ma, ndrŭ tsɨ ma na dho. (Mt. 10:18) Juji ma, guvernema nǎ bbobbonga ma, radio inga televizio nǎ adi loti ná kpa ma, nja ndrŭ ma na adi tribinal dho ko ndí ná dokima nǎ kʉ ná maandiko zø ndirigoti lo ko ti tribinal njí ná saa na ko adi d’ra ná maandiko rrrr. Bblo thí kʉ ná kpa adi Yova dzá Dimu ká kʉ ie ma nari ma, kodhó udha d’yʉ rie ndi Biblia ró nari ma na chu. Fø kpa kana nja ndrŭ ngʉ ko lai Wakristo.

MBAI NI DHO YOVA!

Cho 40 da nari kana, ma ba pendeleo ma tilo dz’ djolu gble kʉ ná tawi na, sheria dhi lo djo ndirigoti ma nju bí kʉ ná bbobbo tribinal nǎ bbobbonga na. Kodhó lo dhi bbò bba gʉ sheria djó nga adi nja ná departema ma, dz’ djolu gble kʉ ná ri ma na nǎ ko njinjí na ná le-djoi ma, le-vei ma na ma ji bbo pli. Madhó maisha nǎ ma ronga leni bbo ndirigoti ma nanga jini bbo ri dho.

Cho 45 da nari kana, Elisabeth tøni chi ndirigoti le ko ma tsotso jidha na bblolo ma, kpakpalo ma na dhi saa na. Ma jirie le bbo dhonalo le adi føri nji nì mai le nzani ndi ró klø adi si ná dhe dho ro.

Ko njari nari kʉ, kpakpanga ma, lo djolu ko sí nari ma na nzɨ adi si kodhó kpakpanga chulu ri. Daudi pongʉeri nari bbai, “Yova kʉ ndidzá ndrŭ dhó kpakpanga.” (Zb. 28:8) Føri dho, “vita kʉ Yova dzá ri.”