LONGANEDHA DHI RI 20
Akothɨ kodhó sala thika
“Apo ni thí nǎ kʉ ná lo krʉ ke dho.”—ZB. 62:8.
DYI 45 Mawazo ya Moyo Wangu
RI NǍ LE SI CHU NÁ LOa
Ko ka ko di nganzi Yova tsó krʉ ddo ró ndirigoti ko di kedhó chutsoddadha ne kodhó maisha nǎ krʉ kʉ ná lo kana (Anja paragrafu 1)
1. Yova ká nziri ndidzá njí dhi ndrŭ njí addu? (Anja ji maddi.)
NJATI kodhó lo u le isopɨdha ma, chutsoddadha ma na ró, ká ko ka ko nzinga ie tso? Ko chu fø ngadhudha goti chu. Ko ka ko nzinga Yova Mungu tso. Yova rinzi ko njiri fø nganga. Ndirigoti Biblia ripo ko dho ko di nganzi “krʉ saa ró,” føri dho ko churi nari kʉ ke jiri ko di nganzi ndi tso bí ina. (1 Te. 5:17) Ko ka ko nzinga ke tso ndirigoti ko ka ko ne kedhó chutsoddadha kodhó maisha nǎ krʉ kʉ ná lo kana. (Mez. 3:5, 6) Yova adi ritsi bbʉ hwè na nari dho ke pori ko ka ko nzinga ndi tso ko ji ná saa na.
2. I lo nǎ ká ko si loti ngbá lo djo?
2 Ko adi mbai po bbo sala dhi kado dho. Nì mai ri kʉ føro, ko ró e ná njí djotsina ri ka ndi é kpakpa ko ba saa ko njí sala. Føri kina, njaro kodhó lo ka ndi uri ko thɨ kodhó sala thika. Ko nanga adi jini bbo dhonalo ko ka ko ba kpakpa ka ndi li ko ná lo ma, chutsoddadha ma na maandiko nǎ ro. I lo nǎ ko si ngbaribbai ma ko ka ko dyø Yesu dhó loroji saa ko ba sala njidha dho nari chulu nari nja. Føri kina ko si ngbaribbai ma ko ka ko thɨ kodhó sala thika 5 kʉ ná bbo na mana kʉ ná lo ko li ri na nari chulu nari nja.
YESU NGɄ ADI SAA BA SALA NJIDHA DHO
3. Yesu ká chungʉe ngbá lo sala djo?
3 Yesu chungʉeri nari kʉ, Yova adi sala nja mana na bbo. Dz’ djo ndi si nari njí, Yesu njangʉe ngbaribbai ma ndidzá Baba ngʉ adi chi tøni ná kpetsi kpa ma, isɨ ndrŭ ma na dhó sala goti ngʉ nari nja. Loroji na, Yesu ngʉe ndidzá Baba kuso Hana ma, Daudi ma, Elisha ma, nja ndrŭ ma na dhó sala goti Yova ngʉngʉ ná saa djo. (1 Sa. 1:10, 11, 20; 1 Fa. 19:4-6; Zb. 32:5) Føri dho i Yesu ddingʉeri ndi unakpa dho kpa di sala nji bí ina ndirigoti udha na!—Mt. 7:7-11.
4. Yesu dhó sala nǎ ro ká ko ba ngbá somo?
4 Yesu ngʉ adi nji Yova dho ná sala chulu ke bbangʉe loroji ndi unakpa di dyø d’e. Lo ndi ngʉ d’ra ná saa djo Yesu ngʉ adi sala nji bí ina. Ke dho ri ngʉ adi ngani ndi ba saa ndi njí sala d’e dhonalo ke ró njí ngʉe bbo ndirigoti ke kuso lu ndrŭ ngʉe bí. (Mk. 6:31, 45, 46) Ke ngʉ adi dani bbʉtso tse ndiro ndi ba saa ndi njí sala d’e. (Mk. 1:35) Ddikpa saa na ke njingʉe sala kuna b’u, bbo na mana kʉ ná lo nanga ndi vʉ nari njí. (Lu. 6:12, 13) Ndirigoti kedhó dhe njí da ná kuna ke njingʉe sala bí ina dhonalo ke ngʉ ngaddi dz’ djo ndi singʉe dho ná njí kana kpakpa bbo ngʉe ná ri djo.—Mt. 26:39, 42, 44.
5. Ko ká ka ko dyø Yesu ngbaribbai sala ko nji ná saa djo?
5 Yesu dhó loroji ngaddi ko dho nari kʉ, rie ngbá ngatsi ma njí kʉ ko ró ri ró ringani ko di saa ba ngodhé sala njidha dho. Yesu bbai ringani ko di saa ba ndiro ko njí sala d’e. Njaro ko ka ko di dani bbʉtso tse inga ko di sala nji ngasdjo. Ko di rinji fø ró ko adi ridho nari kʉ, ko nja Yova bbʉ ko dho ná fø kado mana na bbo. Lynne ró dho kʉ ná le-ve no ya kwanza ndi chungʉe lo sala dhi pendeleo djo ro ká ndi nanga jingʉeni ngbá ngatsi ma nari nga. Le pori, “Ma chungʉeri nari kʉ Yova na ma ka ma tilo krʉ saa ró, ná føri kongʉe ma tsotso ma nja Yova madzá kau bbai ndirigoti ma thɨ madhó sala thika.” Bbʉbbʉ dhé, ko kana bí kʉ ná ndrŭ adi ndima mbu føri bbai. Føri dho akonja kodhó sala na ko ka ko li ná bbo na mana kʉ ná 5 kʉ ná lo di.
SALA NA KO KA KO LI NÁ MBɄ KɄ NÁ BBO NA MANA KɄ NÁ LO
6. Ufunuo 4:10, 11 ridho nari bbai, Yova ká kaka addu badha dho?
6 Adi madha bbʉ Yova dho. Ké ka ndi ke le nanga ná ddikpa maono nǎ mutume Yohana njangʉe wazee 24 ra nǎ ndima madha bbʉ Yova dho ro. Kpa ngʉ Mungu má chu ndima churi nari kʉ, ke kaka “madha ma, heshima ma, kpakpanga ma na dho ro.” (Azø Ufunuo 4:10, 11.) Chi tøni ná malaiká maddi e madha ma, heshima ma na ndima ka ndima bbʉ Yova dho dho ná sababu na bí. Kpa adi di ke ma na ra nǎ ndirigoti kpa chu ke bblo pli. Kpa adi kedhó sifa nja ke adi nji ná lo chulu. Kpa di Yova adi lo nji ná chu nja ró, føri adi kpa ronga cho kpa bbʉ madha ke dho.—Yob. 38:4-7.
7. Ko ká ka ko má Yova addudho?
7 Ko maddi ko ka ko bbʉ madha Yova dho kodhó sala nǎ, ko ka ko tilo ke laidjó ro adi ko nyǒ tho ná lo ma, heshima ko adi bbʉ ke dho dho ná lo ma na djo sala chulu. Biblia ni zø ndirigoti ri ni jifunza ná saa na amburi ni ba kedhó bbo ni jirie ná sifa. (Yob. 37:23; Ro. 11:33) Føri goti ad’ra ngbaribbai ma ni ni mbu fø sifa djo nari ke dho. Føri kina ko ka ko má Yova ke nji ko dho ndirigoti ko djoi ma, ko vei ma na dho ná lo dho. Ke adi ndi dyu lili ko ro ndirigoti ke adi ko ronga b’o krʉ saa ró.—1 Sa. 1:27; 2:1, 2.
8. Ko ká ka ko po mbai ro Yova dho ngbá lo dho mai? (1 Watesalonike 5:18)
8 Adi mbai po Yova dho. Sala chulu ko ka ko po mbai Yova dho dho ná sababu kʉ bí. (Azø 1 Watesalonike 5:18.) Ko ka ko po mbai ke dho kodhó kʉ ná bblo ritsi krʉ dho, dhonalo krʉ kʉ ná bblo kado adi si kedhó ro. (Yak. 1:17) Loroji na, ko ka ko po mbai ke dho kodhó bbo pli d’ani ná dz’ dho ndirigoti ke no ná bblo pli kʉ ná ritsi dho maddi. Føri kina ko ka ko po mbai ke dho kodhó shinga ma, kodhó familia ma, kodhó bbakau ma, kodhó ngab’odha ma na dho. Ndirigoti ko adi mbai po Yova dho ke bbari ko é kau ndi na nari dho.
9. Ká addudho ringani ko di mbai po Yova dho?
9 Ringani ko njí kpakpanga bbo ndiro ko ddinga addudho ma ringani ko po mbai Yova dho nari djo d’e. Njʉ nzɨ bí kʉ ná ndrŭ adi mbai ro pori. Krʉ saa ró ndrŭ adi ngaddi ndima ji ná lo djo dhé, ndima nanga jini ngbà ndima dhó kʉ ná ritsi dho nari ndima dhoé nari rɨngana. Njati ko di fø ndrŭ dyø ró, kodhó sala nǎ ko ka ko di ritsi dhé kó. Ndiro nzɨ ko di rinji fø ró, ringani ko ra anzi ko nanga jini Yova nji ko dho ná ritsi dho nari ko d’ra ke dho nari na.—Lu. 6:45.
Mbai ko po Yova dho nari ka ndi kó ko tsotso ko vengatso (Anja paragrafu 10)
10. Mbai le po nari ká kongʉe ddikpa le-ve tsotso nja ndi vengatso d’e ngbaribbai? (Anja ji maddi.)
10 Mbai ko po nari ka ndi kó ko tsotso ko ve kpakpalo tso. Akonja Kyung-sook dangʉe lu ná lo, fø lo kʉ 2015 nǎ Bi 1 ddo 15 nǎ Dzamu dhi Munara nǎ. Le ro le bangʉe kaser. Le pori: “Madhó fø kpakpalo bʉngʉe ma thí bbo, ma ngʉ adi ma mbu krʉ ritsi vi nari bbai ndirigoti ma do ngʉ adi nji bbo. Nde, le tsotso ká addu kongʉe? Le pori, krʉ ngasdjo ddo ndi ra ddo nari njí ndi ngʉ adi ra ndidhó dza njí le thɨngʉe ná ngana ndirigoti ndi ngʉ adi mbai po fø dyi Yova nji ndi dho ná 5 kʉ ná lo dho. Føri ngʉ adi rili nzɨ ridi le nanga d’o bbo ndirigoti ri chongʉe le le di jidha dhǒ Yova dho. Le njangʉe ngbaribbai ma Yova adi ndi dho tøni chi ná ndrŭ tsotso kó kpakpalo dhi saa na nari nja. Ndirigoti le rangʉe ri famu nari kʉ kodhó maisha nǎ ko ba ná ledhá dada ko bani na ná kpakpalo djolu. Kyung-sook bbai ko kʉ ko ka ko po mbai Yova dho dho ná sababu na bí, njati rie ngbǎ di ná kpakpalo na ma ko bani ri ró. Mbai ko po ke dho sala chulu nari ka ndi kó ko tsotso ko vengatso ndirigoti ko é hwè na.
11. Yesu unakpa dho ka ringangʉeni ndima é nga nǎ do ro ra na Yesu ngʉ nari goti addudho?
11 Anziri Yova kó ni tsotso ni é nga nǎ do ro lo ni d’ra ná saa djo. Yesu ngʉ ra na nari njí, ke nongʉe nga ndi unakpa dho nari kʉ, kpadhó njí kʉ kpa d’ra lo ndi djo “Yerusalemu nǎ, Yudea nǎ, Samaria nǎ, ndirigoti kpø dz’ djó da pli kʉ ná ngalu.” (Mdo. 1:8; Lu. 24:46-48) Føri goti tse Wayaudi bbá bbobbokpa løngʉe mutume Petro ma, Yohana ma na, ndirigoti kpa mbangʉe kpa Sanhedrini nji ndirigoti kpa pongʉeri chi tøni ná fø kpa bbá lod’radha dhi njí tso ndirigoti kpa tangʉe do kpa na. (Mdo. 4:18, 21) Nde, Petro ma, Yohana ma na ká njingʉeri ngbǎ?
12. Matendo 4:29, 31 ripo nari bbai, mitume ká njingʉe addu?
12 Nja ndima ngʉ na Wayaudi bbá dini nǎ bbobbokpa dhó logoti d’e Petro ma, Yohana ma na pongʉeri ɨ: “Ri ká kʉ bblo Mungu nyǒ njí ko rr ni Mungu rɨngana nari aninja ni niro. Ro ko nzɨ bba lotidha tso ro nja ko nja ndirigoti rr ko rr ná lo djo ri.” (Mdo. 4:19, 20) Petro ma, Yohana ma na le bba nari goti wanafunzi nzingʉe nga fø lo djo Yova tso, nja ndima njí ke ji ná lo d’e. Kpa nzingʉeri: “Ako nidzá nokpá tsotso ndiro kpa ra anzi nidzá lo d’radha na nga nǎ do ro d’e.” Yova ngʉngʉe kpa thí nǎ ro krʉ kpa njingʉe ná fø sala goti ngʉ.—Azø Matendo 4:29, 31.
13. Jin-hyuk dhó lo nǎ ro ká ko ka ko ba ngbá somo?
13 Ko ka ko dyø Yesu unakpa anzi ko ra lod’radha na nari chulu, njati rie bbobbonga na kʉ ná kpa pori ko bbá lod’radha dhi njí tso bbá ma ró. Akonja le-djo Jin-hyuk dhó loroji, ke le sʉngʉe prizo na dhonalo ke ro nga ngʉe ngbá nga laidjó maddi ri. Prizo nǎ le lingʉe ke ndi di prizo nǎ nja kʉ ná kpa djó nganja ndirigoti le pongʉeri ke tilo kpa na kpadhó lo u ná ritsi djo dhé, ro nzɨ ke tilo kpa na Biblia djo. Ke nzingʉe nga ndi é nga nǎ do ro ndiro ndi ba lo ndi ka ndi d’ra nyodyu na ná chu ro ngodhé d’e. (Mdo. 5:29) Ke pori: “Yova bbʉngʉe nyodyu ma, kpakpanga ma na ma dho ndiro ma di longa ro ddi miniti 5 kana prizo nǎ ndrŭ dho dzaitso ró d’e. Ndirigoti kuna ma ngʉ adi barua ndi ndiri ma si bbʉ prizo nǎ ngʉe ma kuso ná kpa dho bbʉdyi d’e.” Ko maddi ka ko uri u nari kʉ, Yova si ko tsotso koko ndiro ko njí lod’radha dhi njí d’e. Jin-hyuk bbai, ko ka ko nziri ko é nga nǎ do ro ndirigoti nyodyu na.
14. Addui ká ka ndi kó ko tsotso ndiro ko hwini kpakpalo na d’e? (Zaburi 37:3, 5)
14 Anzɨri Yova kó ni tsotso ni ve kpakpalo tso. Ko kana bí kʉ ná ndrŭ adi hwini ndima ró dhe ma, ndima djǒ nanga ngbʉ ná nja lo ma na tso ró, føri ka ndi é ji le ji ná le dhe nari ma, familia nǎ kpakpalo ma, nzadha ma, nja d’i kpakpalo ma na. Ndirigoti nya ndi nanga nyá ná dhe ma, lɨ ma na rili fø kpakpalo tsovedha gʉ ngʉ kpakpa bbo. Ro, ad’ra ni thí nǎ kʉ ná lo krʉ Yova dho. Ad’ra ni bani na ná kpakpalo ke dho nidzá kau dho ni ka ni d’raeri nari bbai. Auri u nari kʉ Yova “si ni tsotso koko.”—Azø Zaburi 37:3, 5.
15. Sala ká ka ndi kó ko tsotso ngbaribbai “ko ve kpakpalo tso” d’e? Abbʉ loroji.
15 Anzi ko ra sala njidha na nari si ko tsotso ko “ko ve kpakpalo tso.” (Ro. 12:12) Yova churie ndidzá njí dhi ndrŭ da lú ná lo chu, “ke adi kpa hø ndi ró nari rrrr.” (Zb. 145:18, 19) Kristie ró dho kʉ ná 29 dhó cho kʉ ná ddikpa painia jangʉe fø lo dzá bbʉbbʉnga nja. Le bangʉeni nzá djo ndi ddingʉe nga ná dhe na, ná fø lo bʉngʉe le thí bbo. Luti le rrngʉeri ndidzá mama ró le ba nzá ka ndi sini ná dhe. Kristie pori: “Ma ngʉ adi rinzɨ krʉ ddo ró Yova bbʉ madhó lo u ná kpakpanga ma dho. Ma mbungʉeri ma di kiroho nǎ lo nji krʉ ddo ró, njudha dhi ngana ma ra ndirigoti ddiro ma ngazø nari chulu. Le pori ki: “Sala kongʉe ma tsotso bbo kpakpa tso ngʉ o ná fø saa djo. Ma chungʉeri Yova kʉ nì ndi kó ma tsotso, ná fø ngaddidha ngʉ adi ma isopɨ bbo kpakpa tso ngʉ o ná fø saa djo. Nzá mai madhó afya dhi kpakpalo singʉeni thei ro, Yova ngʉngʉe madhó sala goti ngoi ndi bbʉ ma dho ndirigoti ma thí jotso ndi ko nari chulu.” Nzɨ ko vi i lo nga, “Yova churie ngbaribbai ma ndi ka ndi gø ndi ró thí b’a ná ndrŭ kpakpalo nǎ ro nari chu.”—2 Pe. 2:9.
Ndiro ni tøni mbudha tso ró d’e, (1) anziri Yova kó ni tsotso, (2) anji nidhó sala nǎ ni poe ná lo, ndirigoti (3) ali ni kana kau Yova na kpakpa (Anja paragrafu 16-17)
16. Kodhó lo ká u Yova dhó ngatsotsokodha ko tøni mbudha tso ró d’e addudho?
16 Anzɨri Yova kó ni tsotso ni tøni mbudha tso ró d’e. Ko e nzá kaka ná ndrŭ nari dho, kodhó lo adi riu ko njí kpakpanga krʉ saa ró nzɨ ko nji che kʉ ná lo ró. Shetani adi ndi dho ka ná lo nji krʉ ndiro føri ko nji nari é kpakpa bbo ko dho d’e. Føri ke adi nji lú ná ddikpa chu kʉ, kodhó ngaddidha ndi mbu ndi sa nga kʉ bblo ná le nyǒdjedha dhi ritsi na nari chulu. Fø di ná le nyǒdjedha adi rili nga kʉ bblo ná ngaddidha lili le djǒ na, ná føri adi rili ko é nzá tsetse Yova nyǒ njí ná ndrŭ ndirigoti ko njí bbo chenga.—Mk. 7:21-23; Yak. 1:14, 15.
17. Sala ko nji nari goti ká ringani ko njí addu ndiro ko tøni mbudha tso ró d’e? (Anja ji maddi.)
17 Kodhó lo u Yova dhó ngatsotsokodha rie chelo njidha djolu ko ji ko si ri ró. Yesu pongʉe i lo ndi ddingʉe ná sala nǎ: “Nzɨ tsu ko mbudha na, ro aklo ko che kʉ ná ke dhó ro.” (Mt. 6:13) Yova adi riji ndi kó ko tsotso ko, ro ringani ko di rinzɨ ke kó ko tsotso. Føri kina ringani ko di rinji kodhó sala nǎ ko nzieri nari bbai. Akonji ko dho ka ná lo krʉ ndiro nzɨ ko di Shetani dhó i dz’ djó bbo chuni ná che kʉ ná ngaddidha rr inga ri zø ró. (Zb. 97:10) Ko ka ko liri ko di ngaddi bblo kʉ ná ritsi djo Biblia ko zø ndirigoti ri nǎ lonanga ko ne nari chulu. Føri kina, njudha dhi ngana ko ra nari ma, lo ko d’ra nari ma na adi ko tsotso kó ko b’o kodhó ngaddidha ronga. Ndirigoti Yova tsoni, ndi nzɨ ribba ko ba mbudha ro nzá tso ko ka ko ve ná ngatsi ri.—1 Ko. 10:12, 13.
18. Ko krʉ dho ká ringani ko njí addu?
18 Ringani ko krʉ di sala nji anziro ko adi nji nanga djolu ndiro ko tøni chi Yova dho ngasini ná kpakpa tso o ná i saa nǎ d’e. Yova adi riji ko ‘po ko thí nǎ kʉ ná lo ndi dho’ sala chulu. (Zb. 62:8) Akodi saa ba krʉ ddo ró ndiro ko di sala nji ko thí nǎ ro krʉ d’e. Akodi Yova má ndirigoti ko di mbai po ke nji ko dho ná lo krʉ dho. Adi rinzi ke kó ni tsotso ni d’ralo nga nǎ do ro. Adi rinzi ke kó ni tsotso ni hwini ni bani na ná kpakpalo krʉ na inga ni tøni ni ka ni bani na ná mbudha krʉ tso ró d’e. Nzɨ bbari ddikpa ritsi inga ddikpa le ma cho ni tso ro ddi krʉ ddo ró ni nganzi Yova tsó nari ró. Nde, Yova ká adi kodhó sala goti ngʉ ngbaribbai? Bbo na mana kʉ ná fø ngadhudha goti ko si ngʉ luti si ná lo nǎ.
DYI 42 Sala ya Watumishi wa Mungu
a Ko jirieri kodhó sala é ko thí nǎ ro krʉ ko ndi kodhó bbo ko jirie ná kau dho ná barua bbai. Nì mai ri kʉ føro, saa ko ba ko njí sala krʉ saa ró, nari ngae sʉsʉ ri. Ndirigoti ri ka ndi é kpakpa ko chu sala ko ka ko njí dho ná lo. I lo nǎ ko si loti aro kʉ ná bbo na mana kʉ ná fø lo djo.