MUTWI WAKWIIYA 28
LWIIMBO 88 Amuntondeshe Nshila Shanu
Mbweenga Twasenga Kutupandako Maano
‘Busongo bulacanwa mubaabo basenga kubapandako maano.’—TUS. 13:10.
CITEENTE CINENE
Nsheenga twaciita kwaamba ayi tufubileemo abuumbi mushintu bamwi nsheenga batulwiita.
1. Ino nshiinshi sheenga shatucafwa kunoosala kabotu shakucita akuswitilila mushintu nsheenga katusuni kucita? (Tushimpi 13:10; 15:22)
SOONSEBO tulisuni kunoosala kabotu shakucita. Alimwi soonsebo tulisuni kunoswitilila mushintu nsheenga katusuni kucita. Kwaamba ayi tucikoonshe kucita boobo, Maswi akwe Lesa alatulwiita ayi tulyeelete kunosenga kupandwako maano.—Amubelenge Tushimpi 13:10; 15:22.
2. Ino Yehova wakatushomesha nshi?
2 Muntu uli kabotu abuumbi weenga watupandako maano, ngu Yehova Ishiwesu wakwiculu. Aboobo tulyeelete kunoopaila kuli nguwe kumusenga busongo. Wakatushomesha ayi alaakunootucafwa, ndyaakaamba ayi: “Ndanookupandako maano akukulama.” (Kulu. 32:8) Maswi aya alatondesha ayi Yehova taeelibo pakutupandako maano, sombi alatubikilako maano abuumbi akutucafwa kukonkela nshaatulwiita.
3. Ino njimiipusho nshi njeshi tubandikeewo mumutwi uyu?
3 Mumutwi uyu, Maswi akwe Lesa atootucafwa kucana shikumbulo kumiipusho iyi ili 4: (1) Ino njimibo nshi njonjeelete kubaayo kwaamba ayi nofubilaamo mukupandwa maano? (2) Ino mbaani beenga bampandako maano? (3) Ino inga ndatondesha buyani ayi ndisunishishi kunopandwako maano? (4) Ino nceebonshi nsheelete kusenga bamwi kunsalilako shakucita?
INO NJIMIBO NSHI NJONJEELETE KUBAAYO?
4. Ino njimibo nshi njotweelete kubaayo kwaamba ayi tufubileemo mukupandwa maano?
4 Kwaamba ayi tufubileemo mukupandwa maano, tulyeelete kunooliceesha akulibombya. Tulyeelete kunokwiibaluka ayi tulayandika kucafwikwa kubamwi kwaamba ayi tusale kabotu shakucita, na tuli mubukaalo mbotutana kulicanamo kale. Alimwi tulyeelete kunokwiibaluka ayi teshi shoonse nshotucishi. Na katutaliceeshi akulibombya, Yehova teshi akatucafweewo alimwi teshi tukabone kuyandika kwa kukonkela nsheenga twabelenga mu Maswi akwe. (Mika 6:8; 1 Pit. 5:5) Sombi na katuliceesha akulibombya, tulaakunosunishishi kukonkela nsheenga tweeya mu Maswi akwe Lesa.
5. Ino nshiinshi Mwaami Defedi nshaakacita shakalinga kweelete kupa kwaamba ayi atalike kulisumpula?
5 Amuleke tubone nsheenga tweeya kuswa kucakubonenaako ca Mwaami Defedi. Defedi naakwiinga wakatalika kulisumpula ceebo cashintu shiinji shibotu nshaakacita. Kakucaalite myaaka iinji kwaamba ayi abe mwaami, bantu baanji bakalinga kucishi ayi wakalinga kucishi kabotu kulisha nyimbo. Alimwi bakamusenga ayi anolishila mwaami inyimbo. (1 Samwe. 16:18, 19) Yehova wakasala Defedi kuba mwaami, alimwi wakamupa mushimu usalashi uyo wakamucafwa kuba ankusu abuumbi. (1 Samwe. 16:11-13) Bantu bakalinga kumulumbaisha ceebo cakucaya balwani babo mbuli Golyati mwine Filisiti uyo wakalinga ndundwa minkulwa. (1 Samwe. 17:37, 50; 18:7) Naakwiinga Defedi wakalinga muntu ulisumpula, naakwiinga kaatakutiki ku nsheenga bamwi bamulwiita ceebo ca shintu shoonse ishi nshaakacita. Sombi Defedi wakalinga kuliceesha.
6. Ino tulishi buyani ayi Defedi wakalinga kusuni kunopandwako maano? (Amubone acikope cili papeeji yakutaanguna.)
6 Defedi ndyaakaba mwaami, wakasala beshicibusa bakunomupandako maano. (1 Maka. 27:32-34) Alimwi nabi kaatana kuba mwaami, lyoonse wakalinga kukutika na bamwi batomupandako maano. Taakalinga kukutikabo kupandwa maano kubasankwa, sombi wakasumina akupandwa maano kumwanakashi waliina lya Abigelo. Abigelo wakalinga kweebetwe kuli Nabali, uyo wakalinga musankwa ulisumpula, utaluumbi alimwi utalemeki bamwi. Defedi wakakonkela Abigelo nshaakaamba, alimwi ici cakapa kwaamba ayi ataciti cilubo cinene.—1 Samwe. 25:2, 3, 21-25, 32-34.
Mwaami Defedi wakaliceesha akukonkela Abigelo nshaakamulwiita (Amubone palagilafu 6)
7. Ino nshiinshi nsheenga tweeya kuswa kucakubonenaako cakwe Defedi? (Shikushimikila 4:13) (Amubone ashikope.)
7 Kuli nsheenga tweeya kuswa kucakubonenaako cakwe Defedi. Kucakubonenaako, mpashi inga katucishi kabotu bwakucita cintu cimwi na mpashi inga katucite mukuli wakutanjilila bamwi. Nacibi boobo, tatweelete kunoyeeya ayi tulicishi shoonse aboobo tatuyandiki kutupandako maano. Alimwi bweenka mbuli Defedi, tulyeelete kuba balibambite kupandwako maano, teshi mulandu aweenga watupandako maano. (Amubelenge Shikushimikila 4:13.) Na katucita boobo, mpashi teshi tukacite cilubo cinene ceenga catuletela mapensho akupenshelamo bamwi.
Tulyeelete kuba balibambite kupandwako maano, teshi mulandu aweenga watupandako maano (Amubone palagilafu 7)c
INO MBAANI BEENGA BAMPANDAKO MAANO?
8. Ino nceebonshi Jonasani wakalinga muntu uli kabotu kulwiitako Defedi shakucita?
8 Kuli ciiyo acimwi nceenga tweeya kuswa kucakubonenaako cakwe Defedi. Wakalinga kusumina kupandwako maano kubantu bakalinga kucite bushicibusa bubotu a Yehova alimwi bakalinga kucishi kabotu bukaalo mbwaakalingaamo. Kucakubonenaako, Defedi ndyaakalinga kusuni kushiba na inga watalika alimwi kunyumfwana a Mwaami Saulo, wakeepusha Jonasani mwanaakwe Saulo akukonkela nshaakamulwiita. Ino nceebonshi Jonasani wakalinga muntu uli kabotu kulwiitako Defedi shakucita pamakani aya? Nceebo cakwaamba ayi Jonasani wakalinga kucite bushicibusa bubotu a Yehova alimwi wakalinga kubeshi kabotu baishi. (1 Samwe. 20:9-13) Ino Defedi ncaakacita citotwiisha nshi?
9. Ino mbaani mbotweelete kwiipusha na tutoyandika wa kutupandako maano? Amwaambe cakubonenaako. (Tushimpi 13:20)
9 Na tutoyandika wa kutupandako maano, tulyeelete kwiipusha muntu ucite bushicibusa bubotu a Yehova alimwi ucishi kabotu bukaalo mbotubeteemo.a (Amubelenge Tushimpi 13:20.) Kucakubonenaako, atwaambe ayi mukwesu wacanike alisuni kucana nankashi uli kabotu wakweebanaakwe. Ino mbaani beenga bamupandako maano? Na weepusha muntu uteebete, inga wacafwikwa na muntu uyo waamba Baibo nshoyaamba pamakani aya. Sombi mukwesu wacanike uyo inga wacafwikwa kabotu abuumbi na weepusha beebene bamwishi kabotu alimwi basebensela Yehova pomwi kwamyaaka iinjiko. Inga bamulwiita bwakukonkela njiisho shamu Baibo anshobeeya mumyaaka njobekala pomwi mucikwati.
10. Ino nshiinshi nsheshi tubandikeewo ano?
10 Tweeya pamibo yobilo njotweelete kubaayo alimwi ambweenga twasenga kutupandako maano. Ano amuleke tubandike ncotweelete kusunishisha kupandwako maano alimwi ana tulyeelete kusenga bamwi kutusalilako shakucita.
INO INGA NDATONDESHA BUYANI AYI NDISUNISHISHI KUNOPANDWAKO MAANO?
11-12. (a) Ino nciinshi ncotweelete kuleya kucita? (b) Ino nciinshi Mwaami Leoboamu ncaakacita ndyaakalinga kweelete kusalawo cakucita ciyandika?
11 Cimwi ciindi muntu inga wasenga kumupandako maano, kakuli wakasala kale shakucita. Aboobo lakwe nceenga kasuni nkushibabo na bamwi nsheshi bamulwiite shitokweendelana anshaakasala kale. Muntu wamushobo uyo ingayi tasunishishi kumupandako maano. Alyeelete kunokwiibaluka shakacitikila Mwaami Leoboamu.
12 Leoboamu ngwaakaba mwaami wa bene Isilaeli pesule lya kwaamba ayi baishi ba Solomoni bafwa. Paciindi Leoboamu ndyaakaba mwaami, bantu bakalinga kucite shintu shiinji shibotu, sombi bakalinga kulinyumfwa ayi Solomoni wakalinga kubasebensesha calunkutwe. Aboobo bakasenga Leoboamu kwaamba ayi aboobishileko mikuli. Leoboamu wakabalwiita ayi bamupeko ciindi kwaamba ayi ashibe kabotu bwa kubakumbula. Pakutaanguna, wakasenga kumupandako maano kubacinene abo bakalinga kucafwa Solomoni. Wakacita kabotu abuumbi. (1 Baam. 12:2-7) Nacibi boobo, taakwe kukonkela nshobakamulwiita bacinene abo. Ino nciinshi mpashi ncaakacitila boobo? Mpashi Leoboamu wakalinga wasala kale shakucita, aboobo wakalinga kulangila ayi bacinene batomulwiita shikoshenye anshaasalawo kale. Ano ndyaakepusha banikenyina abo mbwakakulaabo, bakamulwiita shikoshenye anshaakalinga kuyeeya. Aboobo wakanyumfwa kabotu pa nshobakamulwiita. (1 Baam. 12:8-14) Lyalo Leoboamu wakakumbula bantu bweenka bwakamulwiita banikenyina. Ndyaakabakumbula boobo, bantu baanji bakamupondokela akusala mwaami umwi. Kuswawaawo, Leoboamu wakatolelela kwiinda mumapensho mubuumi bwakwe.—1 Baam. 12:16-19.
13. Ino inga twashiba buyani na tulasunishisha kukonkela nsheenga bamwi batulwiita?
13 Ino nshiinshi nsheenga tweeya kuswa kucakubonenaako cakwe Leoboamu? Na twasenga umwi kwaamba ayi atupandeko maano, tulyeelete kusunishisha kukonkela nsheenga watulwiita. Ino inga twashiba buyani na ubo mbotucita? Inga twaliipusha ayi, ‘Sa na ndasenga kumpandako maano, ndakaka kukonkela nsheenga ndalwiitikwa na shapusana anshontoyeeya?’
14. Ino nshiinshi nshotweelete kunokwiibaluka na bamwi batupandako maano? Amwaambe cakubonenaako. (Amubone acikope.)
14 Amuyeeye pacakubonenaako ici. Atwaambe ayi mukwesu wapekwa coolwe cakunjila ncito yakufola maali aanji. Katana kusalawo kutalika kusebensa ncito iyo, wasenga munene kwaamba ayi amupandeko maano. Mukwesu uyo walwiita munene ayi incito iyo ilaakupa kwaamba ayi anooshiya mukwashi wakwe kwaciindi cilaamfu. Aboobo munene walwiita mukwesu uyo njiisho shamu Baibo shitondesha ayi mukuli unene ngwacite nkucafwa mukwashi wakwe lwakumushimu. (Efe. 6:4; 1 Timo. 5:8) Ano amuyeeye ayi mukwesu uyo wakaka kukonkela munene nshamulwiita, lyalo watolelela kwiipushako bamwi mulibungano kushikila wacana beenga bamulwiita ayi anjile ncito iyo. Sa nkokwaamba ayi mukwesu uyo alisuni kumupandako maano, na mpashi wakasala kale shakucita lyalo alisunibo kucana beenga bamulwiita shikoshenye anshaakasalawo kale? Tulyeelete kunokwiibaluka ayi moyo wesu ngubeshi. (Jele. 17:9) Cimwi ciindi, inga batulwiita makani ngeenga katutasuni kunyumfwa, sombi cimwi ciindi alaba ngomakani eenga atucafwa.
Sa tulasenga kutupandako maano, na tulasuna kucanabo beenga batulwiita shikoshenye anshotwakasalawo kale? (Amubone palagilafu 14)d
SA NDYEELETE KUSENGA BAMWI KUNSALILAKO SHAKUCITA?
15. Ino nciinshi ncotweelete kuleya, alimwi ino nceebonshi?
15 Uli woonse alicite mukuli wakulisalila shakucita. (Gala. 6:4, 5) Tweeya kwaamba ayi katutana kusalawo cakucita, tulyeelete kulangoola busongo kuswa mu Maswi akwe Lesa, alimwi akuswa kubaabo basebensela Yehova cakushomeka kwamyaaka iinji. Nacibi boobo, tatweelete kunosenga bamwi kutusalilako shakucita. Bamwi balacita boobo kwiinda mukwiipusha muntu ngobashoma ayi, “Naakwiinga ndimwe muli mubukaalo mbombeteemo, ino naakwiinga mwacita buyani?” Bamwi balasalawo kucita shintu sheenka muntu umwi nshaakacita, kwakubula kuyeeyawo kwaamba ayi balisalile shakucita beene.
16. Ino nciinshi bamulibungano lyaku Kolinto ncobakalinga kweelete kusalawo kucita pamakani akulya nyama yakalinga kubengwa kushibumbwabumbwa? (1 Bene Kolinto 8:7; 10:25, 26)
16 Amuyeeye pa nshobakalinga kweelete kusalawo kucita Beneklistu bamulibungano lyaku Kolinto, pamakani akulya nyama yakalinga kubengwa kushibumbwabumbwa. Paulo wakalwiita Beneklistu aba ayi: “Tulishi ayi shibumbwabumbwa tashicite ncito. Alimwi tulishi ayi kulibo Lesa womwi.” (1 Koli. 8:4) Ceebo ca maswi aya Paulo ngaakaamba, bamwi mulibungano bakasalawo ayi inga kabalya nyama njobakalinga kuula kumaaketi nabi kwaamba ayi nyama iyo mpashi yakalinga yabengwa kushibumbwabumbwa. Sombi Beneklistu bamwi bakasalawo kutanolya nyama iyo kwaamba ayi njeelacaamba itanoobapensha. (Amubelenge 1 Bene Kolinto 8:7; 10:25, 26.) Womwi awomwi wakalinga kweelete kulisalila shakucita pamakani aya. Paulo taakalinga kulwiita bene Kolinto kusalilako bamwi shakucita nabi kukonkelabo bamwi nsheenga basalawo kucita. Mwineklistu womwi awomwi wakalinga kusa ‘mukulyaambilila kuli Lesa nshaakacita.’—Loma. 14:10-12.
17. Ino nciinshi ceenga cacitika na katukonkelabo bamwi nshobasalawo kucita? Amwaambe cakubonenaako. (Amubone ashikope.)
17 Sa camushobo uyu inga cacitika amunshiku shino? Amuyeeye pamakani akubikwa mbasu shiniini niini shiswa kubulowa. Mwineklistu womwi awomwi alyeelete kulisalila na inga wasumina nabi kukaka kubikwa mbasu shiniini niini shiswa kubulowa, kweelana anjeelacaamba yakwe yakaiishikwa anjiisho shamu Baibo.b Mpashi inga catuyumina kunyumfwishisha makani aya, sombi tulyeelete kulisalila shakucita sobeene. (Loma. 14:4) Na katukonkelabo bamwi nshobasalawo kucita, teshi tukabeewo basongo. Inga twababo basongo na katulisalila shakucita sheendelana a Baibo nshoyaamba. (Ebu. 5:14) Aboobo ino ndilili ndyeenga twayandika kusenga Mwineklistu ushimpite lwakumushimu kwaamba ayi atupandeko maano? Mpesule lyakwaamba ayi twalangoola makani mu Baibo amumabuku esu sombi tatutonyumfwishisha kabotu mbweenga njiisho shamu Baibo shatucafwa mubukaalo mbotubeteemo.
Tulyeelete kusenga kutupandako maano pesule lyakwaamba ayi twalangoola makani mu Baibo amumabuku esu (Amubone palagilafu 17)
AMUTOLELELE KUSENGA KUMUPANDAKO MAANO
18. Ino nshiinshi Yehova nshaakatupa?
18 Yehova ndyaakatupa nkusu shakulisalila shakucita, wakatondesha ayi alatushoma abuumbi. Wakatupa Maswi akwe alimwi abeshicibusa basongo abo beenga batucafwa kunyumfwishisha mbweenga twakonkela njiisho shamu Baibo. Yehova ndyaakacita boobo, wakatondesha ayi alatulama kabotu bweenka mushali musankwa ucite lusuno mbwaalama bana bakwe. (Tus. 3:21-23) Ino nshiinshi nsheenga twaciita kwaamba ayi tutondeshe kulumba palucafwo lwakwe?
19. Ino nshiinshi nshotweelete kucita kwaamba ayi tutolelele kusangalasha Yehova?
19 Amuyeeye paceeci: Bashali balasangalala abuumbi kubona bana babo kabaya cikomena akuba basebenshi bakwe Yehova basongo alimwi bacafwako bamwi. Yehova alakwe alasangalala na twatolelela kuya panembo lwakumushimu, kusenga kutupandako maano alimwi akunosala kucita shintu shitondesha ayi tulimusuni.
LWIIMBO 127 Muntu Ngonjeelete Kuba
a Cimwi ciindi, ncibotu Beneklistu kwiipushako baabo batalambili Yehova pamakani ashamaali, shakucipatela apamakani amwibo.
b Kwaamba ayi mushibe shiinji pamakani aya, amubone ciiyo 39 citeente 5 alubasu lwa “Amulangweteewo Ashimwi” mulibuku lya Amusangalale Abuumi Kwamuyayaya!
c BUSANSULUSHI BWASHIKOPE: Munene atolulika munenenyina ceebo ca mbwaalinga waamba pakubungana kwa bamanene nkobalinga kucite.
d BUSANSULUSHI BWACIKOPE: Nankashi atosenga kumupandako maano kubantu bapusenepusene. Na bamulwiita nshaatatolangila kunyumfwa, nkuya paumwi.