ISTORIA YA INGUMI
Kaana ifunelo naatu enango unodhi-a maraeli-o o-omala
Ndingali nam’manga thitho balanga Pat, mu yawa ya 1948
MBWIYANGA wa i-yana wenuo ali muigereja ya Anglican atom’mwandela m’manga ira, “igereja ya Anglican kinofunji-a imbarimbari. Udhowenave sakasaka imbarimbari.” Angaongile vyevi m’manga atooroma sakasaka igereja ya imbarimbari. Mbwenye aliwa katafuna onga na Mboni dha Yohova thitho tanoondiwadelecha ira ndimavitale a Mboni dha Yohova tadhanga nyumbani wi-u wu Toronto wu Canada. Mbwenye m’manga ng’onwee angaromile funjedha Bibilya muyawa ya 1950, m’manguo thitho atooroma funjedha vambo-i naaliwa. Aliwa tafunjedhela nyumbani wa ng’onwiwa thitho vasogolovee tatoobadiziwa.
Babanga ali ndimuwa wa igereja ya United Church wu Canada, ee-no sumana nlilothene miyo na rongolanga nanodhowecha xikola yeniyo yaireya dimingu, vandulivee nanodhowa umalombelo enao taireya 11 hora ya maebe-i. Mbwenye nathana nanoodhowa na m’mi-u Nyumbani ya Umwene. Nanooda onelatu ira vatokala i-yana vari vamaigereja menlala.
Ndingali vambo-i na banja la Hutcheson mu yawa ya 1958, va gumano wavilambo wa muru oi, Chifuniro cha Mulungu
M’manga anodhiveliwana wandela banja la Bob na Marion Hutcheson enao tali afwiwa avarimani vyevyo vyaroromela aliwa, thitho vira wahora tatoorumela funjedha imbarimbari. Yawa ya 1958, Banja la Hutcheson vambo-i naa-imiwa araru aalombwana tatoonditukula nodhowa wu gumano wa vilambo wa malambo okwakwana 8 wa muru oi “ifunelo ya Nlungu” wenuo waireile wu sidadi la Nova York. Ndathuulela vya hora yeniyo, ndinozindiyela ira aliwa tanoofwanela kaana thindhi ira tanditukule nodhowa vambo-i va gumano, wenuo wali ofuneya maningi vaingumi yanga.
NDATOSAKULA MLAMBELA YOHOVA NA MWASA OI ATU ENANGO TANOKAANA IFUNELO NA MIYO
Ndingali zombwe ndakalecha weo walimiwa minda milukulu thitho ndanoodhiveliwana samalela vifuwo. Voi e-no ndanofunechecha ira ndidhakale infirimero wa vifuwo. M’manga atom’mwandela vyevi ndimuwa unango wavapingoni vi-u. moriya rima, liye atondithuucha ira ninokala “mumalambo omari-a,” thitho atondifuka mwemo dhowa universidadi thitho makala weo vyawa vingaasi wafuna aliwa kuzela uxamwalanga na Yohova. (2 Timo. 3:1) Vyevi vyatondiiri-a ira ndiode sakula a-dhowa universidadiniwo.
Ndanothuulelave vyevyo vyafuna miyo dhaira ndadhamari-a funjendha sekundariya. Angalive ira ndanolaleela komoni wasumana nlilothene, kandasangalala na urumiwi voi ndaona ira kavinoodeya miyo kala painiya. Vahoriyo, babanga wenuo a-ali wa Mboni vambo-i na balee tanoondilimbi-a ira ndilabenga basa vaipereza ilukulu wu Toronto. Tiwanga atookaana izo ilukulu vaiperezanivo voi ee-no ndatoorumela.
Ndangali Utoronto hora dhinjinji ndalaba basa mwamahora owenjendheleya movwelana naatu o-ororomeleya, vyevi vyatoiri-a ira nda-airengana vyongo vinjinji vamwasa olambela. Voroma ndakaathecha na mbwiyanga wa lombwana wenuo a-ali wa Mboni, angakwide ndanofuneya fwanya limburo n’nango lokaathi.
Bali na rongola Hutcheson, enao tanditukunle ndidhowana vagumano wa vilambo muyawa ya 1958 tali ninga anamabalanga. Aliwa tatoondiwandela ira ndikalenga vambo-i naaliwa thitho tatoondikami-a ira ndiode limbi-a uxamwalanga na Yohova. Ndatoobadiziwa muyawa ya 1960 vambo-i na mwaniwa dhinalee John. Liye atoroma upainiya thitho vyevi vyatoondilimbi-a ira ndiirenga vyongo vinjinji vabasa yolaleela. Abali pingoni tatoona ira ndinodhowa vasongolo, va-ana vire hora yolapela tatoondisakula ira ndikale rumiwi wa xikola yaarumiwi a Nlungu.a
NDATOM’FWANYA FWANGA WAPAMA THITHO NDATOOROMA UPAINIYA
Vadambo la kazamentwi-u mu yawa ya 1966
Muyawa ya 1966, ndatom’thela Randi Berge, wenuo ali painiya wathindhi thitho ofunechecha matumikela weo wafuneela anamalaleela a Umwene anjinji. Namaing’anela isi-u atokaana chidwi maningi na i-yo thitho atonilimbi-a ira nimakami-e pingo wau Orillia wu Ontario, voi ee-no natothamela weo.
Ningafiile wu Orillia, miyo ndatooroma upainiya okaatheya. Ndatooroma landeya nathindhi lana Randi. Ndangaromile ira upainiya mwathindhi ndatoroma fwanya ngari namwasa o-indi-edha basa Bibilya vofunji-a atu thitho ona atu tavwechechanga imbarimbari. Vyali vyosangalali-a maningi kami-a banja n’nango wu Orillia chinja vyongo vaingumi yiwa noroma mlambela Yohova.
NATOFUNJENDHA IONGELO IPYA THITHO NATOCHINJA MWEMO MWATHUULELA I-YO
Ningadhowile mawaredha wu Toronto, ndatogumana na Arnold MacNamara, wenuo ali mbo-i waabali tasogolela va Beteli. Atoonifuka akala ninodhiveliwa kala apainiya. Hora yeniyoene ndatom’mwakula ira: “Ee. Ninooda dhowa uliwethene i-yavo wu Quebec.” Ndali ndingadodomeile na mathuulelo odaweya aatu au Canada oonga Ingles okuza vyongo vyaiburutu vyevyo vyaireya tatamonimo, naatu enao taonga Ifransa wu Quebec. Vahoriyo, gurupu la vyandale la weo lanolimbi-a atu ira katitongiwenga na utongi wa Canada mbwenye tavitongenga okene.
Arnold atoniwakula ira: “Voi wu Quebec nditatamo limbo-i baa-i weo ofesi yatambi unotumiza aliwa apainiya avakundu.” Va hora yeniyo, natoorumela thitho natoodhowa. Ndali ndingaidhi wale ira Randi anoofuna matumikela weo. Vasogolovee natozindiyela ira vahora yen’na natosakula pama maningi!
Ningavolowile xikola yofunji-a Ifransa wa masumana 5, miyo na Randi thitho banja n’nango natoodhowa wu Rimouski, weo uli olapela makilometru 540 mavirelo adhuwa na makumelo adhuwa a Montreal. Vatookala vyongo vinjinji vyoi nivifunjedhe thitho vyevi vyatooneya pama vahora ya leri miyo milanyu vagumanoni. Malo moonga ira vagumano nlukulu wenuo unofuna dhaireya “vanodha kala alendo” okumela wu Australiya, ndaongile madhu enao anothapulela “mbalame dha thiwatiwa.”
Nyumbi-u yau Rimouski yeniyo yaiva-idhe i-yo dhina loi “nyumba yochena”
Wu Rimouski watooda arongola okwakwana 4 o-otheliwa thitho banja la Huberdeaus na a-imiwa aa-iyana ambili. Banja la Huberdeaus latokaana nyumba ya lugarile aliwa ilukulu yamakwartu 7 thitho i-yo apainiya othene nakala nyumba imbo-ive yeniyo thitho nanookami-ana pagali. Namwasa oi nyumbiyo vambo-i na mizatee yali yopitariwa na tinta yochena, natoiva-a dhina loi “nyumba yochena.” Hora dhinjinji m’mbamo nakalichamo atu okwakwana 12 venango 14. Ninga apainiya avakundu miyo na Randi, nanodhowa maleleela namaebe-i, nathana, namaulo thitho nanosimba mutu unango adhowa na i-yo malaleela, masiki na namaulo undhe udidilanga.
Nanovwelana maningi naapainiya ororomelayala thitho vyakala ninga mbaatu a banjani mwi-u. Hora dhinango, nanoota mulo venango dyela vambo-i “vyodya vyo-iyana i-yana.” Bali unango anoomba nyumbo, moi e-no hora dhinjinji sabudu namaulo nanoomba nyumbo thitho ina.
Wu Rimouski atu anjinji tanoira chidwi na milanyu ya Bibilyani. Va vyawa 5 baa-i, natosangalala ona anamafunjedha Bibilya tadhowanga vasogolo fiyedhela vobadiziwa thitho numero ya anamalaleela apigoni iwenjedheleyanga fiyedha va 35.
Wu Quebec, natofunji-iwa pama basa lolaleela. Natoona mwemo Yohova mwanikami-edha liye muurumiwini thitho fwanya vyofuneela vyava ingumi yi-u. wenjedhela veva natoroma dhiveliwana atu oonga Ifransa, iongelo iwa na vilemeelo viwa thitho vyevi vyatonikami-a ira niode lemeela vilemeelo vinango.—2 Akor. 6:13.
Mo-odedi-edhela, ofesi ya tambi yatoniwandela ira nithamele wu Tracadie, yeniyo ili wu makumelo adhuwa a bara tatamo la Nova Brunswick. Mbwenye va horila, nali nangasinarile makarta oi nilugari nyumba inango thitho ndali ndangafwaidhe basa ya upurusori yolaba malambo oyeva. Wenjedhela vevo, atu enango afunjedhana i-yo Bibilya tali tangakanle wene anamalaleela thitho nali nimanganga nyumbi-u ya Umwene.
Komoni wa sumana lelo natoulobelela mwasuo thitho natodhowa wu Tracadie wewo wali o-iyana maningi na wu Rimouski. Mbwenye voi Yohova ngwafuna ira nidhowe, natosakula dhowa. Natom’mwesedha Yohova thitho natoona mwemo mwanikami-edhe liye va yorucha iliyothene yeyo yaniimwanani-e. (Malak. 3:10) Ninga mwa hora dhothene Randi ali mutu odhiveliwana vyongo vyauzimu, odhivelela, thei-a thitho vyevi vyatoiri-a ira na-arucheye thama.
Mupingwi-u wa chineneeva mwatokala ndimuwa unango dhinalee Robert Ross. Voroma liye na i-iyanee Linda tanoira upainiya weo thitho mwaniwa oroma angabaliwele tatosakula kala weo. Angalive ira tatokaana mwana wam’samalela aliwa, nanolimbi-iwa maningi na rimiwa owachela alendo thitho thindhi liwa vabasa yolaleela.
MARAELI-O AFWAIDHE I-YO NAMWASA OLABA ULIOTHENE WAFUNEELA PEDHELO
Hora yodidila tatamo lelo laromile i-yo urumiwi-u wa namaing’anela isa
Ningairile upainiya wu Tracadie wa vyawa vinli, mo-odedi-edhela natoitaniwa thitho ira nimaire urumiwi owendela isa. Nangalabile matatamo apingo wa Ingles wa vyawa 7, natotumiziwa ira nimalabe matatamo a pingo wa Ifransa wu Quebec. Bali Léonce Crépeault, wenuo ali namaing’anela gawo anoondisimba ndaonga mwasanga. Mbwenye vasogolove anoodifuka ira, “N’nga chini yafunawee, ira mwasuo ukale okami-a maningi?”b Voi liye anoira chidwi namiyo, vyatondikami-a ira ndithuulelenga mwemo mwafuna miyo funji-edha mundhila yo-orucha uvwa.
Yongo imbo-i yeyo inothuulela miyo maningi ndi urumiwi wava-iwile miyo va gumano wavilambo wa yawa ya 1978, wa muru oi “chikulupiriro chopambana,” wenuo waireile wu Montreal. Ndatolaba mudepartamento yoona vyodya. Ndanoodedi-edhela ira vanodha kala atu okwakwana 80.000 thitho vali vangakaathei-iwile ndhila dhipya dhogaweda vyodya. Yongo iliyothene yali ipya romela va mafwaramento, vyodya thitho ndhila dhosaka-edhela vyodyavyo. Natokaana makojeladore malukulu okwakwana 20 moi tanoonongeecha hora dhinango. Wanga-adhi dambo limbo-i ira gumano uromeye nali na-anasaka-edhele limburo fiyedha vari vama-iu namwasa oi valimburonivo vali vaireyanga vyongo vyo-iyana i-yana, nanofuneya i-ndi-a mafugau undhe wa-anache ira nipiye yodya ya namaebe-i. Natochenyela maningi, mbwenye ndatofunjedha vinjinji waafwanga, enao tali olimbi-edha basa, azelu thitho odhiveliwana thei-a. Natoroma vwelana maningi thitho ninovwelanave fiyedha pee-no. Natosangalala maningi ira gumano o-odiwaleula wu Quebec, tatamo lelo abali naarongola laoni-iwa aliwa nyarwa maningi mu yawa ya 1940 na 1950.
Miyo na Randi nikami-anga kozeela gumano wu Montreal mu yawa ya 1985
Ndatofunjedha vyongo vinjinji kumela wa anamaing’anela isa afwanga va migumano milukulu wu Montreal. Muyawa inango bali David Splane wenuo malamboano unolaba mu Gulu Lotonga, ali namaing’anela gumano. Vagumano unango ndatovepiwa ira ndiire urumiula, bali Splane atondikami-a maningi.
Muyawa ya 2011, nali ningairile urumiwi wa namaing’anela isa wa vyawa 36, ndatoitaniwa ira ndimakale namalangi-a wa xikola yaandimuwa. Wa vyawa vyokwakwana vinli nali nigonanga va makama o-iyana-iyana okwakwana 75. Mbwenye dhivelelau watokaana vyo-arelavo vyapama. Komoni wa sumana nlilothene andimuwa tanonisimba maningi namwasa oi tanoona ira Gulu Lotonga linoona ira uxamwaliwa na Yohova ngofuneya.
Vasogolovee, ndanofunji-a xikola ya makristau olaleela vya Umwene. Hora dhinjinji anamafunjedha tanoochenyela maningi na vyongo ninga, kaathi xikolanimo wa mahora okwakwana 7 vadambo, lemba TPC wa mahora okwakwana mararu na maulo nlilothene thitho kozeela vikundu 4 venango vithanu vyevyo viva-iwile aliwa sumana nlilothene. Miyo nanamalangi-a fwanga natoawandela anamafunjedhawo ira kataode irana vyongovyo mo-okami-iwa na Yohova. Kandinodha dhiwala ona mwemo anamafunjedhawo mwasangalalile aliwa ona ira namwasa om’nyindela Yohova tatooda irana vinjinji kwaranya vyevyo vyathuulela aliwa ira tangaodile irana.
KAANA IFUNELO NAATU ENANGO UNODHI-A MARAELI-O O-OMALA
Chidwi ya m’manga yeniyo yathonyi-edha liye wa anamafunjedha, yatom’kami-a anamafunjedhuo dhowa vasogolo thitho ira babanga arome kaana ifunelo na imbarimbari. Vangavirile malambo mararu kumela vevo m’manga vyakwide liye, ndatodabwa baba angadhidhe Nyumbani ya Umwene dhavuruwana mwasa wa othene. Thitho atodhowanave fwanyeya vamigumano wa vyawa 26 vyo-arela. Angalive ira kaabadiziwile andimuwa avapingoni tatondiwandela ira hora iliyothene babanga akala ranji fiya vamigumanoni sumana iliyothene.
M’manga thitho ali ifwanafwani-o yapama wa miyo naabalanga. Othene araru vambo-i na aman’niwa, tanomlabela Yohova mororomeleya. Ambili tanolaba mu komisau ya ofesi yatambi, ya Portugal unango ya Haiti.
Vachineneeva miyo na Randi ninolaba ninga apainiya avakundu wu Hamilton wu Ontario. Hora yaira i-yo urumiwi wa namaing’anela isa, nanosangalala velela afwi-u wu maulendo owelela thitho mapunziro a Bibilya. Mbwenye va ee-ni ninosangalala ona atu enao aafunji-a i-yo Bibilya tadhowanga vasogolo. Malamboano nitoroma vwelana maningi naabali naarongoli-u a pingoni mwi-u upya. Thitho ninolimbi-iwa ona ira Yohova unokala naaliwa vanyarwani thitho varendele.
Nathuulelanga vyongo vikanle viireyanga vaingumi-u, ninosimba ira atu anjinji tanooda nioni-a ifunelo. Vyo-arelavovyee pyoi i-yo “ninoakumbanyedha” atu enango noalimbi-a ira tairenga vyongo vyothene vinaode aliwa vomlabela Yohova. (2 Akor. 7:6, 7) Mofwanafwani-a, banja la bali unango i-yanee, mwaniwa walombwana thitho wa i-yana tanoira urumiwi wahora dhothene. Ndatom’fuka baluo akala atoromavo thuulela vyoira upainiya. Liye atondiwandela ira unokami-a apainiya araru. Ndatom’fuka ira: “N’nga unooda asamalela pama kwaranya mwemo Yohova munoasamalela liye?” Ndatomlimbi-a ira arome upainiya wahora dhothene thitho sangalalanga ninga mwemo atu a banjanimwee mwasangalalela aliwa. Vangavirile medi 6 atoroma upainiya.
Miyo na Randi ninodha dhowanave “wandela ziza lo-arela” vyoonga “mabasa odabwi-a” thitho ninororomela ira moladanana na i-yo, aliwa thitho tanodha sangalala vomlambela Yohova.—Sal. 71:17, 18.
a Malamboano ninoongecha ira namaing’anela wa gumano wa urumiwi thitho ingumi yi-u yau Kristau.
b Muone istoria ya ingumi ya bali Léonce Crépeault mu Sanja ya namai’ganela ya Fevereiro wa 2020, thakuru 26-30.