Boila Ñeni ku “Kilombozi kya Bubine Bine”

“[Udi na] kilombozi kya buyuki ne kya bubine bine.”—LOMA 2:20, Bisonekwa Bitokele.

1. Mwanda waka tufwaninwe kuta mutyima ku kwivwanija nshintulwilo ya Mukanda wa Bijila wa Mosesa?

SHI kekwadipo bilembwa bya ku bukomo bwa mushipiditu bya mutumibwa Polo, longa i bitukomene kwivwanija nshintulwilo ya myanda mivule itala Mukanda wa Bijila wa Mosesa. Kimfwa, mu mukanda wandi ku Bahebelu, wālombwele patōka amba Yesu pa kwikala bu “mupidishitu mukatampe,” wādi ubwanya kwela ‘kitapwa kya kipwano’ musunsa umo kupwididile pa kusaka amba boba balombola lwitabijo mu kitapwa batambule “bukūdi bwa nyeke na nyeke.” (Bah. 2:17; 9:11, 12) Polo ushintulula amba tabenakulo yādi’tu “mujiñininya wa bintu bya mūlu” ne amba Yesu wāikele Nsenga wa “kipwano kitabukemo bulumbuluke” kupita bu nsenga bwa Mosesa. (Bah. 7:22; 8:1-5) Mu mafuku a Polo, buno bushintuludi bwa Mukanda wa bijila bwādi na mvubu ku Bene Kidishitu, ne dyalelo dine bukidi na mvubu. Bwitukwashanga tukwate na bulēme bukatampe mvubu ya mpangiko itutūdile’ko Leza.

2. Lelo Bene Kidishitu Bayuda bādi na dyese’ka kupita Bajentaila?

² Kitatyi kyāsonekēle Polo Bene Kidishitu ba mu Loma, wātumine mikanda imo ku banababo ba mu kipwilo bādi ba ku musuku wa Bayuda kadi bāfundijibwe Mukanda wa Bijila wa Mosesa. Wājingulwile amba, mwanda wa kuyuka kobādi bayukile Mukanda wa Bijila wa Leza, bano bantu bādi na dyese dya kwikala na “kilombozi kya buyuki ne kya bubine bine” kitala padi Yehova ne pa misoñanya yandi myoloke. Kwivwanija kino “kilombozi kya bubine bine” ne kwikilēmeka bya binebine, kwākweshe Bene Kidishitu Bayuda, pamo bwa Bayuda ba kikōkeji bēbabadikile; baludike, bafundije ne kumunikila boba bādi kebayukile Mukanda wa Bijila wāpēle Yehova bantu bandi.—Tanga Loma 2:17-20.

MIJIÑININYA YA KITAPWA KYA YESU

3. Le i muswelo’ka otumwenanga mu kwifunda myanda itala bitapwa byādi byela Bayuda pa kala?

³ Kilomboji kya bubinebine kyēsambile’po Polo kikidi na kamweno kotudi pa kwivwanija mpango ya Yehova. Misoñanya ifyeme mu Mukanda wa Bijila wa Mosesa ikidi na kamweno. Byotwayuka kino, tubandaulei bidi kintu kimo kya mu Mukanda wa Bijila—bitapwa ne byakwela palapala mobyāludikīle Bayuda ba kikōkeji kudi Kidishitu ne kwibakwasha bevwanije byādi bisaka Leza kobadi. Misoñanya minemine ya Yehova byokeishintangapo, tukamona amba bijila bya Leza ku Bene Isalela bitala pa bitapwa ne byakwela bikokeja kwitukwasha tuyuke mwikadile mwingilo wetu ujila.—Mal. 3:6.

4, 5. (a) Lelo Mukanda wa Bijila wa Mosesa wāvulwije bantu ba Leza bika? (b) Kijila kya Leza kitala bitapwa kyādi kyelekeja bika?

⁴ Bayuda ba pa kala kebādipo bedilwe amba myanda mivule ya mu Mukanda wa Mosesa yādi isambila pa bubi bwabo. Kimfwa, muntu yense wādi utenga ngitu mifwe, wādi unenwe kwisubula. Mu uno mwanda, bādi batapa ñombe mukaji utyila ne kumusoka. Buto bwandi bwādi bubikwa mwanda wa kwela’bo mu “mema a kutōkeja” mēne ādi asangilwa muntu pa kumutōkeja mu difuku dya busatu ne dya busamba-bubidi kupwa kwa aye kusambukilwa. (Umb. 19:1-13) Kadi bāvulujibwe amba bantu pa kwivudija bādi besambulwila kubulwa kubwaninina ne bubi, o mwanda mwana mukaji mubutule wādi unenwe kusubila mu kitatyi kampanda, kupwa wādi ufwaninwe kwela kitapwa mwanda wa kulonga kipwanyo.—Levi 12:1-8.

⁵ Bitapwa bya banyema byādi bilombwa mu myanda mivule ya mu būmi bwa difuku ne difuku pa kulekelwa bubi. Nansha shi mutōtyi wādi uyukile kino nansha kuyuka’kyo mpika, bino bitapwa—ne byobya byādi byelwa pa kala mu tempelo ya Yehova—byādi “mujiñininya” wa kitapwa kibwaninine kya Yesu.—Bah. 10:1-10.

MULANGWE UFYEME MU KITAPWA

6, 7. (a) Le i bika byādi bifwaninwe kuvuluka Bene Isalela pa kutonga bitapwa byakwela, ne kino kyādi kyelekeja bika? (b) Lelo i bipangujo’ka byotubwanya kwiipangula?

⁶ Musoñanya wa kyalwilo utala nyema ye-yense wādi unenwe kwelwa bu kitapwa kudi Yehova i wa amba, kitapwa kyādi kyonso “kituntulu”—kekyādipo kya nyema musabike meso, wa bilonda, mulemane, nansha ubela. (Levi 22:20-22) Bene Isalela kitatyi kyobādi bela bipa nansha miseke kudi Yehova, byādi bifwaninwe kwikala “bya mulakisho,” “bitabuke buyampe” bya mwangulo wabo. (Umb. 18:12, 29) Kyakwela kyampikwa kufwaninwa kekyādipo kitabijibwa kudi Yehova. Misoñanya ya kamweno itala pa bitapwa bya banyema yādi ilombola’mba kitapwa kya Yesu i kya kubulwa kiko ne kakoba ne amba, Yehova wāelele kitapwa kilumbuluke kadi kilēme kwadi mwanda wa kukūla muzo wa muntu.—1 Pet. 1:18, 19.

⁷ Shi muntu wādi wela kitapwa wādi bine na mutyima wa kufwija’ko Yehova pa buyampe Bwandi bonso, le kādipo wa kwikala na nsangaji ya kutonga kintu kitabuke buyampe kyaādi nakyo? Mvubu ya kyakwela yādi ilondakana na muntu ne muntu. Inoko, wādi uyukile amba Yehova kasangelangapo kyakwela kyampikwa kwendela’mo, mwanda kino kyādi kya kulombola amba uno muntu wādi umona kitapwa bu kajilwilo, enka ne bu kiselwa kilēma. (Tanga Malaki 1:6-8, 13.) Kino kitulengeja tulangulukile pa mwingilo wetu otwingidila Yehova na kwiipangula amba: ‘Lelo ñingidilanga Yehova na mulangwe’ka? Le i nkiñendele’mo mandaule monka mwikadile mwingilo wami ne mutyima wami wa kumwingidila?’

8, 9. Mwanda waka tufwaninwe kubandaula mulangwe mwine wādi utonona Bene Isalela bele bitapwa?

⁸ Shi kitapwa kya Mwine Isalela kyādi kilomboji kya mutyima wa kusaka kufwija’ko Yehova bya binebine, ekale wādi wela kyakwela kisokwe mwanda wa kwitabijibwa nandi, nabya kutonga nyema mwendele’mo kekwādipo kumukomene. Mutōtyi wādi uloelelwa kupa Yehova bitabuke buyampe. Dyalelo, Bene Kidishitu kebelangapo bitapwa bya banyema na mwādi musoñaninye Mukanda wa Bijila wa Mosesa; ino belanga bitapwa mu buluji bwa kunena’mba bengidijanga kitatyi, bukomo, ne bituntwa byabo mwanda wa kwingidila Yehova. Mutumibwa Polo wēsambile pa “bipa bya milomo” bya lukulupilo lwa bwine Kidishitu ne pa “kulonga biyampe ne kupana byakupana” bu bitapwa bisangaja Leza. (Bah. 13:15, 16) Mulangwe mwine utonona bantu ba Yehova beelelele mu ino mingilo, ulombola muswelo obafwija’ko ne kusangela byonso bibapēle Leza. Inoko kudi kwiifwana pa bukata bwa mulangilo ne kine kitonona boba bepāna mu mwingilo wa bwine Kidishitu dyalelo ne boba bādi bela bitapwa na mutyima umo pa kala.

⁹ Le tubwanya kunena bika pa ngikadilo kampanda yādi ilomba’mo Mukanda wa Bijila wa Mosesa kyakwela kya bubi, nansha kyakwela kya kujilula ku muntu ulongele bubi? Le ulanga, muswelo wa kitapwa kyādi kilombelwe wādi wa kukoleja muntu akomenwe kwela’kyo ne mutyima tō? Le bino bitapwa byādi byelwa na mutyima kanyonga? (Levi 4:27, 28) Mhm, nakampata shi muntu ulongele bubi wādi usaka binebine kushala mu kipwano kilumbuluke na Yehova.

10. Le i ‘bitapwa’ka’ bifwaninwe kwela Bene Kidishitu mwanda wa kulumbulula kipwano kyabo kyonekele?

¹⁰ Dyalelo nadyo ubwanya padi kumona amba ubalubila mwanenu kwampikwa kuyuka, kwampikwa kusaka nansha kwakubulwa kuta’ko mutyima. Mutyima obe wa mundamunda ukakutopeka’mba ubajilula mu mwiendelejo obe. Muntu ense wingidila Yehova na kusumininwa ukalonga bukomo bwandi bonso bwa kwilemununa, mwene i amo? Kino kikalomba kwisāsa bya binebine kudi muntu walubīle, nansha mungya bukatampe bwa bubi, ukakimba bukwashi bwa ku mushipiditu kudi batadi Bene Kidishitu ba buswe. (Mat. 5:23, 24; Yak. 5:14, 15) Nanshi kitulomba kulonga kintu kapanda pa kwisāsa ku bubi botulubīle mukwetu nansha Leza. Nansha namino, kitatyi kyotwela bino “bitapwa” tulumbululanga kipwano kyetu na Yehova ne na banabetu kadi twikalanga na mutyima wa mundamunda utōka. Kadi kino kiketukulupija amba dishinda dya Yehova i dishinda ditabukile kulumbuluka.

11, 12. (a) Le mpangiko ya bitapwa bya kipwano i mpangiko’ka? (b) Lelo bitapwa bya kipwano bidi na kamweno’ka ku mutōtelo utōka wa mu ano mafuku?

¹¹ Bitapwa bimo byādi bisoñenye Mukanda wa Bijila wa Mosesa byādi bimonwa bu byakwela bya kipwano. Bino byādi bishintulula kwikala mu ndoe na Yehova. Muntu wādi wela kyakwela ne kyandi kisaka bādi babwanya kudya ku mwita wa nyema welelwe bu kitapwa, padi mu njibo ya kidīlo ya tempelo. Kitobo wādi wela kitapwa wādi upebwa’ko kipindi kya mwita, na kyādi kipebwa babitobo bakwabo bādi bengila mu tempelo. (Levi 3:1; 7:31-33) Mutōtyi wādi wela kitapwa mwanda’tu wa kusaka kwikala mu kipwano kilumbuluke na Leza. Byādi pamo’nka bwa mutōtyi udīla bidibwa pamo na kyandi kisaka, babitobo, ne na Yehova mwine mu nsangaji ne mu ndoe.

¹² Mwene dino i dyese dikatampe kashā, dya kwita Yehova mu muswelo wa kyelekejo ku bino bidibwa ne nandi waitabija? Na bubine, mufikilwa wādi usaka kupa mwitwa wa bulēme bintu byandi bitabukile buyampe. Mpangiko ya bitapwa bya kipwano, kipindi kya kilomboji kya bya binebine kya mu Mukanda wa Bijila, yādi ilombola’mba kupityila ku kitapwa kikatampe kya Yesu, bantu bonso bādi babwanya kupwana nandi, ne kwikala mu kipwano kya ndoe na Umpangi wabo. Dyalelo tukokeja kwikala mu kipwano kilumbuluke na Yehova ne bakwetu shi tupāna na mutyima tō bituntwa, ne bukomo bwetu mu mwingilo wandi.

BIDYUMU BITALA PA BITAPWA

13, 14. Mwanda waka Yehova kāitabijepo kitapwa kyākimbile kwela Mulopwe Solo?

¹³ Na bubine, pa kusaka kwitabijibwa na Yehova, bitapwa bilombwelwe mu Mukanda wa Bijila wa Mosesa byādi bifwaninwe kwelwa na milangwe ne mutyima muyampe. Ino mu Bible mudi bimfwa bya kudyumukila’ko bya bitapwa kebyāitabijibwepo na Leza. I bika byāmulengeje ebipele? Tutalei’ko bidi myanda ibidi.

¹⁴ Mupolofeto Samwele wāsapwidile Mulopwe Solo amba pano kitatyi kya Yehova kutyibila bene Amaleke mambo kibabwana. Nanshi Solo wādi wa kwipaya uno muzo wa lwana pamo ne bimunanwa byabo. Ino, pa kupwa bushindañani bwandi, Solo wānene basola bandi balame būmi bwa Akaka, mulopwe wa Bene Amaleke. Kupwa Solo wātonga’mo mu bimunanwa banyema balumbuluke amba bo bakwela bu bitapwa kudi Yehova. (1 Sam. 15:2, 3, 21) Lelo Yehova wālongele’po namani? Wāelele Solo pa mwanda wakubulwa kikōkeji kwandi. (Tanga 1 Samwele 15:22, 23.) Le i ñeni’ka yotuboila ku bino? I ya amba pa kusaka kwitabijibwa na Leza, kitapwa kifwaninwe kwendela pamo na kukōkela ku mbila yandi.

15. Lelo mwiendelejo wa Bene Isalela bamo bādi bela bitapwa mu mafuku a Isaya wālombwele bika?

¹⁵ Tutana mu mukanda wa Isaya kimfwa kidi pamo bwa kino. Mu mafuku a Isaya, Bene Isalela bādi bela bitapwa bya kajilwilo kudi Yehova. Inoko mwiendelejo wabo mubi, wālengeje bitapwa byabo ke byampikwa mvubu. Yehova wāipagwile amba, “Lelo bitapwa byenu bya ntanda ne ntanda, kyo biñingidila ko ndi i kika?” “Naikuta byelwa bisōkwe bya mikōko-milume, ne māni a banyema banune; ino nkiloelelwemopo mu mashi a bañombe-balume, nansha a twana-twamikōko, nansha a bambaji balume. . . . Kemukiletaipo monka byelwa bya bitupubitupu’byo; ensense i kyamunyanji ko ndi.” Lelo mwanda mwine i mwanda’ka? Leza wēbasapwidile amba: “Eyo, po mukavudija lulombelo lungilungi, nkikevwanapo; mwanda makasa enu i mayule mashi. Oyai, tōkejai; fundulai bibi bya bilongwa byenu ku meso ami; lekai kulonga bubi.”—Is. 1:11-16.

16. Tukayuka namani shi kitapwa i kitabijibwe kudi Leza?

¹⁶ Yehova kasangelangapo bitapwa bya nonga-bibi wampikwa kwisāsa. Inoko milombelo ne byakwela bya boba bādi balonga bukomo bwa binebine bwa kwiendeja mungya mbila ya Leza byādi bitabijibwa. Kilomboji kya Mukanda wa Bijila kyādi kivuluja bano bantu amba bādi ba bubi ne basakilwa kufwilwa lusa. (Ngat. 3:19) Na bubine kino kyēbalengeje bekale na mutyima wa kwisāsa. Dyalelo nadyo mo monka, tufwaninwe kuyuka kine kyotusakilwa kitapwa kya Kidishitu, kine kibwanya kulengeja tulekelwe bubi bwetu. Shi twivwanije ne kusangela kino kitapwa, nabya Yehova ‘ukaloelelwa’ mu byobya byonso byotumupa mu mwingilo wetu wa kwipāna.—Tanga Mitōto 51:17, 19.

ITABIJA MU KITAPWA KYA YESU!

17-19. (a) I muswelo’ka mufwaninwe otukafwija’ko Yehova pangala pa kitapwa kya kikūlwa kya Yesu? (b) I bika byotukabandaula mu kishinte kilonda’ko?

¹⁷ Dyese dyotudi nadyo ditabukile dya boba bāikele’ko kumeso kwa bwine Kidishitu i dya amba, ketumwenepo enka “mujiñininya” wa mpango ya Leza kete. (Bah. 10:1) Bijila bitala bitapwa byādi bikankamika Bayuda batamije mumweno mwendele’mo pa kwikala mu kipwano kiyampe na Leza—kumufwija’ko bya binebine, mutyima wa kusaka kumupa bilumbuluke, ne kujingulula kine kyādi kisakilwa bukūdi. Pa mwanda wa nshintulwilo idi mu Bisonekwa bya Kingidiki bya bwine Kidishitu, tubwanya kwivwanija amba kupityila ku kikūlwa, Yehova ukatalula lonso bintu bilupuka ku bubi ne amba kufika ne pano, i mwitukwashe twikale na mutyima wa mundamunda muyampe kwadi. Bine, kitapwa kya kikūlwa kya Yesu i mpangiko ya kutendelwa!—Ngat. 3:13; Bah. 9:9, 14.

¹⁸ Na bubine, tusakilwa kwivwanija mpata kitapwa kya kikūlwa mwanda wa tumwene’mo. Mutumibwa Polo wāsonekele amba, “mwanda ou mukanda-wabijila wadi mufundiji wetu wakwituleta kudi Kidishitu, twa’mba, tukamone bubinga pa kwitabija.” (Ngat. 3:24) Ne kuno kwitabija kekufwaninwepo kubulwa mingilo. (Yak. 2:26) O mwanda mwine Polo wākankamikile Bene Kidishitu ba mu myaka katwa kabajinji, bādi na kilomboji kya buyuki kyāletelwe na Mukanda wa Bijila wa Mosesa bengidije buno buyuki. Shi bālongele namino, mwiendelejo wabo wādi wa kukwatañana na misoñanya ya Leza yobādi bafundija.—Tanga Loma 2:21-23.

¹⁹ Nansha kebinenenwepo Bene Kidishitu dyalelo kulama Mukanda wa Bijila wa Mosesa, ino bafwaninwe kwendelela kwela bitapwa bitabijibwa na Yehova. Kishinte kilonda’ko kikesambila pa muswelo otubwanya kwela bitapwa.

[Bushintuludi pa paje  19]

Misoñanya ya kyalwilo ya Yehova ku bengidi bandi keishintyilepo

[Kifwatulo pa paje 20]

Le i nyema wa muswelo’ka o wādi wa kwela kudi Yehova?

[Kifwatulo pa paje 21]

Boba bela bitapwa bitabijibwe kudi Yehova nandi wibetabijanga