Myanda ya Kunyemena’ko ya Kabuku ka ku Kupwila Būmi ne Mwingilo
2-8 KWEJI 3
BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA | NGALWILO 22-23
“Leza Wātūla Abalahama pa Ditompo”
w12-F 1/1 p. 23 mus. 4-6
Mwanda Waka Leza Wānenene Abalahama Alambule Wandi Mwana Bu Kitapwa?
Yehova wānenene Abalahama amba: “Nakwisāshila, sela obe mwana, obe mwana umo kete osenswe Izake, . . . ukamulambule kwine’kwa bu kyamulambu kisōkwe.” (Ngalwilo 22:2) Yehova wātelele Izake bu ‘mwana muswedibwe.’ Yehova wādi uyukile amba Izake i mulēme bininge ku meso a Abalahama. Kadi Leza wādi uyukile mwaādi umwena wandi Mwana Yesu. Yehova wādi usenswe bininge Yesu, wēsambile misunsa ibidi aye mūlu, wāsapwila Yesu amba “wi wami Mwana, muswedibwe.”—Mako 1:11; 9:7.
Kadi Yehova pa kunena Abalahama alambule wandi mwana, wānenene bidi amba “nakwisāshila.” Mwifundi umo wa Bible ufwatakanya’mba kwingidija kwingidije Leza kino kishima kulombola’mba “MFUMWETU wādi uyukile byādi bya kujimija Abalahama.” Enka motubwanya kwibifwatakenya, Abalahama wādi wa kwivwana njia mikatampe; mu muswelo umo onka, tubwanya kufwatakanya misanshi yāivwene Yehova pa kumona wandi Mwana wasenswe ususuka ne kufwa. Bine Yehova wāivwene misanshi mikatampe yawādi kaivwene kashā kadi yakakevwanapo monka.
Nansha byobya byobālombele Abalahama kudi Yehova byobibwanya kwitutulumuja, ino tufwaninwe kuvuluka’mba Yehova kālekelepo uno mukulutuba wa kikōkeji alambule wandi mwana. Wāpandije Abalahama ku misanshi ibwanya kwivwana shabana; wāpandija Izake mu lufu. Inoko Yehova kāelēlepo kunyuma “wandi Mwana mwine, ino wamupēne pa mwanda wa batwe bonso.” (Bene Loma 8:32) Mwanda waka Yehova wēletēle aye mwine ino misanshi mikatampe? Wālongele namino “mwanda wa tumone būmi.” (1 Yoano 4:9) Bine, kino kilombola’mba Yehova witusenswe bya binebine! Mwene kino kifwaninwe kwitutonona netu tumusanswe?
Kōkela Leza Amba Umwene mu Milao Yandi Yatyipile
6 Pa mwanda wa kamweno ka bantu ba bubi, Yehova Leza i mutyipe kadi mityipo na kwingidija binenwa pamo bwa bino amba, “Ami [Yehova] Leza natyipe namino amba: Enka ne byondi mūmi!” (Ezek. 17:16, Dibuku Dijila) Bible utela bitatyi palapala 40 ne kupita byātyipile’mo Yehova Leza mutyipo. Padi kimfwa kimo kiyukene biyampe i kya muswelo wādi wikele Leza na Abalahama. Mu bula bwa myaka mivule, Yehova wālaile Abalahama milao palapala ya kipwano ilombola amba, Lukunwa lwālailwe lwādi lwa kutamba kudi Abalahama kupityila kudi wandi mwana Isake. (Ngal. 12:1-3, 7; 13:14-17; 15:5, 18; 21:12) Kupwa Yehova watūla Abalahama pa ditompo dikomo, wamunena ele wandi mwana wasenswe bu kitapwa. Ne kwija mpika, wakōkela ne kukimba kwela Isake bu kitapwa; ponka’po mwikeulu wa Leza wamukankaja. Penepa Leza watyipa uno mutyipo amba: “Natyipe pa ami mwine, . . . mwanda walongele kine kino’ki, ne kumpeleja mwana obe mpika, mwana obe umo enka, na’mba: kwesela nkakweselanga dyese, kadi mukuvudija nkakuvudija lukunwa lobe bwa ñenyenye ya mūlu, kadi ne bwa musenga udi ku mulomo wa kalunga-kamema; ne lukunwa lobe lukayata bu-kishi kyalo kibelo kya balwana nalo. Kadi mu lukunwa lobe e mo ikeselwanga dyese mizo yonso ya panopanshi, mwanda ubankōkela diwi dyami.”—Ngal. 22:1-3, 9-12, 15-18.
Kukola Byabupeta bya ku Mushipiditu
Yehova Wāmwityile bu “Mulunda Nami”
13 Mwanda Abalahama kumeso kwa kwishiya na bengidi bandi wēbanene amba: “Shalai kuno ne kimbulu, ino ami ne mwanuke twende kokwa, tūkatōtanga, ebiya tuketola kuno ko mudi.” (Ngalwilo 22:5) Le Abalahama wādi usaka kunena bika? Le wābepele pa kunena amba usa kwitola na Izake koku aye uyukile amba usa kumulambula bu kitapwa? Mhm. Bible unena amba Abalahama wādi uyukile’mba Yehova ubwanya kusangula Izake. (Tanga Bahebelu 11:19.) Abalahama wādi uyukile’mba Yehova ye wāmupele mwana nansha aye ne Sala byobādi ke banunu. (Bahebelu 11:11, 12, 18) O mwanda wājingulwile amba i kutupu kintu nansha kimo kibwanya kukomena Yehova. Abalahama kādipo uyukile byādi bya kulupuka’ko mu dine difuku’dya. Ino wādi na lwitabijo amba Yehova Leza ukasangula wandi mwana mwanda wa amba milao yandi yonso ifikidile. O mwanda Abalahama utelwanga bu “shandya bonso badi na lwitabijo.”
it-2-F p. 642 mus. 2-3
Kuyuka Bintu Kumeso kwa Kitatyi, Kutunga Kala Bintu bya Kulongeka
Kutonga kwingidija bukomo bwa kuyuka bintu kumeso kwa kitatyi. Mulangwe wa amba Leza i mutunge kala bintu bya kulongeka, ko kunena’mba Leza utoñanga kwingidija bukomo bwandi bwa kuyuka bintu kumeso kwa kitatyi, ufwaninwe kukwatañana na misoñanya myoloke ya Leza ne na byobya byasokwele pādi aye mwine mu Kinenwa kyandi. Kwishila na mulangwe wa amba Leza i mutunge kala bintu bifwaninwe kulongeka, bisonekwa bivule bilombola’mba shi kubalongeka mwanda Leza wiubandaulanga bidi, kupwa wakwata butyibi mungya byawabandaula.
Ngalwilo 11:5-8 ulombola’mba Leza wātadile pano pa ntanda, wāmona bintu byādi bilongeka pa Babele, kupwa wākwata butyibi bwa kupalakanya mwingilo mubi wa lūbako. Bubi pa kuvula mu Sodoma ne Ngomola, Yehova wālombola Abalahama butyibi bwandi bwa kubandaula myanda senene (kupityila ku bamwikeulu) amba “nkatale shi baloñanga mungya mitompwe yongivwana’i. Shi kadi ke amopo, nabya nsa kuyuka.” (Ngo 18:20-22; 19:1) Leza wānenene amba ‘wayuka Abalahama,’ kadi mwenda mafuku Abalahama paādi usaka kulambula Izake bu kitapwa, Yehova wānenene amba, “Mwanda pano nayuka bine amba wakaminwe Leza ke-pantu kunsuminwepo obe mwana, obe mwana umo kete.”—Ngo 18:19; 22:11, 12; dingakanya na Neh 9:7, 8; Ngt 4:9.
9-15 KWEJI 3
BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA | NGALWILO 24
“Mukaja Izake”
wp16.3-F p. 14 mus. 3
“Ngitabije Kwenda”
Abalahama wātyipije Ediezala mutyipo mwanda wa aleke kukimbila Izake mukaji mu bana-bakaji ba mu Kenani. Mwanda waka? Mwanda bene Kenani kebādipo balēmekele Yehova Leza nansha kumutōta kwine. Abalahama wādi uyukile amba Yehova i mutunge kitatyi kya kupa bano bantu mfuto pa mwanda wa bilongwa byabo bibi. Abalahama kādipo usaka wandi mwana wasenswe Izake apwane na bano bantu nansha kwiela mu bilongwa byabo bibi. Kadi wādi uyukile amba wandi mwana udi na mwingilo mukatampe mu kufikidija milao ya Leza.—Ngalwilo 15:16; 17:19; 24:2-4.
wp16.3-F p. 14 mus. 4
“Ngitabije Kwenda”
Ediezala wāsapwidile bafikilwa bandi amba paadi wafika ku mushimwa udi kubwipi na Halane, wadi walombela kudi Yehova Leza. Wālombele Yehova atonge mwana-mukaji wa kusongwa na Izake. Muswelo’ka? Ediezala wālombele Leza amba mwana-mukaji wasakila Izake kusonga ufwaninwe kwiya ku mushimwa. Shi wamulombe mema a kutoma, kafwaninwepo’nka kupa Ediezala mema a kutoma kete, ino ufwaninwe ne kutomeja bangamedia bandi. (Ngalwilo 24:12-14) Penepa le i ani wāile ku mushimwa, wālonga bino bintu’bi? I Lebeka! Langa’po bidi mwēivwanine Lebeka shi wāivwene Ediezala usekunwina kisaka kyabo ino myanda!
wp16.3-F p. 14 mus. 6-7
“Ngitabije Kwenda”
Mayenga kunyuma, Ediezala wāipangwile Abalahama amba: “Bikekala namani shi mwana-mukaji kasakilepo kwiya nami?” Abalahama wāmulondolola’mba: “Kino kikakunyongolola ku mutyipo obe.” (Ngalwilo 24:39, 41) Mu njibo ya Betule namo, uno nsongwakaji wādi na mukenga wa kwinenena. Ediezala wāsangele bininge, mwanda bintu byāendekele senene, ebiya pa kukya lubanga, wēbanena shi ubwanya kujokela bukidibukidi ku Kenani pamo na Lebeka. Inoko kisaka kyādi kikimba bekale nabo mafuku dikumi makwabo. Mfulo mfulō bānena’mba: “Nanshi twite nsongwakaji mwine tumwipangule.”—Ngalwilo 24:57.
Pano Lebeka waikala pa mansanka a mashinda. Le usa kunena bika? Le usa kwivwanina shandi ne mwanabo lusa, bene bamuzenza aleke kwenda kulampe kwakayukilepo? Nansha le usa kumona’mba i dyese kukwatakanya binkumenkume bimwekelele patōka’mba biludikwanga na Yehova? Kilondololwa kyandi kyālombwele mwawēivwanine pa kuno kushinta kukatampe kadi kwa mu kitulumukila kwa būmi bwandi. Wālondolwele’tu amba: “Ngitabije kwenda.”—Ngalwilo 24:58.
Kukola Byabupeta bya ku Mushipiditu
wp16.3-F p. 12-13
“Ngitabije Kwenda”
Difuku dimo kyolwa, Lebeka pa kudinga mulondo wandi wa mema, mwana-mulume umo mununu wāiya kumusambakana. Wāmunena’mba: “Nakwisāshila mpe’ko mema matyetye mu mulondo obe ntome.” Bine, wālombele’tu mema matyetye kadi na bulēme! Lebeka wāmona’mba uno muntu utambanga kulampe. Bukidi bonka wātūla mulondo wandi, wāmupa mema a kutoma. Kupwa wāmona kadi amba udi na bangamedia dikumi bafukete kyaba nabya, ino mu luvwa i mutupu mema a kwibatomeja. Uno mwana-mulume byaādi umutala na kanye, Lebeka nandi wāsaka kulombola buntu. Lebeka wānenene amba: “Nsa kuteka ne mema a bangamedia bobe bene enka ne byobatondwa.”—Ngalwilo 24:17-19.
Lebeka kānenenepo kutomeja bitupu bangamedia dikumi, ino i kwibatomeja enka ne byobatondwa. Ngamedia umo shi udi na kyumwa kikatampe ubwanya kutoma malitele 95 a mema! Shi bangamedia bonso dikumi bādi na kyumwa kikatampe, nabya Lebeka wāingile bininge mansá mavule. Inoko mobimwekela, bangamedia kebādipo na kyumwa kikatampe. Ino Lebeka paānenene kwibatomeja, le wādi uyukile kala’mba kebadipo na kyumwa kikatampe? Aa. Wāitabije na kipyupyu kwingila bininge mwanda wa kulombola kizaji kudi uno mweni. Aye nandi wāitabija. Wādi umutala sō paādi wenda ujoka, uteka mema mu mulondo wiya wiapungulwila mu luvwa.—Ngalwilo 24:20, 21.
wp16.3-F p. 13, kunshi kwa dyani.
“Ngitabije Kwenda”
Kyādi kala ke kyolwa. Inoko nsekununi keilombwelepo amba Lebeka wālongele mansá mavule ku mushimwa. Kadi keilombolapo amba paājokele wātene kisaka ke kilāle nansha’mba kudi wākamulondele’ko mwanda wa kuyuka kyawaijija.
wp16.3-F p. 15 mus. 3
“Ngitabije Kwenda”
Mfulo mfulō, difuku dīsambīlwe’po ku ngalwilo kwa kino kishinte dyāfika. Abo pa kupita Nengeba, bufuku kebwanza kwila, Lebeka wāmona mwana-mulume umo unanga mu ntanda. Wāanza kumutadija. Tutanga’mba: “Ponkapo wātūka lubilo pa ngamedia”—mobimwekela pampikwa ne kwilaija kwine nyema afukate bidi—kupwa wāipangula obādi benda nandi amba: “Le yewa mwana-mulume unanga mu ntanda wiya kwitusambakana’wa i ani?” Aye pa kumusapwila’mba i Izake, Lebeka wēpūta kisandi ku mutwe. (Ngalwilo 24:62-65) Mwanda waka? Na bubine kino kilongwa kyādi kilombola’mba ulēmekele muntu ukekala wandi mulume. Dyalelo bamo babwanya kumona’mba kino kilongwa ke kya kala. Inoko bana-balume ne bana-bakaji babwanya kuboila ñeni ku kwityepeja kwa Lebeka, mwanda le i ani motudi kasakilwapo ino ngikadila ya kutendelwa?
16-22 KWEJI 3
BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA | NGALWILO 25-26
“Esau Wapoteja Lupusa Lwandi lwa Bu Mwana Umbedi”
it-1-F p. 1224
Yakoba
Kwishila na Esau, mwana obādi basenswe kudi shandi, mwine wādi muntu wa mu ntanda, muntu unangakana, kiluwe kya ntanda, Yakoba aye i mutelwe bu “muntu wampikwa kato, [mu Kihebelu tam] ushikata mu mapema,” muntu wādi ushikete pamo, wingila mingilo ya mu njibo, mwine obādi basenswe bininge kudi inandi. (Ngo 25:27, 28) Kino kishima kya Kihebelu tam i kingidijibwe pantu pakwabo pokīsambila pa boba betabijibwe na Leza. Kimfwa, “bantu bamwanga mashi bashikilwe yewa ense wampikwa mambo,” ino Yehova i mulaye amba “būmi bwa kumeso bwa yao muntu [wampikwa mambo] bukekala bwa ndoe.” (Nki 29:10; Ñi 37:37) Yoba, muntu wālamine bululame wādi ‘wampikwa mambo [mu Kihebelu tam] kadi moloke swā.’—Yob 1:1, 8; 2:3.
Mwanda Waka Tufwaninwe Kufwija’ko?
11 I kya bulanda, mwanda bantu bamo ba mu Bible bābudilwe mutyima wa kufwija’ko. Kimfwa, nansha Esau byaālelelwe na bambutwile basenswe Yehova kadi bamulēmekele, wābudilwe mutyima wa kufwija’ko pa bintu bikola. (Tanga Bahebelu 12:16.) Le i muswelo’ka waābudilwe mutyima wa kufwija’ko? Na buvila, Esau wāpotolweje lupusa lwa bu mwana umbedi kudi nkasandi Yakoba ku nsāni umo wa nkunde. (Ngo. 25:30-34) Mwenda mafuku, Esau wēalakanya pa kilongwa kyandi. Ino byakādipo na mutyima wa kufwija’ko pa byaādi nabyo, kādipo na bubinga bwa kutompwela paābudilwe madyese a bu mwana umbedi.
it-2-F p. 637
Mwana Umbedi
Mu bitatyi bya kala, mwana umbedi wādi na kyepelo kya pa bula mu kisaka kadi ye wādi upingakena pa bumutwe bwa kisaka. Wādi upebwa bipindi bibidi bya bupyani. (Kup 21:17) Yosefa wāshikatyije Lubeni pa byakudya mungya lupusa lwandi lwa bu mwana umbedi. (Ngo 43:33) Inoko ke ponsopo palēmekele Bible bumwana umbedi na kutela bana enka mobelondela. Divule kifuko kibajinji kipebwanga mwana wa kikōkeji pa kyaba kya mwana umbedi.—Ngo 6:10; 1Bi 1:28; dingakanya na Ngo 11:26, 32; 12:4; tala LUPUSA LWA BU MWANA UMBEDI; BUPYANI.
Kukola Byabupeta bya ku Mushipiditu
Bipangujo bya Batangi
Pano lekai tujokele mu Bahebelu 12:16, mwine motutanga’mba: “Umbukata mwenu kemufwaninwepo kwikala wa busekese nansha muntu kalēmekapo bintu bikola, pamo bwa Esau, wāpēne lupusa lwandi lwa bu mwana umbedi ku nsāni umo wa bidibwa.” Lelo i mwanda’ka wisambilwe’po pano?
Pano mutumibwa Polo kādipo wisambila pa bankambulula ba Meshiasa. Ino wādi’tu udyumuna bene Kidishitu ‘bolole nyeke tushinda twa maulu abo.’ Pa mwanda wa kutyina’mba ‘bakabulwa kanye kakatampe ka Leza,’ ne kino kyādi kya kulongeka shi bēelele mu kulonga busekese. (Bahebelu 12:12-16) Shi bālongele kino, bādi ba kwikala pamo bwa Esau. Esau kādipo ulēmekele “bintu bikola,” kadi wēbishintyile ku bintu bya bituputupu.
Esau wāikele’ko mu bitatyi bya bakulutuba, kadi wādi ubwanya kwikala na dyese dya kulambula bitapwa. (Ngalwilo 8:20, 21; 12:7, 8; Yoba 1:4, 5) Ino pa kulēmenenwa na milangwe mibi ya bumuntu, Esau wājimije madyese onso a bu mwana umbedi ku nsāni wa bidibwa. Padi wādi usaka kwepa masusu ālailwe ādi a kutana lutundu lwa Abalahama. (Ngalwilo 15:13) Kadi Esau wālombwele amba utele mutyima ku bintu bya bituputupu, wāleka kulēmeka bintu bikola, wāsonga bana-bakaji babidi bajentaila mwanda wa kuletela bambutwile bandi njia. (Ngalwilo 26:34, 35) Bine wādi mwishile kulampe kwine na Yakoba, mwanda Yakoba aye wāsongele mutōtyi wa Leza wa bine!—Ngalwilo 28:6, 7; 29:10-12, 18.
it-2-F p. 255 mus. 6
Bubela
Bible byapeleje bubela bubibubi, kino kekishintululapo amba muntu ufwaninwe kulombola bubine bonso bwa myanda ku bantu kebafwaninwepo kwiiyuka. Yesu wētudingile amba: “Kemukipai bambwa kintu kijila, mhm, nansha kwela malungo enu ku bangulube, kutyina’mba bakatyimpatyimpa’o na mikono yabo, kupwa bemwalamukile kebemusasamuna.” (Mat 7:6) O mwanda kyaba kimo Yesu kādipo ulombola myanda yonso nansha kulondolwedidila ku bipangujo bimo kitatyi kyaādi umona’mba kulonga namino kubwanya kuleta makambakano. (Mat 15:1-6; 21:23-27; Yoa 7:3-10) Na bubine ye mwālongele ne ba Abalahama, Izake, Lehaba, ne Edisha, kebālombwelepo bubine bonso ku bantu kebādipo batōta Yehova.—Ngo 12:10-19; shap 20; 26:1-10; Yos 2:1-6; Yak 2:25; 2Ba 6:11-23.
23-29 KWEJI 3
BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA | NGALWILO 27-28
“Yakoba Waeselwa Dyandi Dyese”
w04-F 15/4 p. 11 mus. 4-5
Lebeka—Mwana-Mukaji wa Bilongwa bya Bwine Leza
Bible kanenenepo shi Izake wādi uyukile amba Esau ukengidila Yakoba. Inoko ba Lebeka ne Yakoba bādi bayukile amba dyese i dya Yakoba. Penepa Lebeka wāyuka’mba Izake ukimbanga kwesela Esau shi wamutēkela nyema wa ntanda. Lebeka byaādi usenswe bininge wandi mwana nkasampe, wālongele’po kintu. ‘Wasoñanya’ Yakoba amuletele bambuji babidi bana. Amba atēkele wandi mulume byakudya byasenswe. Kupwa Yakoba wādi ufwaninwe kwiinanya bu Esau pa kweselwa dyese. Yakoba wāpela. Mwanda shi shandi ayuke’o nabya ukamufinga! Ino Lebeka kashā umuningila. Wāmunena’mba: “Ao mafingo obe ekale pondi, abe wami mwana.” Penepa wātēka byakudya, wāinanya Yakoba, ebiya wāmutuma kudi wandi mulume Izake.—Ngalwilo 27:1-17.
Bubinga bwālengeje Lebeka alonge uno muswelo kebwisambilwe’popo. Bavule bamutopekanga pa kino kilongwa, inoko Bible kamutopekelepo, nansha ke Izake mwine kāmutopekelepo pawāyukile amba Yakoba ye waeselwa dyese. Ino Izake wābwejeje’ko ne madyese makwabo. (Ngalwilo 27:29; 28:3, 4) Lebeka wādi uyukile byālaile Yehova pa bandi bana. O mwanda wālongele’po kintu mwanda wa Yakoba eselwe dyandi dyese. Kino i kikwatañane patōkelela na kiswa-mutyima kya Yehova.—Bene Loma 9:6-13.
w07-F 1/10 p. 31 mus. 2-3
Bipangujo bya Batangi
Bible kesambīlepo pa myanda yonso pa kulombola kine kyālongele ba Lebeka ne Yakoba uno muswelo, ino ulombola’mba i mwanda wālongekele mu kitulumukila. Tufwaninwe kuyuka’mba Kinenwa kya Leza kekibingijangapo nansha kutopeka byobya byālongele ba Lebeka ne Yakoba, amba bapepele bubela nansha kudimbañana. Inoko Bible uleta kitōkeji pa uno mwanda.
Dibajinji, nsekununi ilombola patōka’mba Yakoba ye wādi ufwaninwe kweselwa na shandi; ke Esaupo. Mafuku kunyuma, Yakoba wāpotele lupusa lwa bu mwana umbedi kudi wa dipasa nandi wampikwa mutyima wa kufwija’ko, mwine wāmupotolweje’lo ku byakudya mwanda wa kwipwa nzala. Esau “wāfutulula lupusa lwa bu mwana umbedi.” (Ngalwilo 25:29-34) Nanshi Yakoba pa kufwena kudi shandi, wādi ukimba bamwesele dyandi dyese.
it-1-F p. 295 mus. 6
Dyese
Mu bitatyi ba bakulutuba, divule shabana wādi wesela bandi bana kumeso’tu kwa kufwa. Uno wādi mwanda wa mvubu mikatampe kadi ukwetwe na bulēme. O mwanda Izake wāesele Yakoba na kulanga’mba i Esau mwana umbedi. Izake wāesela Yakoba ne kumulaya ntundubuko kupita mwanabo Esau, na bubine wālombele Yehova afikidije dino dyese, mwanda Izake wādi ke mununu kadi kakimonepo. (Ngo 27:1-4, 23-29; 28:1, 6; Bah 11:20; 12:16, 17) Mwenda mafuku Izake papo muyuke, wākomeneja dino dyese ne kumwesela’ko madyese makwabo. (Ngo 28:1-4) Kumeso kwa kufwa, Yakoba wāesele dibajinji bana babidi ba Yosefa, kupwa kāesela bandi bana. (Ngo 48:9, 20; 49:1-28; Bah 11:21) Mo monka, Mosesa nandi kumeso kwa kufwa, wāesele muzo onso wa Isalela. (Kup 33:1) Byobya byālupukile ku ino myanda yonso bilombola’mba bēsambile binenwa bya bupolofeto. Kitatyi kimo pa kwesela muntu dyese, yewa umwesela wādi utenteka kuboko pa mutwe wa yewa waesela.—Ngo 48:13, 14.
Kukola Byabupeta bya ku Mushipiditu
Madingi a Mwa Kwisambila Pamo na Mwinē Pobe
Lelo ba Isake ne Lebeka bātamije bwino buyampe bwa kwisambila pamo? Tala, pāpwile Esau wabo mwana kusonga bakaji babidi ba mu bana ba Heta myanda yāmweka mu kisaka. Ebiya Lebeka “wanena” Isake amba: “Nakōka ku bumi bwami mwanda wa bana-bakaji bāna ba Heta; wivwane Yakoba [kabange nansha kapya] asonge mukaji wa ku bāna ba Heta . . . , lelo nankyo bumi bwami bukekalanga bwa ka le?” (Ngalwilo 26:34; 27:46) Nanshi Lebeka wāsapwile byādi ku mutyima mu bishima bipotoloke.
Penepa Isake wāsapwila Yakoba, dipasa na Esau amba kokasonga mukaji mu bana ba Bene Kenani. (Ngalwilo 28:1, 2) Ne o wādi mulangwe wālupwile Lebeka. Bine, bano ba mulume ne mukaji bēsambile pamo senene myanda ya kisaka iteneka ku mutyima, ne kadi i betushile kimfwa kiyampe kya kulonda. Kikekala namani shi ba mulume ne mukaji kebomvwañanapo? Le bakalonga’po bika?
Myanda Mikatampe ya mu Mukanda wa Ngalwilo—II
28:12, 13—Kimonwa kya Yakoba kya “lweya” kidi na buluji’ka? Luno “lweya” nansha mungaji, lwādi padi bwa mukandijo wa nkala ya mabwe, lwādi lulombola amba kudi kwisambulwila mawi mūlu ne panshi. Kukanda ne kutūka kwādi kutūka’po bamwikeulu ba Leza kulombola amba bamwikeulu bengilanga mu muswelo kampanda wa mvubu pa bukata bwa Yehova ne bantu baitabije.—Yoano 1:51.
30 KWEJI 3–5 KWEJI 4
BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA | NGALWILO 29-30
“Yakoba Wasonge”
w03-F 15/10 p. 29 mus. 6
Yakoba Wādi Usenswe Bintu bya ku Mushipiditu
Pa kwikwatyila mwanda wa kwisonga, musoñañani wādi utūla lupeto ku kisaka kya musongwa. Mwenda mafuku, Bijila bya Mosesa byānenene amba shi muntu waongola mujike ne kulāla nandi ukaleta mashekele a ndalama 50. Mwifundi Gordon Wenham unena’mba kino kibalwa “kyo kyādi kibalwa kya mfulo kya buko” ino divule dine bādi batūla lupeto lwa “munshi mwa kino kibalwa.” (Kupituluka mu Bijila 22:28, 29) Yakoba kādipo na lupeto lwa kupāna. O mwanda wānenene engidile Lebane myaka isamba-ibidi. Wenham ubweja’ko amba, “Bengidi byobādi bafutwa kipindi kya shekele nansha shekele imo pa kweji mu Babiloni wa kala” (mashekele 42 kutūla 84 mu myaka isamba-ibidi), “nanshi Yakoba wāpele Lebane buko buvule mwanda wa kusonga Letyela.” Lebane nandi wāitabija lubilo lonka.—Ngalwilo 29:19.
w07-F 1/10 p. 8-9
Bana-Bakaji Bavutakanibwe “Baubakile Njibo ya Isalela”
Lelo Lea ye wākwete nkuku ya kudimba Yakoba? Nansha le wākōkele’tu lupusa lwa shandi? Le Letyela wādi kwepi? Lelo wādi uyukile byādi bilongeka? Shi i amo, le wēivwene namani? Lelo wādi wa kufutulula lupusa lwa shandi? Bible kaletelepo malondololo ku bino bipangujo. Nansha shi ba Letyela ne Lea bādi na milangwe’ka pa uno mwanda, Yakoba ye wādimbilwe. Lebane ye wāmudimbile, ke bandi banapo, penepa Yakoba wāmunena’mba: “I kika le kyowanonga? Mwene onaingidile i Letyela? Le kyowandimbila i kika le?” Lebane wāmulondolola’mba: “Kuno kwetu ketudipo na kibidiji kya kusongeja nkasa kumeso kwa umbedi. Pityija yenga wa masobo wa yao mwana-mukaji. Kupwa ukapebwa ne mukaji mukwabo mwine na kuñingidila myaka isamba-ibidi mikwabo.” (Ngalwilo 29:25-27) Penepo bāsongeja Yakoba bakaji babidi ne kino kyāletele mukao mubi.
it-2-F p. 222 mus. 5
Busongi
Masobo a butundaile. Nansha byokekwādipo bintu biyukene bya kulonga pa butundaile, inoko butundaile kyādi kitatyi kya nsangaji mu Isalela. Mu difuku dya butundaile, musongwa wādi widyangula aye papo ukidi kwabo. Dibajinji, wādi oya mema ne kwishinga māni a mananshi. (Dingakanya na Lut 3:3; Ezk 23:40.) Kyaba kimo bādi bamukwasha’ko kudi bansongwakaji bakwabo, wādi uvwala bisandi bya mu kyadi ne nkanzo itōka, divule mitungulwe senene mungya lupeto lwadi nalo. (Yel 2:32; Kus 19:7, 8; Ñi 45:13, 14) Shi udi na muswelo, wādi wineñenya ne kuvwala byuma (Isa 49:18; 61:10; Kus 21:2), kupwa wēpūta kisandi kitōka tamba ku mutwe kutūla ku maulu. (Isa 3:19, 23) Kino kilombola kine kyobādimbile Yakoba kudi Lebane, mwanda Yakoba kādipo uyukile amba Lebane wamupe Lea pa kyaba kya Letyela. (Ngo 29:23, 25) Lebeka nandi wēpūtyile ku mutwe pa kwitana na Izake. (Ngo 24:65) Kino kilombola kikōkeji kya musongwa ku lupusa lwa musoñañani.—1Ko 11:5, 10.
Kukola Byabupeta bya ku Mushipiditu
it-1-F p. 49
Kwalamunwa Ke Bana
Ba Letyela ne Lea, abo bonso bādi bamona bana bābutwile Yakoba na bengidi babo bu babo bana, ‘babutwilwe pa manwi abo.’ (Ngo 30:3-8, 12, 13, 24) Bano bana bāpelwe bupyani pamo na bana bābutwile Yakoba na bakaji basonge. Na bubine bādi bana ba Yakoba, ne kadi bano bana-bakaji byobādi bapika ba bandi bakaji, nanshi ba Letyela ne Lea bādi na lupusa pa bano bana.
Myanda Mikatampe ya mu Mukanda wa Ngalwilo—II
30:14, 15—Mwanda waka Letyela wāshintyile kyepelo kyandi kya kwimita na mabutyi kampanda? Mu myaka ya kala, kipa kya mabutyi kyadi kingidijibwa mu bundapi bu bwanga bukankaja nansha butūja busanshi. Kadi bādi balanga amba kipa’kya kidi na bukomo bwa kulangula kilokoloko kya kusambakena pamo ne kupa muntu bukomo bwa kwimita nansha kusula lubutulo. (Lwimbo lwa Ñimbo 7:13) Eyo, Bible kalombwelepo kyātonwene Letyela etabije kuno kwishinta, ino padi wālangile amba mabutyi akamukwasha emite ne kufudija mutonko waādi utukwa buumba. Inoko, myaka yāpityile’po penepo ye Yehova “kushitula wamushitula nda yandi.”—Ngalwilo 30:22-24.