Myanda ya Kunyemena’ko ya Kabuku ka ku Kupwila Būmi ne Mwingilo
7-13 KWEJI 12
BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA | BENE LEVI 10-11
“Kusanswa Yehova Bininge Kupita ba mu Kisaka”
It-1-F p. 1203
Byampikwa Kukwatañana na Bijila
IMudilo ne Ensense Yampikwa Kupebwa Lupusa. Kishima kya Kihebelu zar (mu kikaji, zarah kishima pa kishima i, kyeni) i kyalamunwe mu Bene Levi 10:1 bu “mudilo wampikwa kupebwa lupusa, [Leza] wakadipo wibasoñenye kulonga,” mwine wālambwile bana ba Alone ba Nadaba ne Abihu, Yehova nandi webepaya na mudilo. (Lev 10:2; Umb 3:4; 26:61) Kupwa Yehova wanena Alone amba: “Kokatoma vinyu nansha bitomibwa bikwabo bikolwañana, abewa ne bobe bana bana-balume bodi nabo shi kemutwela mu pema wa kubungakena’ko, kutyina’mba mwakafwa. I kitungo kya nyeke ku nkongo yenu yonso. I mwanda wa kushiañanya kintu kijila na kikobakane, kintu kya disubi na kyampikwa disubi, ne kufundija bene Isalela misoñanya yonso yebalombwele Yehova kupityila kudi Mosesa.” (Lev 10:8-11) Kino kibamweka’mba ba Nadaba ne Abihu ye bano bādi bakolwe, o mwanda bālambwile mudilo wampikwa kusoñanibwa. Kadi padi kitatyi ne muswelo wālambwilwe uno mudilo byo byādi byampikwa kusoñanibwa. Nansha padi ensense’ya yo yādi yampikwa kukwatañana na yoya yādi misoñanibwe mu Divilu 30:34, 35. Kebāfwidilwepo lusa mwanda bādi bakolwe.
Mwa Kōlolokwa Mwa Leza—le Kodi Mutwele’mo?
Alone, mwanabo na Mosesa, wātenwe na mwanda mukomo pangala pa bandi bana babidi. Langa’po bidi mwāeivwanine kitatyi bandi bana ba Nadaba ne Abihu pobāelele mudilo ungi kudi Yehova, Yehova nandi wēbakupila, ne kufwa bāfwa. Shako kino, kyāfudije kipwano kya bano bana na bambutwile. Inoko kudi bikwabo. Yehova wāsoñenye Alone ne bandi bana ba kikōkeji amba: “Kemukasotola nywene ya ku mitwe yenu nansha kusanakanya bivwalwa byenu [kudila], kutyina’mba mwakafwa, kadi amba [Yehova wakakalabela] kitango kyonso.” (Levi 10:1-6) Musapu i mwimvwanike. Buswe botuswele Yehova bufwaninwe kupita bobwa botuswele ba mu kisaka kyetu bampikwa kikōkeji.
Kukola Byabupeta bya ku Mushipiditu
Twikalei Bajila mu Mwikadilo Wetu Onso
Pa kwikala bajila, tufwaninwe kubandaula Bisonekwa na katentekeji ne kulonga byobya bitusakila Leza kulonga. Tala ba Nadaba ne Abihu bana ba Alone, bāipailwe pa kwela “mudilo ungi’tu,” padi i po bādi bakolwe. (Levi 10:1, 2) Tala Leza byaānene Alone. (Tanga Levi 10:8-11.) Lelo uno vese ulombola’mba ketufwaninwepo kutoma malwa kumeso kwa kwenda ku kupwila? Languluka pa uno mwanda: Batwe ketudipo munshi mwa Mukanda wa Bijila. (Loma 10:4) Mu matanda amo, banabetu batomanga malwa pa ntomeno pa kudya kumeso kwa kukapwila. Dya Pashika kwātomenwe bikombe biná bya vinyu. Yesu pa kushilula Kivulukilo, wānene batumibwa bandi batome vinyu yādi yelekeja mashi andi. (Mat. 26:27) Bible upeleja mutomeno-mpata ne bunkolwankolwa. (1 Ko. 6:10; 1 Tm. 3:8) Kadi bene Kidishitu bavule babwanya kutononwa na mutyima wa mundamunda baleke kutoma malwa kumeso kwa kwingila mwingilo ujila. Inoko, ngikadilo i mishile mungya ntanda ne ntanda, kadi kya mvubu mpata ku bene Kidishitu i “[kusansanya] padi bijila ne pa byampikwa bijila” amba beendeje mungya buujila busangaja Leza.
it-1-F p. 124 mus. 6
Banyema
Bene Levi 11:8 unena’mba: “I ba disubi komudi,” ko kunena’mba ku bene Isalela. Bino bijila bitala bidibwa byādi bitala enka boba bādi munshi mwa Bijila bya Mosesa kete. Kitapwa kya lufu lwa Kidishitu Yesu kyābudidile Mbila yonso ya Mosesa, tamba pene’pa bantu bonso ke badi na bwanapabo mu myanda itala bidibwa pamo na bwāpelwe Noa pa kupwa kwa Dilobe.—Kol 2:13-17; Ngo 9:3, 4.
14-20 Kweji 12
BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA | BENE LEVI 12-13
“Byotwifunda ku Bijila bya Mosesa Bisambila pa ba Makopo”
Le Bible Ke wa Kala’ni Nansha Wābadikile Kwisamba Myanda Kumeso kwa Kitatyi?
• Kutūla muntu wa luba kufula.
Bijila bya Mosesa byāsoñenye kutūla muntu wa makopo kufula. Kufika ne mu Myaka ya pa Bukata paponene kipupo, ye pashilwile badokitele nabo kwingidija uno musoñanya, mwine ukingidijibwa ne dyalelo.—Levi, shapita 13 ne 14.
wp16.4-F p. 9 mus. 1
Le Uyukile?
Bayuda ba mu kitatyi kyālembelwe Bible bādi batyina makopo amo a mu kyabo kitatyi. Ino misongo yādi ibwanya kutyiba tujilojilo tusambulula myanda, kulemeka muntu ne kumushinta kilungi. Mu kyabo kitatyi’kya ino misongo keyādipo yundapwa. Bantu bādi na ino misongo bādi batūlwa pafula, kadi bādi banenwe kudyumuna bantu amba badi na misongo ya makopo.—Bene Levi 13:45, 46.
it-2-F p. 128 mus. 2
Makopo
Makopo a ku Bisandi ne ku Mobo. Makopo ādi asambukila ne ku kivwalwa kya myoya nansha kivwalwa kya bukonge, nansha ku kintu kyo-kyonso kilongwe na kiseba. Kintu kyādi na matonye a musombelo wa mani masābuke nansha atyilakana, kyādi kikendwa ne kutūlwa’kyo pafula. Shi ano matonye keapwilepo ku kintu’kya nankyo i makopo mabimabi, kino kintu kyādi kisōkwa. (Lev 13:47-59) Shi ano matonye a musombelo wa mani masābuke nansha atyilakana abatambe ku lubumbu, nankyo kitobo wādi usoñanya batūle ino njibo pafula. Bādi bakonkola’ko mabwe onso adi ano makeme ne kukolola njibo yonso munda. Mabwe ne byonso byādi bikololwa byādi bikēlwa panja pa kibundi mu kifuko kya disubi. Shi ano makeme abajoka monka, ino njibo yādi itelwa bu ya disubi ne kupomonwa kadi bipomwenwe byonso bya ku njibo’ya byādi bikēlwa mu kifuko kya disubi. Pa kunena’mba njibo yadi mitūlwe pafula itelwe bu yampikwa disubi, yādi bidi inenwe kusubulwa. (Lev 14:33-57) Bantu bamo banenanga’mba ano makopo a ku bisandi ne a ku njibo yādi i mundila; inoko ketuyukile’popo bubine.
Kukola Byabupeta bya ku Mushipiditu
Myanda Mikatampe ya mu Mukanda wa Bene Levi
12:2, 5Mwanda waka kubutula kwādi kulengeja mwana-mukaji ke wa “disubi”? Bikunki bya kubutula byālongelwe mwanda wa kusambulula būmi bubwaninine. Ino, byokudi bipa bilupuka ku bubi bwa kupyana, bana basambulwilwanga būmi bwakubulwa kubwaninina, bwa bupya-mambo. Kitatyi kya ‘disubi’ kyādi kilamwa kupwa kubutulwa kwa mwana, pamo ne myanda mikwabo, kimfwa bufyame bwa mwana-mukaji ne kutamba kwa lukunwa lwa mwana-mulume, byādi bivuluja buno bubi bwa kupyana. (Levi 15:16-24; Mitōto 51:5; Loma 5:12) Misoñanya ya disubi yādi ilondwa yādi ivwanija bene Isalela amba basakilwa kitapwa kya kikūlwa kya kupūta bubi bwa bantu ne kwibalwija bubwaninine bwabo. O mwanda Bijila byādi pamo bwa ‘mufundiji utwala kudi Kidishitu.’—Ngalatea 3:24.
Le Bible Ke wa Kala’ni Nansha Wābadikile Kwisamba Myanda Kumeso kwa Kitatyi?
• Kitatyi kya kwendeja muntu kwisao. Bijila bya Leza byānenene amba mwana mwana-mulume ufwaninwe kwendejibwa kwisao shi wabwanya mafuku mwānda. (Levi 12:3) Ku bana ba lukeke, bimweka’mba miseke ya mashi ishilulanga kukoma pa kupwa kwa yenga. Mu kitatyi kyālembelwe Bible, kiñanga papo kekyaendelele kumeso, kwendeja mwana kwisao pa kupwa kwa yenga bwādi bulami buyampe.
21-27 KWEJI 12
BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA | BENE LEVI 14-15
“Kutōta Yehova Mwasakila Kulombanga Butōki”
it-1-F p. 258 mus. 1
Koya Mema
Bene Isalela bādi banenwe kyoya mema mwanda wa kwisubula mu myanda mivule. Muntu yense wādi ukoma ku misongo ya makopo ne yewa muntu wādi utenga kintu kyo-kyonso kitengelwe na muntu udi na bimusūma, kimfwa shi muntu watambwe na mema a bwana-bulume ne mwana-mukaji nandi wadi usumwa mashi ku ngitu yandi nansha wadi ku mweji ne yewa wadi usambakene na muntu wādi “wa disubi” kadi wādi unenwe koya. (Lev 14:8, 9; 15:4-27) Muntu ense wādi utenga umbidi mufwe nansha wādi utwela mu pema mwādi umbidi mufwe wādi wa disubi, wādi ufwaninwe kwisubula na koya mema. Shi muntu wapele kukōkela ino mbila wādi utyibwa’ko mu bukata bwa kipwilo mwanda wasubija kipandulwe kya Yehova. (Umb 19:20) Nanshi i kyendele’mo koya kwingidijibwe mu muneneno wa kyelekejo pa kufunkila pa butōki bwetu kudi Yehova. (Ñi 26:6; 73:13; Isa 1:16; Ezk 16:9) Koijibwa na Kinenwa kya Yehova kya bubine kyelekejibwe na mema kudi na bukomo bwa kutōkeja muntu.—Ef 5:26.
it-2-F p. 753 mus. 4
Kwenda ku Mweji
Shi mashi asūma mwana mukaji atamba mafuku mangi mu kitatyi kya kendangapo ku mweji, nansha shi muyeye’wa ubalepa kupita kitatyi kyaendanga ku mweji wādi wikala wa disubi. Mu kino kitatyi bintu byonso byaādi ulāla’po nansha byaādi ushikata’po byādi bikala bya disubi. Enka ne muntu ense wādi utenga bino bintu wādi wikala ke wa disubi. Ino shi wasubulwa ku bimusūma wādi ubala mafuku asamba-abidi kupwa waikala wampikwa disubi. Mu difuku dya mwanda mwana-mukaji’wa wādi upa kitobo tukutyikutyi tubidi nansha bibondya bya bankunda bibidi, kupwa kitobo’wa nandi wādi umupūtyila bubi na kulambula koni kamo bu kyamulambu kya bubi, koni kakwabo nako bu kyamulambu kisokwe kudi Yehova.—Lev 15:19-30.
it-2-F p. 141 mus. 3
Kifuko Kijila
Pema wa kubungakena’ko wāikele mwenda mafuku ke tempelo. Bifuko byonso byādi bibungakenwa’po, kubadila’mo kipango kya kipema ne bipango byonso bya tempelo byādi bifuko bijila. (Div 38:24; 2Bi 29:5; Bil 21:28) Bintu bibajinji byātūdilwe mu kipango byādi kisōkelo kya kulambwila’po ne kyoilo kya mukuba. Bino bintu byādi bijila. Enka bantu besubule mungya bijila bobādi babwanya kutwela mu kipango kya kipema. Ne mu bipango bya tempelo namo, mo monka kemwādipo mutwela muntu musubile. Kimfwa mwana-mukaji udi mu disubi kādipo ubwanya kutenga kintu kyo-kyonso kijila nansha kutwela mu kifuko kijila. (Lev 12:2-4) Mobimwekela, ku bene Isalela kwikala mu ngikadilo ya disubi dya nyeke kyādi i kintu kisubija kipema. (Lev 15:31) Boba bādi baleta byamulambu byabo bya kwisubula ku makopo, bādi bebiletela’nka ku kibelo kya kipango. (Lev 14:11) I kutupu muntu nansha umo wa disubi wādi udya ku kitapwa kya kipwano ekale ku kipema nansha ku tempelo, wādi wikala mūmi.—Lev 7:20, 21.
Kukola bya Bupeta bya ku Mushipiditu
it-2-F p. 453 mus. 5
Kutwi
Pa kushimikwa kwa butobo mu Isalela, Mosesa wāsoñanibwe kutapa mukōko mulume ne kusela mashi kushinga’o Alone ne bandi bana bana-balume ku kanzele ka ku kutwi kwa lundyo ne ku kyala kya ku kuboko kwa lundyo ne pa dina dya ku mukumo dya kulu kwa lundyo. Kino kyādi kilombola’mba, byobateja, mingilo yobengila ne muswelo obeendeja byādi bifwaninwe kwikala na lupusa pa bintu byo bādi balonga. (Lev 8:22-24) Mo monka ne mu mwanda utala kusubulwa ku makopo na’o, bijila byānenene amba kitobo unenwe kusela mashi ne māni a mukōko mulume wa kwela bu kyakwela kya kujilula ashinge’o ku kanzele ka ku kutwi kwa lundyo kwa wa makopo’wa. (Lev 14:14, 17, 25, 28) Kino kyādi kilongwa ne ku umpika wasaka kwingidila nyeke mfumwandi. Uno umpika wādi uselelwa ku kibelo, penepa mfumwandi wamutubula kutwi na mutubulo. Kino kiyukeno kya lonso kya kutubulwa kutwi, kyādi kilombola mutyima wādi na umpika wa kukōkela nyeke mfumwandi.—Div 21:5, 6.
g 1/06, kapango p. 14
Mundila—Mulunda Kadi Walwana
MUNDILA MU KITATYI KYĀLEMBELWE BIBLE
Bible utela “misongo ya makopo ku njibo,” ko kunena’mba ku lubumbu. (Bene Levi 14:34-48) Ino misongo yādi itwa ne bu “makopo mabimabi” banenanga’mba yādi i mundila, inoko ketudi’popo na bubine. Nansha bikale muswelo’ka, bijila bya Leza byādi bisoñanya mwine njibo akonkole mabwe onso adi na misongo, kukolola munda mwa njibo ku lubumbu, kutambija mabwe onso’a ne bintu byonso bikolwelwe ne kukebyela panja pa kibundi mu “kifuko kya disubi.” Ino shi misongo’ya i bajoka, ino njibo yādi ikala ya disubi, yātūtwa ne kukela byonso bitūtyilwe. Buno bulombodi bonso bwāletele Yehova bwādi bulombola’mba usenswe bantu bandi bininge kadi utele mutyima ku bukomo bwabo bwa ngitu.
28 KWEJI 12–3 KWEJI 1
BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA | BENE LEVI 16-17
“Difuku dya Kupūta Bubi ne Abe”
Ñeni Yotubwanya Kuboila ku Mukanda wa Bene Levi
Tanga Bene Levi 16:12, 13. Mona’po mu ñeni mulongekela bintu mu Difuku dya Kupūta Bubi: Kitobo mukatampe watwela mu kipema. Uno i musunsa mubajinji mu misunsa isatu yafwaninwe kutwela mu Kijila Nakampata mu dino difuku. Ukwete ku kuboko kumo kintu kidi’mo ensense ya luvumba luyampe, ku kuboko kukwabo nako ukwete’ko kininga kya olo kiyule makala a mudilo. Waimana kumeso a mpashila idi pa kibelo kya Kijila Nakampata. Na bulēme bonso, watwela mu Kijila Nakampata, waimana ku meso a sanduku wa kipwano. Wimene mu muswelo wa kyelekejo ku meso a Yehova Leza! Ebiya kitobo wapungulwila senene ensense ijila pa makala a mudilo, pene’pa mu kyumba mubayula luvumba luyampe. Kupwa usa kutwela monka mu Kijila Nakampata na mashi a byamulambu bya bubi. Yuka’mba kumeso kwa kulambula mashi a byamulambu bya bubi, usōkanga bidi ensense.
Ñeni Yotubwanya Kuboila ku Mukanda wa Bene Levi
Le i ñeni’ka yotubwanya kuboila ku ensense yādi ingidijibwa mu Difuku dya Kupūta Bubi? Bible ulombola’mba milombelo mitabijibwe ya batōtyi ba Yehova ba kikōkeji idi pamo bwa ensense. (Ñim. 141:2; Kus. 5:8) Vuluka’mba kitobo mukatampe wādi wenda na bulēme bukatampe na ino ensense ku meso a Yehova. Mu muswelo umo onka, potufwena Yehova mu milombelo, tumulombanga na bulēme bukatampe. Tumwakaminwe. Tufwijanga’ko bininge Umpangi wa diulu ne ntanda pa kwitupa mukenga wa kumufwena ne kupwana nandi pamo bwa mwana na shandi. (Yak. 4:8) Witabije twikale balunda nandi! (Ñim. 25:14) Tusangedile dino dyese, o mwanda ketusakengapo kumufītyija mutyima.
Ñeni Yotubwanya Kuboila ku Mukanda wa Bene Levi
Vuluka’mba kitobo mukatampe wādi usōka ensense kumeso kwa kulambula bitapwa. Pa kino, wādi bidi ukimba kuyuka shi i mwitabijibwe na Leza kitatyi kyalambula bitapwa. Le i ñeni’ka yotuboila’ko? Yesu paādi pano pa ntanda, wālongele kintu kya mvubu—kintu kya mvubu mikatampe kupita kupandija bantu—kumeso kwa kulambula būmi bwandi bu kitapwa. Le i kintu’ka? Pa kulama bululame bwandi ne lulamato, Yesu wāteakenye dishinda mwanda wa Yehova etabije kitapwa kyandi. Mu uno muswelo, Yesu wālombwele amba i biyampe kulonga bintu musakila Yehova. Yesu wābingije bubikadi bwa Shandi ne kulombola’mba muludikilo wa Leza i moloke.
Kukola bya Bupeta bya ku Mushipiditu
it-1-F p. 242 mus. 3
Azazele
Pamo na mwāshintulwidile’kyo Polo, kwela kwāelele Yesu būmi bwandi bwa bu muntu mubwaninine bu kitapwa pa mwanda wa bubi bwa muzo wa muntu, i kupite mashi a bañombe ne a bambuji. (Bah 10:4, 11, 12) Wāingile mwingilo wa bu “Azazele,” ‘wāsela mbá yetu,’ ‘wāsabakanibwa pa mwanda wa kujilula kwetu.’ (Isa 53:4, 5; Mat 8:17; 1Pe 2:24) Wāselele bubi bwa boba bonso balombola lwitabijo mu kitapwa kyandi. Ko kunena’mba ukafikidija kitungo kya Leza kya kutalula bubi bonso bupyene bantu kudi Adama, kadi kebukavulukwapo. Mbuji wa Azazele wādi welekeja kitapwa kya Yesu Kidishitu mu ino miswelo yonso’i.
Kine Kyotufwaninwe Kwikadila Bajila
Tanga Levi 17:10. Yehova wāsoñenye bene Isalela kuleka kudya “mashi, shi a muswelo ka, shi a muswelo ka.” Kwilama ku mashi—a banyama nansha a bantu—i musoñanya utala ne bene Kidishitu. (Bil. 15:28, 29) Twimvwananga moyo wa ‘kuminijibwa mpala’ ya Leza ne wa kufundulwa mu kipwilo kyandi. Tumusenswe ne tusakanga kumukōkela. Nansha ke mu ngikadilo mikomo mwine, tupelanga kuponena mu milombelo ya boba kebayukilepo Yehova ne kebaswilepo kumukōkela. Eyo, tuyukile amba bantu baketufulula potupela mashi, nansha nankyo batwe tutongele kukōkela Leza. (Yude 17, 18) Le i mumweno’ka wa pa uno mwanda uketukwasha ‘tutūkanye’ na kupela kudya mashi nansha kwelwa’o mu ngitu?—Kup. 12:23.