BIPANGUJO BYA BANKASAMPE

Le Kutumba pa Malezo a Mīsambo Kudi na Kamweno?

Nkasampe umo witwa bu Elaine unena’mba: “Ponadi mona bakwetu ba ku masomo na bantu tutwa na tutwa pa malezo a mīsambo, nadi nena’mba, ‘Yoo!—abo i batumbe!’ Na bubine, nadi nebevwanina’ko kamukao.”

Le nobe kodi mwiivwane namino? Shi i amo, kino kishinte kisa kukukwasha uleke kukimba kutumba pa malezo a mīsambo.

Le i byaka’ka bidi’mo?

Bible unena mu Nkindi 22:1 amba, “dijina diyampe difwaninwe kutongwa kupita’ko bupeta bukatampe.” Nanshi ke bibipo kusaka kuyukana bu muntu muyampe—nansha kusaka bantu bakusanswe.

Inoko kitatyi kimo, mutyima wa kusaka bantu bakutōkelwe mutyima kubwanya kwalamuka ke kusaka kutumba. Le kusaka kutumba kudi na kyaka? Onya, wa myaka 16, witabija’mba kudi na kyaka. Unena’mba:

“Nadi mona bantu balonga bintu byampikwa kwendela’mo—pamo bwa kukila pa etaje ku masomo ne kuponena munshi—mwanda’tu wa kutumba.”

Pa mwanda wa kutumba ku bakwabo, bantu bamo bekwatanga tumavideo twampikwa kwendela’mo, betutūla pa malezo a mīsambo. Kimfwa, bankasampe bavule ba myaka dikumi ne kupita, batūdile mavideo ebalombola badya bifula—kulula bintu bibwanya kwipayañana—kintu kekifwaninwepo kulonga muntu nansha umo!

Bible unena’mba: “Kemukilongai mwanda [na] . . . kusaka kwimwekeja.”—Bene Fidipai 2:3, Myanda Miyampe.

Langulukila pa kino:

Le kutumba pa malezo a mīsambo kudi na kamweno’ka kodi?
Le ubwanya kutūla bukomo bobe bwa ngitu ne būmi bobe mu kyaka mwanda’tu wa bantu bakutale ne kukusangela?

Binena bakwenu

“Ntumbo ikalanga ke kyaka kitatyi kikimba bantu kulonga kintu kyo-kyonso mwanda’tu wa kutumba. Balañanga’mba shi banene, bavwale, ne kwiendeja mu muswelo kampanda—nansha ke pa Entelenete—nabya bakatumba. Ukealakanya shi ulonge kintu kyoyukile amba i kibi mwanda’tu wa kutumba.”—Leianna.

“Kumweka bu mutumbe”

Pa kutumba, kebilombepo enka kutūla būmi mu kyaka. Erica wa myaka 22, ulombola manwa engidijanga bantu bamo mwanda wa kutumba. Unena’mba:

“Bantu bamo batūlanga pa malezo a mīsambo mafoto mavule alombola’mba, badi na balunda bavule bobapityijanga nabo kitatyi. Kino kilengejanga bantu bebamone amba i batumbe.”

Cara wa myaka 15 unena’mba, byobasaka bantu bebamone amba i batumbe, bantu bamo batūlanga pa malezo a mīsambo bintu bya bubela. Unena‘mba:

“Nadi mona bantu baneñenya mafoto mwanda wa bamweke amba badi ku fetyi, abo papo ku njibo kobekwatyīle’o.”

Matthew wa myaka 22, ulombola byaalongele amba:

“Nadi ntūla’po mafoto, ne kwialonga amweke bu bakwatyīle’o pa Lūlu lwa Everest, ami papo kashā nkyafikile mu Azia!”

Bible unena’mba: ‘Tusakanga kwiendeja kwampikwa budimbidimbi mu byonso.’—Bahebelu 13:18.

Langulukila pa kino:

Shi wingidijanga malezo a mīsambo, le utūlanga’po bintu bya bubela mwanda wa kutumba?
Mafoto ne bilembwa byotūlanga’po bilombolanga mwine moikadile ne nkulupilo yobe?

Binena bakwenu

“Bantu bamo baloñanga bukomo bwabo bonso mwanda’tu wa bantu batūle kayukeno kalombola amba, i basangēle bintu byatūdile pa Entelenete. Ino le, ukimba kuyukana—bu wa muneneno ne muvwadilo wambulwa kwendela’mo nansha kulombola bintu byodi nabyo? Nansha le ukimba kuyukana mwanda wa ngikadila yobe miyampe ne muswelo okwasha bakwenu? Kukimba kuswibwa kukakukwasha wiivwane senene, inoko kufwaninwe kwikala pa bubinga bwendele’mo.”—Hannah.

Le kwikala na bantu bakutala pa malezo a mīsambo nansha basangela byotūla’po kudi na kamweno?

Bantu bavule balañanga’mba, pa kutumba pa Entelenete bilomba kwikala’po na bantu bavule batala byotūla’po, ne na tuyukeno tuvule twa bantu bebisangela. Matthew, otwatelanga kala, witabija uno mulangwe. Unena’mba:

“Nadi ngipangula bantu amba, ‘I bantu banga belungile nobe pa Entelenete?’ nansha amba, ‘Le i tuyukeno tunga tokodi mutambule twa bantu basangela byotulanga’po?’ Pa kuvudija kibalwa kya bantu batala byontūla pa Entelenete, nadi nshilula na kwilunga nabo ku byobatūla, na kukulupila’mba nabo bakelunga nami ku byontūla’po. Nadi kengabila bininge kutumba, malezo a mīsambo o anengeje ntamije uno mutyima.”

Kifwatulo: 1. Nkasampe umo mwana-mukaji utala umungamunga mwanda wa buvule bwa tuyukeno twa bantu basangela byatūdile pa lezo ya mīsambo. 2. Uno nkasampe umo yenka, udya byakudya bitobala mu nsani. 3. Pano wikwete munda, mwanda waivwana nyengu. — Kutumba pa Entelenete kudi pamo bwa byakudya bipēla—bibwanya kukusangaja mu kakitatyi’tu katyetye, inoko kebibwanyapo kukwikutyija

Maria wa myaka 25, wamwene amba, bantu bamo bemonanga bu ba mvubu shi bantu bavule abelunga nabo, nansha’mba abatambula tuyukeno tuvule twa kusangela byobatūla pa malezo a mīsambo. Unena’mba:

“Shi nkasampe mwana-mukaji watūla foto yandi pa lezo ya mīsambo, ino bantu bavule kebatūdile’popo kayukeno kalombola’mba abeisangela, ubwanya kufula ku kwimona bu mubi mpala. Bine kuno i kwiongola, inoko bantu bavule shi abatanwa mu ino ngikadilo, bemonanga enka namino. Mu uno muswelo, besanshijanga abo bene.”

Bible unena’mba: “Ketwakikalai ba kwisakila, tukolomona kwitāka batwe bene na bene, ne kwiabilaabila batwe bene na bene.”—Bene Ngalatea 5:26.

Langulukila pa kino:

Shi wingidijanga malezo a mīsambo, le wi mumone amba akulengejanga widingakanye na bantu bakwabo?
Le utanga mutyima bininge ku kibalwa kya bantu bakutala pa malezo a mīsambo na mvubu, pa kyaba kya kukimba balunda ba bine?

Binena bakwenu

“Pa kutumba pa Entelenete bilomba kwikala obasangela, kadi divule dine i kwikala pamo bwa abo. Kino kikakulengeja ute mutyima bininge ku muswelo ukumona bantu, ne kulonga bintu mwanda wa bakusangele. Kusaka bantu bakusanswe ke kubipo, inoko kusaka kutumba kubwanya kukumuna.”—Joshua.