Ba Tumoni Twa Yehova—Le Bakulupile Kika?
Ba Tumoni twa Yehova, i bebunge mu bulongolodi budiko kujokoloka ntanda yonso bwishīle bininge na malongolodi a bipwilo bikwabo byonso. Bantu betufwatakenyanga myanda yakubulwa kwendelamo; nanshi kekyēndelemopo kusaka kuyuka bubinebine butala potudi na kwipangula bantu badyumunwe kala. Shi kepano, tudi na nsangaji ya kwimuyukija nkulupilo yetu imo-imo mikatampe.
Leza, Bible ne Meshiasa
Leza udi na dijina dyandi dya pakasuku, ne ba Tumoni twa Yehova bakulupile’mba boba bamutōta, bafwaninwe kwingidija dino dijina. Leza Mwinebukomobonso, wāsapwidile Mosesa’mba dijina dyami ne “Yehova.” (Divilu 3:15; Mitoto 83:18) Mosesa, Abalahama ne bantu bakwabo bavule balwitabijo ba mu kitatyi kyakala, bādi bengidija dino dijina dya Leza. (Ngalwilo 12:8; Luta 2:4, 12) Bine, dijina Yehova, ditanwanga mu Mukanda Ukola misunsa mivule bininge. Omwanda, netu twingidijanga dijina dya Leza ne kwingila kupityila mu dijina dyandi, ka na mwādi mwikilongela bano bantu balwitabijo ba mu kitatyi kyakala.—Isaya 43:10.
Ba Tumoni twa Yehova bakulupile nabubinebine’mba Mukanda Ukola, nansha Bible, wāsonekelwe kupityila ku bukomo bwa mushipiditu wa Yehova Leza, kadi dyo dishinda dibajinji dyaingidija dyalelo mwanda wa kwisamba na bantu. Mulopwe Davida wēkilombwele’mba: “Mushipiditu wa Yehova, wesāmbile padi ami, kadi kinenwa kyandi kyādi pa ludimi lwami.” (2 Samwele 23:2) Tulondanga Bisonekwa pabwipi-pabwipi, na kwibileka bīshintulule abyo bine.
Ba Tumoni twa Yehova bakulupile’mba kipindi kitwa bu Kipwanino Kipya, kipindi kilonda kunyuma kwa Tanakh nansha Bisonekwa bya Kihebelu, nakyo kyāsonekelwe kupityila ku bukomo bwa mushipiditu. “Kipwanino Kipya,” nansha kipindi kya Mukanda Ukola kyāsonekelwe ku ngalwilo mu Kigreke, kyālembelwe na Bayuda ba mu myaka katwa imbajinji K.K. Bano bantu, bēmwenyine abo-bene kufikidila kwa bupolofeto butala padi Meshiasa bwāsonekelwe na bapolofeto Bahebelu kimfwa, Mosesa, Isaya ne Danyele. Bājingulwile’mba bupolofeto budi mu Ngalwilo 49:10, mu Isaya 52:13 kufikija ku Isaya 53:12 ne mu Danyele 9:24-27, bwāfikidile padi Yesu, mufundiji wādi utabukile bafundiji bonso ba mu kyabo kitatyi.
Omwanda ba Tumoni twa Yehova betabije Yesu bu Meshiasa, muntu umo kete wātongelwe na Leza patōkelela mwanda wa kukūla bantu mu masusu a bubi bwa Adama. Kipwano kya pa Mukanda-wabijila wa Mosesa, kyādi kisambila bininge pa kamweno ka kitapwa kya bubi. (Levi 16:6, 11, 15, 30; Umbadilo 15:22-29) Inoko, kipwanino kya Mosesa kyādi kya kitatyi kityetye kete ne kyādi kilomba kulemeka myanda imo-imo. (Divilu 19:5, 6) Mupolofeto Yelemia wēsambīle pa “kipwano kipya” kyādi kya kukaleta kulekelwa mambo kubwaninine ne kwa kuladila nyeke. (Yelemia 31:31-34) Kino “kipwano kipya,” kimanine pa kitapwa kibwaninine, kyādi kya kukapa bantu balwitabijo muswelo wa kukatwela mu Paladisa ulailwe na Leza pano pantanda.—Isaya 53:4-6, 10-12; 65:21-25.
Ba Tumoni twa Yehova, kebabalwangapo umbukata mwa Bipwilo bya Ki-kristu. Eyo, Bipwilo bya Ki-kristu byāshilwile kubwipi kwa myaka 300 kunyuma kwa lufu lwa Yesu, ne nkulupilo yabyo, i mishile bininge na byāfundije Yesu. Kimfwa, ketukulupilepo mu Busatu, lufundijo lwa Bipwilo bya Ki-kristu lunena’mba Yesu ye yenka Leza. I kutupu nansha pamo mu Bisonekwa patelelwe luno lufundijo lupunikija Leza. (Kupituluka 6:4; Mako 12:29; Yoano 14:28) Ketwingidijangapo musalaba bu kayukeno, kadi ketwingidijangapo bankishi mu butōtyi bwetu. Bino byonso i bikandijibwe mu Bible.—Divilu 20:3-5; 1 Yoano 5:21.
Bulopwe bwa Leza
Bulopwe bwa Leza o mutwe wa mwanda mukatampe wisambilapo Mukanda Ukola onso mutuntulu. Mupolofeto Danyele wisambila padi Meshiasa’mba: “Kwamupebwa bufumu, ne ntumbo, ne bulopwe amba bantu bonsololo, ne mizo ne ndimi, bakamwingidile; bufumu bwandi i bufumu bwa kuladilamo nyeke, kebukapitepo, ne bulopwe bwandi i bwa mpikwa kukonakanibwa.” (Danyele 7:13, 14) Ba Tumoni twa Yehova bakulupile’mba Bulopwe bwa Leza buludikwa na Meshiasa, i umbikalo wabine kadi’mba poukashilula kubikala, ukajokejanga ndoe yabinebine pano pantanda.—Isaya 9:6, 7; Mitoto 46:8, 9; 72:7.
Bisonekwa bilombolanga’mba kibikelo kya buno bulopwe i kokwa kūlu, kadi Meshiasa musanguke ushikete ku lundyo lwa Leza, ye aye Muludiki wabo. (Mitoto 110:1, 2) Ba Tumoni twa Yehova bakulupile’mba kumfulo tununu ne tununu twa bantu bakatambulanga būmi bwanyeke pano pantanda munshi mwa buludiki bwa umbikalo wa Meshiasa. Omwanda tukulupile na mutyima onso’mba ino nshi keikonakanibwangapo nansha dimo, kadi amba uno mulao wa mu Bible ukafikidilanga nabubinebine: “Boloke bakapyananga ntanda, ne kwikala monka nyeke.”—Mitoto 37:29.
Ino lelo Bulopwe bwa Leza bukayanga muswelo’ka? Bible witulombola’mba pakaya Bulopwe bwandi, Leza aye mwine ukekujanga mu myanda ya pano pantanda: “Leza wa mūlu ukemika bulopwe kebukonakanibwapo nansha patyetye. Bukatyumuna bipindibipindi ne kukubija malopwe ano’a onsololo, kadi bukemananga nyeke.”—Danyele 2:44.
Bulopwe bwa Leza, bukayanga kitatyi’ka? Kukwatañana na bupolofeto bwa mu Bible bwenda bufikidila mu kino kyetu kitatyi, ba Tumoni twa Yehova bakulupile’mba bukayanga mu luno lwetu lukongo. Mu Bisonekwa bya Kigreke mudi bupolofeto buvule bwātobele butobo kamo ne kamo butala pa tuyukeno twa “mafuku a kumfulo” a ino ngikadilo ya bintu. Tukulomba ubandaule’mo bupolofeto bumo-bumo, pamo na busonekelwe mu Mateo 24:3-14, mu Luka 21:7-13, 25-32 ne mu 2 Temote 3:1-5.
Byotusenswe Yehova Leza wetu na mutyima wetu onso, na muya wetu onso, na ñeni yetu yonso, ne na bukomo bwetu bonso, ne byotusenswe balunda netu pamo na motwisanshilwe batwe bene; ketudipo na kwisañuna kwa pamwanda wa muzo, lukoba, nansha kwa pamwanda wa mwikadilo wetu wa umbūmi. (Levi 19:18; Kupituluka 6:4, 5; Mako 12:30, 31) Tuyūkene bininge pamwanda wa buswe bwetu bwitupwenye na banabetu ba kumushipiditu kujokoloka ntanda yonso. Kino i kikwatañane na bupolofeto butala pa “mafuku a kumfulo” bwātobelwe’mba bantu ba mizo yonso, bakatōtanga Leza umbumo ne ‘kebakefundepo kadi bulwi nansha dimo.’ (Isaya 2:2-4; Zefenia 3:9; Yoano 13:35) Ketwikujangapo mu myanda ya politike nansha ikale ya muzo’ka. Tukulupile’mba kutōta Leza mu muswelo mulumbuluke kishintulula kwepuka mwiendelejo onso wa byabulongelonge, kwelamo ne bubela, bwivi, busekese, makoji, bulalañanyi bwa kilume na kilume nansha kikaji na kikaji, kwingidija mashi mu muswelo umbi, kutōta bankishi ne bilongwa bikwabo bipelejibwe mu Bisonekwa.—Divilu 20:3-5, 13-17; Levi 17:10; 20:13; Mitoto 15:1-5; 1 Kodinda 6:9-11.
Kikulupiji Kitala pa Mafuku a Kumeso
Ba Tumoni twa Yehova bakulupile’mba būmi kebwimaninepo enka pa kubutulwa, kwikala umbūmi mafuku matyetye, kupwa ke lufu na mokikadile dyalelo mu ino ngikadilo ya bintu. Tukulupile nabubinebine’mba kukekalanga būmi bulumbuluke mu mafuku akaya kumeso mu Bulopwe bwa Leza, kutentekelapo ne kusangulwa kwa bafu. Tukulupile pamo’nka na mwikifundijija Bible’mba shi muntu wafu, kakidikopo nansha dimo. (Mitoto 146:3, 4; Musapudi 9:5; Ezekyele 18:4) Bible kafundijangapo’mba muya keufungapo, nansha’mba shi muntu wafu wikalanga ubutulwa kupya kupityila mu kintu kikwabo. Ino, būmi bwa bafu bwa mafuku akaya kumeso, bwimanine pa muswelo ukebavuluka Leza kupityila ku lusangukilo.—Isaya 25:8; Danyele 12:1, 2, 13.
Inoko, ba Tumoni twa Yehova bakulupile’mba bantu bavule badi na būmi dyalelo, bakapandanga kitatyi kikonakanya Bulopwe bwa Leza maludiki onso adiko dyalelo. Pamo’nka na mwāpandile Noa ne kisaka kyandi kitatyi kya dilobe, bano bantu bakapanda bakekalanga na būmi bwa nsangaji pantanda ikekala ke misubulwe. (Isaya 11:1-9; 65:17; Mateo 24:36-39) Boba basaka kukapanda kumfulo ya ntanda, bafwaninwe kubwanya bisakibwa bitungilwe na Yehova, ke-pantu Bible unena’mba: “Babuluji bakekalanga mu ntanda’ya, kadi babwaninine bakekadidilanga monka.”—Nkindi 2:20-22; Mitoto 37:9-11, 29.
Eyo, kebibwanikapo kwisambila pa nkulupilo yonso ya ba Tumoni twa Yehova pa kano kakanda, ino tubakulombe wisambe na ba Tumoni twa Yehova ba pabwipi na poshikete, bakulombwele’ko myanda mikwabo.