Buswe bunekenyanga mukao wakubulwa kwendelamo
“Buswe kebwikalangapo na mukao.”—1 KODINDA 13:4, NW.
BUSWE i kiyukeno kya kuyukila’po bwine-kristu bwabine. Yesu Kristu wānene’mba: “Po ponka po bakemuyūkila bu-bāna-bami-babwanga ponka pa kwisanswa mo mwikadile bānwe bene.” (Yoano 13:35) Mutumibwa Polo wāpelwe bukomo bwa mushipiditu mwanda wa kushintulula lupusa lwingidija buswe mu kipwano kya mukristu na bakwabo. Mu myanda mikwabo yāsonekele, wānene’mba: “Buswe kebwikalangapo na mukao.”—1 Kodinda 13:4, NW.
2 Pādi Polo usoneka bino binenwa, wādi wisambila pa mukao wakubulwa kwendelamo. Shi kekyādipo uno muswelo, longa kāsapwidilepo kino kipwilo kimo kyonka amba: “Mwanda ami ngidi ne mukao kudi bānwe, nao i wa kwa Leza.” (2 Kodinda 11:2) Wandi “mukao wa kwa Leza” wāakijibwe pamwanda wa bantu bādi bengidija lupusa loneke mu kipwilo. Kino kyātonwene Polo asonekele bakristu ba mu Kodinda mukanda wabubidi wa ku bukomo bwa mushipiditu mudi madingi mavule a buswe.—2 Kodinda 11:3-5.
Mukao Umbukata mwa Bakristu
3 Mu mukanda wandi umbajinji kudi bene Kodinda, Polo wādi ufwaninwe kupwija mwanda wādi ukambakanya bano bakristu bapya pamwanda utala kumvwañana bamo ne bakwabo. Bādi batumbija bantu bamo-bamo, ‘bānya bantu bamo kupita bakwabo.’ Kino kyāletele kukalañana mu kipwilo, ne bādi bekalañanya’mba: “Ne wa Polo; au nandi’mba: Ne wa Apolosa; ungi nandi’mba: Ne wa Kefasa.” (1 Kodinda 1:12; 4:6) Byāadi uludikwa na mushipiditu sandu, mutumibwa Polo wāyukile nsulo ya uno mwanda. Bene Kodinda bādi balonga myanda na ñeni bu bantu ba kungitu, ino keyādipo ñeni ya ‘bantu ba kumushipiditu.’ Omwanda Polo wāsonekele’mba: “Mukidi ba ku bu-ngitu monka, lelo byo mukidi ne kilokoloko, ne lupata umbukata mwenu, kemudipo ba ku bu-ngitu, ne kunangila mu muswelo wa bu-muntu, a?”—1 Kodinda 3:1-3.
4 Polo wākweshe bene Kodinda bekale kuyuka’mba muntu ne muntu pa kipwilo udi na manwa ne bukomo bwishile na bwa mukwabo. Wāipangwile’mba: “I anyi wakuzunzula? Lelo kyodi nakyo kyo kupelwepo’ki i kika le? Shi wapelwe’kyo, le penepa i kika kyo witatwila na abe kapelwe’kyo?” (1 Kodinda 4:7, MB) Mu 1 Kodinda shapita 12, Polo ushintulula’mba boba bonso bādi mu kipwilo bādi pamo bwa bipindi bishileshile bya ku ngitu ya muntu, kimfwa kuboko, dīso, ne kutwi. Wālombwele’mba Leza wāteakenye bipindi bishileshile bya ku ngitu mwanda wa bikale kwikwasha bimo ne bikwabo. Polo wāsonekele monka’mba: “Shi kimo kyakungitu kimone malwa, nabya byonsololo bibamone malwa pamo na akyo.” (1 Kodinda 12:26) Bengidi bonso ba Leza dyalelo bafwaninwe kwingidija uno musoñanya mu kipwano kyabo bamo ne bakwabo. Pakyaba kya kumvwanina mukwetu mukao pamwanda wa kiselwa kyandi nansha mwingilo waingidila Leza, tufwaninwe kusangala pamo nandi.
5 Bine, kino kipēla kunena ino i kikomo kulonga. Yakoba musoneki wa Bible, wituvuluja’mba: ‘Mushipiditu wa lwīso’ udi na muntu yense ubutwidilwe mu bubi. (Yakoba 4:5) Lufu lubajinji lwa muntu lwāfikidile pamwanda wa Kena wāpele dishinda ku mukao wakubulwa kwendelamo. Bene Fidishitia bāsuswile Isake mwanda bādi na lwīso pamwanda wa bupeta bwandi bwādi bwenda buvudilako. Letyela wāivwanine mwanabo mukao mwanda wādi ubutula bāna. Bana ba Yakoba bāivwanine nkasabo Yosefa mukao mwanda wādi muswedibwe. Kimweka bu Midiamu wāivwanine bukwe wandi mukao mwanda wādi wakubulwa mwine Isalela. Kola, Datani, ne Abilama bākutyile Mosesa ne Alone kitumba mwanda bādi bebomvwanina lwīso. Mulopwe Solo wāivwanine Davida mukao pamwanda wa bushindañani bwandi. Ketukatulumukapo pa kuyuka’mba mukao o wālengeje monka kwipatanya umbukata mwa bana-babwanga ba Yesu bekale kitatyi ne kitatyi kukimba kuyuka i ani wādi mukatampe umbukata mwabo. Mwanda mwine i wa’mba kekudipo muntu wakubulwa kubwaninina nansha umo wakubulwa ‘mushipiditu wa lwīso’ wa bupyamambo.—Ngalwilo 4:4-8; 26:14; 30:1; 37:11; Umbadilo 12:1, 2; 16:1-3; Mitōto 106:16; 1 Samwele 18:7-9; Mateo 20:21, 24; Mako 9:33, 34; Luka 22:24.
Mu Kipwilo
6 Bakristu bonso basakilwa kudyumuka kutyina’mba bakekala na lwīso ne mukao umbi. Tubadilamo ne bitango bya bakulumpe batongelwe mwanda wa kukwatakanya bipwilo bya bantu ba Leza. Shi mukulumpe kampanda udi na mutyima wa kwityepeja, kakatompapo kukanina kwimwekeja bu utabukile bakwabo. Ku mutamba mukwabo, shi mukulumpe kansangwa udi na manwa atulumukwa, kimfwa, uyukene bu muntu uyukile kulongolola myanda nansha’mba i muneni mukatampe, bakwabo bakasangala pamwanda wa kino, ne bakekimona bu dyese pa kipwilo. (Loma 12:15, 16) Padi tutu kampanda wendelela kumeso mu muswelo mulumbuluke, ulombola bukamoni amba wingidija bipa bya mushipiditu wa Leza mu būmi bwandi. Mu kubandaula ngikadila yandi milumbuluke, bakulumpe bafwaninwe kutadija kutyina’mba bakabaija tubilubo tutyetutye mwanda wa bamone buluji bwa kupela kumupa kiselwa kya bu mwingidi wa mingilo nansha kya bu mukulumpe. Kino kikalombola kubulwa buswe ne kubulwa milangwe milumbuluke.
7 Shi muntu kampanda wapebwa kiselwa kya kiteokratike nansha madyese makwabo a mu mwingilo, bana betu pa kipwilo bafwaninwe kutadija kutyina’mba bakekala na lwīso. Kimfwa, kaka umo mukristu udi na manwa ukokeja kwingidijibwa kitatyi ne kitatyi pa kipwilo mwanda wa kulonga byakumwenako ku kupwila kwa bwine-kristu. Kino kikokeja kulangula mukao ku bakaka bakwabo. Padi mwanda wa muswelo umo owāikeleko pabukata bwa Eodia ne Shintake ba mu kipwilo kya mu Fidipai. Bana bakaji ba mu kino kyetu kitatyi badi na milangwe ya uno muswelo basakilwa kupebwa bukwashi na bakulumpe mwanda wa bekale na kwityepeja, bekale na “mutyima umo mudi Mfumwetu.”—Fidipai 2:2, 3; 4:2, 3.
8 Padi mukristu kansangwa uyukile bilubo byakala byālongele mwanabo upelwe madyese a mu mwingilo pa kipwilo. (Yakoba 3:2) Pamwanda wa mukao, ukokeja kusaka kuyukija bakwabo uno mwanda ne kupatanya pamwanda wa mwingilo uvuija uno mwanabo pa kipwilo. Kino kekikwatañenepo na buswe, mwanda abo “bupūta milwi ne milwi ya [bubi, NW].” (1 Petelo 4:8) Misambo ya mukao ikokeja kuvutakanya ndoe pa kipwilo. Mwana-bwanga Yakoba wāletele kino kidyumu amba: “Shi mwikale ne mukao ulula bululu ne kwitolola mu mityima yenu, nabya kemukītumbijai ne kubepela [bubinebine, NW]. Kadi īno ñeni īno’ī, keīdipo mitūke mūlu, mhm, i ya panopanshi, ya bunyema, ne ya budemona.”—Yakoba 3:14, 15.
Mu Kyenu Kisaka
9 Busongi buvule bonekanga pamwanda wa mukao wakubulwa kwendelamo. Kubulwa kukulupila mwikadi nobe mu busongi i kubulwa buswe. (1 Kodinda 13:7) Ku mutamba mukwabo, mwikadi netu ukokeja kubulwa kuta mutyima ku milangwe ya mukao imulangila mukwabo. Kimfwa, mukaji ukokeja kwivwana mukao mwanda wandi mulume uta mutyima ku mwana-mukaji mukwabo. Padi mulume ukokeja kwikala na mukao pamwanda wa kitatyi kilampe kipityija wandi mukaji mu kukwasha wandi wamusuku. Pamwanda wa ino milangwe ifityija mutyima, ba mulume ne mukaji bakokeja kuleka kwineneja ne kubulwa kwisangela mu muswelo ukokeja kukomeja mwanda. Ino, mwikadi wivwana mukao ufwaninwe kulombola milangwe yandi pakubulwa budimbidimbi. Ebiya, mwikadi nandi ufwaninwe kwivwanija ne kupa mukwabo kikulupiji amba umusenswe. (Efisesa 5:28, 29) Abo bonso babidi bafwaninwe kwiepuja ku milangwe ilangula mukao na kwepuka ngikadila ikokeja kwiulangula. Kitatyi kimo-kimo, mukristu wimanine kipwilo padi ufwaninwe kukwasha wandi mukaji ekale kwivwanija’mba, utanga mutyima ku bakaka pa kipwilo mu muswelo mwendelemo na kwibeja kukatampe mwanda wa kuvuija kiselwa kyandi kya bu muledi wa luombe lwa Leza. (Isaya 32:2) Bine, mukulumpe ufwaninwe kutadija kutyina’mba kakilangulai mukao pamwanda wa ngikadila kampanda yakubulwa kwendelamo. Kino kilomba kwibeja, ne ufwaninwe kubandaula shi witudilangako kitatyi kilampe mwanda wa kukankamika kipwano mu busongi bwandi.—1 Temote 3:5; 5:1, 2.
10 Bambutwile nabo bafwaninwe kukwasha babo bana bajingulule buluji bwa mukao wakubulwa kwendelamo. Pavule, bana bekalanga betuka mutonko kufika ne pobakomana. Nakampata, mukao yo nsulo ya bino byonso. Bisakibwa bya bāna bikalanga bishīle ku mwana ne mwana, omwanda bana kebafwaninwepo kumonwa muswelo umo. Pakwabo kadi, bana basakanga kuyukijibwa’mba mwana ne mwana umbukata mwabo udi na ngikadila milumbuluke ne ngikadila imbi. Shi mwana kampanda ukankamikwanga nyeke amba alonge mulongela bana bakwabo, padi kino kikokeja kutamija lwīso ku uno mwana ne mitatulo ku mwana mukwabo. Omwanda nanshi, bambutwile bafwaninwe kukankamika babo bana benzankanye kwendelela kumeso kwabo na bimfwa bidi mu Kinenwa kya Leza, ino ke kiyampepo kwitāka na bakwabo. Bible unena’mba: “Ketukīkalapo ba ntumbo ya bitubitupu, ya kwikolomona bātwe bene, ne ya [kwiabila] bātwe bene na bene, mhm.” Inoko, “bantu bonso, ku muntu, ku muntu, batompe wa mīngilo yandi, wa mīngilo yandi, nankyo bakamona mwakwitendelela shabo, wa kwandi, wa kwandi aye mwine, ke kwa ku mukwabo[po], mhm.” (Ngalatea 5:26; 6:4) Kupitako nakampata, bambutwile bakristu basakilwa kukwasha babo bana kupityila ku kifundwa kya Bible kya kitatyi ne kitatyi, na kuningila pa bimfwa bilumbuluke ne bimfwa bibi bidi mu Kinenwa kya Leza.—2 Temote 3:15.
Bimfwa Bilombola Muswelo wa Kunekenya Mukao
11 Kwishīla na balupusa babukalabale ba ino ntanda, “Mosesa wadi muntu mukōkele’tu utabukile bantu bonsololo baikele panopanshi kikōkeji.” (Umbadilo 12:3) Pālemenenwe Mosesa na mwingilo wa kuludika muzo wa Isalela kasuku kandi, Yehova wāpele mushipiditu Wandi kudi bene Isalela bakwabo 70, wēbapa bukomo bakwasheko Mosesa. Bantu babidi mu bano bantu pobādi kebengila bu bapolofeto, Yoshua wālangile’mba kino kilongwa kyātyepeje lupusa lwa Mosesa lwa buludiki. Yoshua wāsakile kukankaja bano bantu, ino Mosesa wālangulukile nandi na kwityepeja konso’mba: “Lelo ukwatyilwa mukao padi ami’ni? Nswele bidi na’mba bantu bonsololo ba Yehova bekale bapolofeto, kabidi na’mba Yehova shi uswele atule mushipiditu wandi ko badi.” (Umbadilo 11:29) Eyo, Mosesa wādi usangala kitatyi kyādi kipebwa bakwabo madyese a mu mwingilo. Kādipo wibakwatyila mukao na kusaka ntumbo ya aye mwine.
12 Kimfwa kilumbuluke kilombola’mba buswe bunekenyanga milangwe ya mukao wakubulwa kwendelamo kyālombwelwe na Yonafane, mwana Solo, Mulopwe wa Isalela. Yonafane wādi wabubidi mu mulongo wa bantu bādi bafwaninwe kupyana kipona kya shandi, ino Yehova wātongele Davida, mwana Yese, amba ye mulopwe ukalondakena’po. Bantu bavule shi i abo bādi pa kyaba kya Yonafane longa bāivwanine Davida mukao, ne kumumona bu kinkwa nabo. Inoko, buswe bwādi na Yonafane kudi Davida bwamukweshe aleke kutādilwa na mulangwe wa uno muswelo. Pāivwene’mba Yonafane wafu, Davida wānene’mba: “Ngidi ne tusuwa pōdi, mwanetu Yonafane; wadi muyampe senene she-e ko nadi; [buswe, NW] [b]obe kudi ami [b]wadi [b]wa kwana’tu, kupita [buswe] [b]wa bana-bakaji.”—2 Samwele 1:26.
Bimfwa Bitulumukwa Nakampata
13 Yehova Leza i kimfwa kitulumukwa bininge kya muntu unekenye mukao wa muswelo onso wakubulwa kwendelamo. Uyukile kulama milangwe yandi mu muswelo mubwaninine. Kilongwa kyo-kyonso kyabukomo kilombola mukao wa Leza kikwatañene nyeke na buswe, boloke, ne na tunangu twandi.—Isaya 42:13, 14.
14 Kimfwa kyabubidi kitulumukwa kya muntu wānekenye mukao i kya Mwana wa Leza muswedibwe, Yesu Kristu. ‘Nansha byādi Yesu mu kimfwa kya Leza, ino kātelepo mutyima nansha dimo ku kwidingakanya na Leza bu kintu kya kusompola, mhm.’ (Fidipai 2:6) I kwishīla kukatampe kashaa na ngikadila yālombwele mwikeulu wa kilokoloko waikala ke Satana Dyabola! Pamo’nka bwa “mulopwe wa Babiloni,” Satana wādi usaka ‘kwenzankana na Mwine Mukatakata Mwine,’ pamwanda wa mukao wadi nao welenga aye mwine ke leza kinkwa ulwa na Yehova. (Isaya 14:4, 14; 2 Kodinda 4:4) Satana wātompele Yesu amba ‘amufukatyile kumutōta.’ (Mateo 4:9) Ino kekwādipo kintu kyādi kikokeja kutonona Yesu aleke mwiendelejo wandi wa kukōkela na kwityepeja konso ku bubikadi bwa Yehova. Kwishila na Satana, Yesu wētyepeje wēela mu “ludingo lwa bupika, ne kwa kifwa kya bu-bantu. Kadi pa kutānwa monka umuswelo wa bu-muntu [wēpelula] aye mwine, pa kukōkela ku lufu, nalo, kadi, e-ē! i lufu lonka lwa [ku mutyi wa masusu, NW].” Yesu wālondele mbila myoloke ya Shandi, wāpela na mutyima umo kulonda mashinda a Satana a mitatulo ne mukao. Pamwanda wa kikōkeji kya Yesu, “po pa mwanda ne mwanda wāmuzunzwidile Leza kulampe kwine, ne kumupa dijina ditabukile majina onso makwabo; amba manwi onso afukamine monka mu dijina dya Yesu, shi a momwa mūlu, shi a panopanshi, shi adi munshi mwa panshi. Kadi amba, ndimi yonso īmwitabije’mba: Yesu Kidishitu i Mfumwetu; nako i ku ntumbo ya Leza Shandi.”—Fidipai 2:7-11.
Nekenya Mukao Obe
15 Bakristu i beshile na Leza ne Kristu, mwanda i bakubulwa kubwaninina. Byobadi ba bipyamambo, kitatyi kimo-kimo bakokeja kumvwana mukao pamwanda wa bupyamambo. Kyaba kya kuleka mukao witutakikile ku lubābo lwa kubāba mulunda netu mwitabije pamwanda wa bilubo bityebitye nansha myanda yotufwatakanya bu bilubo, i kyavumbu kotudi kulanguluka pa bino binenwa bya ku bukomo bwa mushipiditu binena’mba: “Mu boloke kokatabukapo pakatampe pene, nansha kwimwekeja abe mwine kodi bu-wañeni byamwiko; lelo mwanda’ka o weonakenya abe mwine?”—Musapudi 7:16.
16 Kiteba kya Mulami kya mu 15, kweji 3, 1911 (Angele), kyētudyumwine pamwanda utala mukao’mba: “Nansha shi tufwaninwe kwikala bapyasakane nakampata ne kwikala na mukao pamwanda wa mwingilo wa Mfumwetu, ino tufwaninwe kuyuka’mba bilubo bya mukristu mukwabo kemwadapo witutala; ne tufwaninwe kwibandaula mwanda wa kuyuka shi twi ‘bantu bekuja mu myanda ya bakwabo.’ Kadi, tufwaninwe kubandaula shi i mwanda ufwaninwe kubandaulwa na bakulumpe nansha shi i kyetu kiselwa kya kwenda kukayukija’o ku bakulumpe. Tufwaninwe batwe bonso kwikala na mukao pamwanda utala kamweno ne mwingilo wa Mfumwetu, ino tufwaninwe kutadija mwanda keukikala mukao wakubulwa kwendelamo . . . mu muneneno mukwabo, ketufwaninwepo kwivwanina mukwetu mukao, ino twikale na mukao pamwanda wa mukwetu, mukao pamwanda wa kamweno kandi ne kumusakila biyampe.”—1 Petelo 4:15.
17 Byotudi bakristu, i muswelo’ka otukokeja kwepuka mitatulo, mukao, ne lwiso? Tukekibwanya enka shi tuleka mushipiditu sandu wa Leza wingidija lupusa mu būmi bwetu. Kimfwa, tufwaninwe kulomba mushipiditu wa Leza ne bukwashi bwandi mwanda wa kupa bipa bilumbuluke bya mushipiditu. (Luka 11:13) Tufwaninwe kutanwa ku kupwila kwa bwine-kristu, kushilulanga na milombelo ne kokwikalanga mushipiditu ne madyese a Leza. Pakwabo kadi, tusakilwanga kwifunda Bible, wāsonekelwe ku bukomo bwa mushipiditu wa Leza. (2 Temote 3:16) Tusakilwanga monka kutanwa mu mwingilo wa busapudi bwa Bulopwe ulongibwa kupityila ku bukomo bwa mushipiditu sandu wa Yehova. (Bilongwa 1:8) Kukwasha balunda netu bakristu balemenenwa na masusu obatanwa nao umbūmi i muswelo mukwabo wa kukōkela ku lupusa luyampe lwingidija mushipiditu wa Leza. (Isaya 57:15; 1 Yoano 3:15-17) Kuvuija ino mingilo yonso ya bwine-kristu na bupyasakane kuketukwasha twikinge ku bilongwa bibi bya mukao, mwanda Kinenwa kya Leza kinena’mba: “Nangilai mu Mushipiditu, nabya kemukwatwapo ne kilokoloko kya ngitu.”—Ngalatea 5:16.
18 Buswe butelelwe kumeso mu bipa bya mushipiditu sandu wa Leza. (Ngalatea 5:22, 23) Kwingidija buswe kuketukwasha ku kwepuka lupusa lubi tamba’nka pano. Ino lelo mu mafuku akāya kumeso nao? Pano kudi ma midiyo a bengidi ba Yehova badi na lukulupilo lwa kukekala na būmi pano pantanda ikalamunwa ke Paladisa, mobākelaija kufikila pa ngikadila ya bantu babwaninine. Mu mine ntanda impya’ya, buswe bukasambakana konso konso, ne kekukekalapo muntu nansha umo ukekala na milangwe yakubulwa kwendelamo ya mukao, mwanda “bipangwa abyo bīne bikakūlwanga ku bupika bwa kubola, nabyo ke byana bya bene bya ntumbo bwa bāna ba Leza.”—Loma 8:21.
[Bipangujo]
1, 2. (a) Yesu wāsapwidile bandi bana-babwanga mwanda’ka utala pa buswe? (b) Lelo muntu ukokeja kwikala na buswe ne kadi na mukao, ne mwanda waka walondolola namino?
3. Mwanda utala mukao wātandabukile namani umbukata mwa bakristu bene Kodinda?
4. I kyelekejo’ka kyāingidije Polo mwanda wa kukwasha bana babo bekale na mumweno muyampe pa bamo ne bakwabo ne i ñeni’ka yotukokeja kuboila’po?
5. I kika kilombwelwe mu Yakoba 4:5, ne kadi Bisonekwa biningila muswelo’ka pa bubinebine bwa bino binenwa?
6. Bakulumpe bafwaninwe kutadija muswelo’ka kutyina’mba bakekala na lwīso?
7. I myanda’ka ikokeja kulupuka shi mukristu umo wapebwa madyese a mu mwingilo wa kiteokratike?
8. Mukao ukokeja kutwala ku bilongwa’ka bibi?
9. Ba mulume ne mukaji bakokeja kwepuka milangwe ya mukao muswelo’ka?
10. Bambutwile bakokeja kukwasha babo bana banekenye milangwe ya mukao muswelo’ka?
11. Mosesa wālombwele kimfwa kilumbuluke mu muswelo wa kunekenya mukao muswelo’ka?
12. I kika kyākweshe Yonafane aleke kwikala na milangwe ya mukao?
13. I ani ushile kimfwa kilumbuluke mu mwanda utala mukao, ne mwanda waka?
14. I kimfwa’ka kyāshile Yesu kishīle na kya Satana?
15. Mwanda waka tufwaninwe kunekenya milangwe ya mukao?
16. I madingi’ka malumbuluke obētupele pamwanda utala mukao mu nimelo yakala ya mulami?
17. I muswelo’ka otufwaninwe kwepuka bilongwa bya mukao?
18. Mwanda waka ketukekalapo nyeke kulwa na milangwe ya mukao wakubulwa kwendelamo?
[Bilembwa bya pa Bifwatulo]
Ketukilekai mukao uvutakanye ndoe pa kipwilo
Bambutwile bafwaninwe kufundija babo bana bayuke kunekenya milangwe ya mukao
Myanda ya Kulanguluka’po
◻ I kyelekejo’ka kyāingidije Polo mwanda wa kwitukwasha tuleke kwikala na mukao?
◻ Mukao ukokeja kuvutakanya ndoe pa kipwilo muswelo’ka?
◻ Bambutwile bakokeja muswelo’ka kufundija babo bana banekenye mukao?
◻ I muswelo’ka otukokeja kwepuka bilongwa bibi bya mukao?