Mwanda Waka Mutōtelo Wabine Utambulanga Madyese A Kwa Leza

“Aleluya! Tendelai Leza! Mwanda lupandilo ne ntumbo ne bukomo i bya Leza wetu! Butyibi bwandi i bwa binebine, kadi i boloke!”​—KUSOKWELWA 19:​1, 2, MB.

MUNGYA mumweno wa myanda wa Leza, “Babiloni Mukatakata” i mupone kadi wenda utukidila. Bupolofeto bwa Bible bulombola’mba panopano ponka uno mutōtelo wabwitwa kujokoloka ntanda yonso ukafikilwa na butyibi bweuponejeja kishinka wao wa kipolitike; mfulo yao ikekala ya mu kitulumukila pamo’nka na mu kukopa kwa diso. Mu myanda yāsokwedilwe Yoano na Yesu mudi binenwa bya bupolofeto binena’mba: “Mwikeulu mukomo watekwine dibwe didi bwa dibwe dikatampe dya mpelo, waela’dyo pa mema kānena’mba: I enka namino, mukēlelwa Babiloni, kibundi kikatakata, panshi, kinya kikatampe byamalwa, ne ko kyaya!”​—Kusokwelwa 18:​2, 21.

² Konakanibwa kwa Babiloni Mukatakata kukadidisha bitango bimo-bimo bya ntanda ya Satana miyoa ne kuyoyokota, ino nabubine bengidi ba Leza ba momwa mūlu nansha ba pano panshi kebakafitwapo mutyima. Bakēla nsadi ya nsangaji kudi Leza wabo na kunena’mba: “Tendelai Leza [banwe bantu]! Mwanda lupandilo ne ntumbo ne bukomo i bya Leza wetu! Butyibi bwandi i bwa binebine, kadi i boloke! Mwanda watyibila [wabwitwa] mukatakata, [wabwitwa] waboleje panopanshi na busekese bwandi. Wamujokejeja kinongo kya mashi, kinongo kya mashi a bengidi ba Leza baaipaile!”​—Kusokwelwa 18:​9, 10; 19:​1, 2, MB.

Mutōtelo Wabine Ufwaninwe Kulupula Bipa’ka?

³ Mutōtelo wabubela byoukafudijibwa fututu pano pantanda, lelo kukashalanga mutōtelo wa muswelo’ka? Dyalelo i muswelo’ka otukokeja kujingulula kibumbo kya mutōtelo ukapandijibwa ku bonakani bwa umbikalo wa Satana ubundilwe na mutōtelo wabubela kujokoloka ntanda yonso? I bipa’ka bilumbuluke bifwaninwe kulupula kino kibumbo? Kudi tuyukeno kubwipi kwa dikumi twa kuyukila’po mutōtelo wabine wa Yehova.​—Malaki 3:18; Mateo 13:43.

⁴ Kayukeno katabukile tuyukeno tonso i kano: Bakristu babine bafwaninwe kutumbija bubikadi bwāfwidile Yesu​—bubikadi bwa Shandi. Yesu kāpenepo būmi bwandi pamwanda wa kubingija mwanda wa kipolitike nansha umo, nansha wa kwisañuna kwa bisaka, nansha kwa tubila nansha kwa bibumbo bya bantu, mhm. Wātudile Bulopwe bwa Shandi kumeso kupitako milangwe ya Bayuda ya kipolitike nansha ya butomboki. Wālondolwele Satana wādi usaka kumupa lupusa pa ino ntanda na bishima bilonda’ko amba: “Funduka papo abe Satana ke-kintu kisonekelwe’mba: Ukafukatyila kutōta’nka Yehova Leza obe. E yenka ōkēngidila [mingilo ikola.]” Yesu wāyukile kupityila ku Bisonekwa bya Kihebelu amba Yehova ye Mulopwe udi peulu pa byonso. Lelo i mutōtelo’ka uyukene patōkelela’mba ukwatyijanga buludiki bwa Yehova kupitako kukwatyija ngikadilo ya kipolitike ya mu ino ntanda?​—Mateo 4:10; Mitōto 83:18.

⁵ Kintu kyabubidi kisakibwa i kino: Mutōtelo wabine ufwaninwe kutumbija ne kuyukija dijina dya Leza bu dikola. Mwinebukomobonso wāsokwedile patōka bantu bandi bene Isalela dijina dyandi dya bu Yehova (mu bwalamuni budi mu ma Bible amo-amo i Yahweh), kadi ditelelwe misunsa tununu mu Bisonekwa bya Kihebelu. Kumeso kwa bene Isalela kwidiyuka, ba Adama ne Eva ne bantu bakwabo bādi bayukile dino dijina nansha byokebādipo bedilemeka. (Ngalwilo 4:1; 9:26; 22:14; Divilu 6:2) Bipwilo bya Ki-kristu ne Bayuda bādi na kibidiji kya kutalula dijina dya Leza mu bwalamuni bwa ma Bible abo, ino mu bwalamuni bwabo bwa Traduction du Monde Nouveau, ba Tumoni twa Yehova batudile dino dijina pa kifuko kyadyo kadi bedilemekele bininge. Balemekele dino dijina pamo’nka na mwādi mwidilemekele bakristu ba pakala. Yakoba wālombwele bukamoni amba: “Shimona wapityila monka mwābadikidile Leza kukapempula baJentaila kutekunamo bamo bantu ke ba dijina dyandi. Nanshi kino’ki kibafikila’tu ponka pa myanda ya bapolofeto. . . . Amba boba bashalashalapo bakimbe Yehova, ne baJentaila bonso bāinikwa ku dijina dyami. I Yehova uno wanene namino.”​—Bilongwa 15:​14-17; Amose 9:​11, 12.

⁶ Kintu kyabusatu kya kuyukila’po mutōtelo wabine i kino: Ufwaninwe kutumbija Bulopwe bwa Leza amba bo bonka kete bwine lupusa kadi bukapwija makambakano a bantu atala pa bubikadi. Yesu wāfundije bandi bana-babwanga pakubulwa kafinda amba balombele Bulopwe bwiye, mwanda buludiki bwa Leza bubikale pano pantanda ponso. Danyele wāsapwile bupolofeto kupityila ku bukomo bwa mushipiditu amba: “Leza wa mūlu ukemika bulopwe kebukonakanibwapo nansha patyetye, . . . ino bukatyumuna bipindibipindi ne kukubija malopwe ano’a [a ino ntanda a kipolitike] onsololo, kadi bukemananga nyeke.” Mu kino kitatyi kya myaka tutwa 20, i bāni balombolanga kupityila ku bilongwa byabo amba bakwatyijanga buno Bulopwe pakubulwa kwilalulula kwa pala pala​—lelo i mitōtelo ya mu Babiloni Mukatakata’ni nansha i ba Tumoni twa Yehova?​—Danyele 2:44; Mateo 6:10; 24:14.

⁷ Kintu kyabuna mwanda wa kwitabijibwa na Leza i kino: Bengidi babine ba Leza bafwaninwe kwitabija Bible bu Kinenwa kya ku bukomo bwa mushipiditu wa Leza. Omwanda nanshi kebafwaninwepo kwipāna mu kufutulula myanda idi’mo, kutyina’mba bakamona Bible bu mukanda wa mvubu mityetye usonekelwe na bantu udi na bilubo bya miswelo yonso. Ba Tumoni twa Yehova i betabije amba Bible i Kinenwa kya Leza kisonekelwe ku bukomo bwa mushipiditu, pamo’nka na mwāsonekele Polo kudi Temote amba: “Bisonekwa byonsololo bisonekeja Leza shi bika, shi bika, byo bimwenwamo pa kufundija, ne kukwasha, ne kudingila madingi, ne kulombola ñeni ya umboloke; amba muntu wa Leza ēkale umbwanye byonso, ne kulongololwa biyampe senene, shē, mu mīngilo yonso milumbuluke.”a Nanshi, ba Tumoni twa Yehova bamonanga Bible bu muludiki wabo, kingidilwa kibayukija mwiendelejo obafwaninwe kwikala nao difuku ne difuku, ne bu mushimwa wa lukulupilo lwabo lwa mu mafuku akāya kumeso.​—2 Temote 3:​16, 17.

Mutōtelo Uyukilwa pa Buswe, ke pa Mushikwapo

⁸ Yesu wānene’mba balondi bandi babine bākayukilwa pa kika? Malondololo andi aketupa muswelo wa kujingulula kayukeno kakuyukilapo mutōtelo wabine. Yesu wānene’mba: “Mwanda mupya uno o nemul[aya] amba: Mwikale kwisanswa bānwe bene na bene. Po ponka pobakemuyūkila bu-bana-bami-babwanga ponka pa kwisanswa mo mwikadile bānwe bene.” (Yoano 13:​34, 35) Le Yesu wālombwele buswe bwandi muswelo’ka? I na kupāna būmi bwandi bu kitapwa kya kinkūlwa. (Mateo 20:28; Yoano 3:16) Mwanda waka buswe bwabine i kayukeno kamvubu ka kuyukila’po bakristu babine? Yoano ushintulula’mba: “Banwe baswedibwe, twisanswei batwe bene na bene, kumwanda buswe butamba kudi Leza, . . . Yewa kaswangenepo, kayukilepo Leza, ku mwanda Leza i buswe.”​—1 Yoano 4:​7, 8, BB.

⁹ Dyalelo i bāni balombolanga buswe bwa uno muswelo, mu kino kitatyi kīshikilwe bantu pamwanda wa kwishila kwa nkoba, kwa muzo ne kwa kabila? Le i bāni banekenyanga matompo kufika ne ku lufu mwanda wa kulombola buswe bwabo? Lelo tukokeja kunena’mba i bamūpe bene Katolika ne bamasele babadilwa mu bantu bālengeje butapani bwālongelwe mu Rwanda mu mwaka wa 1994? Lelo i mutōtelo wa Orthodoxe udi Kutunduka kwa ntanda ya Sibérie’ni nanshako bene Katolika Loma ba mu Croatie bepēne mu “kukubija bantu ba tubila twēni,” ne bālongele bilongwa bikwabo byakubulwa kwendelamo na ngikadilo ya bwine-kristu mu kitatyi kyādi kyumana bantu mu Balkan? Lelo i Bakulumpe ba bene Katolika nansha ba bene Mishoni bāakije mushikwa ne kufwatakenya bantu bakwabo myanda ya bubela Kungala kwa ntanda ya Irlande umbula bwa kitatyi kya makumi a myaka yapityile kunyuma’i? Nabubine, ba Tumoni twa Yehova kebakokejapo kutopekwa amba batenwe mu ino ñuma. Bāsuswilwe mu bifungo ne mu tuso twa masusu kufika ne ku lufu, kupitako kutuna buswe bwabo bwa bwine-kristu.​—Yoano 15:17.

¹⁰ Kayukeno kabusamba ka kuyukila’po mutōtelo witabijibwe na Leza i kano: Kuleka kwikūja mu myanda ya kipolitike ya ino ntanda. Mwanda waka bakristu kebafwaninwepo kwikūja mu myanda ya kipolitike? Polo, Yakoba ne Yoano betupa buluji bwendelemo pa uno mwanda. Mutumibwa Polo wāsonekele’mba: Satana ye ‘leza wa ino ngikadilo ya bintu,’ ye usabile meso a mutyima a bantu bakubulwa kwitabija na kwingidija miswelo yonso yamona, kwelamo ne myanda ya kipolitike ileta kwilalulula kwa pala pala. Mwana-wabwanga Yakoba wānene’mba: ‘Bulunda na bya panopantanda i lwana na Leza,’ mutumibwa Yoano nandi wānene’mba: “Pano pantanda ponsololo pēne palēle mudi yewa umbi.” Nanshi, mukristu wabine, kafwaninwepo kuleka kwipāna kudi Leza ekale kwikūja mu myanda ya kipolitike nansha kukimba kupebwa lupusa mu ino ntanda ya Satana myoneke, mhm.​—2 Kodinda 4:4; Yakoba 4:4; 1 Yoano 5:19.

¹¹ Pamwanda wa tuyukeno tubidi tutelelwe kungala, kulupukile kayukeno kabusamba-bubidi, ko kunena’mba batōtyi bakristu babine kebafwaninwepo kulwa mavita. Mwanda mutōtelo wabine i kisaka kya bu bana na bana kujokoloka ntanda yonso kimanine pa buswe, nanshi kekudipo kintu nansha kimo kikokeja kukalañanya nansha kuvutakanya ‘kino kipwano kya bu bana na bana kujokoloka ntanda yonso.’ Yesu wāfundije kwikala na buswe, ino ke kwishikwapo; kwikala mu ndoe, ino ke kulwa divitapo. (1 Petelo 5:9; Mateo 26:​51, 52) “Yewa umbi” umo yenka Satana, wātonwene Kena epaye mwanabo Abele wendelela na kukuna mushikwa umbukata mwa bantu kadi ulupula bulwi ne kumwanga mashi kupityila ku kwilalulula kwa pala pala kutamba ku butongi bwishile bobalonga mu myanda ya kipolitike, ya mutōtelo, ne kwishīla kwa tubila. Bakristu babine ‘kebefundangapo bulwi,’ nansha shi kino kikokeja kwibafikija ku masusu a muswelo’ka. Mu muneneno wakyelekejo, ‘babundile bipete byabo ke makasu, ne mikobe yabo ke mpete ya kukukula nayo mityi.’ Balupulanga bipa bya mushipiditu wa Leza bibapanga ndoe.​—1 Yoano 3:​10-12; Isaya 2:​2-4; Ngalatea 5:​22, 23.

Leza Weselanga Mwiendelejo ne Mfundijo Ikola

¹² Bumo bwa bwine-kristu ko kayukeno ka mwānda ka kuyukila’po mutōtelo wabine. Ino, mitōtelo ya Bipwilo bya Ki-kristu ileta kwilalulula i mikomenwe kukwasha bantu bafikile pa dino ditabula. Mu bitango bivule bitelwa bu bikatakata, bantu belalulula mu tubitango twishileshile ne kavutakanya ponka, byo bipa bilupukile’mo. Kimfwa, tutele mutōtelo wa ba Baptiste ba mu Amerika, ukalañene mu ba Batiste ba Kungala, ne ba Batiste ba Kunshi kwa Amerika, kwelamo ne bisumpi bikwabo bya ba Batiste bitambile ku kwilalulula kwa pala pala. (World Christian Encyclopedia, paje 714) Kwilalulula kuvule kutambanga ku kwishila kwa mfundijo nansha pamwanda wa kulwila buludiki bwa mutōtelo (kimfwa, ba Presbytérien, ba Épiscopalien, ba Congrégationaliste). Kwilalulula kudi mu Bipwilo bya Ki-kristu kwiifwene na kudi mu mitōtelo idi panja pa Bipwilo bya Ki-kristu​—kimfwa mutōtelo wa Bouddhisme, Islam, nansha Hindouisme. I madingi’ka āpelwe bakristu babajinji na mutumibwa Polo? Wānene’mba: “Ebiya kadi nemwisashilapo, bānwe bāna betu, ku dijina dya Mfumwetu Yesu Kidishitu, amba bānwe bonso mwisambe kyakanwa kimo kyonka, kemukīketa bānwe bene pala, pala, ehe; nanshi mwikale babambakanibwe pamo, monka umutyima umo, ne pa kutyiba-mambo napo mo monka.”​—1 Kodinda 1:10; 2 Kodinda 13:11.

¹³ Lelo kayukeno kakitema ka kuyukila’po mutōtelo witabijibwe na Leza i kayukeno’ka? Mu Levi 11:45 mudi musoñanya wa Bible unena’mba: “Mukekala bajila, ke-ne-muntu amiwa ne ujila.” Mutumibwa Petelo wāpitulukile mu uno musoñanya pāsonekele’mba: “Monka mwikadile aye wemwityile byādi ujila, e monka ne bānwe nenu mwikale bajila mu miswelo yonso ya mwikadilo wenu.”​—1 Petelo 1:15.

¹⁴ Lelo kwikala bajila kishintulula kika? I kunena’mba batōtyi ba Yehova bafwaninwe kwikala bakubulwa kiko ku mushipiditu ne mu mwiendelejo wabo. (2 Petelo 3:14) Kekudipo kifuko kya bantu bapela kwisāsa, balonga bubi ku kusaka kwabo, nansha kadi boba bafutulula kitapwa kya Kristu kya kinkūlwa kupityila ku mwiendelejo wabo. (Bahebelu 6:​4-6) Yehova usakanga’mba kipwilo kya bwine-kristu kitokejibwe senene, kikale nyeke kijila. Lelo kikokejika muswelo’ka? Ku mutamba umo, i na kupanga pa kipwilo boba bonso basaka kwikisubija.​—1 Kodinda 5:​9-13.

¹⁵ Kumeso kwa kuyuka bubinebine bwa bwine-kristu, bavule bādi na mwiendelejo wamumyanji, wabusekese, ne būmi bwa kwisakila kamweno ka abo bene. Ebiya, myanda isambila padi Kristu yēbalamuna, enka namino bālekelwa bubi bwabo. Polo wēkilombwele na bukomo bonso pāsonekele’mba: “Lelo kemuyūkile’mba, bampikwa koloka kebakapyanapo bulopwe bwa Leza, a? Kemukyongolwai. Ke-bantu babusekese, nansha bakutota bakishi, nansha bamakoji, nansha [bāna-bakaji ne bana-bakaji belonga byabumvu], nansha bakwionakanya abo bene, nansha bangivi, nansha bakilokoloko, nansha bakukolwakolwa, nansha babutukani, nansha bakōngola, kebakapyanapo bulopwe bwa Leza, mhm. E byo mwadi nenu, bamo bamo ba mwenu enka nabya; ino umbaoījibwa.”​—1 Kodinda 6:​9-11.

¹⁶ I kimweke patōka’mba Yehova ulekelanga boba besāsa mwiendelejo wabo wakubulwa kukwatañana na bisonekwa, balamuka pa mutyima, ne kwikala balondi babine ba Kristu ne kwitabija bufundiji bwandi. Bine basenswe balondakani nabo pamo’nka na mobesanshilwe abo bene ne bekilombolanga mu miswelo mivule, kimfwa na kwendelela na kusapula musapu wa būmi ku boba bonso basakanga kwiwivwana.​—2 Temote 4:5.

“Bubinebine Bukemupa Bwana Penu”

¹⁷ Kudi kayukeno kadikumi kalomba Yehova ku boba bamutōta mu mushipiditu ne mu bubinebine​—i bufundiji bujila. (Yoano 4:​23, 24) Yesu wāsapwidile balondi bandi’mba: “Mukayuka bubine bine ne bubine bine bukemupa bwana penu.” (Yoano 8:​32, BB) Bubinebine bwa mu Bible bwitupa bwanapetu bwa kupela kwitabija mfundijo ifūtuluja Leza, kimfwa ya’mba muya keufwangapo, ya kalunganyembo ka mudilo, ne kikūngilo. (Musapudi 9:​5, 6, 10; Ezekyele 18:​4, 20) Bwitunyongolola ku mfundijo ya mu Bipwilo bya Ki-kristu itelwa bu kikata kifyame kya “Busatu-busantu Bukola Nakampata.” (Kupituluka 4:35; 6:4; 1 Kodinda 15:​27, 28) Kukokela ku bubinebine bwa Bible kubutulanga buswe, kwipāna, kanye, ne mutyima wa lusa-lusa. Bwine-kristu bwabine kebujokejangapo kinongo, kususula bantu, pamo na mwālongele Tomás de Torquemada, nansha kwikala na mushikwa, kulangula divita pamo na mwālongele pāpa wālangwile divita ditelwa bu Krwazade. Eyo, umbula bwa mānga yonso, Babiloni Mukatakata wāikele kulupula bipa bya uno muswelo, tamba mu kitatyi kyādiko Nimiloda kufika ne dyalelo.​—Ngalwilo 10:​8, 9.

Dijina i Kayukeno Kalombola Kushalañana

¹⁸ Nabubine, dyalelo i bāni babwenye tuno tuyukeno tonso dikumi? Lelo i bāni bayukene ku bantu bakwabo pamwanda wa nsekununi ya kikōkeji kyabo ne kusanswa ndoe kwabo? Ba Tumoni twa Yehova bayukene kujokoloka ntanda yonso amba ‘kebekūjangapo mu myanda ya ino ntanda.’ (Yoano 15:19; 17:​14, 16; 18:36) Bantu ba Yehova bapelwe buleme mwanda betwanga pa dijina dyandi ne i ba Tumoni bandi, pamo na mwādi mwikadile Yesu Kristu bu Kamoni wabinebine wa Shandi. Tuselele dino dijina dikola mwanda tujingulwile ne mutyima wetu wa munda-munda onso kiselwa kyetu kya kwikala na mwiendelejo ukwatañene na dino dijina. Kadi, byotudi ba Tumoni bandi, bine tudi na kikulupiji kya būmi bulumbuluke botutēngele! Ke kikulupiji kya kubadilwa mu kisaka kya bantu bakikōkeji bekutyile umbumo kadi, bakatōta Mfumu Mulopwe udi peulu pa bonso mu ino ntanda ikalamunwa ke paladisa. Shi tusaka kukatambula ano madyese, nankyo twendelelei na kulamata ku mutōtelo wabine ne kusela dijina dya bu ba Tumoni twa Yehova pampikwa bumvu mwanda “butyibi bwandi i bwa binebine, kadi i boloke!”​—Kusokwelwa 19:​2, MB; Isaya 43:​10-12; Ezekyele 3:11.

[Kunshi kwa dyani]

[Bipangujo]

1. Babiloni Mukatakata ukafundulwa’ko lonso muswelo’ka?

2. Bengidi ba Yehova lelo bākalonga kika pakonakanibwa Babiloni?

3. I bipangujo’ka bisakilwa malondololo?

4. I kayukeno’ka kabajinji ka kuyukila’po mutōtelo wabine, ne Yesu wāshile kimfwa’ka pa uno mwanda?

5. (a) Batōtyi babine bafwaninwe kumona dijina dya Leza namani? (b) I kika kilombola’mba ba Tumoni twa Yehova balemekele dino dijina?

6. (a) I kayukeno’ka kabusatu ka kuyukila’po mutōtelo wabine? (b) Yesu ne Danyele bāimanine nakampata pa Buludiki bwa Bulopwe muswelo’ka? (Luka 17:​20, 21)

7. Batōtyi babine lelo bamonanga Bible bu kika?

8. I kayukeno’ka kabutano ka kuyukila’po mutōtelo wabine?

9. I bāni balombolanga buswe bwabine, ne bēbulombwele muswelo’ka?

10. Mwanda waka bakristu babine kebekūjangapo mu myanda ya ino ntanda?

11. (a) Bakristu bamonanga divita bu kika? (b) I musoñanya’ka ukwatañene na Bisonekwa wisambila pa uno mwimanino? (2 Kodinda 10:​3-5)

12. (a) Kayukeno kamwānda i kayukeno’ka, ne i mitōtelo’ka yēlalulwile yoyukile? (b) Polo wānene kika pamwanda utala kano kayukeno kamwānda?

13, 14. (a) ‘Kwikala bajila’ kishintulula’ka? (b) I mu buluji’ka motunenena’mba mutōtelo wabine kewikalangapo na kiko?

15, 16. I kwalamuka’ka kwālongele bakristu bavule mu būmi bwabo?

17. I kayukeno’ka kadikumi ka kuyukila’po mutōtelo wabine? Leta bimfwa.

18. (a) I bāni babwenye tuno tuyukeno tonso dikumi twa kuyukila’po mutōtelo wabine ne muswelo’ka? (b) I kika kyotufwaninwe kulonga mwanda wa kukapyana madyese etutengelwe?

[Kapango pa paje 15]

Ba Tumoni twa Yehova basapulanga kadi bafundijanga myanda miyampe ya Bulopwe bwa Leza

[Kapango pa paje 16]

Bakristu babine kebekūjangapo mu myanda ya kipolitike ne mu mavita a ino ntanda

Ukalondolola Namani?

◻ I kika kikalonga bengidi ba Yehova pakonakanibwa Babiloni Mukatakata?

◻ I tuyukeno’ka tukatampe twa kuyukila’po mutōtelo wabine?

◻ Bubinebine bukupele bwanapobe muswelo’ka?

◻ Byotudi ba Tumoni twa Yehova tupelwe buleme’ka bwapabula?