Yehova Ufikidijanga Milao Yandi Ku Bantu Bakikōkeji
“Witulaīle uno i wabinebine.”—BAHEBELU 10:23.
YEHOVA ulomba bengidi bandi amba batamije ne kulama lwitabijo lukomo mudi aye ne mu milao yandi. Na luno lwitabijo, muntu ukokeja kwikala na kikulupiji kikunkane mudi Yehova amba ukalonga byobya byālaile kulonga. Kinenwa kyandi kya ku bukomo bwa mushipiditu kinena’mba: “Yehova wa bibumbo watyipe’mba: Binebine mo nalangila, e mo kikafikilamo; kabidi mo natela mutyima e monka mo kikafikidila.”—Isaya 14:24.
2 Kishima “Yehova wa bibumbo watyipe,” kilombola’mba i mutyipe mutyipo wa kufikidija milao yandi. O mwanda Kinenwa kyandi kinena’mba: “Kulupila mudi Yehova ne mutyima obe onsololo, kadi kokalemēnenapo pa kwivwanija kwa abe mwine; mu mashinda obe onso muyuke, kadi aye ukōlolanga tushinda tobe.” (Nkindi 3:5, 6) Wivwane tukulupile mudi Yehova amba ye aye wa kwituludika na tunangu twandi, ne tushinda twetu tuketutwala pampikwa kuluba ku būmi bwanyeke, mwanda tunangu twa Leza “i mu[ty]i wa būmi ku boba bakwete to.”—Nkindi 3:18, BB; Yoano 17:3.
Lwitabijo Lwabine mu Myaka ya Kala
3 Nsekununi ya bilongwa bya Yehova ku boba badi na lwitabijo lwabine ilombola’mba i wa kukulupilwa. Kifwa, myaka 4 400 ne musubu kunyuma, Leza wālombwele Noa amba ntanda ya mu mafuku andi isa konakanibwa ku Dilobe dya ntanda yonso. Wāsoñanya Noa mwa kūbakila safini mukatampe mwanda wa kupandija bantu ne banyema. Le Noa wālongele kika? Bahebelu 11:7 witulombola’mba: “Ponka kadi pa kwitabija pādyumwinwe ne Noa nandi byobya bintu kebyamwekelepo, pa kukwatwa ne moyo wa kudi Leza, walongolwele safini ya kupandijamo ba munjibo mwandi.” Mwanda waka Noa wāikele na lwitabijo mu kintu kekyālongekele kashāa, “[k]yampikwa kumweka”? Mwanda wādi muyuke biyampe muswelo wādi upwene Leza na kisaka kya bantu mu myaka ya kunyuma, amba kyonso kinena Leza kifikidilanga. O mwanda Noa wādi ukulupile na kusumininwa amba ne Dilobe dine dikafikidilanga.—Ngalwilo 6:9-22.
4 Kifwa kikwabo kya lwitabijo lwabine i kya Abalahama. Kubwipi kwa myaka 3 900 kunyuma, Leza wāmunene kulambula Isake, wandi mwana wa bunka wāmubutwidile Sala, mukajandi. (Ngalwilo 22:1-10) Lelo Abalahama wālondolwele namani? Bahebelu 11:17 unena’mba: “I ponka pa kwitabija ponka pāelele Abalahama Isake pa kutompibwa.” Aye ke ku mfulo’tu, mwikeulu wa Yehova wākankaja Abalahama. (Ngalwilo 22:11, 12) Mwanda waka Abalahama wāsakile kulonga kintu kya uno muswelo? Mwanda, enka na munenena Bahebelu 11:19, wāikele “kufwatakanya’mba: Leza uyūkile kumusangula [Isake] ne mulufu mwine.” Le Abalahama wāikele muswelo’ka na lwitabijo mu lusangukilo, aye nandi wādi kamwene muntu nansha umo usangukile, nansha kwivwana lusango lwa muntu wāsangukile kala dibajinji?
5 Vuluka, Sala wādi na myaka 89 pēbalaile Leza amba bakabutula mwana. Ndá ya Sala yādi keikibwanyapo kwimita dimi—yādi ke myumu. (Ngalwilo 18:9-14) Ino Leza wāaluja ndá ya Sala ke myūmi, ko kubutula wābutula Isake. (Ngalwilo 21:1-3) Abalahama wāyukile’mba shi Leza waaluja ndá ya Sala yādi myūmu ke myūmi, kakokejapo kukankalwa kwaluja Isake ku būmi shi mo mwasakile. Loma 4:20, 21 wisambila padi Abalahama’mba: “Pa kukulupila ku mwanda-wamulao wa Leza kalangilelangilepo, mwanda wa [kubulwa lwitabijo], mhm, ino kaenda wikankamika konka ku kwitabija kutumbija Leza ntumbo; napo i pa mwanda wa kuyūkidija biyampe amba kyāundaīle aye mwine uyūkile ne mwakulongela’kyo.”
6 Myaka 3 400 ne musubu kunyuma, pādi Yoshua ke mupite pa myaka katwa, kupwa kwa myaka mivule ya būmi bwandi, ke mumonemone amba Leza i wa kukulupilwa, wāletele buno bubinga bwa kukulupila kwandi amba: “Muyukile umityima yenu yonso ne mu myuya yenu yonso, amba nansha kintu kimo kine kyabulwa ku byonso bintu bilumbuluke byesambile Yehova Leza wenu pa mwanda wenu, mhm; byonsololo’tu byemufikidile, kadi nansha kimo kine kya byobya kyabudilwepo, mhm.”—Yoshua 23:14.
7 Eyo, i bantu bavule betyepeje bālombwele lwitabijo lwabine kubwipi kwa myaka 1900 kunyuma. Bāyukile, pa kumona kufikidila kwa bupolofeto bwa Bible, amba Yesu ye Meshiasa, bāitabija bufundiji bwandi. Bātūla lwitabijo lwabo mu byādi bifundija Yesu, mwanda bādi kala na kyalwilo kishimatyije mu bintu bimweke ne mu Bisonekwa bya Kihebelu. O mwanda bāitabije pēbalombwele Yesu amba butyibi bwa Leza busa kuponena pa Yudea ne pa Yelusalema pa mwanda wa kubulwa kikōkeji. Ne paēbalombwele ditabula dyobādi bafwaninwe kutabula mwanda wa kupandija būmi bwabo, bēditabwile.
8 Yesu wālombwele betabije amba pobakamona Yelusalema wajokolokwa na bibumbo bya bulwi, bafwaninwe kukanyema. Bibumbo bya bulwi bya bene Loma byāile kutamba Yelusalema mu mwaka wa 66 K.K. Ino kupwa bene Loma bētola pa mwanda wa buluji kampanda bwakubulwa kupotoloka. Kano ko kādi kayukeno ka kudyumuna bene Kidishitu bafunduke mu kibundi, mwanda Yesu wēbanene’mba: “Po mukamonapo ku Yelusalema vita, ibajokoloka konso konso, po pakuyūka’mba, musala wakyo ubafwena. Penepo ba mu Yudea bakanyemene ku ngulu, ne badi mubukata bafundukemo, ne ba mu masokeja a tubibundi kebakatwelamopo, mhm.” (Luka 21:20, 21) Boba bādi na lwitabijo lwabine bāfundukile mu Yelusalema ne mu tubundi twa mufula, bānyemena kuntu kobēshikatyila talala nyā.
Byamalwa bya Kubulwa kwa Lwitabijo
9 Lelo boba bakubulwa lwitabijo lwabine bālongele’po namani? Kebānyemenepo kitatyi kyobāmwene mukenga. Bādi balanga’mba bendeji babo bakokeja kwibapandija. Ino, bano bendeji ne balondi babo bāmwene bukamoni bwa bu Meshiasa bwa Yesu. Mwanda waka kebāitabijepo byobya byāebanene? Mwanda wa mutyima wabo umbi. Kino kyāmwekele dibajinji patōka pobāmwene bantu bitupu bavule batūtyikila kudi Yesu paāpwile kusangula Lazalasa. Yoano 11:47, 48 usekununa’mba: “Ebiya [babitobo] bakatampe ne baFadiseo kumo bakongele kidye kikatampe kīne [kya Bayuda]’mba: Le tūbanga namani? muntu uno’u [Yesu] ulonga’tu biyūkeno bya ntanda ne ntanda. Wivwane tumuleke bitupu, nankyo bantu bonsololo bapwe kumwitabija, nabya bene Loma bakāye’tu kwitutekuna ntanda yetu īno, ne muzo wetu mwine kumo.” Vese 53 unena’mba: “Penepo bashilwila ponka pa dyodya dyuba kukala ñeni mwakumwipaīla.”
10 Bine kino kyādi kingelengele kyakutendelwa kyālongele Yesu—kusangula Lazalasa mu bafwe! Ino bendeji ba mitōtelo bādi basaka Yesu epaibwe mwanda wa kino kyaālongele. Bubi bwabo bwa mutyima bwāsokokele kadi monka patōka “[babitobo] bakatampe . . . ke bakale ñeni’mba: Twipaīle ne Lazalasa mwine kumo. Ke-bantu [Bayuda] bamo bangi bangi badi bafunduka bakētabija kudi Yesu ponka pa mwanda wa Lazalasa.” (Yoano 12:10, 11) Lazalasa mulume nobe wādi ukisangulwasangulwa’tu mu lufu, abo babitobo kebamukanina kala amba afwe dikwabo! Kebādipo bakambakena kiswamutyima kya Leza nansha biyampe bya bantu. Bādi bantu besakila, bakambakena enka bitenta byabo ne kamweno kabo. “Badi basenswe kutumbikwa ntumbo ku bantu kudi Lezako patyetye.” (Yoano 12:43) Ino bātambwile mpalo ya kubulwa lwitabijo kwabo. Mu mwaka wa 70 K.K., bibumbo bya bene Loma byājoka, byāsala kifuko kyabo ne muzo wabo, bavule umbukata mwabo bāpitwilwa kumo.
Lwitabijo Lulombwelwe mu Kino Kyetu Kitatyi
11 Mu kano katwa ka myaka mudi bana-balume ne bana-bakaji bavule badi na lwitabijo lwabine. Kifwa, ku ñanjilo kwa myaka 1900, bantu bavule bādi batengele būmi bwa kumeso bwa ndoe ne ntundubuko. Ino mu kitatyi kimo kyonka, boba bādi na lwitabijo mudi Yehova bādi basapula’mba muzo wa muntu pano usa kutwela mu myaka yao ya kavutakanya kabikabi. Bino byonso byābadikile kunenwa kala mu Kinenwa kya Leza mu Mateo shapita 24, 2 Temote shapita 3, ne mu bisonekwa bikwabo. Myanda yānene bano bantu ba lwitabijo yāfikidile ku ñanjilo kwa 1914 na Divita I dya Ntanda. Bine, ntanda yātwela mu “mafuku a kumfulo” na “myaka ya malwa.” (2 Temote 3:1) Mwanda waka bengidi ba Yehova bāyukile buno bubinebine butala pa ngikadilo ya ntanda, ino bantu bakwabo kwibuyuka mpika? Mwanda bādi bakulupile pamo bwa Yoshua amba i kutupu kinenwa kya Yehova nansha kimo kikabulwa kufikidila.
12 Dyalelo, bengidi ba Yehova batūdile kikulupiji kyabo mudi aye basenselela ku midiyo isamba kujokoloka ntanda yonso. Bayukile biyampe kupityila ku kufikidila kwa kinenwa kya Leza kya bupolofeto amba usa kufudija panopano ponka ino ngikadilo ya bintu ya bukalabale miyule milongelo ya munyanji. O mwanda bakulupile amba kitatyi kya kumona bilongwa binenenwe’po mu 1 Yoano 2:17 kibafwena, bya amba: ‘Ntanda ipitanga, ne kilokoloko kyayo kīne kumo; ino yewa ulonga kiswamutyima kya Leza aye wikele nyeke.’ Bengidi bandi badi na lukulupilo lukunkane amba Yehova ukafikidijanga uno mulao.
13 Lelo i na mushike mukatampe namani okokeja kukulupila mudi Yehova? I na kushimatyija būmi bobe padi aye! Nansha shi kojimije būmi bobe pano mwanda wa kumwingidila komwingidila, ukakwalwija būmi butabuke kulumbuluka ku lusangukilo. Yesu witukulupija’mba: ‘Dyuba dikaya’ko’dya bonso badi mu bibundu bivulukwa [ko kunena’mba, bibundu bivulukwa na Leza] bakevwananga diwi dyandi ne kukatamba’mo.’ (Yoano 5:28, 29) Lelo i muntu’ka, shi dokitele, shi muludiki wa kipolitike, shi mwifundi wa sianse, shi nsunga, shi muntu mukwabo’ka oyukile ukokeja kulonga kino? Byobapwa kulongalonga mu mafuku a kunyuma bilombola’mba kebabwanyapo. Yehova aye ubwanya, ne ukekilonga!
Būmi bwa Kumeso Bwakutendelwa Bubīkilwe Boba Bakikōkeji
14 Yesu wālombwele amba kwikala mu ntanda impya munshi mwa Bulopwe bwa mūlu bwa Leza i kintu kikulupilwa, paānene’mba: “Dyese dyo dyabo bakōkele, ke-bantu boba bakapyana ntanda yonso.” (Mateo 5:5) Kunena namino i kukoma mulao wa Leza utanwa mu Mitōto 37:29 amba: “Boloke bakapyananga ntanda, ne kwikala monka nyeke.” Kadi pādi kepadi Yesu kubwipi na kufwa, nonga-bibi umo wālombwele lwitabijo mudi aye, Yesu nandi wāmunena’mba: “Ukēkalanga nami mu Paladisa.” (Luka 23:43) Eyo, Yesu, Mulopwe wa Bulopwe bwa Leza, ukata mutyima ku kusangwila uno muntu ku būmi bwa pano pantanda ne kumupa mukenga wa kwikala na būmi bwanyeke mu Paladisa. Dyalelo bonso betabije Bulopwe bwa Yehova bakokeja nabo kutengela kukekala na būmi mu Paladisa popa “[pa]kapampula [Leza] impolo yonso mu meso abo; ne lufu nalo kelukēkalakopo dikwabo kadi, mhm, nansha kuyoyokota miyoa, nansha kudila kwine, nansha misongo mīne mpika.”—Kusokwelwa 21:4.
15 Twelei milafwe kumeso tutale mukekadila ino ntanda impya. Wilangidije pamo bwa abe ushikete’mo kala. Ubamone kala koku na koku bantu bashikete basangale, bashikete pamo mu ndoe ya kamfula nkonko. Basepelela mu ngikadilo idi pamo bwa yoya ilombwelwe mu Isaya 14:7, amba: “Panopanshi ponsololo patalala nyā, padi senene she-e; [bantu basangale na nsadi yobela].” Mwanda waka badi uno muswelo? Mwanda bibelo byabo kebikidipo na mankufidi. Le kadi kifungilwa ku mobo i kika, butapani ne bukalabale nabo ke kutupu’bo. Kinenwa kya Leza kinena’mba: “Bakashikata, ense munshi mwa muñanza wandi, ense munshi mwa muñanza wandi, kadi ne ense munshi mwa mukuyu wandi, ense munshi mwa mukuyu wandi; nansha umo ukebalengejapo moyo.”—Mika 4:4.
16 Divita mutupu, mwanda mu ino ntanda impya, divita kedidi’mopo na kyaba. Mata onso ke mālamunwe bu bingidilwa bya ndoe. Papo Isaya 2:4 wafikidila mu buluji bwandi bonso: “Bakabunda bipete byabo ke makasu, ne mikobe yabo ke mpete ya kukukula mityi; muzo keukatalulapo kipete pa muzo mukwabo, nansha kwilombolapo bulwi monka, ehe.” Kino kyo kintu kyotutengele pano! Mwanda waka? Mwanda bekadi bavule ba mu ntanda impya i bantu bēfundile kuleka bukalabale pobādi bengidila Leza mu ntanda mikulukulu.
17 Kintu kikwabo kyowamona i kino, i mutupu bulanda. I kutupu muntu ushikete mu kobo ka mutampwa na nkoni, nansha uvwele misasa nansha sasāla wampikwa njibo. Muntu yense udi na njibo miyampe, pantu pandi pa dyangi, padime mityi ne maluba mayampe. (Isaya 35:1, 2; 65:21, 22; Ezekyele 34:27) Kadi i mutupu mufwa-nzala, mwanda Leza wafikidija mulao wandi wa’mba kukekalanga byakudya bya ntanda ne miseke bikatondwa bantu bonso: “Kukēkalanga bungibungi bwa mebele panopantanda peulu pa ngulu.” (Mitōto 72:16) Byabine, munshi mwa bwendeji bwa Bulopwe bwa Leza, paladisa ya ntumbo ikasambakana pano pantanda ponso, monka mwākwatyile Leza mpango mu Edena.—Ngalwilo 2:8.
18 Usa kutendela monka bukomo budi na umo ne umo. I bakenke, mwanda pano badi na imbidi ne ñeni mibwaninine. Luba, misongo, ne lufu, i kutupu’byo. Kutupu wenda mu kakinga ka bisheta nansha ulēle mu kitanda kya mpitalo. Byonso bino ne kobyaya jimejime. (Isaya 33:24; 35:5, 6) Bine, ke kutupu nyema nansha umo uleta kyaka ku nyema mukwabo, mwanda bonso abaalamunwa na bukomo bwa Leza ke banyema ba ndoe!—Isaya 11:6-8; 65:25; Ezekyele 34:25.
19 Kuno ko kushidimuka kulumbuluke kukekala na bekadi bakikōkeji ba ino ntanda impya! Bukomo bwabo, manwa abo ne byabupeta bifile ntanda bikepāninwa mu bintu bya bukwashi, ke bya kwisanshijapo; bikekala bya kutyangila na bakwabo, ke bya kwitākapo nabo, mhm. Muntu yense omwitana nandi i muntu ukulupilwa, mwanda bonso ke ‘bantu bafundijibwe na Yehova’ monka mwēkilaile Leza. (Isaya 54:13) Pano pantanda “pakayula ne kuyukidija kwa Leza’nka bwa mema ayuja kalunga-kamema,” mwanda muntu yense ukaludikwa na bijila bya Leza. (Isaya 11:9) Byabine, difuku dyo-dyonso mu ino ntanda impya i dyonka ditela Mitōto 37:11 amba dya ‘kwisangaja mu bungi bwa ndoe.’
Būmi bwa Kumeso Bwansangaji Budi’ko Binebine
20 Le i kika kyotufwaninwe kulonga tukamone buno būmi bwa kumeso bwansangaji? Isaya 55:6 witusoñanya’mba: “Kimbai Yehova pākitanwa, mwitei pakidi pabwipi.” Kitatyi kyonso kyotumukimba, mutyima wetu ufwaninwe kwikala pamo bwa uno unenenwe’po mu Mitōto 143:10 amba: “Nombole ñeni ya kulonga kiswa-mutyima kyobe; ke-wi-muntu abe wi Leza wami.” Boba baloñanga namino, bakokeja kunanga pampikwa kakoba ku meso a Yehova mu ano mafuku amfulo, kadi bakokeja kutengela būmi bwa kumeso bulumbuluke. “Bambila muntu mubwanininye, ubandile moloke swā! Mwanda mfulo yandi yewa muntu i ndoe. Ino bakujilula abo bakonakanibwa pamo; mfulo ya babi īkatyibwangako.”—Mitōto 37:37, 38.
21 Pano Yehova ukilupula mu muzo ne muzo boba basakile kulonga kiswamutyima kyandi. Wibakongakanya pamo bu kyalwilo kya bantu bandi bakashikata mu ntanda impya, pamo na mwānenene bupolofeto bwa Bible amba: “Mu mafuku a kumfulo’kwa [a kino kitatyi kyotudi’mo kino] . . . bantu bangibangi bakenda ne kunena’mba: Iyai tukande ku lūlu lwa Yehova [mutōtelo wandi wabine wa peulu], . . . etulombole mashinda andi, kadi amba tunange mu tumashinda twandi.”—Isaya 2:2, 3.
22 Kusokwelwa 7:9 wibatela bu “kibumbo kikatampe . . . batambile mu mizo yonso, ne mu bisaka byonso ne mu bantu, ne mu ndimi.” Vese 14 unena’mba: “Bēne bano’ba bo balupukilemo mu oa malwa makatakata,” bapandile ku mfulo ya ino ngikadilo. Kino kyalwilo kya ntanda impya pano i kibumbo kya bantu kubwipi kwa midiyo isamba, kwenda kwibweja bapya bavulevule mwaka ne mwaka. Bano bengidi bakikōkeji bonso ba Yehova bafundijibwanga mwa kukekadila na būmi mu ntanda yandi impya. Befundanga manwa a kumushipiditu ne manwa makwabo a mwa kwalamwina ino ntanda ke paladisa. I bakulupile ne mutyima onso amba Paladisa ikafikidila, mwanda bayukile amba “witulaīle uno i wabinebine.”—Bahebelu 10:23.
[Bipangujo]
1, 2. Mwanda waka tukokeja kwikala na kikulupiji kikunkane mu milao ya Yehova?
3. Noa wālombwele namani lwitabijo mudi Yehova?
4, 5. Mwanda waka Abalahama wākulupile binebine mudi Yehova?
6. Yoshua wāyukenye muswelo’ka kikulupiji kyandi kyaādi ukulupile mudi Yehova?
7, 8. I ditabula’ka dya kupanda dyātabwile bene Kidishitu bakikōkeji mu myaka katwa imbajinji, ne mwanda waka?
9, 10. (a) Bendeji ba mitōtelo bālombwele namani kubulwa lwitabijo kwabo mudi Yesu? (b) I byamalwa’ka byēbafikile mwanda wa kubulwa kobābudilwe lwitabijo?
11. Ku ñanjilo kwa kano katwa ka myaka, i muswelo’ka wālombwelwe lwitabijo lwabine?
12. Dyalelo, i mulao’ka wa Yehova ukulupile binebine bengidi bandi?
13. Le i na mushike mukatampe namani ofwaninwe kukulupila mudi Yehova?
14. I būmi’ka bwa kumeso bwakutendelwa bulaile Kinenwa kya Leza ku bantu bakikōkeji?
15, 16. I kika kinenenwa amba būmi bukekala bwa ndoe mikatampe mu ntanda impya?
17. I ngikadilo’ka ya umbūmi ikekala munshi mwa Bulopwe bwa Leza?
18. Mu ntanda impya, i bintu’ka kebikasusulapo bantu dikwabo?
19. Mwanda waka difuku dyo-dyonso mu ntanda impya dikekala dya ‘kwisangaja mu bungi bwa ndoe’?
20. I kika kyotufwaninwe kulonga tukekale na būmi bwa kumeso bwa nsangaji?
21, 22. I kika kishimika Leza dyalelo, ne bufundiji buvuijibwanga muswelo’ka?
[Kifwatulo pa paje 12]
Pano Yehova ushimikanga kyalwilo kya bantu bakashikata mu ntanda impya
Myanda ya Kupituluka’mo
◻ I byamalwa’ka byālupwile kubulwa lwitabijo mu myaka katwa imbajinji?
◻ Le i na mushike mukatampe namani unenwe kukulupila bengidi ba Leza mudi aye?
◻ I būmi’ka bwa kumeso bubikīlwe bantu bakikōkeji?
◻ I kika kyotufwaninwe kulonga ebiya tukamone būmi bwansangaji mu ntanda impya ya Leza?