Mumweno Wa Bwine Kidishitu Pa Bibidiji Bya Pa Lufu

LUFU lwa kibozo, lwa mu kitulumukila lwa muntu osenswe i kinzengele kikatampe. Lwapukijanga bantu mityima na kitumbuzaji kilondwanga na njia. I lwishile na lufu lwa muntu wādi ubela misongo mikomo mu bula bwa mafuku. Eyo, inoko nalo lushiyanga njia ne milangwe ya bushiyena.

Boba bafwidilwe i ba kukwatakanibwa ne kusengwa, nansha shi wabo i mufwe lufu lwa muswelo’ka. Mwanda bene Kidishitu bafwidilwe bakokeja kadi kupangwapangwa na boba bebaningila kupita mu bibidiji bya pa lufu byambulwa kukwatañana na Bisonekwa. Bino bimwekanga mu matanda mavule a mu Afrika ne mu bipindi bikwabo bya ntanda.

Lelo i bika bikakwasha bene Kidishitu bafwidilwe bepuke bibidiji bya pa lufu kebikwatañene na Bisonekwa? Balunda nabo betabije bakokeja kwibalunga kuboko muswelo’ka mu kino kitatyi kya kutompibwa? Malondololo a bino bipangujo i mwanda utala bonso bakimba kusangaja Yehova, ke-pantu “bwine-Leza bwine butōka tō, bwa kubulwa kubipa kumeso kwa Leza wetu Tata, i buno; bwa kupempula bāna bampikwa shabo, ne bakaji-ba-bafu, mu bishoto byabo, kadi ne kwilama aye mwine, nansha kiko kīne mpika [ku ino ntanda].”​—Yakoba 1:​27.

Bimanine pa Lukulupilo

Mwanda mwine wimanine’po bibidiji bivule bya pa lufu i lukulupilo lwa’mba bafwile i bōmi nyeke mu ntanda ya bankambo keimonwe na meso. Boba badila madilo banenwe kupita mu bisela kampanda bya kutalaja ufwile. Pakwabo batyina’mba bakafītyija mityima ya bekalwa nabo bakulupile amba shi yewa ufwile kalongēlwepo bino bisela, ukalondañana kizwa.

Mwine Kidishitu wabine kafwaninwepo kutyina muntu nansha kwiela mu bibidiji bifityija mutyima wa Leza. (Nkindi 29:25; Mateo 10:28) Bible ulombola’mba bafwe kebadipo ne kyobayukile kine, ke-pantu unena’mba: “Bōmi bayukile’mba bakafwa; nanshi bafwe kebayukilepo nansha kimo kine, . . . kekudipo mingilo nansha kusambakanya bintu pamo miswelo ne miswelo, nansha kuyukidija, nansha ñeni mu kibundu koenda’kwa.” (Musapudi 9:​5, 10) O mwanda Yehova Leza wādyumwine bantu bandi ba mu myaka ya kala kuleka kukimba kutalaja bafwile nansha kwisamba nabo. (Kupituluka 14:1; 18:10-​12; Isaya 8:​19, 20) Buno bubinebine bwa Bible i bwishile na bibidiji bya pa lufu bivule bitumbile.

Lelo “Kutentula Kilebwe” Nako?

Mu matanda amoamo a mu Afrika wa pa bukata, yewa ufwidilwe mwine pandi unenwe kusambakena pamo na muntu ubutulwa na ufwile. Shi bitupu, mungya mobakulupidile, ufwile’wa ukalonda ba mu kisaka kizwa. Kino kisela kyo kitelwanga bu “kutentulwa kilebwe.” Ino Bible ushintulula patōka amba kusambakena pamo ko-konso kwa panja pa busongi i “busekese.” Bene Kidishitu bafwaninwe kwijiba ku kino kibidiji kekikwatañene na Bisonekwa, mwanda i basoñanibwe amba “nyemai busekese.”​—1 Kodinda 6:​18, MB.

Ivwana kifwa kya mukaji wa kishala umo witwa bu Mercy.a Pafwile mulumyandi mu 1989, balongo basakile atentulwe kilebwe na mwana-mulume ubutulwa na mulume. Ino aye wapela, webashintulwila amba kyakyo kisela kekikwatañenepo na bijila bya Leza. Mutyima webapena, bamutukatuka mutonko, bekotokela. Kweji umo pa kupita’po, baiya kumukomba bya mu njibo byonso, babambula ne malata a njibo yandi. “Kyenu kipwilo kīye kikulele,” bo abo banena.

I bine kipwilo kyasengele Mercy, kyamūbakila ne njibo mipya. Balondakani nandi batulumuka, pa kumona bamobamo bāya kukwasha ku ino mingilo; mukaja mwendeji wa Katolika ye muntu umbajinji waletele nsono ya kufimpa nayo musaka. Mwiendelejo wa kikōkeji wa Mercy wakankamikile bandi bana. Baná umbukata mwabo baikele kwipāna kudi Yehova Leza, umo watenwe panopano ku Masomo a Bufundiji bwa Mingilo.

Pa kino kibidiji kya kutentulwa kilebwe, bene Kidishitu bamobamo baselanga mityima kūlu abo bene, ku mfulo bakesonga ne na muntu wakubulwa kwitabija. Kifwa, mulume wa kishala umo wa myaka 70 ne musubu weyumbile kusonga kansongwakaji kabutulwa na wandi mukaji ufwile. Pa kulonga namino, byamwekele’nka bu nandi watentulwa kilebwe. Inoko mwiendelejo udi namino keukwatañenepo na madingi a Bible asoñanya bene Kidishitu kwisonga “monka mudi Mfumwetu.”​—1 Kodinda 7:​39.

Bisela bya Kulāla Ntānda

Mu matanda mavule, badilañani bongwilanga kwa ufwile, bakesha bufuku bonso nkelenkele panshi tō. Ba malwa batoma, ba kudya badya, ba byombanwa bomba bityabutyabu. Bakulupile amba kino kitalajanga ufwile ne kukinga kisaka ku kizwa. Pamo banena binenwa bya lushiñanya bya kutōkeja yewa ufwile pa mutyima. Kupwa kunena, boba badi badila batalala, baimba’po lwimbo lwa kipwilo kumeso kwa muntu mukwabo kwimana kunena. Bakokeja kulonga enka namino ne byobukya.b

Mwine Kidishitu wabine kekujangapo mu bino bisela bya kulāla ntānda, mwanda Bible ulombola’mba bafwile kebakokejapo kukwasha nansha kusanshija bōmi. (Ngalwilo 3:​19; Mitōto 146:​3, 4; Yoano 11:11-​14) Bisonekwa bijidikile kulonga byamajende. (Kusokwelwa 9:​21; 22:15) Dimodimo mukaji wa kishala mwine Kidishitu ukokeja kumona bu kikomo kukankaja bakwabo kumupityija mu bisela kampanda byamajende. Bakokeja kumuningila kulāla ntānda pa lwandi lubanza. Lelo balunda nabo mu lwitabijo bakalonga bika mwanda wa kukwasha bene Kidishitu bafwidilwe baumwa umeso na dino dyemo dyebweja’ko?

Bakulumpe pa kipwilo bakokeja pavule kukwatakanya kisaka kya bwine Kidishitu kifwidilwe na kwisambila pamo na balongo ne balondakani nabo. Shi mwisambile nabo, bakokeja kwitabija kukalāla kwabo mu biyampe, bwakya kebāya kwimukūkila ku mingilo ya mwa kujīkila. Ino le shi abatūla’po lupotopoto? Kwibalondalonda na mīsambo kukokeja kulupula bitulu. ‘Ku umpika wa Mfumwetu lūma i kijila, mwanda aye i wa kwifula ku bibi.’ (2 Temote 2:24) Shi balongo abapele kumvwañana, ino bakimba kwimanina byonso ku bukomo, dimodimo mwine Kidishitu ufwidilwe ne bandi bana bakomenwanga kukankaja kino. Inoko kebakalongapo kisela nansha kimo kya mitōtelo ya bubela kilongelwa mu yabo njibo, mwanda abo bakōkele ku mbila ya Bible inena’mba: “Kemukēkula mu kisense kya bampikwa kwitabija.”​—2 Kodinda 6:​14.

Uno musoñanya utala kadi ne pa kujīka. Batumoni ba Yehova kebembangapo, kulombela nansha kutenga ku bisela byendejibwa na mwingidi wa mutōtelo wabubela. Nansha shi bene Kidishitu babutulwa na ufwile ababandaula’mba bafwaninwe kutanwa’po, ino kebakatwejapo mutwe mu bino bintu.​—2 Kodinda 6:​17; Kusokwelwa 18:4.

Mfwanyi ya Bulēmantu

Ku mfwanyi imaninwanga na Batumoni ba Yehova kekwikalangapo bisela bya kukimba kutalaja ufwile. Kunenwanga kishinte kya Bible ku Njibo ya Bulopwe, ku lamolo, ku njibo ya ufwile, nansha ku kifuko kwakajikwa. Kitungo kya kino kishinte i kusenga bafwidilwe na kwibashintulwila kinena Bible pa lufu ne pa lukulupilo lwa lusangukilo. (Yoano 11:25; Loma 5:12; 2 Petelo 3:13) Lwimbo lwimanine pa Bisonekwa lukokeja kwimbwa, ebiya mingilo yonso yafula na milombelo isenga.

Panopano ponka, baimanine mfwanyi ya uno muswelo ya Kamoni umo wa Yehova mwana-mukaji nkasandya Nelson Mandela muludiki wa ntanda ya Afrika wa Kunshi. Ku mfulo kwa mingilo, uno muludiki wafwija’ko muneni na mutyima umo. Patenwe ne bandi babilolo ne bamfumu bavule. Wandi kamukunwi umo wanena’mba: “Ino yo mfwanyi ya bulēmantu kashāa kupita yonso yonkendi mutanwe’ko.”

Lelo Kuvwala Kanyuki I Biyampe?

Batumoni ba Yehova badilanga pobafwilwanga babo. Basūmija ne impolo pamo’nka na mwāsūmijije’yo Yesu. (Yoano 11:35, 36) Ino bayukile amba kebidipo na mvubu kulombola njia patōka na kiyukeno kampanda kya panja. (Enzankanya na Mateo 6:​16-​18.) Mu matanda mavule, bakaji ba bafu banenwe kuvwala kanyuki mwanda wa kutalaja ufwile. Bavwala’ko myeji mivule tamba pajīkwa mufu, pakwabo ne mwaka upwa, kadi pa kwikavula, balangulanga bidi kisao.

Kuleka kulombola kiyukeno kya madilo kutalwanga bu kukalabaja yewa ufwile. Pa kino, bamfumu bamo ba bibundi ba mu Swazilande badi bapañanga Batumoni ba Yehova mu mobo abo, ne mu ntanda yabo. Ino bano bene Kidishitu bakikōkeji badi balelwa nyeke na banababo ba kumushipiditu ba mu bifuko bikwabo.

Kidye Kikatampe kya mu Swazilande kyabingije Batumoni ba Yehova, amba bafwaninwe kujokela ku mobo abo, mu ntanda yabo. Mu mwanda mukwabo, mukaji wa kishala umo mwine Kidishitu wāpelwe lupusa lwa kushikata mu lwandi lubanza pa kupwa kuleta mikanda ne mabande byashile wandi mulume wafwile, walaya patōka’mba wandi mukaji kafwaninwepo kuvwikwa kanyuki. Enka namino, waleta bukamoni bulombola’mba bine wadi na bulēme kudi mulumyandi.

I kya mvubu mpata kulombola patōka byonso bifwaninwe kulongwa pa lufu kumeso kwa kufwa, nakampata mu bifuko mudi bibidiji byakubulwa kukwatañana na Bisonekwa. Ivwana kifwa kya Victor, mwine Kamerune. Wasonekele myanda yonso ifwaninwe kulondwa pa lufu lwandi. Mu kyabo kisaka mwadi bantu bavule batyinwa, bakilamine bibidiji bikomo bya pa bwana bukulu bya kulēmeka bafu, ne kutōta tubamba twa mitwe ya bantu. Victor byaadi muntu mulēmekibwe mu kisaka, wayukile kala amba kabamba kandi kakatōtwa’nka mu uno muswelo. Penepa walombola byonso patōka amba i Batumoni ba Yehova bo bakamujīka. Kino kyapēleje myanda ku mukaji wa kishala ne bana bandi, kadi bantu bashala bamwanya mu kibundi monso.

Epukai Kwiula Bibidiji Kebikwatañene na Bisonekwa

Bantu bamobamo badi na buyuki bwa Bible batyinanga kwilombola bu byabyo kebibatalepo. Bafwila kusangaja bekalwa nabo ne kwilombola amba nabo balālanga pa lufu, mwanda wa kutyina kupangwapangwa. Eyo, kupempula bafwidilwe mwanda wa kwibasenga i biyampe, ino ke biyampepo kukatakata bufuku ne bufuku na tumingilo twakubulwa mu dishinda twa pa lufu ku njibo ya ufwile kumeso kwa kujīkwa’ye. Bikokeja kukukaja boba betutala, mwanda kipāna mulangwe wa amba boba balonga bino kebetabijepo binebine binena Bible pa ngikadilo idi’mo bafwe.​—1 Kodinda 10:32.

Bible usoñanya bene Kidishitu kutūla kutōta Leza pa kifuko kibajinji mu būmi bwabo ne kwingidija kitatyi kyabo na tunangu. (Mateo 6:​33; Efisesa 5:​15, 16) Mu bifuko bimobimo, mingilo ya kipwilo imananga yenga mutuntulu, nansha yenga ne kupita, mwanda wa lufu. Ano makambakano keadipo’nka mu Afrika. Lapolo wa lufu lumo watambile mu Amerika wa Kunshi unena’mba: “Ku kupwila kwa bwine Kidishitu kusatu kutuntulu kwatenwe bantu babala-banga. Mwingilo wa budimi walāla kisengele mafuku dikumi. Ne bantu ba panja pa kipwilo ne befundi ba Bible bene baikele kutulumuka ne kutyumukwa mu bidyoma pa kumona batutu ne bakaka bamobamo nabo bapipidile’ko.”

Mu bibundi bimobimo, kisaka kifwidilwe kyendelanga balunda ba pa mutyima bidibwa ku yabo njibo kupwa kwa kujīka. Ino mu bipindi bivule bya Afrika, i tutwa na tutwa twa bantu batamba kobadi bakajikile ufwile bendanga ku njibo ya ufwile, bakunga kudya bya matālutālu, pavule kutapwanga banyema. Bamo ba mu kipwilo kya bwine Kidishitu beulanga kino kibidiji, ulanga’mba nabo balamine bibidiji bya kusoba masobo a kutalaja bafwile.

Mfwanyi imaninwanga na Batumoni ba Yehova keitwikangapo kitundu kya kujimija lupeto ku boba bafwidilwe. Nanshi kekudipo kitūdilwa mulunga wa pa bula amba boba badi’po balete lupeto lwa kwalwija pa lusupakene pa lufu. Shi mukaji wa kishala wakomenwa kulupula lupeto lusakibwa, bakwabo pa kipwilo basepelelanga kumukwasha. Shi bukwashi kebubwenepo, bakulumpe bakwatanga’po mpangiko ya kukwasha kungitu boba basakilwa bukwashi.​—1 Temote 5:​3, 4.

Bibidiji bya pa lufu ke byonsopo bijilula misoñanya ya Bible. Shi i bijilula’yo, bene Kidishitu basumininwanga kulonda munenena Bisonekwa.c (Bilongwa 5:​29) Nansha kino byokibwejanga’ko matompo, bengidi ba Leza bavule baletanga bukamoni bulombola’mba banekenyanga senene matompo a uno muswelo. Beanekenya na bukomo butamba kudi Yehova, “Leza wa kanye ka kusenga konso,” ne na bukwashi bwa balunda nabo mu lwitabijo bebaseñanga mu byamalwa byabo.​—2 Kodinda 1:​3, 4.

[Kunshi kwa dyani]

[Kapango pa paje 21]

BAESELWE MWANDA WA KWIMANIJA KWABO

Sibongili i mukaji wa kishala mwine Kidishitu mukankamane wikalanga mu Swazilande. Pafwile wandi mulume, wapelele kulonda bibidiji bilangilwa bu bya kutalaja ufwile. Wapela kutendwa lupole ku mutwe. (Kupituluka 14:1) Bantu 8 ba mu kisaka pa kwivwana namino, bafuna bulobo, bamutenda’lo ku bukomo. Bakankaja ne Batumoni ba Yehova bene kwiya kwandi kumusenga. Inoko bantu bakwabo basepelela musapu wa Bulopwe badi baya bamupempula na mikanda ya kumukankamika yadi imutumina bakulumpe. Difuku dyadi ditengele bantu kuvwika Sibongili kanyuki, kwalongeka mwanda utulumukwa. Muntu utyinwa mu kisaka wakongele ba kisaka bonso pamo, besamba myanda ya kupela kwapelele Sibongili kulonda bibidiji bya madilo byāshile bakulu.

Sibongili usekununa’mba: “Baungipangwile shi nkulupilo yami ya kipwilo impa lupusa lwa kulombola njia na kuvwala kanyuki kafīta fututu. Nami nebashintulwila mwimanino wami, baunena’mba ketukikuningilapo. Nabezemuka, bonso banombele nebafwile lusa kuningila kobadi baningila, bantenda ne lupole lonadi nkisakile. Bonso baunombele nebalekele.” Kepaijijepo, nkasandya Sibongili mwana-mukaji waitabija, amba Batumoni ba Yehova badi na mutōtelo wabine, walomba ne kifundwa kya Bible.

Ivwana kifwa kikwabo: Mwana-mulume wa mu Afrika wa Kunshi witwa bu Benjamin wadi na myaka 29 paaivwene amba shandi wafu lufu lwa kibozo. Mu kino kitatyi, Benjamin wadi Kamoni kasuku kandi mu kisaka. Pa kujīka lufu, umo ne umo wadi wa kwimana ku mulomo wa kīna, mwa kwelela’mo mukono wa biloba.* Kupwa kujīka, ba kisaka bonso betenda lupole. Ino Benjamin kalongelepo bino bisela. Bekalwa nabo bamulangwila’mba shobe ufwile usa kukulonda kizwa.

“I kutupu kinongele, mwanda ntūdile lukulupilo lwami mudi Yehova,” ye Benjamin unena. Ba mu kisaka baboīle ñeni pa kumona mobyamupityile. Mwenda mafuku, bavule bashilwile kwifunda Bible na Batumoni ba Yehova, ku mfulo babatyijibwa bu kilomboji kya kwipāna kwabo kudi Leza. Lelo Benjamin nandi? Watwelele mu mwingilo wa kitatyi kyonso wa kusapula myanda miyampe. Mu myaka mityetye yonka, wapebwa madyese malumbuluke a kukwasha bipwilo bya Batumoni ba Yehova bu mutadi wendakana.

[Kunshi kwa Dyani mu kapango kadi pa paje 21]

* Bamo balanga’mba kwela maluba nansha mukono wa biloba mu kīna kepadipo kibi. Ino mwine Kidishitu ufwaninwe kwepuka uno mulongelo, mwanda ba kibundi bamwene amba i muswelo wa kutalaja bafu, nansha shi bino bisela bimaninwe na mwingidi kampanda wa mu mutōtelo wabubela.​—Tala Réveillez-vous! wa 22 Kweji 7, 1977, paje 15, Falanse.