Mwifundei Kinenwa kya Leza mu kisaka kitatyi ne kitatyi

“Muntu nanshi kakamwenapo būmi mu mikate yonka, mhm, poso mu myanda yonso ītamba mu kyakanwa kya Mwine Leza.”—MATEO 4:4.

YEHOVA LEZA uvulujanga kyaba ne kyaba mitwe ya bisaka biselwa byabo bya kufundija babo bana. Buno bufundiji bulombolanga bana mwa kwikadila mu buno būmi kadi bwibateakanya ne ku būmi bwiya kumeso. Mwikeulu ntunguluji wa Leza wālombwele Abalahama kiselwa kyandi kya kufundija ba mu kipango kyandi amba “bakalame dishinda dya Yehova.” (Ngalwilo 18:19) Bambutwile bene Isalela bādi banenwe kushintulwila babo bana mwānyongolwedile Leza Isalela mu Edipito ne mwaēbapedile Bijila byandi ku Lūlu lwa Shinai, mu Holeba. (Divilu 13:8, 9; Kupituluka 4:9, 10; 11:18-21) Bene Kidishitu mitwe ya bisaka i basoñanibwe kutamija babo bana “monka mu madingi, ne mu lufundijo lwa Mfumwetu [Yehova, NW].” (Efisesa 6:4) Mbutwile nansha shi i enka aye kasuku wingidila Yehova ufwaninwe kulonga bukomo bwa kufundija bana mashinda a Yehova.—2 Temote 1:5; 3:14, 15.

² Kino kekishintululapo amba kwifunda Kinenwa kya Leza mu kisaka i kwa enka mu bipango mudi bana. Wivwane ba mulume ne mukaji badi na kifundwa kya kisaka nansha shi kebadipo na bana ku njibo i kintu kiyampe, kilombola amba bakwete bintu bya kumushipiditu na mutyika mukatampe.—Efisesa 5:25, 26.

³ Pa kusaka amba bufundiji bulupule bipa bilumbuluke, bufwaninwe kupānwa kitatyi ne kitatyi mungya mulombwela kifundwa kyāfundije Yehova bene Isalela mu ntanda mutuputupu amba: “Muntu nanshi [kamwenapo] bumi ku bidibwa byonka, mhm, muntu umona bumi poso’nka ku byonso bitambanga mu kyakanwa kya Yehova.” (Kupituluka 8:3) Kukwatañana na ngikadilo ya kisaka ne kisaka, bipango bimo i bītūdile’ko difuku dimo pa yenga dya kwifunda; bikwabo nabyo bifundanga mu kitatyi kityetye difuku ne difuku. Mpangiko yo-yonso yomukatonga i miyampe, ino kibi i kukwatyila kifundwa ku mukose. ‘Kūlai kitatyi’ kya kwifunda. Kwilamina kitatyi kya uno muswelo i kwibikila byabuyabuya bya ntanda ne miseke. Būmi bwa ba mu kisaka kyobe budi pa katele-bulenda.—Efisesa 5:15-17; Fidipai 3:16.

Bitungo bifwaninwe kulama mu ñeni

⁴ I kintu kilumbuluke mpata shi udi na bitungo bipotoloke mu ñeni yobe poendeja kifundwa kya kisaka. Bandaula’po bidi bino bitungo bibala-binga.

⁵ Mu kifundwa ne kifundwa, kimba kutamija buswe bwa kuswa Yehova Leza. Mosesa pa kubungakanya bene Isalela mu musanza wa Moabu kumeso kwa kutwela mu Ntanda ya Mulao, wākokele milangwe yabo pa kintu kyātelelwe na Yesu Kidishitu bu ‘lubila lukatampe kupita mbila yonso.’ Le i lubila’ka? “Ukasanswa Yehova Leza obe, ne mutyima obe onso, ne muya obe onso, ne manwa obe onso.” (Mateo 22:36, 37; Kupituluka 6:5) Mosesa wāsoñenye bene Isalela kubika luno lubila pa mityima yabo ne kwilufundija babo bana. Kino kyādi kilomba kupituluka’mo, kukoma buluji bobādi bafwaninwe kuswela Yehova, kulwa na mikadila ne mwiendelejo ukokeja kukalakanya buno buswe, ne kulombola mu būmi bwabo buswe bwabo padi Yehova. Le betu bana nabo basakilwa buno bufundiji? I amo! Basakilwa kadi ne kukwashibwa ‘batweje mityima yabo kwisao,’ ko kunena’mba bafundule bintu byonso bikokeja kusupaija buswe bwa kuswa Leza. (Kupituluka 10:12, 16; Yelemia 4:4) Mu bintu bisupaija buswe mukokeja kutanwa ne bilokoloko bya ino ntanda ne mikenga ikokela bantu ku bilongwa byayo. (1 Yoano 2:15, 16) Buswe botuswele Yehova bufwaninwe kwikala bwingila, bumweka, bwitutonwena ku kulonga bintu bisangaja Tata wetu wa mūlu. (1 Yoano 5:3) Ekale ukimba kifundwa kyenu kya kisaka kikale na tumweno twa kulādila, nankyo endeja kifundwa ne kifundwa mu muswelo uningisha buno buswe.

⁶ Pāna buyuki bwabinebine butala pa byobya bisaka Leza. Le abyo bine i bika? I bintu bivule, ke enkapo kutanga ne kulondolola ku myanda idi mu dipepala nansha mu dibuku. Kino kilombanga nyeke mīsambo ya kuyuka shi myanda ya kamweno ne milangwe mikatampe i mivwanijibwe senene. Buyuki bwabinebine bo bwa kamweno mu kuvwala bumuntu bupya, mu kujingulula bintu bya mvubu mikatampe potwikonda na makambakano a umbūmi, kadi ne mu kulonga bintu bimusangaja Leza.—Fidipai 1:9-11; Kolose 1:9, 10; 3:10.

⁷ Lombola muswelo wa kwingidija umbūmi byobya bifundwa. Byodi kala na kino kitungo mu ñeni poendeja kifundwa ne kifundwa kya kisaka, wiipangule’mba: ‘Ino myanda ikokeja kwitutala namani umbūmi bwetu? Le itulomba kushinta kintu kampanda mu bintu byotuloñanga pano? Mwanda waka tufwaninwe kulonga bujadiki?’ (Nkindi 2:10-15; 9:10; Isaya 48:17, 18) Kuta mutyima pa ntelo ku bintu byotufwaninwe kwingidija mu byotwifunda i kintu kidi na mvubu mikatampe mu kutama kufwaninwe kutama kisaka kyetu kumushipiditu.

Ingidija bingidilwa bya bufundiji na tunangu

⁸ “Umpika wabinebine ne wamanwa” i mwitupe bingidilwa bivulevule byotukokeja kwingidija mu kifundwa kyetu kya kisaka. Dipepala Kiteba kya Mulami dyotukokeja kwingidija pamo na Bible didi pano mu ndimi 131. Kudi mabuku a kwifunda nao Bible mu ndimi 153, mikanda mu ndimi 284, mabande a kasete mu ndimi 61, ne mabande a video mu ndimi 41, kutentekela’po ne mpangiko ya bukimbi bwimanine pa Bible idi mu kompyuta mu ndimi 9!—Mateo 24:45-47, NW.

⁹ Ba mu bipango bivule bengidijanga kyaba kyobefunda kifundwa kya kisaka mwanda wa kuteakanya Kifundwa kya Kiteba kya Mulami kya pa kipwilo. Bine, kino kidi na bukwashi mpata! Kiteba kya Mulami kidi na bidibwa bya pa kitako bipānwa mwanda wa kūbaka bantu ba Yehova kujokoloka ntanda yonso. Pomwifunda Kiteba kya Mulami mu kisaka, kemukimanina enka pa kutanga misāngo ne malondololo a ku bipangujo bisonekelwe kunshi. Kimbai na kininga kwivwanija’byo. Tangai’po ne bisonekwa biletelwe bitupu kusonekwa mpika. Nena bonso ba mu kisaka balete’po nshintulwilo ya mobikwatañenine na binenwe mu musāngo omubandaula. Longa buninge ino myanda ibatenge ku mityima.—Nkindi 4:7, 23; Bilongwa 17:11.

¹⁰ Si udi na bana mu kipango kyobe, i bika byokokeja kulonga kifundwa kileke kwikala kibidiji kya kuvuya mbila bitupu, ino kikale kitatyi kyubaka, kiyampe ne kya nsangaji? Longa bukomo umo ne umo emone bu ubadilwa mu kifundwa, nenki milangwe ikashala itelwe pa bintu byomwifunda. Shi bibwanika, mwana ne mwana ufwaninwe kwikala na Bible wandi ne dipepala dyandi. Mbutwile ukeula kifwa kya kyanga kyāshile Yesu, kya kushikata pabwipi na mwana mwanuke, pakwabo na kupamba uno mwana mutyetye kuboko. (Enzankanya na Mako 10:13-16.) Mutwe wa kisaka ukokeja kunena mwana mwanuke ashintulule kifwatulo kidi mu myanda īfundwa. Mwana mutame ukokeja kubadikila kupebwa kisonekwa kampanda kya kutanga. Mwana mukulu padi ukapebwa mukenga wa kulombola motukokejeja kwingidija myanda yefundwa.

¹¹ Nansha shi mubaingidija Kiteba kya Mulami mu kifundwa kyenu, kemwakilwai’ko bingidilwa bikwabo bidi mu ndimi mivule. Shi mukimba kuyuka mwāpityile myanda nansha bushintuludi bwa bishima bya mu Bible, nyemenai ku dibuku Étude perspicace des Écritures. Shi kukidi bipangujo bikwabo bisakilwa kulondololwa, mukokeja kunyemena ku Index des publications de la société Watch Tower nansha ku mpangiko ya bukimbi idi mu kompyuta ilupwilwe na Sosiete. Kufunda kwingidija bino bingidilwa, shi mudi nabyo mu ludimi lomuyukile, kukekala na bukwashi bukatampe mu kifundwa kya kisaka. Shi usaka kusamuna kusangela kwa bana batyetye, ku kitatyi kya kifundwa ufwaninwe kushiya’ko ne kya kutala kipindi kya bande wa video, umo wa mu mabande ōbaka alupwilwe na Sosiete, nansha kwivwana nabo kipindi kya drame idi mu bande wa kasete kupwa mwesambila’po. Kwingidija senene bino bingidilwa kukakwasha kifundwa kya kisaka kyenu kikale kiyampe ne kya kamweno ku kisaka kyonso kituntulu.

Kwatañanya na bisakibwa bya kyobe kisaka

¹² Pakwabo kisaka kyobe kifundanga nyeke Kiteba kya Mulami kikefundwa mu mwine yenga’wa. Ino i kiyampe kutenga pa myanda ya mu kisaka. Shi inabana kadipo pa kaji, ukokeja kwisambila pa ino myanda, ushikete pamo na bana kitatyi kyobajoka ku masomo difuku ne difuku. Myanda imoimo ikokeja kupwibwa, ino mikwabo padi ilomba kutebwa’ko mutyima kyaba kikwabo. Shi kudi myanda ya mu kisaka ifwaninwe kubandaulwa bukidi, kemukolwa kukwatyila’yo ku mitembwe. (Nkindi 27:12) Ino myanda ke enkapo ya bya ku masomo, mhm, ikokeja kwikala myanda mikwabo. Tonga bintu bya kwifunda bikwatañene nayo, ne kulombola kisaka kumeso kwa kitatyi byobya byomukefunda.

¹³ Kifwa mu bipindi bivule bya ntanda, bulanda bo butādile’mo; o mwanda mu bifuko bivule i kiyampe kwisambila pa muswelo wa kwibutyumwina mu manwi. Mwene kifundwa kyenu kya kisaka kikokeja kwimanina ne pa ngikadilo ya bipita mu būmi ne pa misoñanya ya mu Bible ibwanya kwimukwasha mu kipango kyenu?—Nkindi 21:5; Musapudi 9:11; Bahebelu 13:5, 6, 18.

¹⁴ Mwanda mukwabo ulomba kwisambilwa’po i bukalabale. Batwe bonso tusakilwa kulama pototo mu ñeni ne mu mityima yetu mumweno umona Yehova bintu. (Ngalwilo 6:13; Mitōto 11:5) Kwifunda uno mwanda mu kisaka kubwanya kwimupa kyaba kya kwisambila ne pa mwa kwikadila na bantu ba lonji ku masomo, mwa kumwena bufundi bwa makayo a kwikupila, ne mwa kutongela kwipwija mukose kuyampe. Ñuma pano keidi konso; kubwipi kwa ntanda ne ntanda idi mu divita dya bantu ba ntanda imo, mu ñuma ya kipolitike nansha ya tubila, nansha mu mavita a batumbula. Pa kino, ufwaninwe kwisamba na kisaka kyobe mwa kulamina mwiendelejo wa bwine Kidishitu shi mudi mu bipindi mulwibwa mavita a uno muswelo.—Isaya 2:2-4; Yoano 17:16.

¹⁵ Penda patama bana, basakilwa kadi kufundijibwa pa mwanda utala lubedi (kilungi) ne busongi, mungya myaka yabo. Mu matanda amo bambutwile bavule kebesambangapo nansha dimo myanda itala lubedi na babo bana. Bana bakubulwa kuyuka kintu betabijanga milangwe minyengakane ya balunda nabo ibafikijanga ku byamalwa. Mwene i kiyampe kwiula Yehova upāna madingi akubulwa kafinda ino ao malumbuluke pa uno mwanda atanwa mu Bible? Madingi a Leza akwashanga betu bana bekale belēmeke, bakwate bantu ba ngitu ingi na bulēmantu. (Nkindi 5:18-20; Kolose 3:5; 1 Tesalonika 4:3-8) Nansha shi kodi kala mwisambile pa ino myanda, kokikaka kwisambila’po dikwabo. Kupituluka’mo i kuyampe, mwanda kekubulwengapo kulupula ngikadilo mipya.

¹⁶ I kitatyi’ka kifwaninwe kwifunda kifundwa kya kisaka? Bipango bivule i biule mpangiko ya bisaka bya Betele bya ntanda yonso bifundanga’kyo mu dya Mwanzo kyolwa. Bakwabo nabo badi na yabo. Mu Arjantine kisaka kya bantu 11, ko kunena’mba bana 9, kyadi kilanguka nyeke na nsaa 5 ya lubanga kwifunda kifundwa kyabo kya kisaka. Kekwadipo kitatyi kikwabo kyobadi bakokeja kwitana pamo, mwanda badi na mpangiko mishileshile. Kekyadipo kipēla, ino kyakunine mu ñeni ne mu mityima ya bana mvubu ya kifundwa kya kisaka. Mu Filipine namo monka na monka, mukulumpe umo wadi wifunda nyeke kifundwa kya kisaka na wandi mukaji ne babo bana basatu pobakidi bepele. Mu bula bwa yenga bambutwile badi kadi befunda na mwana ne mwana amba amone kwilongela bubinebine ke bwandi. Mu États-Unis, kaka umo wadi na mulume ke Kamonipo, wadi ukatwala bandi bana ku masomo lubanga ne lubanga. Pa kwilaija motoka, badi batanga mu minite dikumi ne kwisambila pa mwanda obatanga mu Bisonekwa, kupwa inamwana walombela milombelo mīpi kumeso kwa mwana kukanda mu motoka. Mu République démocratique du Congo, mwana-mukaji umo wadi ulonga bukomo pa kusaka kwifunda, mwanda wadi wampikwa kufunda masomo malampe kadi wandi mulume wambulwa kwitabija webanyemene. Wandi mwana mwana-mulume mukulu, paadi wiya wibapempula, wadi wibakwasha’ko na kwendeja kifundwa kyadi kitanwa’mo inandi ne bankasandi. Uno inabana wadi uleta kifwa kiyampe pa kwiteakanya na kininga. Lelo nobe kudi ngikadilo kampanda ibudijanga kipango kyobe kwifunda kifundwa kya kisaka kitatyi ne kitatyi? Kokapungila. Kimba na kininga, Yehova ukakwesela mu bukomo bolonga bwa kwifunda Bible kitatyi ne kitatyi.—Mako 11:23, 24.

Mpalo ya kūminina

¹⁷ Kilomba kwiteakanya. Kadi kifwaninwe ne kūminina. Mwanda kwipāna kwipānanga bambutwile kwa kwendeja kifundwa kya kisaka kya kitatyi ne kitatyi kekubulwengapo kafwila-midimo. (Nkindi 22:6; 3 Yoano 4) Ba Franz ne Hilda ba mu Alemanye batamije bana 11. Myaka mivule pa kupita’po, Magdalena wabo mwana mwana-mukaji wanena’mba: “Kintu kyomwene bu kya mvubu bininge dyalelo i kubulwa kujikilwa difuku nansha dimo pambulwa kutambula bufundiji kampanda bwa kumushipiditu.” Shandya Magdalena paāmwene mushipiditu wa kufwila ntanda wenda unana mu bulopwe bwa Adolf Hitler, wāingidije Bible, wāteakanya kisaka kyandi ku matompo ādi āya kumeso. Kepāijijepo, mwana mwanuke wākwatwa, wātumwa ku masomo a kukendwa bongolo; bāshele’ko ba mu kisaka nabo bākutwa ne kwelwa mu bifungo ne mu makomponi a masusu. Bamo bāipaibwa. Ino lwitabijo lwa bonso lwāimanije shinkidingi—ke enkapo mu kino kitatyi kya kupangwapangwa kwa malwa, ino ku boba bāpandile, i ne mu myaka yalondele’po.

¹⁸ Bambutwile bavule balela bana kasuku, pamo ne boba badi na bene pabo bakubulwa kwitabija, bafundijanga babo bana Bible kitatyi ne kitatyi. Inabana wakishala ulela bana kasuku mu India walongele bukomo bwandi bonso, wakuna mu mityima ya bandi bana babidi buswe bwa kuswa Yehova. Ino mutyima wamusanshile patyibile wandi mwana mwana-mulume kipwano na bantu ba Yehova. Walombela kudi Yehova amufwile’ko lusa pa kutupatupa kwandi ko-konso mu kufundija wandi mwana. Ino na bubine, mwana kaidilwepo byonso byaafundile. Kintu kya myaka dikumi pa kupita’po, wajoka, waendelela kumeso, waikala ke mukulumpe pa kipwilo. Pano aye ne mukajandi bengilanga bu bapania, bengidi ba kitatyi kyonso. Bine, bambutwile batele mutyima ku madingi a Yehova ne a bulongolodi bwandi a kupāna nyeke bufundiji bwa Bible mu bisaka byabo bamufwijanga’ko mpata! Lelo nobe wiengidijanga mu kipango kyobe?

Le ubwanya kushintulula?

◻ Mwanda waka kifundwa kya kisaka kya kitatyi ne kitatyi kidi na mvubu?

◻ I bitungo’ka byotufwaninwe kwitungila mu kifundwa ne kifundwa kya kisaka?

◻ I bingidilwa’ka bya kufundija nabyo byotupelwe?

◻ I muswelo’ka ukokeja kukwatañanibwa kifundwa na bisakibwa bya kisaka?

[Study Questions]

1. Lelo Bible unena bika pa kiselwa kidi na mitwe ya bisaka kya kufundija babo bana mashinda a Yehova?

2. Le kifundwa kya kisaka kidi na kamweno nansha shi mu kipango kemudipo bana? Shintulula.

3. Mwanda waka kwifunda kifundwa kya kisaka kitatyi ne kitatyi kudi na mvubu?

4, 5. (a) Kupityila kudi Mosesa, Yehova wātūdile kitungo’ka kya mvubu ku meso a bambutwile pobafundija babo bana? (b) Le kino kishintulula bika dyalelo?

6. (a) I bika bilombwa pa kusaka kupāna buyuki bwabinebine? (b) Bisonekwa bikokela namani milangwe pa kamweno kadi mu kwikala na buyuki bwabinebine?

7. (a) I bipangujo’ka byotukokeja kwipangula mwanda wa kukwasha kisaka kingidije myanda yotwefunda? (b) Bisonekwa bilombola namani kamweno ka kino kitungo?

8. I bingidilwa’ka bya kwifunda nabyo Bible bitupele kabumbo ka umpika?

9. I muswelo’ka otukokeja kwingidija madingi adi mu bisonekwa biletelwe mu uno musāngo potwifunda Kiteba kya Mulami mu kisaka?

10. I bika bikokeja kulongwa mwanda wa bana bemone amba kifundwa kibatala ne abo ne amba i kitatyi kya nsangaji?

11. I bingidilwa’ka bikwabo byotupelwe, ne shi tudi nabyo, i muswelo’ka otukokeja kwibingidija mu kifundwa kya kisaka tumwene’mo kamweno?

12. I muswelo’ka ukokeja kifundwa kya kisaka kukwasha mu kwisamba myanda ifwaninwe kupwija bukidibukidi?

13. Mwanda waka i kya kamweno kwisambila pa muswelo wa kutyumwina mu manwi bulanda mu mīsambo ya kisaka?

14. I ngikadilo’ka ikokeja kufikija kisaka ku kwisambila pa mumweno umona Yehova bukalabale, mavita, ne kubulwa kwiela mu myanda ya ntanda kwa bene Kidishitu?

15. I muswelo’ka ukokeja kufundijibwa bana myanda itala pa lubedi ne pa busongi?

16. (a) Mu bipango bivule i kitatyi’ka kyobefundanga? (b) I muswelo’ka omulwanga na bijika bimubudijanga kwifunda kifundwa kya kisaka kitatyi ne kitatyi?

17. (a) I kika kilombwa pa kusaka kifundwa kya kisaka kikale kifundwa kitatyi ne kitatyi? (b) I kifwa’ka kiletelwe pano kilombola mvubu ya kufundija kisaka mashinda a Yehova kitatyi ne kitatyi?

18. I mpalo’ka ipalwanga bambutwile balela bana kasuku?

[Picture on page 27]

Bitungo bipotoloke bikalumbulula kifundwa kyenu kya kisaka