Bipangujo Dikumi Bitala Bulādi Bibalondololwa

1 Bubi bubajinji bwālongele ba Adama ne Eva mu budimi bwa Edena, le i bulādi?

▪ Kilondololwa: Bantu bavule balanga’mba kipa kyāpelejibwe mu budimi bwa Edena i kusambakena pamo. Inoko, Bible kafundijangapo nankyo.

Tala: Ne Eva mwine kapangilwe, Leza wāpeleje Adama kudya ku kipa kya “mutyi wakuyukanya buya ne bubi.” (Ngalwilo 2:15-18) Adama byaādi bunka, kino kijila kekyādipo kitala pa kusambakena pamo. Ne kadi, Leza wāpele ba Adama ne Eva musoñanya mwimvwanike amba: “Butulai; mwivudijei, muyujei panopanshi.” (Ngalwilo 1:28) Le Leza wa buswe wādi wa kunena ba mulume ne mukaji babajinji ‘bayuje ntanda’—kintu kilomba kusambakena pamo—koku kadi ebaketele nsambu ya lufu pa mwanda wa kukōkela ino misoñanya yandi?—1 Yoano 4:8.

Kadi bidi, mulumya Eva kādi’popo pāshilwile Eva kwapa “bipa byao [bipelejibwe] ne kudya wadya.” Kupwa Adama pa kwiya, “ebiya [wamupako] nandi wadya.”—Ngalwilo 3:6.

Ne kadi, ba Adama ne Eva pa kusambakena pamo ne kubutula bana, kebātopekelwepo. (Ngalwilo 4:1, 2) Kibamweka patōka’mba, kipa kyādile ba Adama ne Eva ke bulādipo, ino kyādi’tu’nka kipa’ki kya ku mutyi.

2 Le Bible upeleje nsangaji ya bulādi?

▪ Kilondololwa: Dibuku dibajinji dya mu Bible dilombola’mba Leza ye wāpangile bantu “ba-mulume ne mukaji.” Kadi Leza wānena’mba byonso byaāpangile byādi “biyampe’tu byamwiko.” (Ngalwilo 1:27, 31) Mwenda mafuku, Leza wāpele mulembi umo wa Bible mushipiditu ape balume uno musoñanya amba: “Usepelele mudi mukaji wa busongwalume bobe. . . . Mabele andi akwikutyijanga nyeke.” (Nkindi 5:18, 19) Le ulanga uno muneneno ulombola amba Bible upeleje nsangaji ya mu bulādi?

Bubine i buno amba pa kusaka bantu bevudije, Leza wāpangile mitaka mwanda wa kupa ba mulume ne mukaji muswelo wa kwikena ne kwisanswa amba besangaje abo bonso pobalāla. Kuno kusambakena pamo kuvuijanga bisakibwa bya ku ngitu ne bya mu malango bya mwana-mulume ne mwana-mukaji belamete ne kwisonga.

3 Lelo Bible witabijanga mwana-mulume ne mwana-mukaji bashikate pamo kwampikwa kwisonga mungya bijila?

▪ Kilondololwa: Bible unena patōkelela amba “bampongoloki Leza ukebatyibilanga mambo abo.” (Bahebelu 13:4) Kishima kya Kingidiki kyalamwinwe bu busekese, por·neiʹa, kifunkila pa kwingidija bibi ngitu ya bumvu ya muntu okwisongelepo nandi.a O mwanda nanshi, kikekala kibi ku meso a Leza shi mwana-mulume ne mwana-mukaji bashikate pamo—nansha shi basaka kukesonga mwenda mafuku.

Nansha shi mwana-mulume ne mwana-mukaji i bekene namani, Leza wibalomba besonge kumeso kwa kwisangaja mu bulādi. I Leza wētupangile na bukomo bwa kwikena. Ngikadilo imbajinji ya Leza i buswe. O mwanda, udi na bubinga bwa kusoñenya amba bulādi bwikale enka pa bantu besongele monka musa kwikishintulwila kishinte kilonda’ko.

4 Le kusonga bakaji bangi i kwitabijibwe?

▪ Kilondololwa: Kudi kitatyi kyālekele Leza muntu ekale na bakaji bavule. (Ngalwilo 4:19; 16:1-4; 29:18–30:24) Ino ke Lezapo wāsoñenye kusonga bakaji bavule. Wāpele Adama enka mukaji umo kete.

Leza wāpele Yesu Kidishitu lupusa lwa kupituluka monka musoñanya umbajinji wa kusonga enka mukaji umo. (Yoano 8:28) Kitatyi kyobāmwipangwile myanda ya busongi, Yesu wānene amba: “Webapangile ba mulume ne mukaji . . ., po pa mwanda wa kulonga mwana-mulume ukashia shandi, ne inandi mwine, walamatyididila mukajandi, kabidi bubidi bwabo bakēkalanga ke mubidi umo.”—Mateo 19:4, 5.

Mwanā bwanga umo wa Yesu wāpelwe mushipiditu na Leza wāsoneka amba: “Muntu ēkale ne mukajandi, wandi aye mwine, kadi ne mwana-mukaji nandi ēkale ne mulumyandi, wandi aye mwine, wa wandi, wa wandi.” (1 Kodinda 7:2) Kadi Bible unena amba muntu ense musonge mu kipwilo kya Bwine Kidishitu upelwe biselwa ufwaninwe kwikala “mwana-mulume wa mukaji umo.”—1 Temote 3:2, 12.

5 Le i bibi ba mulume ne mukaji kwingidija bintu bya kwikinga ku kwimita?

▪ Kilondololwa: Yesu kāningilepo balondi bandi babutule. Kadi kekudipo mwanā bwanga wa Yesu nansha umo wāningile’kyo muntu. I kutupu nansha pamo pene papeleje Bible kutandika mwa kubutwila.

Nanshi, ba mulume ne mukaji badi na bwanapabo bwa kutonga kubutula nansha kuleka’byo. Babwanya kadi kutandika i bana banga bobakabutula ne kitatyi’ka. Shi ba mulume ne mukaji abatonge kwingidija bintu bya kwikinga nabyo ku kwimita, inoko kebipulumunapo dimi; kino kibatala abo bene.b Muntu kafwaninwepo kwibatopeka.—Loma 14:4, 10-13.

6 Lelo kupulumuna dimi i kubi?

▪ Kilondololwa: Būmi i bujila kumeso a Leza, kadi umonanga ne mwana udi munda bu muntu pa bula. (Mitōto 139:16) Leza wānene amba shi muntu walonga mwana udi munda bibi, ukalondwa mambo. O mwanda, ku meso andi kwipaya mwana udi mu difu i butapañani.—Divilu 20:13; 21:22, 23.

Ino le bikekala namani shi pa kitatyi kya kubutula bibakole ke bilombe kutonga kupandija’po umo, shi mwana, shi inandi. Shi bidi nankyo, ba mulume ne mukaji bo bakekala na butyibi bwa kutonga wa kupandija.c

7 Le Bible witabije dilubu?

▪ Kilondololwa: Eyo, Bible witabije dilubu. Inoko, Yesu wālombwele bubinga bumo kete bukokeja kutyiba busongi, pa kunena’mba: “Yewa wakapanga mukajandi kwa kubulwa mwanda wa busekese [bulādi na muntu okebesongele nandi], kakasonge mukwabo, nabya wapi mambo a makoji.”—Mateo 19:9.

Leza ushikilwe kwilubula na budyumuku nansha na buzanzangi. Ukalandula aye mwine mambo a boba banyema benē pabo, nakampata shi belubula na mutyima wa kwisonga na bakwabo.—Malaki 2:13-16; Mako 10:9.

8 Lelo Leza witabije bulādi bwa bantu ba ngitu imo?

▪ Kilondololwa: Bible utopeka patōkelela busekese, kubadila’mo ne bulādi bwa bantu ba ngitu imo. (Loma 1:26, 27; Ngalatea 5:19-21) Bible palombola patōkelela amba Leza ketabijepo būmi bwa uno muswelo, ino unena kadi amba “Leza byāsenswe bapanopantanda nenki, wapana Mwana wandi wa bunka’mba, bonso bakumwitabija nankyo kebakonekapo, ehe, poso batambule būmi bwa kulādila monka nyeke ne nyeke.”—Yoano 3:16.

Nansha Bene Kidishitu ba bine byo kebetabijepo bulādi bwa bantu ba ngitu imo, inoko balēmekele bantu bonso. (Mateo 7:12) Leza usaka ‘tulēmeke bantu bonso.’ Nansha nankyo Bene Kidishitu kebamonangapo bano bantu na nkenye.—1 Petelo 2:17.

9 Lelo busekese bwa ku telefone ne bwa ku Entelenete i bubi?

▪ Kilondololwa: Mu bulādi bwa ku telefone mubadilwa kwisamba mu muswelo wampikwa kufwaninwa ku telefone myanda ya kusambakena pamo nansha kutanga misapu ne kutala bifwatulo bya bukena bituminwa’ko. Busekese bwa ku Entelenete i kilongwa kya kwingidija’yo na kitungo kya bulādi.

Bible kesambilangapo patōkelela pa mwingidijijo wa bingidilwa bya panopano. Inoko unena’mba: “Busekese, ne kujilula konso kwa bijila, ne kwabila kwine, kebikatelwa nansha dimo dine umbukata mwenu, mhm, e mufwaninwe bapandulwemo. Nansha bibibibi bya bumvu, nansha mīsambo ya kubotakanya, nansha mazua mabi byampikwa kufwaninwa.” (Efisesa 5:3, 4) Busekese bwa ku telefone ne bwa ku Entelenete, i bunyengakanye mumweno mwine utala pa bulādi, kadi bukankamika bantu besangaje mu bulādi bwa panja pa busongi. Pa kyaba kya kukwasha bantu belame ku bilokoloko bya bulādi, ino abo bukankamikanga kwisakila.

10 Le Bible umonanga namani kwikaila ku mutaka?

▪ Kilondololwa: Bible katelelepo patōkelela kwikaila ku mutaka—kilongwa kya kulangula kilokoloko kilengeja kyumwa kya kusambakena na muntu ne kulupula mema a bwana-bulume ne a bwana-bukaji. Inoko, Kinenwa kya Leza kisoñanya Bene Kidishitu amba: “Ipayai byakungitu byo mudi nabyo pano panshi; busekese, ne kujilula kwa bijila, ne kilokoloko kibikibi, ne mutyima wa kusaka byabubi.”—Kolose 3:5.

Kwikaila ku mutaka kutamijanga mumweno munyengakane utala pa bulādi. Bible witukulupija amba Leza upānanga “bukatampe bwine bwa bukomo” ku boba balonga bukomo bwa binebine bwa kuleka kino kibidiji.—2 Kodinda 4:7; Fidipai 4:13.

[Kunshi kwa dyani]