Londalonda Ndoe na Kuleka Kwabilaabila

1. Le mukao wālengeje kisaka kya ba Yosefa kikale namani?

YAKOBA wādi usenswe bandi bana bonso, inoko wādi usenswe bininge Yosefa wa myaka 17. Le banababo na Yosefa bālongele’po namani? Bamukwatyilwe mukao, kadi uno mukao webalengeja bamushikwe. Yosefa kālongelepo kintu kyaādi ufwaninwe kushikibwa na banababo. Ino nansha nankyo, bāpotolweje Yosefa mu bupika ne kubepela shabo amba, nyema wa ntanda waipaya wandi mwana wasenswe bininge. Mukao wēbalengeje bavutakanye ndoe ya kisaka ne kutyumuna shabo mutyima.​—Ngo. 37:3, 4, 27-34.

2. Mungya Bene Ngalatea 5:19-21, mwanda waka kwabilaabila i kyaka kikatampe?

² Mu Bisonekwa, kwabilaabilab kubadilwa mu “mingilo ya ngitu” ileta lufu, ibwanya kulengeja muntu akomenwe kukapyana Bulopwe bwa Leza. (Tanga Bene Ngalatea 5:19-21.) Divule dine kwabilaabila kulupulanga bipa bibi pamo bwa nshikani, ñuma, ne bulobo bupitepite.

3. Le i bika byotusa kwisambila’po mu kino kishinte?

³ Kimfwa kya banababo na Yosefa kilombola’mba kwabilaabila kubwanya kona kipwano ne kuvutakanya ndoe idi mu kisaka. Nansha byoketubwanyapo kulonga bintu na mwālongele banababo na Yosefa, batwe bonso tudi na mutyima wampikwa kubwaninina kadi wa bongojani. (Yel. 17:9) Shako tubwanya kyaba kimo kwikonda na milangwe ya kwabilaabila. Twisambilei’ko bidi pa bimfwa bimo bya kudyumukila’ko bya mu Bible bibwanya kwitukwasha tuyuke kine kinenenwa’mba milangwe ya kwabilaabila ibwanya kwala miji mu mutyima wetu. Kupwa tusa kwisambila ne pa miswelo imo ya mwa kulwila na kwabilaabila ne mwa kuletela ndoe.

LE I BIKA BIBWANYA KULENGEJA KWABILAABILA?

4. Mwanda waka bene Fidishitia bāabile Izake?

⁴ Bupeta. Izake wādi mpeta, kadi bene Fidishitia bāabile bupeta bwa Izake. (Ngo. 26:12-14) Bājīkile’nka ne mishimwa ya Izake yaādi utomeja’ko luombe lwandi. (Ngo. 26:15, 16, 27) Pamo bwa bene Fidishitia, bantu bamo dyalelo babilanga bantu bakwabo badi na bintu bivule kwibapita. Basakanga kwikala na bintu bidi na bakwabo, kadi baloñanga bukomo amba bakwabo baleke kwikala na bintu byobadi nabyo.

5. Mwanda waka bendeji ba bipwilo bākwatyilwe Yesu mukao?

⁵ Kusanshibwa. Bendeji ba bipwilo bya Bayuda bākwatyilwe Yesu mukao mwanda wādi musanshibwe bininge na bantu bavule. (Mat. 7:28, 29) Yesu wādi mukendi wa Leza, kadi wādi ufundija bubine. Ino nansha nankyo, bano bendeji ba bipwilo bāzambaleje bubela bwa nshikani mwanda wa kona dijina diyampe dya Yesu. (Mako 15:10; Yoa. 11:47, 48; 12:12, 13, 19) Le i ñeni’ka ya kudyumukila’ko yotubwanya kuboila ku ino nsekununi? Tufwaninwe kukomena mutyima onso wa kwabila bantu badi na ngikadila ibalengeja bebasanswe mu kipwilo. Kadi tufwaninwe kulonga bukomo bwa kwiula ngikadila yabo miyampe.​—1 Ko. 11:1; 3 Yo 11.

6. Le Deotefese wālombwele namani amba udi na mutyima wa kwabilaabila?

⁶ Madyese mu bulongolodi. Mu myaka katwa kabajinji, Deotefese wāabile boba bādi batangidile kipwilo kya bwine Kidishitu. Wādi usaka “kifuko kibajinji” mu bantu ba mu kipwilo, ebiya wāshilula kunenena bibi ba mutumibwa Yoano ne batutu babwabo bādi bapelwe mingilo mwanda wa kwibashinga tuto. (3 Yo. 9, 10) Nansha byoketubwanyapo kulonga na mwālongele Deotefese, netu tubwanya kushilula kwabila bakwetu bene Kidishitu bapebwa mingilo yotwadi tulanga kupebwa​—nakampata shi tulanga’mba twi babwanye bisakibwa pamo bwa abo bya kwingila mwingilo’wa.

7. Le kwabilaabila kubwanya kwikala na lupusa’ka potudi?

⁷ Kwabilaabila kudi pamo bwa kiyombo kibi kya bulembe. Shi nkunwa ya kwabila ibaala miji mu mutyima wetu, bibwanya kwikala bikomo kwiyonakanya. Kwabilaabila kutambanga ku milangwe mikwabo mibi, kimfwa mukao wampikwa kwendela’mo, mitatulo ne kwisakila. Kwabilaabila kubwanya kwitulengeja tukomenwe kwikala na ngikadila miyampe pamo bwa buswe, lusalusa, ne kanye. Shi tubamone amba tubashilula kwabilaabila, tufwaninwe kwikutalula mu mutyima wetu. Le i muswelo’ka otubwanya kulwa na mutyima wa kwabilaabila?

IKALA MWITYEPEJE KADI LOELELWA BYODI NABYO

8. Le i ngikadila’ka ibwanya kwitukwasha tukomene mutyima wa kwabilaabila?

⁸ Tubwanya kukomena mutyima wa kwabilaabila shi twikale betyepeje ne kuloelelwa byotudi nabyo. Shi mu mutyima wetu mudi ino ngikadila miyampe, nabya ketukekalapo na mutyima wa kwabilaabila. Kwityepeja kuketukwasha tuleke kwilangila bipitepite. Muntu mwityepeje kemonengapo amba ufwaninwe kwikala na bintu bivule kupita bakwabo. (Ngt. 6:3, 4) Muntu wa mutyima wa kuloelelwa usangelanga bintu byadi nabyo pa kyaba kya kwidingakanya na bakwabo. (1 Tm. 6:7, 8) Shi muntu mwityepeje kadi uloelelwe byadi nabyo wamone amba abape mukwabo kintu kiyampe, aye umusangelanga.

9. Mungya Bene Ngalatea 5:16 ne Bene Fidipai 2:3, 4, le mushipiditu ujila uketukwasha tulonge bika?

⁹ Pa kuleka kwikala na mutyima wa kwabilaabila, ino twikale betyepeje ne kuloelelwa byotudi nabyo, tusakilwa bukwashi bwa mushipiditu ujila wa Leza. (Tanga Bene Ngalatea 5:16; Bene Fidipai 2:3, 4.) Mushipiditu ujila wa Yehova ubwanya kwitukwasha tubandaule milangwe idi mu mutyima wetu ne kukanina kwetu kwa mutyima. Na bukwashi bwa Leza, tubwanya kupingakanya milangwe mibi na milangwe miyampe. (Ñim. 26:2; 51:10) Tulangulukilei bidi pa kimfwa kya ba Mosesa ne Polo, bantu bābwenye kuleka kwikala na milangwe ya kwabilaabila.

10. Le i mwanda’ka wādi ubwanya kutūla Mosesa pa ditompo? (Tala kifwatulo pa kibalu.)

¹⁰ Mosesa wādi na lupusa lukatampe pa bantu ba Leza, ino kāingidijepo lupusa lwandi na mukao. Kimfwa, difuku dimo, Yehova wāyete’ko Mosesa mushipiditu, wāpa’o kisumpi kya bakulumpe bene Isalela bādi bemana kubwipi na pema wa kubungakena’ko. Kitatyi kityetye pa kupita’po, balombola Mosesa amba bakulumpe babidi kebāendelepo ku pema wa kubungakena’ko abatambula mushipiditu ujila, kebeendeja bwa bapolofeto. Le wālongele’po namani pāmunenene Yoshua akankaje bano bakulumpe babidi? Mosesa kāivwenepo mukao pa kuta kobātele bano bantu babidi mutyima kudi Yehova. Inoko, na kwityepeja, wēbasangedile pa mwanda wa madyese abo. (Umb. 11:24-29) Le i ñeni’ka yotubwanya kuboila kudi Mosesa?

11. Le bakulumpe babwanya kwiula Mosesa namani?

¹¹ Shi wi mukulumpe, le ke bakunene kufundija muntu mukwabo wa kwingila mwingilo osenswe mu kipwilo? Kimfwa, padi usenswe kwendeja Kiteba kya Mulami yenga ne yenga. Ino shi wi mwityepeje pamo bwa Mosesa, kukemonepo bu kukidipo na mvubu shi abakunena kufundija tutu mukwabo wa kukendeja’kyo mwenda mafuku. Inoko, ukasangela kukwasha mwanenu.

12. Le bene Kidishintu bavule dyalelo balombolanga namani mutyima wa kuloelelwa ne kwityepeja?

¹² Tutalei mwanda mukwabo watene batutu bavule banunu. Baingile bu bakwatakani ba bitango bya bakulumpe mu bula bwa myaka mivule. Ino pobabwenye myaka 80, baitabije kuleka mwingilo wabo. Batadi ba bipindi babwenye myaka 70, balekele na kwityepeja uno mwingilo ne kwitabija mingilo mikwabo mishileshile yobebapele. Kadi mu myaka ya panopano, banabetu bavule ba ku Betele kujokoloka ntanda yonso bapelwe mingilo mikwabo mu mwaba. Bano batutu ne bakaka ba kikōkeji kebalobelepo boba bengila mingilo yobadi bengila.

13. I kika kinenenwa’mba Polo wādi pa ditompo dya kwabila batumibwa 12?

¹³ Mutumibwa Polo i kimfwa kikwabo kiyampe kya muntu wādi uloelelwe byaādi nabyo kadi mwityepeje. Polo kātamijepo mutyima wa kwabilaabila. Wādi usapula bininge, ino wānenene na kwityepeja’mba: “Ami ne mutyetyetyetye mu batumibwa, kadi nkifwaninwepo nansha kwitwa bu mutumibwa.” (1 Ko. 15:9, 10) Batumibwa 12 bādi balonda Yesu mu mwingilo wandi wa pano pa ntanda, ino Polo kāikelepo mwine Kidishitu kufika ne byāfwile Yesu ne kusangula’ye. Nansha byaātongelwe mwenda mafuku bu “mutumibwa wa mizo,” Polo kābadilwepo mu batumibwa 12. (Loma 11:13; Bil. 1:21-26) Pa kyaba kya kwabila bano bantu 12 ne kipwano kyobādi bapwene na Yesu, Polo aye wādi nyeke uloelelwe byaādi nabyo.

14. Le tukalonga bika shi tuloelelwe byotudi nabyo kadi betyepeje?

¹⁴ Shi tuloelelwe byotudi nabyo kadi betyepeje, tukekala pamo bwa Polo ne kulēmeka boba bobapele lupusa kudi Yehova. (Bil. 21:20-26) Aye i mutūle’ko mpangiko ya kutonga’ko bana-balume ba kutangidila kipwilo kya bwine Kidishitu. Nansha byobadi bampikwa kubwaninina, Yehova wibamwene bu “bantu bu byabuntu.” (Ef. 4:8, 11) Shi tulēmekele bano bana-balume batongwe ne kulonda buludiki bwabo na kwityepeja, tukafwena nyeke kudi Yehova ne kwikala mu ndoe na banabetu bene Kidishitu.

“TULONDELONDEI BINTU BILETA NDOE”

15. Le i bika byotufwaninwe kulonga?

¹⁵ Ketukekalapo mu ndoe shi tudi na mutyima wa kwabilaabila. Tufwaninwe kutalula kwabilaabila mu mutyima wetu ne kuleka kutamija mu bakwetu milangwe ya kwabilaabila. Tufwaninwe kulonga bino bintu bibidi bya mvubu shi tusaka kukōkela musoñanya wa Yehova wa amba, “tulondelondei bintu bileta ndoe ne bintu bya kwitamija batwe bene na bene.” (Loma 14:19) Le i bintu’ka byotubwanya kulonga pa kukwasha bakwetu bakomene mutyima wa kwabilaabila, ne i muswelo’ka otubwanya kuleta ndoe?

16. Le i muswelo’ka otubwanya kukwasha bakwetu bakomene mutyima wa kwabilaabila?

¹⁶ Mumweno wetu ne bilongwa byetu bibwanya kwikala na lupusa lukatampe pa bakwetu. Ntanda isakanga ‘twimwekeje’ pa bintu byotudi nabyo. (1 Yo. 2:16) Inoko, uno mumweno ukolomonanga mutyima wa kwabilaabila. Tubwanya kuleka kutamija mu bakwetu mutyima wa kwabilaabila shi tuleke kwisambila kyaba ne kyaba pa bintu byotudi nabyo nansha byotulanga kupota. Muswelo mukwabo otubwanya kuleka kukolomona mutyima wa kwabilaabila i kwikala na butūkanye pa madyese otudi nao mu kipwilo. Shi twisambila bininge pa madyese otudi nao, nabya tukalengeja bantu bekale na mutyima wa kwabilaabila. Ino, shi tutele bakwetu mutyima bya binebine ne kwitabija’mba nabo badi na bintu biyampe, tukebakwasha baloelelwe byobadi nabyo kadi tukalengeja kipwilo kikale mu bumo ne mu ndoe.

17. Le banababo na Yosefa bābwenye kulonga bika, ne mwanda waka?

¹⁷ Bine, tubwanya kunekenya bulwi botulwa na mutyima wa kwabilaabila! Tulangulukilei monka pa kimfwa kya banababo na Yosefa. Myaka pa kupita’po pobāpwile kususula Yosefa, bāketene nandi mu Edipito. Yosefa kumeso kwa kwisokwela kudi banababo, webātompele mwanda wa kuyuka shi ke bashinte. Wātekeje byakudya, wāpa Benjemani mukala wabo byakudya bivule kutabuka bakwabo. (Ngo. 43:33, 34) Ino, i kutupu kintu kilombola’mba banababo bākwatyilwe Benjemani mukao. Ino bālangīle bininge mwanabo ne shabo Yakoba. (Ngo. 44:30-34) Banababo na Yosefa byobālekele mutyima wabo wa kwabilaabila, bābwenye kujokeja ndoe mu kyabo kisaka. (Ngo. 45:4, 15) Netu mo monka, shi tutalule milangwe ya kwabilaabila, nabya ndoe ikekala mu kisaka kyetu ne mu kipwilo kyetu.

18. Mungya Yakoba 3:17, 18, le bikekala namani shi tuleta ndoe?

¹⁸ Yehova usakanga tukomene mutyima wa kwabilaabila, ino tulondelonde ndoe. Tufwaninwe kulonga bukomo bwa kulonga bino bintu bibidi. Monka motwanenena mu kino kishinte, batwe bonso tudi na milangwe ya kwabilaabila. (Yak. 4:5) Kadi tudi mu ntanda ikankamika mutyima wa kwabilaabila. Ino shi twikale betyepeje, tuloelelwe byotudi nabyo, ne kwikala na mutyima wa kufwija’ko, nabya ketukekalapo na mutyima wa kwabilaabila. Ino tukaleta ndoe, mine ikalupula bipa bya boloke.—Tanga Yakoba 3:17, 18.