Watchtower KIBĪKO PA ENTELENETE
Watchtower
KIBĪKO PA ENTELENETE
Kiluba
Ā
  • Ā
  • ā
  • Ē
  • ē
  • Ī
  • ī
  • Ō
  • ō
  • Ū
  • ū
  • Á
  • á
  • É
  • é
  • Ó
  • ó
  • Ñ
  • ñ
  • BIBLE
  • BILUPWILWE
  • KUPWILA
  • w25 Kweji 5 p. 14-19
  • Tukimbei Kibundi Kikekala’ko Nyeke

Pano i patupu video

Yō, bibakoma kupūtula video.

  • Tukimbei Kibundi Kikekala’ko Nyeke
  • Kiteba kya Mulami Kisapula Bulopwe bwa Yehova (Kya Kwifunda)—2025
  • Tumitwe twa Myanda
  • Myanda Iifwene Nayo
  • KULUPILAI MUDI YEHOVA MWINE KAKEMWELAPO NANSHA DIMO
  • KŌKELAI BOBA BATANGIDILE KUMESO
  • LOMBOLAI BUSWE BWA BU BANA NA BANA NE KIZAJI
  • BITUTENGELE KUMESO
  • Mukanda Ubwanya Kwitukwasha Tūminine na Kikōkeji Kufika ne ku Mfulo
    Kiteba kya Mulami Kisapula Bulopwe bwa Yehova (Kya Kwifunda)—2024
  • Butyibi Bulombola’mba Tukulupile Mudi Yehova
    Kabuku ka ku Kupwila—Būmi ne Mwingilo Wetu wa Bwine Kidishitu—2023
  • Twitabijei na Kwityepeja Amba Kudi Bintu Byoketuyukilepo
    Kiteba kya Mulami Kisapula Bulopwe bwa Yehova (Kya Kwifunda)—2025
  • Kupwana Batwe Bene na Bene I Kuyampe Kotudi!
    Kiteba kya Mulami Kisapula Bulopwe bwa Yehova (Kya Kwifunda)—2025
Tala Bikwabo
Kiteba kya Mulami Kisapula Bulopwe bwa Yehova (Kya Kwifunda)—2025
w25 Kweji 5 p. 14-19

KISHINTE KYA KWIFUNDA 21

LWIMBO 21 Kimbai Bidi Nyeke Bulopwe

Tukimbei Kibundi Kikekala’ko Nyeke

“Tukimbanga na mikeketo [kibundi] kikāya’ko.”—BAH. 13:14.

PEMANINE KISHINTE

Muswelo otubwanya kumwena mu Bahebelu shapita 13 dyalelo ne mu mafuku āya kumeso.

1. Le Yesu wālaile amba Yelusalema wa mu myaka katwa kabajinji ukafikilwa na bika?

MAFUKU matyetye kumeso kwa lufu lwandi, Yesu Kidishitu wānenene bupolofeto bwāfikidile dibajinji mu mafuku a mfulo a ngikadilo ya bintu ya Bayuda. Wānenene amba difuku dimo kibundi kya Yelusalema “kikajokolokwa na bibumbo bya mavita.” (Luka 21:20) Yesu wālombwele balondi bandi amba shi’tu abamone bino bibumbo bya mavita, banenwe kutamba bukidi bonka mu kibundi. Mafuku pa kupita’po ne bibumbo bya mavita byāile byādi bya bene Loma.—Luka 21:​21, 22.

2. Le mutumibwa Polo wāsapwidile bene Kidishitu Bahebelu ba mu Yelusalema ne Yudea bika?

2 Mutumibwa Polo wālembele mukanda wa ku bukomo bwa mushipiditu uyukene dyalelo bu mukanda wa Bahebelu, myaka mityetye kumeso kwa bibumbo bya bene Loma kujokoloka Yelusalema. Mu uno mukanda, Polo wāpele’mo bene Kidishitu ba mu Yudea ne mu Yelusalema madingi mayampe mene ādi a kwibakwasha beteakanye ku byādi bibatengele kumeso. Le i bika bine byādi bibatengele? Yelusalema wādi wa konakanibwa. Pa kupanda, bano bene Kidishitu bādi bafwaninwe kushiya mobo abo ne bya busunga byabo. O mwanda Polo wālembele pangala pa kibundi kya Yelusalema amba: “Ketudipo pano na kibundi kya nyeke.” Kupwa wābweja’ko amba: “Ino tukimbanga na mikeketo kyokya kikāya’ko.”—Bah. 13:14.

3. Le “kibundi kya byalwilo bya bine” i kibundi’ka ne mwanda waka twikikimbanga?

3 Bene Kidishitu bākwete butyibi bwa kutamba mu Yelusalema ne mu Yudea ye bano bātopekelwe ne kufutululwa, ino buno butyibi bwēbalengeje bapande. Dyalelo tufutululwanga mwanda tupelanga kutūla kikulupiji kyetu mu bantu nansha kukimba kupeta mu ino ntanda. Ino mwanda waka tukwatanga buno butyibi? Mwanda tuyukile amba ino ngikadilo ya bintu i ya mu kitatyi kityetye. Tukimbanga “kibundi kya byalwilo bya bine” kadi “kyokya kikāya’ko,” ko kunena’mba Bulopwe bwa Leza.a (Bah. 11:10; Mat. 6:33) Kamutwe ka mwanda kamo ne kamo kadi mu kino kishinte kasa kwisambila pa: (1) madingi a Polo a ku bukomo bwa mushipiditu moākwashishe bene Kidishitu ba mu myaka katwa kabajinji bendelele kukimba “[kibundi] kikāya’ko,” (2) muswelo wēbateakenye Polo ku binkumenkume bya mu mafuku a kumeso, ne (3) muswelo ubwanya kwitukwasha ano madingi dyalelo.

KULUPILAI MUDI YEHOVA MWINE KAKEMWELAPO NANSHA DIMO

4. Mwanda waka kibundi kya Yelusalema kyādi kya mvubu ku bene Kidishitu?

4 Kibundi kya Yelusalema kyādi kya mvubu ku bene Kidishitu. Kipwilo kya bwine Kidishitu kya mu myaka katwa kabajinji kyāshimikilwe mu kino kibundi mu mwaka wa 33 Yesu ke mwiye, kadi kitango kyendeji kyādi mu kino kibundi. Ne kadi bene Kidishitu bavule bādi na mobo abo ne bintu bivule mu kino kibundi. Inoko, Yesu wādyumwine balondi bandi amba bādi bafwaninwe kutamba mu Yelusalema enka ne mu Yudea mwine.—Mat. 24:16.

5. Le Polo wāteakenye namani bene Kidishitu ku byādi bibatengele?

5 Pa kuteakanya bene Kidishitu ku byādi bibatengele, Polo wēbakweshe bamone kibundi kya Yelusalema mwādi mwikimwena Yehova. Polo wēbavulwije amba mungya mumweno wa Yehova, tempelo, butobo, ne byamulambu byādi bilambulwa mu Yelusalema kebyākidipo bijila. (Bah. 8:13) Bekadi bavule ba mu kino kibundi bāpelele Meshiasa. Tempelo ya mu Yelusalema keyākidipo bu kitako kya butōtyi butōka bwa Yehova, kadi yādi ifwaninwe konakanibwa.—Luka 13:​34, 35.

6. Mwanda waka bene Kidishitu bādi basakilwa madingi a Polo atanwa mu Bahebelu 13:​5, 6?

6 Polo paālembēle Bahebelu mukanda, kibundi kya Yelusalema kyādi kitumbe. Mulembi umo mwine Loma wāityile Yelusalema bu “kibundi kitumbe bininge kutabuka bibundi bya Kutunduka.” Bayuda ba mu bibundi bivule bādi benda’ko mwaka ne mwaka mwanda wa kusoba masobo, ne kino kyādi kilengeja kwikale misokwe mivule mu kibundi. Na bubine bene Kidishitu bamo bāmwenine ku kuno kubulwa kukoma kwa misokwe. Padi o mwanda Polo wēbalombwele amba: “Mwikadilo wa būmi bwenu wikale wa kubulwa kusanswa lupeto, koku musangela bintu bidi’ko pano.” Kupwa wāpituluka mu binenwa bya mu Bisonekwa, mwine mukulupija Yehova bantu bandi amba: “Nkikakushiyepo nansha dimo kadi nkikakwelapo nansha dimo.” (Tanga Bahebelu 13:​5, 6; Kup. 31:6; Ñim. 118:6) Bene Kidishitu bādi bashikata mu Yelusalema ne mu Yudea bādi basakilwa bino binenwa bikulupija. Mwanda waka? Mwanda kitatyi kityetye pa kupita’po na pobātambwile uno mukanda, bādi banenwe kushiya mobo abo, bya busunga byabo, ne bintu byabo bivule. Kupwa bādi banenwe kwikonda na byādi bibatengele kumeso.

7. Mwanda waka tufwaninwe kuningija kikulupiji kyetu mudi Yehova tamba’nka pano?

7 Ñeni yotuboila’ko: Le i bika bitutengele kumeso? Tutengele mfulo ya ino ngikadilo ya bintu pa “kyamalwa kikatampe.” (Mat. 24:21) Pamo bwa bene Kidishitu ba mu myaka katwa kabajinji, netu tufwaninwe kushala batale kadi beteakanye. (Luka 21:​34-36) Pa kyamalwa kikatampe, padi biketulomba kushiya bintu byetu bimo nansha byonso, koku tukulupile amba Yehova kakelapo bantu bandi nansha dimo. Nansha pano kepashilwile kyamalwa kikatampe, tudi na mukenga wa kulombola kwine kotutūdile kikulupiji kyetu. Wiipangule amba, ‘Le bilongwa byami ne bitungo byami bilombola’mba nkitūdilepo kikulupiji kyami mu bupeta ino ntūdile’kyo kudi Yehova mwine ulaile kunkwatakanya?’ (1 Tm. 6:17) Nansha byotubwanya kuboila ñeni ku byālongekele mu myaka katwa kabajinji, “kyamalwa kikatampe” kya mu mafuku a kumeso kekyalongekele kashā. Ino le penepo i muswelo’ka otukayuka byotufwaninwe kulonga pakashilula kino kyamalwa?

KŌKELAI BOBA BATANGIDILE KUMESO

8. Le Yesu wāpele bandi bana ba bwanga bulombodi’ka?

8 Myaka mityetye pa kupita’po na pātambwile Bahebelu mukanda wa Polo, bene Kidishitu bāmwene bibumbo bya mavita bya bene Loma bijokoloka kibundi kya Yelusalema. Kino kyēbalombwele kitatyi kya abo kunyema; kibundi kya Yelusalema kyādi kya konakanibwa. (Mat. 24:3; Luka 21:​20, 24) Ino le bādi ba kunyemena kwepi? Yesu wānenene amba: “Boba badi mu Yudea bashilule kunyemena ku ngulu.” (Luka 21:21) Ku ntanda’ya kwādi ngulu mivule. Ino penepo i kwepi kobādi ba kunyemena?

9. Mwanda waka bene Kidishitu bavule ye bano bādi beipangula ngulu ya kunyemena’ko? (Tala ne kalata.)

9 Tala ngulu imoimo kwādi kukokeja kunyemena bene Kidishitu: ngulu ya Samadia, ngulu ya Ngadilea, Lūlu lwa Helemone, ngulu ya Lebanona, ne ngulu yādi bukila bwa munonga wa Yodano. (Tala kalata.) Bibundi bimo bya ku ino ngulu byādi bimweka bu biyampe kunyemena’ko. Kimfwa kibundi kya Gamla kyādi kitanwa mu kifuko kya ngulu kadi kikomo bininge kufika’ko. Bayuda bamo bāmwene amba kino i kibundi kiyampe kwa kunyemena. Inoko kibundi kya Gamla kyāikele kifuko kyālwidile’mo bininge Bayuda ne bene Loma, kadi bekadi bakyo bavule bāfwile.b

Kalata kalombola ngulu ne bibundi bimobimo bya mu Isalela mu myaka katwa kabajinji. Kungala kwa Yelusalema kudi ngulu ya Lebanona, ya Ngadilea, ya Samadia, ya Ngileade, Lūlu lwa Helemone, ne Lūlu lwa Tabola. Bibundi bya kungala kwa Yelusalema i Gamla, Kesalea, ne Pela. Kunshi kwa Yelusalema kudi Ngulu ya Yudea, ya Abadimi, ne kibundi kya Masada. Kadi kalata kalombola mashinda a mu madimi a bene Loma ne matanda ājimije Bayuda mu 67 Yesu ke mwiye kutūla ku 73 Yesu ke mwiye.

Kwādi ngulu mivule yādi ibwanya kunyemena’ko bene Kidishitu babajinji, inoko ke yonsopo yādi miyampe kunyemena’ko (Tala musango 9)


10-11. (a) Le Yehova ye uno wāludikile namani bene Kidishitu? (Bahebelu 13:​7, 17) (b) Le bene Kidishitu bāmwenine namani mu kukōkela boba batangidile kumeso? (Tala ne kifwatulo.)

10 Bimweka bu Yehova wāludikile bene Kidishitu kupityila ku boba bādi batangidile kipwilo. Mulembi wa mānga Esebiusa wālembele mwenda mafuku amba: “Leza wāsokwedile bulombodi bana-balume betabijibwe, nabo bapa’bo bantu ba mu kipwilo kya mu Yelusalema, bēbasoñenye batambe . . . mu kibundi kumeso kwa divita, bende mu kibundi kikwabo kya Pelea kitwa ne bu Pela.” Butongi bwa kunyemena ku Pela bwādi buyampe. Kino kibundi kekyādipo kulampe na Yelusalema, o mwanda kekyādipo kulampe kwenda’ko. Kadi bantu bavule mu Pela kebādipo Bayuda, o mwanda kebādipo mu boba bādi balwa na bene Loma mwanda wa kukimba bwanapabo.—Tala kalata.

11 Bene Kidishitu bānyemēne ku ngulu bālondele madingi a Polo a amba, “Kōkelai boba bemutangidile kumeso” mu kipwilo. (Tanga Bahebelu 13:​7, 17.) Kulonga namino kwāpandije bantu ba Leza. Mānga ibingija’mba Leza kāelelepo boba bādi belaije “kibundi kya byalwilo bya bine”—ke Bulopwe bwa Leza kadi.—Bah. 11:10.

Kibumbo kya bene Kidishitu ba mu myaka katwa kabajinji baselele bintu byabo bapita mu ntanda ya ngulu.

Ku Pela kwādi kuyampe kunyemena bene Kidishitu (Tala musango 10-11)


12-13. Le Yehova uludikanga namani bantu bandi mu bitatyi bya makambakano?

12 Ñeni yotuboila’ko: Yehova wingidijanga boba batangidile kumeso mwanda wa kupa bantu bandi bulombodi bupotoloke. Mu Bisonekwa mudi bimfwa bilombola muswelo wātūdile’ko Yehova bakumbi mwanda wa kuludika bantu bandi mu bitatyi bya makambakano. (Kup. 31:23; Ñim. 77:20) Netu dyalelo twi bemwene bubinga bwa patōkelela bwa amba, Yehova wendelelanga kwingidija boba batangidile kumeso.

13 Kimfwa pashilwile kipupo kya Corona, ‘boba batangidile kumeso’ baletele bulombodi ku bipwilo. Bakulumpe batambwile bulombodi bwa mwa kuvuijija bisakibwa bya ku mushipiditu bya batutu ne bakaka. Kitatyi kityetye pa kupita’po na pashilwile kipupo twalongele bitango mu ndimi 500 ne kupita kupityila ku Entelenete, Televijo, ne ku ladiyo. Byakudya bya ku mushipiditu kebyaimenepo. Ne kino kyalengeje tushale nyeke mu bumo. Tukulupilei amba nansha shi tubatanwa na makambakano’ka mu mafuku a kumeso, Yehova ukendelela kukwasha boba batangidile kumeso mwanda wa bakwate butyibi bwa tunangu. Kutentekela pa kukulupila mudi Yehova ne kukōkela misoñanya yandi, le i ngikadila’ka mikwabo iketukwasha twiteakanye ku kyamalwa kikatampe ne kulonga bintu na tunangu mu kino kitatyi kya kutenkana kwa ntanda?

LOMBOLAI BUSWE BWA BU BANA NA BANA NE KIZAJI

14. Le mungya Bahebelu 13:​1-3, i ngikadila’ka yādi inenwe kulombola bene Kidishitu mu mafuku a mfulo ya ngikadilo ya bintu ya Bayuda?

14 Pakashilula kyamalwa kikatampe, biketulomba kwisanswa bininge kutabuka motwisanshilwe dyalelo. Mu kine kitatyi’kya tukasakilwa kulonda kimfwa kya bene Kidishitu bādi bashikata mu Yelusalema ne mu Yudea. Bādi besenswe nyeke abo bene na bene. (Bah. 10:​32-34) Inoko myaka itwala ku mfulo kwa ngikadilo ya bintu ya Bayuda, bene Kidishitu bādi banenwe kwilombola ‘buswe bwa bu bana na bana’ ne “kizaji” mu ludingo lukatampe.c (Tanga Bahebelu 13:​1-3.) Netu bisa kwitulomba kulombola buno buswe kitatyi kisa kufula ino ngikadilo ya bintu.

15. Mwanda waka bene Kidishitu Bahebelu bādi bafwaninwe kwilombola buswe bwa bu bana na bana ne kizaji pobānyemene?

15 Bibumbo bya basola bene Loma pobyājokolokele Yelusalema kupwa byakajoka, bene Kidishitu bānyemene’tu na bintu bityetye. (Mat. 24:​17, 18) Bādi banenwe kwikwasha abo bene na bene pobādi benda ku ngulu ne pobāfikile ku kifuko kyabo kipya. Ne kutatana kwine mpika, kwādi ‘bitatyi bivule bya bufudile,’ kadi bino bitatyi byāpele bene Kidishitu mukenga wa kwilombola buswe bwa bine bwa bu bana na bana ne kizaji na kwikwatakanya abo bene ne kwiabila byobādi nabyo.—Tet. 3:14.

16. Le i muswelo’ka otubwanya kulombola buswe ku batōtyi-netu basakilwa bukwashi bwetu? (Tala ne kifwatulo.)

16 Ñeni yotuboila’ko: Buswe bwitutononanga tukwatakanye batōtyi-netu kitatyi kyobasakilwa bukwashi bwetu. Bantu ba Leza i bavuije na mutyima umo bisakibwa bya ku mushipiditu ne bya ku ngitu bya batutu ne bakaka bekele bu balefije pa mwanda wa mavita ne bimpengele bya kipangila. Kaka umo wa mu Ikrene watambile mu yandi njibo pa mwanda wa divita wanenene amba: “Twemwenine mwetuludikile kuboko kwa Yehova ne kwitukwasha kupityila ku banabetu. Betutundaile ne kwitukwasha mu Ikrene, mu Hongri, ne muno mu Alemanye motudi’mu.” Boba balombola kizaji ne kuvuija bisakibwa bya batutu ne bakaka i bingidilwa bingidija Yehova.—Nki. 19:17; 2 Ko. 1:3, 4.

Ba mulume ne mukaji banunu batundaila na nsangaji kisaka kya balefije ku yabo njibo. Kino kisaka kidi na kavalize kamo ne tubivwe tutyetye.

Balefije bene Kidishitu dyalelo basakilwa bukwashi bwetu (Tala musango 16)


17. Mwanda waka i biyampe twifunde mwa kulombwela buswe bwa bu bana na bana ne kizaji tamba’nka pano?

17 Na bubine kwikwasha kukekala kwa mvubu mpata mu mafuku a kumeso kutabuka motusakilwa’ko dyalelo. (Hab. 3:​16-18) Yehova witufundijanga tamba pano mwa kulombwela buswe bwa bu bana na bana ne kizaji, ino yo ngikadila yotukasakilwa bininge mu mafuku a kumeso.

BITUTENGELE KUMESO

18. Le i muswelo’ka otubwanya kwiula bene Kidishitu Bahebelu ba mu myaka katwa kabajinji?

18 Nsekununi ibingija’mba bene Kidishitu bānyemēne ku ngulu bāpandile kitatyi kyāonakanibwe Yelusalema. Bāshile kibundi kyabo, inoko Yehova kēbelelepo nansha dimo. Le i ñeni’ka yotubwanya kuboila ku kimfwa kyabo? Na bubine ketuyukilepo kanda ne kanda ka myanda ikalongeka kumeso. Inoko Yesu wētudyumwine amba tufwaninwe kukōkela bukidi bonka. (Luka 12:40) Tudi na madingi a Polo awālembēle Bahebelu, madingi mene otubwanya kwingidija mu ano etu mafuku monka mobāingidijije’o mu myaka katwa kabajinji. Kadi Yehova i mwitukulupije aye mwine amba kaketushiyepo nansha dimo kadi kaketwelapo nansha dimo. (Bah. 13:​5, 6) Nanshi tukimbei pampikwa budimbidimbi kibundi kikekala’ko nyeke—ke Bulopwe bwa Leza kadi—ne kwimwena madyese a nyeke aketuletela buno Bulopwe.—Mat. 25:34.

USA KULONDOLOLA NAMANI?

  • Mwanda waka tufwaninwe kuningija kikulupiji kyetu mudi Yehova tamba’nka pano?

  • Mwanda waka kikōkeji kikekala kya mvubu pa “kyamalwa kikatampe”?

  • Mwanda waka i kya mvubu kutamija buswe bwa bu bana na bana ne kizaji tamba’nka pano?

LWIMBO 157 Ndoe ya Nyeke!

a Mu kitatyi kyālembelwe Bible, divule bibundi byādi byendejibwa na mulopwe. Kibundi pamo bwa kino kyādi kibwanya kumonwa bu bulopwe.—Ngo. 14:2.

b Kino kyālongekele mu mwaka wa 67 Yesu ke mwiye, kitatyi kityetye pa kupita’po na pānyemene bene Kidishitu mu Yudea ne mu Yelusalema.

c Kishima kyalamwinwe bu ‘buswe bwa bu bana na bana’ kibwanya kufunkila pa buswe budi pa bukata bwa babutule, inoko Polo i mwikingidije mwanda wa kufunkila pa buswe bwa batutu ne bakaka mu kipwilo.

    Mabuku a mu Kiluba (1993-2025)
    Tamba
    Twela
    • Kiluba
    • Tumina
    • Byosaka
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Bijila bya Mwingidijijo
    • Bitala Myanda Mifyame
    • Mwa Kujadikila Myanda Mifyame
    • JW.ORG
    • Twela
    Tumina