Nsongwalume umo wemone bu watompibwa pawamona ba mulume ne mukaji belombola buswe, bankasampe babidi bana-balume batala mu kingidilwa kya busendwe, ne nsongwakaji upita

BIPANGUJO BYA BANKASAMPE

Le I Muswelo’ka Ombwanya Kukomena Matompo?

Mutumibwa Polo wālembele amba: “Popa ponsaka kulonga kyoloke, kibi kidi ponka pamo nami.” (Bene Loma 7:21) Le nobe kodi mwiivwane’po namino? Shi i amo, kino kishinte kisa kukukwasha ukomene ditompo dya kulonga bya kusakasaka bibi.

Byofwaninwe kuyuka

Divule dine, matompo atambanga ku kuningilwa na bakwenu. O mwanda Bible unena’mba “kupwana na babi kubolejanga ngikadila miyampe.” (1 Bene Kodinda 15:33, kunshi kwa dyani) Kuningilwa kutamba ku bakwabo nansha kutamba ku bisanji, kubwanya kulangula bilokoloko bibwanya kukutwala ku kulonga kintu kampanda kibi, ne kukulengeja kolonda ‘kibumbo mwanda wa kukalonga bibi.’—Divilu 23:2.

“Mutyima wa kusaka bantu bakusanswe ne kukwitabija, ubwanya kukutwala ku kulonga kintu kyo-kyonso kilonga bakwenu, mwanda’tu wa bakutōkelwe mutyima.”—Jeremy.

Langulukila pa kino: Mwanda waka bibwanya kwikala bikomo kukomena ditompo shi uta mutyima bininge pa bilanga bakwenu podi?—Nkindi 29:25.

Mu kīpi: Kokaleka bakwenu bakulengeje uleke kulonga byoyukile bu biyampe.

Byobwanya kulonga

Yuka senene byokulupile. Shi kuyukilepo biyampe byokulupile, nabya ukekala pamo bwa popi obaludika. I biyampe bininge kulonda kidyumu kya mu Bible kya amba: “Jingululai senene bintu byonso; kwatyijai byobya bilumbuluke.” (1 Bene Tesalonika 5:21) Poenda wivwanija senene byokulupile, bikakupēlela kwibingidija ne kukomena matompo a kulonga bitupe nabyo.

Langulukila pa kino: Mwanda waka ukulupile amba misoñanya ya Leza ya mu mwikadilo idi’ko mwanda wa kamweno kobe?

“Ne mujingulule amba, ponso ponkōkela byonkulupile ne kukomena ditompo, bantu bandēmekanga bininge.”—Kimberly.

Kimfwa kya mu Bible kya kwiula: Danyele. Danyele “wasumininwe mu mutyima wandi” amba ukakōkela bijila bya Leza, papo aye na myaka dikumi ne musubu padi.—Danyele 1:8.

Nsongwalume umo bamukute myonji kupwa kebamuludika pamo bwa popi — Shi kuyukilepo biyampe byokulupile, nabya ukekala pamo bwa popi obaludika.

Yuka bukōkekōke bobe. Bible i mwisambile pa “bya kusakasaka bya bunkasampe”—ko kunena’mba bilokoloko bikalanga bikomo pa bunkasampe. (2 Temote 2:22) Muno kemubadilwapo enka bya kusakasaka bya busekese, ino i ne kusaka kwitabijibwa na bakwabo, ne kusaka kwikala mwanapandi abe papo kwafikīle’po.

Langulukila pa kino: Bible unena’mba “muntu ne muntu utompibwanga pa kukokwa ne kongolwa na bya kusakasaka bya aye mwine.” (Yakoba 1:14) Le i bya kusakasaka’ka bikutompanga divule?

“Yuka senene abe mwine i matompo’ka avudile kukutana. Longa bukimbi pa muswelo obwanya kulwa nao, ne kulemba myanda yobwanya kwingidija. Mu uno muswelo, shi ano matompo abakutana monka, ukayuka muswelo wa kwiakomena.”—Sylvia.

Kimfwa kya mu Bible kya kwiula: Davida. Kitatyi kimo wādi ulonga byādi bimuningila bantu nansha bya kusakasaka bya aye mwine. Inoko Davida wādi wifundila ku bilubo byandi ne kulonga bukomo bwa kulonga biyampe. Wālombele Yehova amba, “Panga mondi mutyima utōka. . . Kadi tūla munda mwami mushipiditu mupya, wa kininga.”—Ñimbo ya Mitōto 51:10.

Longa’po kintu. Bible unena’mba: “Kemwakinekenibwai na bibi.” (Bene Loma 12:21) Kebikulombepo enka kulonga mungya matompo’a. Ubwanya kutonga kulonga kyokya kiyampe.

Langulukila pa kino: Shi natompibwa kulonga bibi, le i bika byomfwaninwe kulonga pa kulwa na matompo’a ne kwiakomena?

“Nangulukilanga pa monkeivwanina shi naponena mu kilubo kitatyi kyontompibwa. Le nkeivwana biyampe? Padi, mbwanya kwiivwana biyampe kitatyi kyonebilonga. Le nkendelela kwiivwana biyampe? Aa, nkafula enka ku kwiivwana bibi. Nanshi le mfwaninwe kwibilonga? Aa!”—Sophia.

Kimfwa kya mu Bible kya kwiula: Polo. Nansha byawānenene aye mwine amba wādi na kukanina kubi kwa mutyima, Polo wādi ulonga’po kintu. Wālembele amba: “Ndemununanga na kusumininwa umbidi wami ne kwiumuna bupika.”—1 Bene Kodinda 9:27, kunshi kwa dyani.

Mu kīpi: Kitatyi kyotompibwa, abe ye udi na butyibi bwa mfulo.

Vuluka’mba, matompo adi na mfulo. Melissa wa myaka 20 unena’mba: “Bintu bivule byonadi mona bu matompo makatampe kondi ponadi ku sekondele, pano nkikibimonengapo nabya. Kulangulukila pa kino, kunkwashanga mone amba nanshi ne matompo adi’ko pano akapita ne amba difuku dimo, ponkalangulukila’po nkamona amba nalongele biyampe kwiōminina.”

Binena’po bakwenu

“Kuyuka bya kulonga ne kwikala na bukankamane bwa kwibilonga kunkwashanga ndeke kuponena mu matompo. Kimfwa, shi nakwata butyibi amba nkisapo kulonga kintu kampanda, nkishintanga’bopo, kadi nkilangulukilanga’popo monka nansha kuleka butyibi bwa muntu ungi bundudike.”—Olivia.

“Bankasampe baningilwanga bininge kwenda ku mafetyi mabimabi ne kulonga byonso biloñwanga’ko, pamo bwa kutoma mālwa, dyamba, ne kulonga busekese. Kinkwashanga i kwisamba patōkelela na bambutwile bami bitala kuno kuningilwa. Ne kadi, kulonga bintu kampanda ponkidipo na bya kulonga kunkwashanga ndeke kuponena mu dikinga dya kulonga bibi.”—Jared.

“Matompo makomo bininge kondi, i matompo a kulonga kintu kampanda kimona bantu bakwabo bu ke kibipo ino ami nekimona bu kibi, pamo bwa kutonga bya kwipwija nabyo mukose. Pa kukomena kuno kuningilwa, bilombanga kuyuka biyampe kusumininwa kobe, ne kino kilombanga kitatyi ne bwino.”—Mayan.

“Pa bitala matompo, i biyampe kuleka kwidimba abe mwine. Ufwaninwe kuyuka i bipindi’ka bya pa Entelenete bibwanya kukutūla pa ditompo na kuponena pa myanda ya busekese, kadi ufwaninwe kuyuka kya kulonga shi bibakufikila. Pa kusaka amba uleke kuponena mu matompo, bikulomba kuyuka bya kulonga.”—Julian.