MWBR18 03 Myanda ya Kunyemena’ko ya Kabuku ka ku Kupwila Būmi ne Mwingilo

5-11 KWEJI 3

BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA | MATEO 20-21

“Yewa Usaka Kwikala Mukatampe Umbukata Mwenu Ufwaninwe Kwikala Mwingidi Wenu”

nwtsty kifwatulo

Nsoko

Mansoko amo pamo bwa yoya idi pa Kabuku, ādi ekalanga ku mashinda. Basunga bādi bavudile kutandika bintu bivule mu bipito, bine byādi bityepeja lupoto. Bene kibundi bādi babwanya kupota bintu bya mu njibo, kimfwa bipungwa bya dilongo, bilaudi bya bei, ne bintu bipya bilupuka. Byokekwādipo bintu bya mashika bya kulamina’mo bidibwa, bantu bādi bafwaninwe kukapota bidibwa difuku ne difuku mu nsoko. Muno mo mwādi mubwanya bampotyi kukevwanina mapya kudi bansunga nansha beni, bana nabo bādi babwanya kukaila’mo, ne balofwa nabo kukungila’mo twaji. Yesu wābelwile ubela mu nsoko, Polo nandi wāsapwile’mo. (Bil 17:17) Inoko, Bafadiseo ne basonekeji ba mitatulo bādi basenswe kumonwa na bantu ne kwimunwa mu bino bifuko bya bantu bavule.

nwtsty bilembwa bya kwifunda bya mu Mat 20:20, 21

inandya bana ba Zebede: Uno ye inandya mutumibwa Yakoba ne Yoano. Mungya nsekununi ya Mako, Yakoba ne Yoano bādi bamwanabo na Yesu. Mobimwekela, boabo bātumine inabo Salome mwine wādi padi mama-nkaji wa Yesu, akebalombele.​—Mat 27:55, 56; Mak 15:40, 41; Yoa 19:25.

umo ku kuboko kobe kwa lundyo mukwabo nandi ku lunkuso lobe: Pano, bino byepelo bifunkila pa bulēme ne lupusa, inoko ku lundyo ko kudi nyeke kyepelo kya bulēme bukatampe kutabuka.​—Ñi 110:1; Bil 7:55, 56; Lo 8:34.

nwtsty bilembwa bya kwifunda bya Mat 20:26, 28

mwingidi: Divule Bible wingidijanga kino kishima kya Kingidiki diakonos mwanda wa kufunkila pa muntu wingidila nyeke bakwabo mingilo na kwityepeja. Kino kishima kingidijibwanga padi Kidishitu (Lo 15:8), pa bengidi ba Kidishitu (1Ko 3:5-7; Kol 1:23), pa bengidi ba mingilo (Fid 1:1; 1Tm 3:8), pa bengidi ba mu njibo (Yoa 2:5, 9;) ne pa bakatampe ba lupusa (Lo 13:4).

Kukola Byabupeta bya ku Mushipiditu

nwtsty bilembwa bya kwifunda bya Mat 21:9

Pandija’po, tubalombe: Kishima pa kishima “Hosana.” Kino kishima kya Kingidiki i kitambe mu bishima bya Kihebelu bishintulula amba “pandija’po, tubalombe” nansha’mba “tubakwisashila, pandija’po.” Pano i kingidijibwe mwanda wa kulomba Leza lupandilo nansha bushindañani; kyadi kikokeja ne kwalamunwa’mba “tubakwisashila, mupandije’po.” Mwenda mafuku, kyadi kekingidijibwa pa kulombela ne kutumbija. Bino bishima bya Kihebelu bitanwa mu Ñi 118:25, yādi Ñimbo ya Mitōto ya Halele yādi imbwanga kyaba ne kyaba pa Pashika. O mwanda bino bishima byebēile bukidi bonka mu ñeni pa uno mwanda. Muswelo umo bidi wālondolwele Leza ino milombelo, i na kusangula Yesu. Mu Mat 21:42, Yesu upituluka binenwa bidi mu Ñi 118:22, 23 ne kwibingidija padi Meshiasa.

Mwanā Davida: Pano i binenwa bilombola kuyukwa kwa musuku wa lutundu lwa Yesu ne mwingilo wandi wa bu Meshiasa wālailwe.

jy p. 244 mus. 4-6

Waingidija Kikuyu pa Kuleta Bufundiji Butala pa Lwitabijo

Mwanda waka Yesu walengeje kikuyu kyūme? Watela bubinga palondolola amba: “I bine nemulombola’mba, shi mudi na lwitabijo ne kutatana mpika, kemukalongapo enka kino kyonalonga ku kikuyu kete, ino nansha shi mwanena luno lūlu amba, ‘Tekuka wiele mu dijiba,’ nakyo kikalongeka. Kadi byonso byomulomba mu milombelo, koku mwikele na lwitabijo, mukebitambula.” (Mateo 21:21, 22) Wapituluka mwanda waanenene dikwabo utala kwikala na lwitabijo lubwanya kutundulula lūlu.​—Mateo 17:20.

Yesu pa kulengeja kikuyu kyūme, waleta bufundiji mu muswelo muyampe bulombola mvubu ya kwikala na lwitabijo mudi Leza. Wanena’mba: “Bintu byonso byomulombela ne byomulomba, ikalai na lwitabijo amba mubebitambula kala, nankyo mukebimona.” (Mako 11:24) Bine buno i bufundiji buyampe’po kashā ku balondi bonso ba Yesu! I bufundiji bwa pa bula ku batumibwa mwanda panopano ponka basa kutanwa na matompo makomo. Padi kukwatañana pa bukata bwa kūma kwa kikuyu ne mwikadile lwitabijo.

Pamo bwa kino kikuyu, muzo wa Isalela umwekanga bya bubela. Bantu ba mu uno muzo badi mu kipwano na Leza, kadi bamwekanga panja bu balamine Bijila. Inoko muzo mu kikonge i mwilombole bu keudipo na lwitabijo mwikadile mutyi muyampe wa kubulwa bipa. I bapele’nka ne kupela Mwana wa Leza mwine! Nanshi Yesu pa kulengeja kikuyu kyampikwa kupa kyūme, walombola mfulo ikafikila uno muzo wampikwa kupa bipa kadi wampikwa lwitabijo.

12-18 KWEJI 3

BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA | MATEO 22-23

“Kōkela Mbila Ibidi Mitabuke Bukatampe”

nwtsty bilembwa bya kwifunda bya Mat 22:37

mutyima: Kino kishima shi ikingidijibwe mu muneneno wa kyelekejo, divule kifunkilanga pa muntu yense wa munda. Ino shi i kityange pamo na bishima “muya” ne “ñeni,” kikalanga na nshintulwilo mivule, nakampata kifunkilanga pa mwiivwanino wa muntu, malango andi, ne masakila andi. Bino bishima bisatu bitelelwe pano (mutyima, muya, ne ñeni) biobanga mu muswelo obingidijibwa pa kukomeneja bininge mvubu ya kusanswa Leza bya binebine.

muya: Nansha amba “muntu yense mutuntulu.”

ñeni: I bukomo bwa kulanga ne kwivwanija. Muntu ufwaninwe kwingidija bukomo bwandi bwa kulanga pa kuyuka Leza ne kutamija buswe mwadi. (Yoa 17:3; Lo 12:1) Mu bino binenwa biselelwe mu Kup 6:⁠5, bilembwa bibajinjibajinji bya Kihebelu bingidijanga’mo bino bishima bisatu, ‘mutyima, muya, ne bukomo.’ Inoko mungya nsekuni ya Mateo, enka na mokikadile mu Kingidiki, kishima “bukomo” i kipingakanibwe na kishima “ñeni”. Kudi padi bubinga buvule bulengeje kino kishima kipingakanibwe. Bubajinji, nansha ke Kihebelu kya kala nakyo kekyādipo na kishima kinekine kifunkila pa “ñeni,” uno mulangwe wādi divule ufyeme mu kishima kya Kihebelu “mutyima.” Shi kino kishima i kingidijibwe mu muneneno wa kyelekejo kifunkilanga pa muntu yense wa munda, enka ne malango andi, mifwatakanyo yandi, ngikadila yandi, mwiivwanino wandi ne kukanina kwandi. (Kup 29:4; Ñi 26:2; 64:6) Pa buno bubinga, popa pengidija bilembwa bya Kibebelu kishima “mutyima,” bwalamuni bwa Kingidiki bwa Septante buvudile kwingidija kishima kikwabo kya Kingidiki kya buluji bumo na “ñeni”. (Ngo 8:21; 17:17; Nki 2:10; Isa 14:13) Bubinga bukwabo bulengeje padi Mateo engidije kishima kya Kingidiki “ñeni” pa kyaba kya kishima “bukomo” kitelelwe mu Kup 6:5, i bwa amba kishima kya Kihebelu kyalamwinwe bu “bukomo [nansha, “bukomo bwa būmi”]” kibwanya kufunkila pa bukomo bwa ngitu, nansha pa bukomo bwa kulanga ne kwivwanija. Nansha bikale namani, ino milangwe ioba ya bino bishima bya Kihebelu ne bya Kingidiki ibwanya kwitukwasha twivwanije kine kekingidijepo balembi ba Maevanjile kishima kimo kyonka na kidi mu Kupituluka mu Bijila.

nwtsty bilembwa bya kwifunda bya Mat 22:39

Ya bubidi: Malondololo a Yesu kudi Mufadiseo imasonekwe mu Mat 22:37, inoko pano Yesu wādi wisambila pa kipangujo kibajinjibajinji ne kupituluka mu mbila ya bubidi (Lev 19:18), mwanda wa kufundija’mba ino mbila ibidi yendelanga pamo kadi po’apo pemanine Bijila byonsololo ne Bapolofeto.​—Mat 22:40.

mukwenu: Kino kishima kya Kingidiki “mukwenu” (kishima pa kishima, “muntu wa pepi”) kekifunkilangapo enka pa muntu omushikatanga nandi pepi. Ino kibwanya kufunkila ne pa muntu’tu ense omwitana nandi.​—Luk 10:29-37; Lo 13:8-10.

nwtsty bilembwa bya kwifunda bya Mat 22:40

Bijila . . . ne Bapolofeto: “Bijila,” bifunkila pa mikanda ya mu Bible ya tamba ku Ngalwilo kutūla ku Kupituluka mu Bijila. “Bapolofeto,” bafunkila pa mikanda ya bupolofeto ya Bisonekwa bya Kihebelu. Inoko, shi bino bishima i bityangwe pamo, bibwanya kuleta mulangwe wa Bisonekwa byonso bya Kihebelu.​—Mat 7:12; 22:40; Luk 16:16.

pemanine: Kino kyubwa kya Kingidiki kishintululanga pa bute pa bute “kukobeka ku.” Pano’ko i kinenwe mu muswelo wa kyelekejo ufunkila pa “kweyamina ku ; kwimanina pa.” Yesu wādi ulombola’tu amba Bijila kebifunkilangapo enka pa Mbila Dikumi, ino bifunkilanga pa Bisonekwa byonso bya Kihebelu bimanine pa buswe.​—Lo 13:9

Kukola Byabupeta bya ku Mushipiditu

nwtsty bilembwa bya kwifunda bya Mat 22:21

bintu bya Kesala kudi Kesala: Kino kilondololwa kya Yesu kidi mu uno vese, kyokidi ne mu nsekununi idi mu Mak 12:17 ne mu Luk 20:25, kyādi kifunkila enka pa mbikavu wa Loma. Mu “bintu bya kesala” mudi kufuta bitanshi ku mingilo ingilwa na umbikalo wa ntanda, kulēmeka ne kukōkela mobifwaninwe bano ba lupusa.​—Lo 13:1-7.

bintu bya Leza nabyo kudi Leza: mudi butōtyi bwa na mutyima umo, kusanswa na muya onso, ne kikōkeji kyampikwa mikalo. ​—Mat 4:10; 22:37, 38; Bil 5:29; Lo 14:8.

nwtsty bilembwa bya kwifunda bya Mat 23:24

musāsanga kamwe ino mumina’ko ngamedia kubyu: Kamwe kadi keshi katyetye bininge, ngamedia nandi wadi nyema mukatampe bininge, bino bipangwa byonso bibidi bya disubi byadi biyukilwe senene na bene Isalela. (Lev 11:4, 21-24) Yesu i mwingidije muneneno wa kutyityija na kunena’mba bendeji ba bipwilo basāsanga bitomibwa byabo kutyina byakasubijibwa na kamwe, koku basūla bininge myanda mikatampe ya mu Mukanda wa Bijila, kilongwa kidingakanibwe na kumina ngamedia.

19-25 KWEJI 3

BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA | MATEO 24

“Ikalai Nyeke Balanguke ku Mushipiditu mu Ano Mafuku a ku Mfulo”

it-1-F p. 112 mus. 10

Buswe

buswe bwa bamo bukatalala. Yesu Kidishitu pa kulombola batumibwa bandi myanda ya kumeso, wālombwele amba buswe (agape) bwa bavule betela bu bakulupile mudi Leza bukatalala. (Mat 24:3, 12) Mutumibwa Polo nandi wānenene amba kintu kikayukilwa’po bitatyi bya makambakano biya’ko i mwanda bantu bakekala “bakusanswa lupeto.” (2Tm 3:1, 2) Nanshi kibamweka patōka amba muntu ubwanya kujimija mumweno muyampe pa misoñanya myoloke ne buswe bwaadi nabo dibajinji. Uno mwanda, ulombola mvubu idi mu kutamija kyaba ne kyaba buswe na kulangulukila pa Kinenwa kya Leza ne kukwatañanya būmi bwetu na misoñanya Yandi.​—Ef 4:15, 22-24.

w99 1/12 p. 14 mus. 5

Lelo Wingilanga Mingilo Yonso Yonenwe Kwingidila Leza?

⁵ Yesu Kidishitu wānene pangala pa ino yetu myaka ya malwa amba: “Monka mwadi mwikadile myaka ya Noa ne [kwikala’po, NW] kwa Mwanā muntu nako kukēkalanga’nka nabya. Ke-bantu monka mo badi bēkadile mu oa mafuku abadikile ku meso a dilobe dya mema, badi badya bēdīila; batoma bētomena; basonga bēsongela, basongwa nabo bēsongelwa; kutūla ne ku [dyodya] difuku dyātwelele Noa mu safini, ne kuyūkapo mpika, ino pa kufika dilobe dyatukija bonso kadi, ne pa [kwikala’po, NW] kwa Mwanā muntu napo pakēkalanga’nka nabya.” (Mateo 24:37-39) Kudya pa ndīlo ne kutoma pa ntomeno ke bibipo, nansha ke kusonga kwine i mpango yatūdile’ko Leza aye mwine. (Ngalwilo 2:20-24) Ino wivwane kusaka kotusaka bino bintu bya umbūmi byendele’mo kubaalamuka ke kitungo kyetu kinekine, mwene i biyampe kutūla ino myanda mu milombelo? Yehova uketukwasha tulame nyeke tumweno twa Bulopwe pa kifuko kibajinji, kulonga byoloke, ne kwingila mingilo yonso yotunenwe kumwingidila.​—Mateo 6:33; Loma 12:12; 2 Kodinda 13:7.

jy p. 259 mus. 5

Batumibwa Abalombe Kiyukeno

Wanena’mba bana bandi ba bwanga bafwaninwe kukekala belongolole, batengele, kadi batala nyeke. Yesu wakomeneja kidyumu kyandi na kyelekejo kikwabo amba: “Ino yukai kino’ki: Shi mwinē njibo wadi uyukile kilo kine kīya ngivi, longa kadipo wa kulāla ne kadipo wa kuleka batūte yandi njibo. O mwanda nanshi, banwe nenu ikalai belongolole mwanda Mwanā muntu wiyanga pa nsá yokemulangidijapo amba yo ayo.”​—Mateo 24:43, 44.

Kukola Byabupeta bya ku Mushipiditu

nwtsty bilembwa bya kwifunda bya Mat 24:8

bisanso bya malwa: Kino kishima kya Kingidiki pa bute pa bute kifunkilanga pa misanshi mikomo ivwananga muntu pa kubutula. Inoko i kingidijibwe pano mwanda wa kufunkila pa byamalwa, makambakano ne kususuka mu muswelo kampanda, kikokeja ne kulombola amba pamo bwa bisanso bya lubutulo, byamalwa ne makambakano byālailwe bikavudila’ko bininge ne kubipila’ko mu kitatyi kya kumeso kwa kyamalwa kikatampe kitelelwe mu Mat 24:21 kushilula.

nwtsty bilembwa bya kwifunda bya Mat 24:20

kitatyi kya mashika: Mvula mukatampe, dilobe ne mashika mu kino kitatyi byadi bibwanya kulengeja muntu akomenwe kwenda, kusokola bya kudya ne kusokola mwa kwikala.​—Eza 10:9, 13.

mu difuku dya Sabato: Mu bibundi pamo bwa Yudea, bijila bitala Sabato byādi bibwanya kulengeja muntu akomenwe kwenda lwendo lulampe uselele bitundu; kadi bibelo bya kibundi byādi bishitwa mu difuku dyonso dya Sabato.​—Tala Bil 1:12 ne sgd p. 54 kipindi 16.

26 KWEJI 3–1 KWEJI 4

BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA | MATEO 25

“Keshai’nka Kukesha”

Kukola Byabupeta bya ku Mushipiditu

w15 1/3 p. 29 mus. 7

Tukwatakanyei Banababo na Kidishitu na Kikōkeji

⁷ Dyalelo, twibevwanije senene kyelekejo kya mikōko ne bambuji. Pa mwanda utala bene besambilwa’po, Yesu i “Mwanā muntu,” Mulopwe. Boba batelelwe bu “banabetu” i bana-balume ne bana-bakaji bashingwe māni a mushipiditu, bene bakaludika na Kidishitu momwa mūlu. (Loma 8:16, 17) “Mikōko” ne “bambuji,” belekeja bantu ba mizo yonso. Bano bantu kebashingilwepo māni na mushipiditu ujila. Le kitatyi kya butyibi nakyo le? Buno butyibi bukalongeka kumeso’tu kwa kipindi kya mfulo kya kyamalwa kikatampe kushilula. Penepo i bubinga’ka bwine bukatyibidilwa bantu mambo bu mikōko nansha bu bambuji? Bakatyibilwa mambo pa muswelo obaikele na banababo na Kidishitu bashingwe māni bakidi’ko pano pa ntanda. Bine, pano pafwena mfulo ya ino ngikadilo ya bintu, tufwijanga’ko pa muswelo Yehova waenda witusokwela mwinya bityebitye pa kino kyelekejo ne pa byelekejo bikwabo bidi mu Mateo shapita 24 ne 25!

w09 1/10 p. 23 mus. 16-18

“Mwi Balunda Nami”

¹⁶ Shi ukulupile kwikala pano panshi mu Bulopwe bwa Leza, le ukalombola namani kipwano kyobe na banababo na Kidishitu? Tutalei’tu miswelo isatu. Umbajinji, i na kwingila mwingilo wa kusapula na mutyima umo. Kidishitu wāsapwidile banababo kusapula myanda miyampe pano pa ntanda ponso. (Mat. 24:​14) Inoko, bashingwe māni bashele’ko dyalelo pano pa ntanda kebabwanyapo kuvuija kino kiselwa pampikilwa bukwashi bwa bapwani nabo, mikōko mikwabo. Bine, ponso patambila mikōko mikwabo mu mwingilo wa kusapula, ikwashanga’ko banababo na Kidishitu kuvuija mwingilo wabo ukola. Kabumbo ka umpika wa binebine, udi na manwa, kafwijanga’ko bininge pa buno bulunda, monka mufwijija’ko Kidishitu.

¹⁷ Muswelo wa bubidi ukokeja boba badi mu kabumbo ka mikōko mikwabo kukwasha’ko banababo na Kidishitu i na kukwatakanya mwingilo wa busapudi na lupeto. Yesu wākankamikile balondi bandi amba basambe bulunda na “lupeto lwa bukondame.” (Luka 16:9) Shako ketukokejapo kupota bulunda bwetu na Yesu ne na Yehova. Ino shi twingidija bituntwa byetu mwanda wa kwendeleja kumeso tumweno twa Bulopwe, nabya tulombolanga bulunda ne buswe bwetu, ke enkapo mu binenwa, ino i ne “mu bilongwa bya binebine.” (1 Yoa. 3:16-18) Tukwatakanyanga na luno lupeto, kitatyi kyotutambila mu mwingilo wa kusapula, kitatyi kyotutūla lupeto lwa kūbaka mobo a kupwidila’mo ne kwialongolola, ne kyotutūla mukōlo wa kukwasha mwingilo wa busapudi wingilwa ntanda yonso. Tutūle lupeto luvule nansha lutyetye, Yehova ne Yesu bafwijanga’ko na bubine potupana na mutyima tō.​—2 Kod. 9:7.

¹⁸ Muswelo wa busatu otukokeja batwe bonso kulombola amba twi balunda ba Kidishitu i wa kulonda bwendeji buletwa na bakulumpe mu kipwilo. Bano bana-balume i batongwe na mushipiditu sandu mu buludiki bwa Kidishitu. (Ef. 5:23) Mutumibwa Polo wāsonekele amba: “Kōkelai boba bemulelele, ne kwibakōkelelela.” (Bah. 13:17) Kyaba kimo, bikalanga bikomo kukōkela buludiki bwimanine pa Bible bwitupebwa na bakulumpe. Ke twi bantu tuyukile kubulwa kubwaninina kwabo, ne kino kibwanya kunyengakanya muswelo otumona madingi abo. Inoko Kidishitu, Mutwe wa kipwilo, usangelanga kwingidija bano bana-balume bakubulwa kubwaninina. O mwanda muswelo otumona lupusa lwabo utalanga bulunda botupwene na Kidishitu. Shi tuleke kumona’nka bilubo bya bakulumpe ne shi tulonda buludiki bwabo na nsangaji, nabya tubalombola amba tuswele Kidishitu.