TSHIBUTSHILU TSHIA MIKANDA TSHIA KU ENTERNETE tshia Watchtower
TSHIBUTSHILU TSHIA MIKANDA TSHIA KU ENTERNETE
tshia Watchtower
Tshiluba
  • BIBLE
  • MIKANDA
  • BISANGILU
  • kl nshap. 9 dib. 80-89
  • Ntshinyi tshidi tshifikila banangibue betu badi bafue?

Kakuena filme nansha umue mu tshitupa etshi to.

Tshilema ntshienzeke mu diambula dia filme.

  • Ntshinyi tshidi tshifikila banangibue betu badi bafue?
  • Dimanya didi difikisha ku muoyo wa kashidi
  • Tumitu tua bualu
  • Bintu bia muomumue
  • “SPIRITU” UDI MU MUNTU NTSHINYI?
  • “NEUPINGANE KU LUPUISHI”
  • “MUYE KUIKISHA”
  • “BUONSO BADI MU NKITA YA TSHIVULUKIDI”
  • DIBIISHIBUA BUA KUYA PENYI?
  • Ditekemena dia bushuwa
    Ntshinyi tshidi tshitufikila patudi tufua?
  • Mushindu umuepele wajika ntatu idi lufu lukebesha!
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—2006
  • Ntshinyi tshidi Bible wamba bua muoyo kunyima kua lufu?
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—1999
  • Ditekemena dilelela bua bantu baudi mufuishe
    Bible utu ulongesha tshinyi menemene?
Tangila bikuabu
Dimanya didi difikisha ku muoyo wa kashidi
kl nshap. 9 dib. 80-89

Nshapita 9

Ntshinyi tshidi tshifikila banangibue betu badi bafue?

“MUNTU utu ukenga padi munangibue kampanda ufua bualu lufu ndijimina ditudi katuyi tujingulula.” Ke tshivua muana wa balume kampanda muambe pakafua tatuende ne mamuende balondangane. Dibungama diende ne buondoke bua dijimija diende biakamufikisha ku didiumvua ne: “bivua bimupite mu lungenyi.” Pamu’apa ukadiku mukenge bia muomumue. Uvua mua kuikala mudiebeje muaba udi banangibue bebe ne né wikala mua kubamona kabidi.

2 Bakambila bamue baledi bavua mu tshinyongopelu ne: “Nzambi udi utula bilongo bipite buimpe bua kubiangata mu diulu mudiye.” Bidi nanku menemene anyi? Banangibue betu badi bafue mbaye ku muaba kampanda wa mu nyuma anyi? Ntshidi bamue babikila ne: Nirvana, udibu bumvuija bu ngikadilu wa diakalenga udi kayi ne lutatu ne dijinga dionso anyi? Batudi banange mbapitshile ku tshiibi tshia ku muoyo ukena lufu mu mparadizu anyi? Peshi bu mudi bakuabu bamba, lufu ndipona mu dikengeshibua dikena ndekelu dia bakenzela Nzambi bibi anyi? Bafue badi mua kuikala ne buenzeji pa nsombelu yetu anyi? Bua kupeta mandamuna malelela ku nkonko ya mushindu’eu, bidi bikengela ne: tukonkonone Bible, Dîyi dia Nzambi.

“SPIRITU” UDI MU MUNTU NTSHINYI?

3 Bena nkindi ba kale bena Greke Socrate ne Platon bavua bamba ne: kudi ne bua kuikala tshintu kampanda tshilamate munda mua mulume ne mukaji tshidi katshiyi tshifua—anyima udi upanduka ku lufu ne kayi bulelela ufua nansha musangu umue. Pa buloba bujima, miliyo ya bantu itu itabuja lungenyi elu lelu’eu. Ditabuja edi misangu mivule ditu dilela ditshina dia bafue bia muomumue ne diditatshisha bua dikala bimpe diabu. Bible udi utulongesha bualu kampanda bushilangane menemene pa bidi bitangila bafue.

4 Patudi tuela meji pa ngikadilu wa bafue, tudi ne bua kuvuluka ne: tatuetu wa ntuadijilu, Adama, kavua ne anyima. Uvua anyima. Ku tshienzedi tshia kukatshila tshia difuka, Nzambi wakenza muntu—anyima—ne bintu bia nshindamenu bia ku buloba ne pashishe wakamuela “mupuya wa muoyo.” Genese 2:7 (NW) udi utuambila ne: “Yehowa Nzambi wakafuka muntu ku lupuishi lua buloba ne kuela mupuya wa muoyo mu mimpempe yende, ne muntu e kulua anyima udi ne muoyo.” Muoyo wa Adama uvua mulama kudi dieyela. Kadi, pakela Nzambi mupuya wa muoyo munda mua Adama, kabivua anu diela patupu kapepa mu bisulusulu bia muntu. Bible udi wakula bua “bukole bua muoyo” budi bukuata mudimu mu bifukibua bidi ne muoyo pa buloba.—Genese 7:22.

5 “Bukole bua muoyo” ntshinyi? Ntshifidi tshia muoyo tshiakateka Nzambi mu mubidi kauyi muoyo wa Adama. Nunku bukole ebu buvua bulama kudi mueyelu. Ne “spiritu” udi Musambu wa 146:4 (NW) utela ntshinyi? Mvese eu udi wakula bua eu udi ufua ne: “Spiritu wende udi upatuka, udi upingana ku buloba buende; mu dituku adi ngenyi yende idi ijimina.” Pavua bafundi ba Bible bakuata mudimu ne muaku “spiritu” mu mushindu’eu, kabavua bela meji ku anyima mupatuke ku mubidi udi utungunuka ne kuikala ne muoyo kunyima kua lufu lua mubidi.

6 “Spiritu” udi upatuka munda mua bantu ku lufu mbukole bua muoyo buakafumina kudi Mufuki wetu. (Musambu wa 36:9; Bienzedi 17:28) Bukole bua muoyo ebu kabuena ne bimanyinu bia tshifukibua tshidibu bupetesha muoyo, anu bu mudi nzembu kayiyi yangata ngikadilu ya tshiamu tshidiyi ipesha bukole. Padi muntu ufua, spiritu eu (bukole bua muoyo) udi ulekela kukolesha tutupa tutambe bukese tua mubidi (cellules), anu bu mutu muendu ujima padi nzembu ikoseka. Padi bukole bua muoyo bulekela kukuatshisha mubidi wa muntu, muntu—anyima—udi ufua.—Musambu wa 104:29; Muambi 12:1, 7.

“NEUPINGANE KU LUPUISHI”

7 Yehowa wakasapula patoke tshivua lufu ne tshia kumvuija bua muena mpekatu Adama. Nzambi wakamba ne: “Neudie diampa ne tshisululu pa mpala pebe, too ne pawapingana ku buloba, bualu wakangatshibua ku buloba. Bualu udi lupuishi ne neupingane ku lupuishi.” (Genese 3:19, NW) Adama uvua ne tshia kupingana kuepi? Ku buloba, ku lupuishi luvuaye mufukibue nalu. Ku lufu Adama kavua patupu ne tshia kuikalaku kabidi!

8 Pa bualu ebu, lufu lua muntu kaluena lushilangane ne lua nyama. Buonso badi anyima, ne spiritu wa muomumue, anyi bukole bua muoyo, ke udi ubakolesha. (Genese 1:24) Mu Muambi 3:19, 20 (NW), muena meji Solomo udi utuambila ne: “Bu mudi umue ufua, ke mudi mukuabu ufua; ne buonso badi ne spiritu umue, nunku [ku lufu] muntu kêna mupite nyama . . . Mbafume buonso ku lupuishi, ne badi bapingana buonso ku lupuishi.” Muntu uvua mupite nyama bualu uvua mufuka ku tshimfuanyi tshia Nzambi, uleja ngikadilu milenga ya Yehowa. (Genese 1:26, 27) Kadi, ku lufu bantu ne nyama bia muomumue badi bapingana ku lupuishi.

9 Kusakidila apa, Solomo wakasapula tshidi lufu lumvuija, wamba ne: “Badi ne muoyo badi bamanye ne, netufue, kadi bafue kabena bamanye bualu bumue.” Eyowa, bafue kabena bamanye bualu nansha bumue. Pa kumona bualu ebu, Solomo wakabela ne: “Malu onso audi wenza wenze ne bukole buebe buonso; bualu bua kakuena mudimu, kakuena kulongolola kua malu, kakuena lungenyi anyi meji [mu Sheol mûdi uya, NW].” (Muambi 9:5, 10) Bafue batu baya kuepi? Mu Sheol (tshiena-Ebelu, sheʼohlʹ), lukita lua bukua-bantu buonso. Banangibue betu badi bafue ki mbamanye bualu nansha bumue. Kabena bakenga, ne kabena mua kuikala ne buenzeji nansha bua mushindu kayi kutudi.

10 Buonso buetu ne banangibue betu tudi ne bua kuikala ne muoyo anu bua bidimu bikese ne pashishe kujimija muoyo bua kashidi anyi? Bilondeshile Bible kabiena nanku to. Tshikondo tshia ditomboka dia Adama, Yehowa Nzambi wakenza diakamue ndongoluelu kampanda bua kujikija bipeta bibi bia mpekatu wa muntu. Lufu kaluvua mu dilongolola dia Nzambi bua bukua-bantu. (Yehezekele 33:11; 2 Petelo 3:⁠9) Nunku, lufu kaluena ne bua kuikala ndekelu buetu ne bua banangibue betu.

“MUYE KUIKISHA”

11 Bidi dilongolola dia Yehowa bua kutupandisha tuetu ne banangibue betu badi bafue ku lufu lua kudi Adama. Nunku, Dîyi dia Nzambi didi diakula bua bafue bu badi balale. Tshilejilu, pakamanyeye ne: mulunda wende Lazare mmufue, Yezu Kristo wakambila bayidi Bende ne: “Mulunda wetu Lazare [mmuye kuikisha, NW], ndi nya kumubisha [ku tulu, NW].” Bu muvua bayidi kabayi bajingulule diakamue diumvuija dia mêyi ende, Yezu wakamba patoke ne: “Lazare mmufue.” (Yowanese 11:​11, 14, MMM) Yezu wakaya pashishe ku tshimenga tshia Betania, kuvua bana babu ne Lazare ba bakaji Marta ne Mariya bikale mu madilu a lufu lua muanabu. Pakambila Yezu Marta ne: “Muanenu neabike,” muine eu wakaleja ditabuja diende mu dilongolola dia Nzambi dia kujikija bipeta bia lufu mu dîku dia bukua-bantu. Wakamba ne: “Ndi mumanye ne: neabike [ku dibiishibua ku, NW] dituku dia nshikidilu.”​—⁠Yowanese 11:​23, 24, MMM.

12 Marta kakamba dîyi pa anyima ukena-ufua udi ne muoyo muaba mukuabu kunyima kua lufu. Kavua witabuja ne: Lazare uvua mumane kuya mu muaba kampanda wa mu nyuma bua kutungunuka ne kuikala ne muoyo. Marta uvua ne ditabuja mu ditekemena dia mpatshi dia dibiishibua ku bafue. Uvua mumanye nki nne: anyima ukena ufua uvua mupatuke mu mubidi wa Lazare, kadi nne: muanabu mufue katshivuaku kabidi. Tshivua mua kuakaja bualu ndibiishibua dia muanabu.

13 Yezu Kristo ke udi mupeshibue bukole kudi Yehowa Nzambi bua kusungila bukua-bantu. (Hoshea 13:14) Nunku, mu diandamuna ku mêyi a Marta, Yezu wakamba ne: “Ndi dibiishibua ne muoyo. Eu udi wenza midimu ya ditabuja kundi, nansha yeye mufue, neapingane ku muoyo.” (Yone 11:​25, NW) Yezu wakaleja bukole bumupa kudi Nzambi pa bualu ebu pakayaye ku lukita lua Lazare, ukavua mufue kukavua matuku anayi, ne kumupingajilula muoyo. (Yone 11:​38-44) Anjibi kuela meji disanka dia aba bakamona dibiishibua edi peshi mabiishibua makuabu akenza Yezu Kristo!​—⁠Mâko 5:​35-42; Luka 7:​12-16.

14 Elaku meji mutantshi pa bualu ebu: Muntu nansha umue kakukengela kubiishibua, anyi kupingajibua ku muoyo, bu anyima ukena-ufua muikale upanduka ku lufu. Bushuwa, kabivua kuikala dileja buimpe pa kubiisha muntu bu Lazare bua apingane ku muoyo mupange bupuangane pa buloba bu yeye mumane kupeta difutu dia mpatshi mu diulu. Bulelela, Bible kêna nansha musangu umue utumika ne tshiambilu “anyima ukena-ufua.” Bishilangane, Mifundu idi yamba ne: anyima wa muntu muena mpekatu udi ufua. (Yehezekele 18:​4, 20) Nunku Bible udi ufunkuna ndongoluelu wa dibiishibua bu tshiondapi tshilelela tshia lufu.

“BUONSO BADI MU NKITA YA TSHIVULUKIDI”

15 Muaku wakatumika nawu bayidi ba Yezu bua “dibiishibua” udi umvuija ku muaku ku muaku “dibiika” anyi “dimana kuulu.” Etshi ndibiika ku nsombelu ukena muoyo wa lufu​—⁠mu miaku mikuabu, dimana kuulu pambelu pa lukita lua bukua-bantu buonso. Yehowa Nzambi udi mua kubiisha muntu kabiyi lutatu. Bua tshinyi? Bualu Yehowa udi Mpokolo wa muoyo. Lelu’eu, bantu badi mua kukuata mêyi ne bimfuanyi bia balume ne bakaji mu kasete ka vidéo ne badi mua kulejilula tusete etu kunyima kua bantu aba bamane kufua. Nunku, kabiyi mpata, Mufuki wetu wa bukole-buonso udi mua kukuata mu lungenyi ngikadilu ya muntu yonso ne kubiisha muntu umue umue au, upesha mulume au anyi mukaji au mubidi mupiamupia mumuenzela.

16 Yezu Kristo wakamba ne: “Dîba nedilue mudi buonso badi mu nkita ya tshivulukidi bumvua dîyi diende [dia Yezu] ne nebapatuke, bakenza malu mimpe bua dibiishibua dia muoyo, bakenza malu mabi bua dibiishibua dia dilumbuluishibua.” (Yone 5:​28, 29, NW) Buonso badi mu tshivulukidi tshia Yehowa nebabiishibue ne nebashidimunyibue mu njila yende. Bua badi ne bienzedi bidi mu diumvuangana ne dimanya dia Nzambi, nedilue dibiishibua dia muoyo. Kadi, nedilue dibiishibua dia dilumbuluishibua ne dipila bua badi babenga malongesha ne bukokeshi bia Nzambi.

17 Bushuwa, badi balonda njila muakane bu basadidi ba Yehowa nebabiishibue. Bushuwa, ditekemena dia dibiishibua diakakankamija bavule bua kuakama lufu, nansha mu tshikondo tshia dikengeshibua dia tshikisu. Bavua bamanye ne: Nzambi uvua mua kubapingaja ku muoyo. (Matayo 10:28) Kadi miliyo ya bantu mmifue kayiyi mileje né yivua mianyishe mêyi-makulu makane a Nzambi. Buobu pabu nebabiishibue. Ne dieyemena mu dilongolola dia Yehowa pa bualu ebu, mupostolo Paulo wakamba ne: “Ndi ne ditekemena kudi Nzambi . . . ne: nekuikale dibiishibua dia bakane ne bakena bakane.”​—⁠Bienzedi 24:⁠15, NW.

18 Mupostolo Yone wakapeta tshikena-kumona tshidi tshilenga ku muoyo tshia babiishibue biimane kumpala kua nkuasa wa bumfumu wa Nzambi. Yone wakafunda nunku: “Mbuu wakapatula bafue bavua munda muende, ne lufu ne Hades biakapatula bafue bavua munda muabi, ne bakalumbuluishibua muntu ne muntu bilondeshile bienzedi biende. Ne lufu ne Hades biakakupibua mu dijiba dia kapia. Etshi tshidi tshiumvuija lufu luibidi, dijiba dia kapia.” (Buakabuluibua 20:​12-14, NW) Elaku meji! Bafue buonso badi mu tshivulukidi tshia Nzambi mbatekemenyibue bua kupatuka mu Hades (tshiena-Greke, haiʹdes), anyi Sheol, lukita lua bukua-bantu buonso. (Musambu wa 16:10; Bienzedi 2:31) Nebikale ne mushindu wa kuleja ku bienzedi biabu bikalabu mua kusadila Nzambi. Pashishe “lufu ne Hades” nebikupibua mu tshidi tshibikila ne: “dijiba dia kapia,” didi tshimfuanyi tshia dibutuka butubutu, anu bu mudi muaku “Ngena.” (Luka 12:⁠5) Lukita lua bukua-bantu buonso luine nelushale munda mutupu ne kaluakuikalaku kabidi pikala dibiishibua dijike. Mmunyipu mudibi bikankamija pa kumanya ku diambuluisha dia Bible ne: Nzambi kêna ukengesha muntu nansha umue!​—⁠Yelemiya 7:​30, 31.

DIBIISHIBUA BUA KUYA PENYI?

19 Bungi bukese bua balume ne bakaji nebubiishibue bua muoyo mu diulu. Bu bakalenge ne bakuidi pamue ne Yezu, nebakuate mudimu wa dikupula bipeta bia lufu ludi bukua-bantu bupiane kudi muntu wa kumpala, Adama. (Lomo 5:12; Buakabuluibua 5:​9, 10) Mbantu bungi munyi bangata Nzambi mu diulu bua kukokesha ne Kristo? Bilondeshile Bible, anu 144 000. (Buakabuluibua 7:4; 14:⁠1) Yehowa neapeshe yonso wa ku babiishibue aba mubidi wa mu nyuma bua bamone mua kuikala ne muoyo mu diulu.​—⁠1 Kolinto 15:​35, 38, 42-45; 1 Petelo 3:⁠18.

20 Bafue bavule batambe nebabiishibue mu mparadizu pa buloba. (Musambu wa 37:​11, 29; Matayo 6:10) Tshitupa tshia kabingila kadibu babiisha bamue bantu mu diulu mbua kukumbaja dilongolola dia Nzambi bua buloba. Yezu Kristo ne bantu 144 000 mu diulu nebatuale ku kakese ku kakese bukua-bantu buena ditumikila ku bupuangana buakajimija baledi betu ba ku ntuadijilu. Munkatshi muabu nemuikale babiishibue, bu muakaleja Yezu pakambilaye muntu mukudika ku mutshi ku luseke luende ukavua pakufua ne: “Netuikale nebe mu mparadizu.”​—⁠Lukas 23:​42, 43, Mukenji Mulenga.

21 Mu buloba bua Mparadizu pa buloba, lufu, ludi lelu’eu lulela tshinyangu, nelumbushibue. (Lomo 8:​19-21) Muprofete Yeshaya wakamba ne: Yehowa Nzambi “neamine bulelela lufu kashidi.” (Yeshaya 25:⁠8, NW) Mupostolo Yone wakapeshibua tshikena-kumona tshia tshikondo tshikala bukua-bantu buena ditumikila mua kupeta dipikudibua ku lutatu ne lufu. Eyowa, “Nzambi yeye muine neikale nabu. Ne neakupule tshinsonji tshionso ku mêsu abu, ne lufu kaluakuikalaku kabidi, nansha madilu, nansha mbila, nansha bisama kabiakuikalaku kabidi. Bintu bia kale biajiminyi.”​—⁠Buakabuluibua 21:​1-4, NW.

22 Malongesha matoke a mu Bible adi umbusha mîdima pa bidi bitangila tshidi tshifikila bafue. Mifundu idi yamba patoke ne: lufu “mmuluishi wa ndekelu” wabutudibua. (1  Bena Korente 15:​26, MMM) Mmakandapu ne ndikankamijapu kayi bitudi tupetela ku dimanya dia ditekemena dia dibiishibua! Ne ndisankapu kayi ditudi mua kuikala nadi bua se: banangibue betu bafue badi mu tshivulukidi tshia Nzambi nebabiishibue ku tulu tua lufu bua kupeta bintu bimpe bionso bidiye mulamine badi bamunange! (Musambu wa 145:16) Mabenesha a mushindu’eu neakumbajibue ku butuangaji bua Bukalenge bua Nzambi. Kadi ntshikondo kayi tshivua bukokeshi buabu ne bua kubangisha? Tumonayi.

TETA DIMANYA DIEBE

Spiritu udi munda mua bantu ntshinyi?

Mmunyi muudi mua kumvuija ngikadilu wa bafue?

Nnganyi wabiishibua?

[Nkonko ya dilonga]

1. Mmunyi mutu bantu badiumvua padi munangibue kampanda ufua?

2. Nnkonko mipampakaji kayi idi ijuka pa bidi bitangila lufu?

3. Mmuenenu kayi uvua nende Socrate ne Platon pa bidi bitangila bafue, ne mmunyi mudiyi ne buenzeji pa bantu lelu’eu?

4. (a) Ntshinyi tshidi Genese utuambila pa anyima? (b) Ntshinyi tshiakela Nzambi munda mua Adama bua kumuvuija ne muoyo?

5, 6. (a) “Bukole bua muoyo” ntshinyi? (b) Ntshinyi tshidi tshienzeka padi “spiritu” udi mutela mu Musambu wa 146:4 ulekela kukolesha mubidi?

7. Ntshinyi tshivua ne bua kuenzekela Adama bu yeye mua kubenga kutumikila Nzambi?

8. Bu anyima, mmu mushindu kayi mudi bantu kabayi bapite nyama?

9. Bafue badi mu ngikadilu kayi, ne batu baya penyi?

10. Bua tshinyi tudi mua kuamba ne: lufu kaluena ne bua kuikala nshikidilu wa bionso?

11. Mmunyi muvua Yezu mumvuije ngikadilu wa mulunda wende Lazare uvua mufue?

12. Nditekemena kayi divua nadi Marta uvua mu tshinyongopelu pa bidi bitangila bafue?

13. Mbukole kayi bua kudi Nzambi budi nabu Yezu, ne mmunyi muakalejaye bukole ebu?

14. Bua tshinyi dibiishibua ne lungenyi lua anyima ukena ufua bidi bibengangane?

15. (a) Muaku “dibiishibua” udi umvuija tshinyi? (b) Bua tshinyi dibiishibua dia bantu kadiakuikala bualu bukole kudi Yehowa Nzambi?

16. (a) Ndilaya kayi diakenza Yezu bua buonso badi mu nkita ya tshivulukidi? (b) Ntshinyi tshiajadika tshikala dibiishibua dia muntu kampanda?

17. Nnganyi wabiishibua?

18. (a) Mupostolo Yone wakapeta tshikena-kumona kayi tshia dibiishibua? (b) Ntshinyi tshidi tshibutudibua mu “dijiba dia kapia,” ne “dijiba” edi didi tshimfuanyi tshia tshinyi?

19. Bua tshinyi bamue bantu nebabiishibue bua kuya mu diulu, ne Nzambi neabapeshe mubidi wa mushindu kayi?

20. Ntshinyi tshienzekela bantu bena butumike, kusakidila ne babiishibue?

21. Bilondeshile muprofete Yeshaya ne mupostolo Yone, ntshinyi tshienzekela lufu?

22. Mbuenzeji kayi budi nabu dimanya dia dibiishibua kuudi?

[Tshimfuanyi mu dibeji 85]

Anu bu muvua Yezu mubikile Lazare pambelu pa lukita, nunku miliyo ya bantu neyibiishibue

[Tshimfuanyi mu dibeji 86]

Disanka nedikalaku ‘pamina Nzambi lufu kashidi’

    Mikanda ya mu Tshiluba (1982-2024)
    Patuka
    Buela
    • Tshiluba
    • Tumina bakuabu
    • Biudi musue
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Malu a kulonda
    • Mikenji ya mua kulama malu masokoka
    • Biudi witaba bua kuenzekabi mu tshiamu
    • JW.ORG
    • Buela
    Tumina bakuabu