Ngumu ya Bukalenge No. 36
Bidimu Tshinunu Bipiabipia mmalu kayi adi matuindile kumpala eku?
Bidimu Tshinunu Bipiabipia Nntuadijilu wa tshikondo tshipiatshipia anyi?
MUNDANKULU mua dituku dia 31 dia ngondo wa dikumi ne muibidi mu 1999, lukama lua bidimu lua 20 luakajika.a Tshikondo etshi tshivua tshia ndululu mivule mitambe. Kadi tshivua kabidi tshikondo tshiakalongoloka malu mu mushindu wa dikema pa buloba bujima: bakapatula biamu bipiabipia, malu a diondapangana akaya kumpala, ngumu yakatuadija kutangalaka lukasa, ne malu a mpetu pawu ne: katushadi. Ke bua tshinyi bantu ba bungi bavua basekelele tshikondo etshi tshipiatshipia tshia bidimu tshinunu, batshiangata bu tshikondo tshia ditekemena tshiashintuluka malu a bungi. Mvita, bupele, dinyanguka dia buloba ne mâyi ne lupepele, ne masama nebijike mu bidimu tshinunu bipiabipia ebi anyi?
Bantu ba bungi badi bela meji ne: ntatu yonso itudi batele eyi neyijike. Kadi mmunyi mudi malu ikala mua kushintuluka mu tshikondo etshi tshipiatshipia tshia bidimu tshinunu mua kulengeja nsombelu webe ne wa dîku dienu, kumuvuija wa ditalala? Mona malu makese tshianana adi atutatshisha lelu.
Dinyanguka dia buloba
Matunga adi ne bubanji bua bungi adi enda “anyanga buloba miaba yonso. Nanku ke bua tshinyi metu ne nyama idimu kabitshiena kabidi bimpe to.” Malu wowu matungunuke mushindu’eu, “buloba bujima nebunyanguke bikole bia dikema.”—“ Avenir de l’environnement mondial—2000 ”, Programme des Nations unies pour l’environnement.
Masama
“Patuamba kufika mu tshidimu tshia 2020, mu bantu dikumi bafua mu matunga onso adi ne bubanji bukese, nemuikale bantu muanda-mutekete bashipa masama adi kaayi nansha a tshiambu, pa kubafuanyikija ne bakuabu bashadile ku batanu badi bafuamu lelu.”—“Masama adi ayobesha bantu,” Harvard University Press, 1996 (Angl.).
Bamue bamanyi bapiluke badi bamba ne: “mu tshidimu tshia 2010, matunga 23 adi disama dinene [dia SIDA] ditambe kukuata, bantu miliyo 66 nebikale imue misangu bakadi bafue disama edi.”—“ Face au sida : la situation dans les pays en developpement ”, rapport conjoint de la Commission européenne et de la Banque mondiale.
Bupele
“Bantu batue ku muliyare umue ne miliyo nkama isatu badi baladila biakudia bia makuta mashadile ku dolare umue patupu ku dituku, ne bakuabu pabuipi ne muliyare mujima kabena ne mushindu wa kupeta biakudia bietu bia buatshia buila ebi to.”—“ Rapport mondial sur le développement humain 1999 ”, rapport du Programme des Nations unies pour le développement.
Mvita
“Malu a tshikisu adi enzeka mu [matunga kabukabu] neavule bikole. Malu malelela aa adi amueneka bua [dikosolokangana] dia bisa ne bitendelelu, . . . neajudije . . . mvita mikole yenzeka mu bidimu makumi abidi ne bitanu bidi kumpala eku . . . , ishipesha bantu nkama ne nkama ya binunu ku tshidimu tshionso.”—“ A l’aube d’un nouveau monde : la sécurité des États-Unis au XXIe siècle ”, Commission américaine d’étude sur la sécurité nationale au XXIe siècle.
Kadi ngoma ne biondo bidi bantu bimbe ne disanka bua tshikondo tshipiatshipia tshia bidimu tshinunu kabiena bileja patoke mushindu eu mubi udi mâyi, lupepele ne buloba binyanguke bikole, ne kabidi mudi masama ne mvita pabi bitambe kuvula kupita ne kumpala. Biledi bia malu aa ndukuka, dibenga kutekelangana muoyo ne tshitu, ngikadilu idi makebulula a bena meji, malu a biamu anyi mbulamatadi kabiyi mua kujikija nansha kakese.
Bidimu Tshinunu biatuadila bantu masanka
Mufundi kampanda wa kale wakamba ne: “Muntu kena mfumu wa njila udiye ulonda, muntu wendenda ewu kena ne bukole bua kuludika makasa ende.” (Yelemiya 10:23, Mukanda wa Mvidi Mukulu) Bantu kabena bakumbane ne kabena mene ne bukenji bua kulombola malu pa buloba nansha. Mufuki wetu, Yehowa Nzambi, yeye nkayende ke udi ne bukenji bua kulombola malu pa buloba ne mmumanye bimpe mushindu wa kujikija ntatu idi nayi bantu.—Lomo 11:33-36; Buakabuluibua 4:11.
Kadi ndîba kayi? Ne mmushindu kayi wayijikijaye? Malu mavule atudi tumona adi ajadika se: tukadi ku ndekelu kua ‘matuku a ku nshikidilu.’ Anji angata Bible webe ne kebaku 2 Timote 3:1-5. Mvese eu udi uleja patoke ngikadilu ivua bantu ne bua kuikala nayi mu bikondo ebi bia “malu makole.” Wewe mubale Matayo 24:3-14 ne Luka 21:10, 11, neusangane bakulamu kabidi bua ‘matuku a ku nshikidilu.’ Mu mvese eyi mbatambe kuimanyina pa mianda milelela idi imueneka yakatuadija kuenzeka mu tshidimu tshia 1914, bu mudi mvita ya buloba bujima, bipupu bia masama ne biyole bia nzala bidi mpindieu miaba mivule.
Mu katupa kîpi emu, netufike ku ndekelu kua ‘matuku a ku nshikidilu.’ Danyele 2:44 udi wamba ne: ‘Mu matuku a bakalenge aba Nzambi wa mu diulu neajadike bukalenge bukuabu budi kabuyi bubutudibua tshiendelele. Nebutshibule makalenge aa onso [a pa buloba] bitupa bitupa, nebuabutule, ne buobu nebujalame tshiendelele.’ Nunku bakavua bamane kumanyisha bua se: Nzambi neateke Bukalenge anyi mbulamatadi, bua kukokesha buloba. Bilondeshile Buakabuluibua 20:4, mbulamatadi eu neakokeshe munkatshi mua bidimu tshinunu! Tangila imue mishindu mikese patupu ikala nsombelu wa bantu bonso mua kulengela mu Bidimu Tshinunu abi bia disanka dinene:
Malu a mpetu. ‘Nebase nzubu, nebashikamemu; nebatentule mionji ya tumuma tua mvinyo mu madimi, nebadie tumuma tuayi. Kabena basa nzubu bua mukuabu abuelamu; kabena bakuna bintu bua mukuabu abidie.’—Yeshaya 65:21, 22.
Bukole bua mubidi. ‘Mu dituku adi mêsu a mufofo neatabale, matshi a badi ne mapapa neajikuke. Mu dîba adi muntu mulema neatupike bu ngulungu, ludimi lua kamama neluimbe misambu.’ ‘Muena musoko kêna wamba ne: ndi ne disama.’—Yeshaya 33:24; 35:5, 6.
Buloba. Nzambi ‘neabutule badi babutula buloba.’—Buakabuluibua 11:18.
Diumvuangana pankatshi pa bantu. ‘Kabiena bienzela bikuabu bintu bibi, kabiena bishipa bikuabu, mu mukuna wanyi wa tshijila wonso; bualu bua buloba nebuikale bûle tente ne kumanya kua Yehowa.’—Yeshaya 11:9.
Bu mudi bantu miliyo ya bungi bitabuja malu adi Bible ulaya aa, badi ne ditekemena ne dishindika bua matuku atshilualua. Mbamanye bimpe tshidibu ne bua kuenza padibu bapeta ntatu ne makenga mu nsombelu wabu. Kadi mmunyi mudi Bible mua kukulombola pebe bimpe mu nsombelu webe?
Dimanya didi difikisha ku muoyo!
Pamu’apa malu a sianse ne a biamu adi mua kukemesha bantu bikole! Kadi dimanya didi nadi bantu kadiena dipetesha ba bungi ba kudibu disanka nansha. Mbakule mu Bible bua dimanya dimue patupu didi mua kupetesha bantu disanka: mu Yone 17:3. Tudi tubalamu ne: ‘Eu udi muoyo wa tshiendelele, bua buobu bakumanye wewe, Nzambi umuepele mulelela, ne yeye uwakatuma, Yezu Kristo mene.’
Tudi tupeta dimanya edi mu Bible. Bantu ba bungi kabena bangata mukanda munsantu eu ne mushinga to, ne anu bakese patupu ke bakadi baubale. Wewe ukadi muubale anyi? Bushuwa, bua kubala Bible bidi bikengela kudienzeja bikole. Kadi mbiakanyine kuenza nanku, bualu Bible mmukanda umuepele udi ‘mufume munda mua Nzambi bu mupuya wende, udi ne mudimu muimpe wa kuyisha bantu, ne wa kubabela, ne wa kubadimuija, ne wa kubalongesha mu buakane.’—2 Timote 3:16.
Nunku mmunyi muudi mua kumanya malu adi mu Bible? Bua tshinyi kubenga kuambila Bantemu ba Yehowa bua bakuleje mushindu wa kubala Bible? Badi balongesha bantu miliyo mivule ku nzubu yabu, kabayi babalomba dikuta nansha dimue. Bua kuambuluisha bantu mu bualu ebu, badi benza mudimu ne mikanda kabukabu ya kulonga nayi Bible, bu mudi kakanda ka: Ntshinyi tshidi Nzambi utulomba? Kakanda aka kadi kandamuna bimpe nkonko mivule iudi mua kuikala udiela pa bidi bitangila Bible, bu mudi eyi: Nzambi nnganyi? Ntshinyi tshidi Nzambi mulongolole bua buloba? Bukalenge bua Nzambi ntshinyi? Mmunyi mudi Bible mua kuakaja nsombelu wa dîku dienu?
Biwikala musue bua Ntemu wa Yehowa alue kukutangila, udi mua kufunda mu kabeji kadi kuinshi aka. Neyikale ne disanka dia kukumanyisha malu makuabu adi atangila Bukalenge buimpe bua Nzambi bua Bidimu Tshinunu!
[Mêyi adi kuinshi]
a Muaba eu tudi tuakula bua tshitu bena ku Mputu ne bena Amerike bela meji pa bidi bitangila tshikondo etshi tshipiatshipia tshia bidimu tshinunu. Bua kuamba bimpe, tshikondo etshi tshipiatshipia tshia bidimu tshinunu netshituadije dituku dia kumpala dia ngondo wa Tshiongo mu 2001.