DILONGA DIA 26
Malu malondangane biakane
KUMPALA kua kulonga malu biakane, bidi bikengela kuanji kuikala ne tshintu kampanda tshiudi wipatshila mu mutu. Udi ukeba kumanyisha bantu tshianana malu pa tshiena-bualu kampanda bu mudi dilongesha, mmuenenu, ngikadilu, nsombelu kansanga anyi? Udi ukeba kujadika peshi kubenga lungenyi kampanda anyi? Udi ukeba ne: bantu bikala banyisha peshi benza bualu kampanda anyi? Bua kuamba malu bimpe (kumpala kua muntu umue anyi ba bungi), anji manya tshikadibu bamanye pa tshiena-bualu ne mutubu buobu bine batshimona. Wewe mumane kuenza nunku, teka malu mushindu udi ukuambuluisha bua kukumbaja tshiudi wipatshila.
Mukanda wa Bienzedi 9:22 udi wamba ne: pavua Shaula (anyi Paulo) uyisha mu Damaseke uvua ‘utuisha bena Yuda ba mu Damaseke, uleja [biakane] mudi Yezu muikale Kristo menemene.’ (MMM) Tshiakenzaye bua kuamba malu biakane nanku ntshinyi? Bu mutudi tubimona kunyima padi Paulo uyisha mu Antiokia ne mu Tesalonika, wakanji kuakula ushindamena pa Mifundu ya tshiena-Ebelu ivua bena Yuda bamanye ne bitaba tshidiye yamba bua Masiya. Mpindieu Paulo udi wangata bitupa bia Mifundu eyi bidi biakula bua muoyo ne mudimu wa Masiya. Wakayitela ne kufuanyikija ne malu avua menzekele Yezu. Panyima, udi ufila nkomenu eu mumueneke patoke: Yezu ke Kristo anyi Masiya. (Bien. 13:16-41; 17:2, 3) Wewe pebe muleje bulelela bua mu Bible mu mushindu wa meji, budi mua kutuisha bantu menemene.
Mua kuteka malu malondangane. Kudi mishindu ya bungi ya kuteka malu malondangane ne meji. Bilondeshile muudi umona, udi mua kusambakaja ngenyi ya bungi milondangane mu muyuki webe. Imue ya kudiyi nyoyi eyi:
Diteka malu mu tu-biena-bualu. Didi diumvuija kukosa malu mu bitupa, tshitupa tshionso tshiumvuangana ne tshipatshila tshiebe. Bitupa ebi bidi mua kuikala malu manene adi ambuluisha bua kumvua tshiena-bualu tshiebe. Bidi mua kuikala kabidi bijadiki bisunguluke bidi bishindika peshi bibenga tshintu kampanda. Bilondeshile bateleji ne bateleji anyi kipatshila kebe, udi mua kusakidila anyi kumusha amue malu adi umvuangana ne tshiena-bualu.
Tuangate tshilejilu tshia diteka malu mu tu-biena-bualu. Muyuki muîpi udi wakula bua dîna dia Nzambi udi mua kuikala ne malu aa: (1) bua tshinyi mbimpe kumanya dîna dia Nzambi, (2) dîna dia Nzambi nnganyi, ne (3) mushindu utudi mua kunemeka dîna edi.
Udi mua kumanyina bilenga mua kuteka malu malondangane mu tu-biena-bualu mu mikanda ya “mupika wa lulamatu ne wa budimu” itutu tuambuluisha nayi bantu bua kulonga Bible. (Mat. 24:45, NW) Mikanda eyi itu ne biena-bualu bivule bidi biambuluisha balongi bua kumanya malongesha a nshindamenu a mu Bible mu kabujima. Mu mikanda minene nshapita utu mukosolola mu tu-biena-bualu tukese. Ka-tshiena-bualu konso kadi kafikisha muntu mu kakuabu kadi kakalonda ne ka-tshiena-bualu ne ka-tshiena-bualu kadi ne diaku diambuluisha mu mukanda.
Tshiledi tshia bualu ne tshipeta tshia bualu. Umue mushindu wa kuamba malu bilondangane bimpe ng’wa kuleja tshiledi ne tshipeta tshia bualu.
Eu mmunshindu muimpe nangananga paudi usua kuambuluisha muntu umue anyi ba bungi badi ne bua kumanya bimpe bipeta bia tshintu tshidibu benza peshi bajinga kuenza. Nsumuinu nshapita wa 7 udi utupesha tshilejilu tshimpe tshitambe. Udi uleja patoke muvua nsongalume udi kayi mumanye malu a bungi, “kayi ne lungenyi” (tshiledi tshia bualu) mubuelakane ne ndumba mukuabu, kumupeteshabi ntatu mikole (tshipeta tshia bualu).—Nsu. 7:7.
Bua kushindika malu, udi mua kuleja bipeta bibi bidi bantu badi kabayi balonda njila wa Yehowa bapeta ne bipeta bimpe bidi badi bateleja Yehowa bapeta. Nyuma wa Yehowa wakasaka Mose bua kuenza malu mushindu eu kumpala kua tshisamba tshia Isalele kubuela mu Buloba bulaya.—Dut., nshap. 28.
Imue misangu bitu bimpe kutuadija kuakula bua nsombelu kampanda (tshipeta) mpindieu kulua kuleja malu adi enza ne: nsombelu eu ikaleku (tshiledi). Misangu ya bungi kutu bualu kampanda ne mushindu wa kubujikija.
Bualu ne mushindu wa mua kubujikija. Patudi tuyisha muntu, tuetu tuakula bua bualu budi butonda bantu ne tuleja muajikabu, neasanke bikole bua kututeleja. Bualu ebu budi mua kuikala buudi ujula anyi budi muntu ujula.
Bualu ebu budi mua kuikala: dikulakaja ne lufu, dishipangana, anyi dipangika dia buakane miaba yonso. Kuakuamba bintu bia bungi bua kujadika mudi malu aa mikaleku to, bualu bantu bonso batu baamona. Utuadije kuakula tshianana bua bualu abu, pashishe uleje tshidi Bible wamba bua kubujikija.
Kadi minga misangu, bualu abu budi mua kuikala bua muntu nkayende bu mudi: didikoleshila bana, diumvua malu onso amubipila, bimutekesha mu mikolo bua disama dikole, anyi peshi munga muntu udi umukengesha bibi. Bua kuenza bimpe, ikala wanji kuteleja bantu ne lubatshi. Bible udi uleja tshia kuenza mu ntatu yonso eyi. Kadi bidi bikengela bujinguludi bua kuenza nende mudimu. Wewe umona malu anu mudiwu, muyuki webe newambuluishe muntu. Leja muntu patoke bikala mushindu wa kujikija bualu buudi umuambila muikale wa kubujikija buonso, kubujikija bua tshitupa tshîpi, anyi kutantamena mu bualu budi kabuyi mua kujika mu ndongoluelu wa malu eu. Bua kuamba bimpe, ikala mujadike ne: malu a mu Bible audi wamba adi umvuangana bilenga ne nkomenu webe. Bua tshianana, muntu kakumona mushindu wa kujikija muanda uudi uleja muikale mulelela to.
Malu malondangane bilondeshile dîba divuawu menzeke. Amue malu atu alomba bua kuateka malondangane bilondeshile dîba divuawu menzeke. Tshilejilu, mu mukanda wa Ekesode, mbatele Bipupu dikumi bilondeshile dîba divuabi bienzeke. Mupostolo Paulo udi utela balume ne bakaji bavua ne ditabuja dia tshitembu mu Ebelu nshapita wa 11 bilondeshile dîba dibalela.
Wewe ulonda malu bilondeshile tshikondo tshiakenzekawu, bantu nebamanye muvua imue mianda mituadije. Bidi mua kuikala bua mianda ya lelu anyi ya kale. Nenku udi mua kusangisha dilondangana dia malu biakane ne tshiledi ne tshipeta tshia bualu. Paudi ne bua kuakula pa malu adi Bible wamba ne: neenzeke matuku adi kumpala, biwaalonde malondangane bilondeshile tshikondo tshienzekawu, nebiambuluishe bantu bua kualonda bimpe ne kuavuluka kabidi.
Kuamba mianda bilondeshile dîba divuaye mienzeke kakuena kumvuija kubanga amu nayi ku ntuadijilu to. Imue misangu, bitu bitamba buimpe kulonda bualu kampanda kutuadija pa bulenga bua muyuki. Tshilejilu, paudi ulonda bualu budi buenzeke, udi mua kusungula bua kulonda muvua muntu muena lulamatu kudi Nzambi mupete diteta dinene. Wewe mumane kujula bantu nzala nenku, udi mpindieu mua kulonda malu akafikisha ku diteta edi bilondeshile dîba diekenzekawu.
Kuamba anu malu adi makanyine. Nansha biwalongolola malu bishi, udimuke bua kuangata anu adi makanyine. Tshiena-bualu tshia muyuki webe ke tshiakuleja malu a kusungula. Bateleji ke tshikuabu tshintu tshia kubenga kupua muoyo. Bualu budi mua kuikala ne mushinga kudi bamue bantu kabuena mua kuikala nawu kudi bakuabu to. Wikale mujadike ne: malu onso audi usungula neakufikishe ku dikumbaja tshiudi wipatshila. Bua tshianana, nansha muyuki webe muikale mulenga munyi, kawakuenza mudimu wawu bimpe to.
Paudi ukebulula malu, bumue neupete malu a bungi adi umvuangana ne tshiena-bualu tshiebe. Ng’epi awasungula? Wewe mupupije badi bakuteleja ne malu mapitepite bungi, kuakukumbaja kipatshila kebe nansha. Bantu nebavuluke lukasa malu manene mikale makese kadi makutulula bilenga, pamutu pa a bungi mamba patupu mu lupitapita. Kadi kabiena bisua kumvuija ne: nanku katuena mua kuelamu kuoku tumue tu-malu tua tuimpe nansha. Tshidibi, bidi bikengela kudimuka bua tu-malu etu katukupangishi bua kukumbaja kipatshila kebe to. Tangila mene mudibu batuele ne budimu mu Bible: mu Mâko 7:3, 4 ne mu Yone 4:1-3, 7-9.
Paudi umbuka ku bualu bumue uya ku bukuabu, kuyi mu tshiputuku to; bualu bantu kabakumvua mudi malu alondangana to. Bitu bikengela kuela tshilamba pankatshi pa ngenyi ibidi bua kumona mua kunuanganayi biakane. Tshilamba etshi tshidi mua kuikala tshiambilu tshîpi anyi tshiambilu tshile tshidi tshileja diumvuanga didi pankatshi pa ngenyi eyi. Mu miakulu mivule, kutu tutuangaji anyi miaku idi mua kuleja diumvuangana dia lungenyi lupialupia ne luvua ludianjidile edi.
Ukebe malu adi makanyine tshiena-bualu tshiebe ne uateke malondangane biakane bua kukumbaja kipatshila kebe.