Kukuba bakulakaje—Ntatu ne mabenesha
SHINETSU, ministre muena nkristo, uvua ne disanka dikole bua ditekibua diende mu mulongo wa batangidi bena-ngendu. Dîku diende divua ne bantu basatu, munkatshi muabu muvua mamuende wa mukajende. Bavua ne disanka bua kudifila mu mudimu wa kulongesha bantu Bible pamue ne tshisumbu kampanda tshikese tshia Bantemu ba Yehowa, pakamulombabu bua kueleela meji pa mushindu wa kuenza luendu ne mukajende bua kukumbula bisumbu bikuabo. Abi bivua bibalomba bua kushintulula nzubu lumingu luonso. Muanda eu uvua umusankisha bikole, kadi nnganyi uvua mua kukuba mamuende wa mukajende?
Mêku mavule pamu’apa adi apetangana ne lutatu lua muomumue—mmunyi mua kukuba biakane baledi bakulakaje? Misangu mivule kabatu batamba kuela meji pa muanda eu tshikondo tshitshidi baledi ne makanda a mubidi ne benza mudimu. Pabi, tumanyinu tukese bu mudi dizakala dia bianza biabu padibo bajinga kubueja buanda mu disu dia kashingi bua kutela bilamba peshi kuvuluka ne lutatu muaba uvuabo bamone bua musangu wa ndekelu tshintu kampanda tshidi tshijimine, tudi mua kuleja patoke se: bakadi baya ku bukulakaje. Kabidi bidi mua kuikala anu bua muanda kampanda wa mu mpukapuka udi wenza bua se: bashishe kutabalela bidi bakulakaje bakengela. Bidi bikengela kuenza muanda kampanda.
Mu amue matunga, baledi bakadi bakooke batu bajinga kupitshisha pamue matuku abo a bukulakaje, buonso babidi, pamutu pa kuikala pamue ne bana babo balela. Mu makuabo matunga, bu mudi ku Mputu ne mu Afrike, kabitu bimueneka ne: mbibi to bua bakulakaje kusombabu pamue ne bana babo balela, nangananga ne muan’a bute wa balume. Bitu bienzeka nanku misangu mivule patu umue wa ku baledi aba muikale mu bulalu bua disama. Tshilejilu, ku Japon, bakulakaje batue ku 240 000 ba bidimu 65 anyi kupita apu, ne aba badi mu malalu bua masama, mbasombe ku nzubu umue ne bena dîku diabo badi babakuba.
Bikadilu bilenga bia mu nsombelu ne malu malomba a mu Bible
Nansha mutudi ne muoyo mu tshipungu etshi mudi bavule balue “badinangi,” babule “dinanga dia ku tshilelelu,” kabiyi mpata, tudi ne bua kukumbajila bakulakaje malu kampanda a bikadilu bilenga ne makuabo malomba mu Bible. (2 Timote 3:1-5) Tomiko, udi ukuba mamuende mukulakaje udi ne disama dia tuneke, wakakula bua bukenji budiye nabu bua bikadilu bilenga budi bumulomba bua kukuba mamuende pakambaye ne: “Wakankuba munkatshi mua bidimu 20. Mpindieu, ndi musue kumuenzela bia muomumue.” Muena meji Mukalenge Solomo wakamanyisha ne: “Uteleje tatuebe wakakulela, ne kupetudi muamuebe bualu wakulakaji.”—Nsumuinu 23:22.
Biambamba bia bena malu a Nzambi nansha lukinu lua muledi kampanda udi kayi muena kuitabuja kabiena mua kukupula bulombodi ebu bua mu Bible nansha. Paulo, mupostolo muena nkristo, wakafunda ku buenzeji bua spiritu ne: “Eyowa, bikala muntu kayi ukuba biakane bena diende, ne nangananga bena mu nzubu wende, mmuvile ditabuja diende ne mmubi kupita muntu udi kayi ne ditabuja.” (1 Timote 5:8) Yezu wakatushila tshilejilu tshimpe pakadianjilaye kusungula muntu kampanda uvua mua kukuba mamuende. Muanda eu ke uvua umue wa ku yakenzaye kumpala kua kufuaye.—Yone 19:26, 27.
Tujikijayi ntatu itudi tupetangana nayi
Mashintuluka mavule adi ne bua kuenjibua kudi buonso padi bena mu dîku basangile tshiakabidi kunyima kua bidimu bivule bivuabo batapulukangane. Abi bidi bilomba dinanga dikole, lutulu ne diumvuangana dia buena-muntu. Pikale muan’a bute wa balume, peshi mukuabo anyi muana wa bakaji, uteka dîku diende ku nzubu kua baledi bende, mianda mipiamipia idi ipatuka. Pamu’apa kudi mua kupatuka midimu mikuabo mipiamipia, bilongedi bipiabipia bua bana, ne bena mutumba bapiabapia. Abi nebipatuishe midimu ya pa mutu bua mukaji.
Nebikale kabidi bikole bua baledi kuibidilanganabo. Mbibidilangane pamu’apa ne nsombelu wa bunnyana, wa ku matshi talala ne wa budikadidi; mpindieu nebapetangane ne lukutukutu lukole lua bikilu babo ne balunda ba bikilu babo. Bavua bangate mapangadika bua bidi bibatangila buobo bine, ne pamu’apa bafika munda padibo bajinga kubalombuela malu. Baledi bavule bavua badianjile kulongolola tshikondo tshivua dîku dia muanabu wa balume ne bua kuvua kusomba pamue nabo, mbase nzubu pabuipi ne yabo anyi basakidila bimue bibambalu ku yabu mikale ne bipitshilu munkatshi bua kuyituangaja, ke tshidi tshipetesha yonso wa kudibo budishikamanyi.
Muaba udi nzubu muikale mukese, malongolola kampanda adi mua kukengedibua bua kumona mua kuakidila benyi aba. Mamu kampanda wakatudika ne tuseku pakavulukaye muvuabi bitonde bana bende ba bakaji banayi pa kamonabo babueja nkuasa, tubadi mesa ne bimue bintu mu nzubu yabo ya kuladila bua kupetesha kakuabo mukaji wa bidimu 80 muaba wa kulala. Kadi, mivule ya ku ntatu eyi itu idijikila yoyo nkayayi, padi buonso bajingulula dikengedibua dia mashintuluka ne bavuluka dîyi dia mu Bible dia se: dinanga “kadiena dikeba anu bipatshila biadi nkayadi.”—1 Kolinto 13:5.
Dijimija dia budikadidi
Muena nkristo mukaji udi mua kupetangana ne lutatu lunene padi bayende udi kayi muena kuitabuja wangata dipangadika bua kuya kusomba ne bena dîku diende kua baledi bende. Nenku, mbimueneke se: kukuba bena dîku diende kakuena kumupetesha mushindu wa kukumbaja malu malomba a bena nkristo ne midimu mikuabo bu mudibi nansha. Setsuko wakamba ne: “Bayanyi uvua wela meji ne: bivua njiwu bua kushiya mamuende ukavua mumane kukooka nkayende ku nzubu, ne uvua usu’anu bua se: ngikale dîba dionso ku nzubu. Pamvua nteta bua kuya mu bisangilu, uvua ufika munda ne udiabakena. Ku ntuadijilu, bu mumvua muena Japon, mvua panyi ngela meji ne: bivua bibi bua kumushiya nkayende ku mbelu. Kadi, ngakajingulula pashishe bua se: nsombelu uvua mua kuakajibua.”
Hisako wakapetangana ne lutatu lua muomumue. Udi ulonda ne: “Patuakaya kasombela mu dîku dia bayanyi, wakasua bua meme kushintulula tshitendelelu tshianyi ne kulekela midimu yanyi ya malu a Nzambi, bualu uvua utshina bivua baledi bende ne bana babu mua kulua kuela meji. Bua kukolesha tshilumbu etshi, mu dia lumingu dionso, baledi bende bavua basombe pabuipi netu bavua balua kutukumbula, kabivua bipepele bua meme kuya mu bisangilu to. Kupita apu, bana bavua anu bajinga kunaya ne bana ba batatuabu mukuabo kupita diya mu bisangilu. Ngakamona se: nsombelu wetu wa mu nyuma uvua mu njiwu. Ngakangata dipangadika dikole ne kumvuija bayanyi se: tshitendelelu tshianyi katshivua tshintu tshidibu mua kushintulula patupu bu nzumija nansha, kadi tshivua ne mushinga mukole ku mesu kuanyi. Dîku dijima diakafika ku dibidilangana ne nsombelu eu.”
Bamue bakajikija ntatu yabo pa kuangata diboyi bua kuikaladi dibenzela imue midimu ya mu nzubu bua mêba makese—diboyi edi divua dibambuluisha bua dituku dimue anyi abidi ku lumingu—kuenza nunku kuvua kubapetesha mêba mavule. Bakuabu bakapeta ndambu wa budikadidi bua kuenza amue malu avua abatangila buobo bine peshi mudimu wa bena nkristo pa kulomba diambuluisha kudi bana babu balela, kudi balela babo menemene, nansha kabidi bana betu ba bakaji ba mu tshisumbu. Balume badi kabidi mua kuambuluisha ku dilolo anyi ku ndekelu kua lumingu, tshikondo tshitubo biikisha ku nzubu.—Muambi 4:9.
Tubakankamije
Kukankamija bakulakaje ndukuabo lutatu lutudi tupetangana nalu. Bamue bakulakaje batu ne disanka bua kuambuluisha ku midimu ya tshikuku, bakuabo bua tukuabu tudimudimu tua ku nzubu. Badi badiumvua ne mushinga padibo babalomba bua kuikala ba-ndeji ba bana ne bapeta disankishibua bua kukuba ka budimi kakese ka bisekiseki, bua kukosa bilongo ne kudifila mu tudimu kampanda tua kujikija natu lutetuku.
Kadi bakuabo pabo batu’anu basue kulala tulu munda-munya ne bashala bindile anu bua kubatuadilabo biakudia. Kadi bidi bimueneka patoke se: kubakankamija bua kuenza mudimu kampanda kudi ne mushinga mukole bua makanda abo a mubidi, bua bungi bua matuku abu a muoyo ne bua makanda abu a tshieledi tshia lungenyi. Nansha muvua mamuende musombele mu dikalu dia bibombo, Hideko wakajingulula se: kuya nende ku Nzubu wa Bukalenge ke tshikankamiji tshivua mamuende ukengela. Bavua bamuakidile ne musangelu kudi buonso, ne bavua bamubueja mu diyukidilangana. Ditabalela divuabo bamuleje ke diakamusaka pamu’apa bua kuanyisha dilonga dia Bible ne mukaji kampanda mukulakaje. Bena dibaka kampanda babidi bavua ne mulela wabu kansanga ukavua mulue bu tshileyaleya, badi baya kubuela nende mu bisangilu bia bena nkristo. “Bakajingulula se: pa tshibidilu katu ujinga kuenza bualu nansha bumue, kadi udi ne disanka padiye mu bisangilu. Badi bamuakidila ne musangelu, ne kabidi udi ubuelamu ku budisuile. Tudi tuela meji se: abi bidi bimpe buende yeye.”
Shinetsu, utuvua batele ku ntuadijilu kua tshiena-bualu etshi, wakajikija muanda eu uvua mumukolela pa kupetela mamuende wa mukajende nzubu mu centre wa rejon mudiye usadila bu ministre muena-ngendu. Nenku, mukajende ne yeye badi bashala pamue nende dituku dionso dia mu lumingu dituye wiikisha kumpala kua kuya kukumbula bisumbu bikuabo. Mukajende Kyoko wakamba ne: “Mamu udi udiumvua ne: udi diambuluisha dinene bua mudimu wetu, ne udi udiumvua ne mushinga. Udi usanka bikole padi bayanyi umulomba bua kumuipikila biakudia.”
Padi baledi bakulakaja
Ku kakese ku kakese padi bidimu bia baledi betu biende bivule, bukulakaje budi mua kumueka mishindu mishilangane, kabidi tudi ne bua kubatabalela. Kabena bavuluka matuku, mêba, mivu ne malaya. Badi pamu’apa balengulula mua kukosesha nsuki ne kusukula bilamba biabo. Pamu’apa kabena kabidi bajadike mua kuluata bilamba ne kuowa mâyi buobo nkayabu. Bavule kabena bamanye tshia kuenza, bakuabo pabo kabena bamona tulu butuku. Badi badinungena pa tshibidilu, ne bafika munda padibo bababela bua muanda kampanda. Lungenyi luabu ludi lubuelakana. Ne lukunukunu, badi pamu’apa bela meji se: mbabibe tshintu kampanda peshi muivi mmubuele mu nzubu muabo kabayi bamumone. Mu dîku kampanda muvua bana babakaji banayi, bivu’anu dibashiminyina malu, babafunda bua tshiendenda tshia masandi. Bena dîku edi bakamba ne: “Bivua bibi bitambe, kadi tuakalonga anu mua kutantamena kudiabakena eku ne kuteta mua kushintulula tshiena-bualu. Kutandangana ne kakuetu mukaji kakuvua ne dikuatshisha.”—Nsumuinu 17:27.
Majinga a kunangibua adi ne bua kukumbajibua
Bungi bua bidimu budi butuadila bakulakaje mashintuluka mavule. Badi ne bua kukolela masama makole, badi balua ba-tshienda bitekete ne bapeta buowa. Bavule badi bela meji ne: muoyo wabu kawena ne kudiwu uya peshi ne tshipatshila. Pamu’apa badi bela meji se: badi bujitu patupu bua bakuabo ne bajinga mua kufua. Badi bajinga kuikala banangibue, banemekibua ne banyishibua. (Lewitiki 19:32) Hisako wakamba ne: “Tutu pa tshibidilu tuteta mua kubueja mamu muenu mu diyukidilangana padiye popu, tumuvuija tshiena-bualu tshia diyukidilangana padiku mushindu.” Bena dîku dikuabu batu benza madikolela bua kuambuluisha kakuabu mulume bua kuikala ne kanemu buende yeye muine pa kumulomba bua kulombola dikonkonona dia ku dituku ku dituku dia texte kampanda wa mu Bible.
Ku musangu ku musangu, tudi ne bua kuenza madikolela bua kuikala ne mmuenenu muimpe kudi bakulakaje. Aba badi mu malalu bua masama bidi bibatonda padibo bumvua se: badi babakuisha ne kapeja peshi kabayi babanemeka. Kimiko uvua usomba kaba kamue ne mamuende muenu uvua katshiyi ne makanda a kuenza mudimu, udi umvuija ne: “Mamu muenu uvua ne disu dikole, ne uvua mumanye dîba dimvua mmutabalela ne dimvua ne kapeja.” Hideko pende wakashintulula mmuenenu wende. “Ku ntuadijilu, kabiakansankisha to pakamuenekaku dikengedibua dia kukuba mamu muenu. Mvua mpanda-njila [Ntemu wa Yehowa muenji wa mudimu wa ku dîba ne ku dîba], ne tshivua nkumbaja mudimu wa buambi. Pashishe meme kumona se: bivua bikengela bua meme kuakaja tshiakabidi mmuenenu wanyi. Nansha mudi mudimu wa ku nzubu ne ku nzubu muikale ne mushinga munene, kukuba bena mu dîku dietu kudi paku tshitupa tshia mushinga mukole tshia mu mikenji ya Nzambi. (1 Timote 5:8) Ngakajingulula se: bivua bikengela kukolesha bikole dinanga ne kulonga mua kuditeka pa muaba wa bakuabo bingikale musue kulama disanka dianyi. Kuondo kanyi ka muoyo kavua kampisha misangu yonso imvua ngenza malu tshiyi ngela meji anyi ngenza anu bualu bidi bikengela bua kuenza. Kunyima kua njiwu kampanda, nakasama, ke meme kuvuluka mamu muenu ne bisama bivuaye nabi. Kunyima kua bine ebi, biakampepelela bua kuikala ne musangelu ne kumanya kuditeka pa muaba wa bakuabo.”
Bakubi ba babedi badi pabo bakengela ditabalela
Ki mbimpe kupua muoyo dikengedibua dia kuleja dianyisha kudi muntu kampanda udi ne bujitu bua pa buabo bua kukuba mulela kampanda mukulakaje. (Fuanyikija ne Nsumuinu 31:28.) Nansha babaleja peshi kabayi babaleja dianyisha, bakaji bavule badi batungunuka ne kukumbaja majitu abo. Kadi, patudi tukonkonona menemene tshidi mudimu wabu, netuitabe se: dileja dianyisha dia mushindu’eu didi bushuwa dikumbanyine. Badi imue misangu ne biakusukula bivule, ne kulamba biakudia. Katulenguludi diya mu lupitadi peshi kua munganga, ne kabidi dikengedibua dia kudiisha ne kuowesha mubedi mukulakaje mâyi. Mukaji kampanda uvua mukuba mamuende muenu munkatshi mua matuku mavule wakamba ne: “Ndi mumanye se: bayanyi mmupange miaku ya kundeja nayi dianyisha bua bionso bindi nkumbaja, kadi, mu mishindu mikuabo udi undeja bua se: udi ne dianyisha bua bindi ngenza.” Miaku patupu ya kuela nayi tuasakidila idi mua kuleja se: abi bionso mbikumbane.—Nsumuinu 25:11.
Mpokolo wa mabenesha
Mêku mavule adi akuba kukadi bidimu bivule baledi bakulakaje adi amba ne: abi mbibambuluishe bua kukolesha ngikadilu minene ya buena-nkristo: ditantamena, ngikadilu wa didipangisha bimue bintu bia ku mubidi, dinanga kadiyi dia tshia-kasombela, mitalu, budipuekeshi ne dîyi dia bunnyana. Diumvuangana dia buena-muntu dia bena mêku mavule diakakola. Kupeta mushindu wa kuyukidilangana bipitshidile ne baledi ne kubamanya mudibi bikengela ndibenesha dia pa mutu. Hisako wakamba pa bidi bitangila mamuende muenu ne: “Udi ne nsombelu muimpe. Uvua ne dimonamona dia malu bua ntatu kabukabu. Ndi mufike ku dimumanya bimpe menemene ne nakulonga mua kuanyisha ngikadilu yende milenga imvua tshiyi nansha mujingulule diambedi.”
Kimiko uvua ukuba baledi ba bayende ne kakuende mukaji uvua mu bulalu bua disama wakamba ne: “Kuvua tshikondo kampanda, kumpala kua meme kulonga Bible, tshimvua nkeba kushipa dibaka bua kunyema nsombelu eu. Pashishe ngakabala se: ‘bidi bikengela kuambuluisha bakamba mu makenga abu.’ (Yakobo 1:27) Ndi ne disanka bua mumvua muenze muanyi muonso, bualu mpindieu kakuena muena mu dîku nansha umue udi mua kudiabakena [peshi kuelesha mpata] bua bidi bitangila mitabuja anyi. Kuondo kanyi ka muoyo nkajalame.” Mukuabu muntu wakamba ne: “Ngakadimuena ne mesu anyi bipeta bibi bifumina ku mpekatu wa Adame ne mpindieu ndi nganyisha bipitshidile dikengedibua dia tshia-bupikudi.”
Newakidile bilenga musangu walonda, muena dîku mukuabo mu nzubu muebe anyi? Peshi neuye kasombe kua baledi bebe bakulakaje? Udi umvua tumue tunyinganyinga anyi? Mbiumvuike. Bidi bikengela kuangata mapangadika. Kadi biwatshimuna ntatu eyi, nsombelu webe neabeneshibue.
[Tshimfuanyi mu dibeji 24]
Bakulakaje badi bajinga bua kudiumvua ne: mbanangibue ne kunemekibue