Biyole bia nzala bidianjila kumanyisha
MU BIDIMU biashadi ebi, ngumu ya pa buloba bujima idi ituvuluija bukole bubi bua tshiyole tshia nzala. Bimfuanyi bikuate buowa ne kabiyi kupua muoyo bidi bifumina ku ditunga dia Ethiopie ne ku miaba mikuabu. Mu 1992, ntema ya bantu buonso pa buloba bujima ivua mituma ku bena dikenga bavua bafua bua dipangika dikole dia biakudia mu ditunga dia Somalie, dikebekesha kudi diuma dia bisuku ne mpata bua mushipu ne kudi mvita. Mu Septembre 1992, Tshikandakanda tshia International Herald Tribune tshivua tshilonda ne: “Katuena bamanye bungi bua bantu badi bafue mu Somalie to, kadi, bilondeshile bena Croix-Rouge, bungi ebu mbupite pa bantu 100 000. Nkama ne nkama, nansha binunu bivule bia bantu, badi bafua dituku dionso.”
Bishiferi kabiena bileja menemene bukole bua dikenga ne bisama bidi nabi bantu aba to. Mu tshikandakanda tshia Réfugiés, tshipatula kudi O.N.U., Yvette Pierpaoli, muena-mpala wa ku Mputu wa tshisumbu tshia Refugees International, mmufunde ne: “Pa bidi bitangila New York anyi Genève, muanda eu udi umueneshibua patoke binuakula bua bantu badi baye kuela kambuendele ku ditunga dienyi; badi banumanyisha bungi buabu, ne bungi bua bijengu bidi bilonda tshishiferi kunyima kabiena kumvuija. Kadi, ku mutantshi wa kilometre binunu, ku mikalu ya matunga adi kaayi mua kukokela mbulamatadi, buowa budi mua kukukuata too ne mu nshingu ne bukole bua makenga adiku budi mua kukufikisha ku diela muadi.”
Bena Croix-Rouge badi bajadika se: midimu idibo benzela bena Somalie mmitambe bunene kupita yonso itubu bamane kuenza bua kuambuluisha bantu, eku, bungi bua ba-tshimona-bitoke ba muanda eu badiabakena bua bungi bukese bua diambuluisha edi ne bua mudidi difika kunyima kua dîba. Yvette Pierpaoli udi utobolola ne: “Matunga mafidi a diambuluisha adi enda afulama, apungila bua kutuadila Afrike udi wenda ukosolokangana diambuluisha ku tshianza; badi badiuwula . . . bena Afrike bua dipanga kukuba bimpe bubanji bua ditunga, lukuka lukole lua kunguija bivule dia bamfumu, ne dipanga kumvuangana dia kashendende.”
Bible ukavua mudianjile kumanyisha tshikondo tshikala biyole bia nzala ne bua kuenzeka “mu muaba umue kunyima kua mukuabu.” Dipangika dikole edi dia biakudia, ditentekeja ku mianda mikuabu bu mudi mvita, dizakala dia buloba ne bipupu bia masama, bidi bimanyisha ne: Bukalenge bua Nzambi bukadi pabuipi. (Luka 21:11, 31) Bible udi usakidila kabidi ne: mu bukokeshi bua Bukalenge bulenga bua Nzambi, bukua-bantu buonso nebuikale ne biakudia bivule. “Nekuikale divulangana dia ntete pa buloba, ke mudi kangimba mufunde. Pa mutu pa mikuna nekuikale divulangana dikole.”—Musambu wa 72:16.