TSHIBUTSHILU TSHIA MIKANDA TSHIA KU ENTERNETE tshia Watchtower
TSHIBUTSHILU TSHIA MIKANDA TSHIA KU ENTERNETE
tshia Watchtower
Tshiluba
  • BIBLE
  • MIKANDA
  • BISANGILU
  • w93 15/11 dib. 23-27
  • Badi balongesha ku musoko ne ku musoko mu Espagne

Kakuena filme nansha umue mu tshitupa etshi to.

Tshilema ntshienzeke mu diambula dia filme.

  • Badi balongesha ku musoko ne ku musoko mu Espagne
  • Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—1993
  • Tumitu tua bualu
  • Dimanyika ku mikanda ya mbulamatadi didi dilubuluja buambi mu misoko
  • ‘Kebayi bena muoyo mulenga’
  • Babadi ba Bible mbadiakaje bua kututeleja
  • Dielelangana meji mabi didi ditshimunyibua
  • Dikebulula mu Bible bua kupeta bulelela
  • Dinowa dimpe ditambe
Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—1993
w93 15/11 dib. 23-27

Badi balongesha ku musoko ne ku musoko mu Espagne

YEZU KRISTO wakenza ngendu “ku tshimenga ne ku tshimenga ne ku musoko ne ku musoko, wenda ulongesha ne utungunuka ne luendu uya mutangile ku Yeruzaleme.” (Luka 13:22) Bua kukumbaja mudimu wa buambi, Yezu ne balongi bende kabakalongesha anu “ku tshimenga ne ku tshimenga,” kadi, kabidi “ku musoko ne ku musoko.” Nansha muvuabi bipepele bua kutumika mu bimenga, kadi, kabakalengulula bua kupitshila mu misoko mivule ya ku bamfumu idi mimuangalake munda mua ditunga nansha.a

Bantemu ba Yehowa mu Espagne bakatuilangana ne ntatu ya muomumue ne ivua Yezu mupete. Too ne mu 1970, kuvua teritware mialabale ya ku misoko muvua bumanyishi kabuyi buanji kufidibua ne midiakaje bua dinowa. (Matayi 9:37, 38) Misoko nkama ne nkama, idi mu mikuna mudi mvula itamba kuloka ku nord, mu mpata miûme ya pankatshi ne idi ku muelelu kua mbuu, kayivua mianji kumvua mukenji wa Bukalenge to.

Bantemu ba Yehowa bena Espagne bakapangadija bua kuenza madikolela mavule bua kumanyisha lumu luimpe mu rejon eyi. Kadi, bua tshinyi bantu ba mu rejon eyi, bakindila matuku mavule kumpala kua kumvua mukenji wa Bukalenge? Ne mmunyi muakandamunabu?

Dimanyika ku mikanda ya mbulamatadi didi dilubuluja buambi mu misoko

Mudimu wa Bantemu ba Yehowa mu Espagne bakawukandika mu 1939, kunyima kua mvita yakabudika pankatshi pa bena ditunga. Mu bidimu bia 1950 ne bia 1960, Bantemu ba mitalu bakalongesha ne budimu mu bimenga, muvuabu kabayi batamba kubajingulula. Ndekelu wa bionso, mu 1970, pakamanyika mudimu wabu ku mikanda ya mbulamatadi, ditunga dia Espagne divu’anu ne bamanyishi ba Bukalenge 10 000. Bavule ba kudibu bavua basombe mu bimenga bikese ne binene, kadi, misoko ya ku Espagne ivua payi ikengela bua kumvua mukenji wa Bukalenge. Mbanganyi bavua ne bua kuambula bujitu ebu?

Mu bidimu bia 1970, bakenza kampanye bua kutuangaja ntengu ne ntengu ya rejon yonso ya tshidiila etshi ne lumu luimpe lua Bukalenge. Bituadijile mu 1973 too ne mu 1979, Mudimu wetu wa Bukalenge, mabeji atu ku ngondo ku ngondo, afila mibelu pa mudimu wa buambi kudi bisumbu bia Bantemu ba Yehowa, wakapatula pabuipi ne ngondo yonso, mamanyisha masunguluke pa dikengedibua dia diambuluisha mu rejon mishilangane ya ditunga. Badisuile bavule ne bena mêku bakandamuna bimpe ku dibikila edi ne kudifila ku budisuile bua kuya kusadila muaba uvua dikengedibua dinene.

Ku bantu abu, tuangate tshilejilu tshia Rosendo ne mukajende Luci. Bakatumibua bu bampanda-njila ba pa buabu (bamanyishi ba Bukalenge ba ku dîba ne ku dîba) mu misoko ya ya ku nord-ouest wa Espagne ya balobi ba mishipa, ne pashishe, bakapangadija bua kushala mu rejon awu, pakalelabu muanabu [wa kumpala]. “Ndi ne bua kuitaba se: tuakapeta ntatu mikole,” ke tshidi Rosendo ujadika. “Bivua bikole bua kupeta mudimu wa ku mubidi, kadi, tuvu’amu tutekemena diambuluisha dia kudi Yehowa ne katuakapanga biakudia anyi muaba wa kusombela to. Bushuwa, bivua bikumbanyine bua kumona malu bu nunku.” Mu kupita kua bidimu, bakambuluisha ku dienza bisumbu binayi mu rejon eu wa Espagne.

‘Kebayi bena muoyo mulenga’

Yezu wakambila balongi bende bua “kukeba” bantu bena muoyo mulenga mu tshimenga tshionso anyi mu musoko. (Matayi 10:11) Mu rejon ya Espagne ya ku bamfumu, dikeba didi dilomba tshisumi ne didifila ku budisuile, ke muakajingulula Ángel, muanetu wa ku Alcoy (Alicante). Katupa kîpi kunyima kua yeye mumane kujikija kukumbula imue nzubu mu musoko wa Masías, wakumvua nzolo wa tshitala usama. Wakadiambila mundamunda ne: “Bikala nzolo wa tshitala muaba eu, nzubu udi ne bua kuikala ku mutumba eku​—nzubu utuvua katuyi banji kukumbula.” Kunyima kua dikeba pabuipi ne muaba eu, Ángel wakamona luponda luvua luya lutangile ne lushikila ku nzubu kampanda uvua pa nkayende, pa kakunakuna.

José ne muanabu wa bakaji Dolores ba bidimu bipite pa 60, bavua basombele muaba eu. Bakateleja ne ntema yonso mukenji wa Bukalenge, ne diakamue, bakanyisha dilonga dia Bible. Kadi, kulongesha Bible kudi bantu aba bena nsombelu mupuekele kakuvua kupepele to, bualu kabavua bamanye kubala anyi kufunda; ne bivua bikengela malu wonso avua mu tshiena-Espagne, kuakudimuna mu tshiena-Valence, muakulu umuepele uvuabu bamanye. Kabidi, bakaakamangana ne buluishi bukole bua kudi bena mutumba nabu. Nansha muvuaku ntatu eyi, José ne Dolores, bubidi buabu, bakalubuluka mu bulelela, ne kabidi bavua baya kubuela mu bisangilu nansha muvuabi bikengela kuenza luendu lule mu mikuna. Ndekelu wa bionso, bakakumbaja malu malomba bua batismo, ne bubidi buabu, badi batungunuka ne kusadila Yehowa ne lulamatu.

Rosendo ne Luci, batuvua batele kumpala, badi bavuluka mushindu uvua muntu kampanda muena tuneke uvua musombe mu nzubu kansanga uvua pa nkayende, pabuipi ne Moaña, ku nord-ouest wa Espagne, mufike ku dimanya bulelela. Uvua ubikidibua ne: María. Pakayukidilanganaye ne Bantemu bua musangu wa kumpala, kavua mumanye kubala anyi kufunda to. Kabidi, kavua ujuuka mu bulalu buende kukadi bidimu bivule bua disama dia tuneke diakakuatshikaye ku buana buende. Nzubu wende uvua mutantshi wa kilometre bu ibidi ne njila uvua pabuipi. Kabidi, uvua ne dijinga dikole dia kulonga Bible, ne dipangadika diende bua kusadila Yehowa diakamueneka patoke kunyima kua matuku makese. Ku diambuluisha dia madikolela a bena mu tshisumbu, María wakalonga mua kubala ne kufunda, ne wakatuadija kubuela mu bisangilu. Bana betu ba balume bavua bamuambula mutantshi wa metre 200 kumbukila ku nzubu wende too ne ku njila wa bulaba, pashishe, bavua bamubueja biakane mu vwatire. Nansha bua buluishi buvua bena mu dîku diende baleje ku ntuadijilu, wakananukila too ne ku batismo. Bu muvua dilubuluka diende mu nyuma dimupeteshe dishindika, wakalonga mua kuendesha vwatire mulongolola mushindu wa pa buawu bilondeshile bulema buende. Wakapeta kabidi malongesha a nshindamenu bua kubala ne kufunda. Rosendo udi umvuija se: “Kukumbana bua kuambuluisha bantu bu mudi María, kudi kulomba kudibudisha disanka kayi dionso.”

Babadi ba Bible mbadiakaje bua kututeleja

Mu 1970, bua musangu wa kumpala, Bible wakapeteka mu Espagne. Bena Espagne bavule bakamusumba, ne bamue bakatuadija kubala Mifundu. Pilar, uvua musombele mu tshimenga tshia Medina del Campo (Valladolid), ukavua mumane kubala Bible pakalua Bantemu ba Yehowa bua musangu wa kumpala mu tshimenga tshiende mu 1973. Bu muvuaye muena katolike, wakelakana bua kuangata mikanda idi yumvuija Bible ya kudi Bantemu, kadi, dijinga diende divu’anu dia kujingulula malu a mu Bible. Bua tshipatshila etshi, wakanyisha bua kuyukidilangana ku lumingu luonso, bua kupeta diandamuna ku nkonko yende miashila pa Bible.

Pakutumika bimpe ne mikanda mipatule kudi Watch Tower Society, muanetu wa bakaji, mpanda-njila uvua ukumbula Pilar uvua mukumbane bua kuandamuna ku nkonko yende mivule. Mulengibue ku muoyo kudi bivuaye ulonga, Pilar, kunyima kua mbingu mivule, wakanyisha bua kulonga Bible pa kutumika ne mukanda wa Bulelela budi bufikisha ku muoyo wa kashidi. Bangabanga ne kujikija dilonga diende dia mukanda wa Bulelela, wakajikija kubala Bible wonso nkong, ne kutuishibua se: wapetshi bulelela. Wakalua Ntemu wa kumpala mu Medina del Campo, tshimenga tshidi mpindieu ne Nzubu wa Bukalenge mulengele ne tshisumbu tshidi ne bamanyishi 63.

Bantemu ba mu Espagne badi bapetangana ne bantu “badi bamanye bidibu bakengela mu nyuma” ne badi babala pa tshibidilu Bible, baditatshisha bua kumanya disua dia Nzambi. (Matayi 5:3) Pepi, mukaji uvua muena katolike ku kale, uvua mulongeshi wa kateshismo mu parwase wa ku Zumaia (ku nord wa Espagne), uvua mu buambi mu musoko wa ku mutumba pakapetanganaye ne kiré wa parwase.

Kiré eu wakamuambila ne: “Pepi, udi ujimija dîba diebe patupu. Mu musoko eu wa Itziar, mudi amu bantu babidi​—bena dibaka babidi—​badi batamba kutabalela malu a mu nyuma. Bakuabu, badi babuela mu misa amu bua kubuela.”

“Bimpe,” ke muakandamuna Pepi, “bikalaku bantu babidi badi batamba kutabalela malu a mu nyuma, nebalue Bantemu ba Yehowa.”

Pepi wakatungunuka ne mudimu wende wa buambi wa ku nzubu ne ku nzubu pamue ne Bantemu bakuabu too ne muakakumbulabu musoko mujima. Anu muvuabi bitekemenyibue, bana betu bakasangana mu nzubu awu uvua pa nkayende, bena dibaka babidi bavua kiré muakule bualu buabu. Bavua babala Bible, kadi, kabavua bamumvua to. Diakamue, bakanyisha dilonga dia Bible, kudiunda ne lukasa luonso mu nyuma ne bakatambushibua mu Avril 1991.

Bamue bantu bena mutshima mululame, bakalonga bulelela anu ku diambuluisha dia dibala patupu dia mukanda kampanda udi umvuija Bible mupatula kudi Watch Tower Society. Tshilejilu, Bantemu bakafumina ku Almaden (Ciudad Real) bavua bafila bumanyishi mu tshimenga tshikese tshia Ciruelas (Badajoz) pakapetanganabu ne inabanza kampanda wakateleja mukenji wabu ne ntema yonso. Pa kumona dijinga diende dikole dia kumanya bia bungi, bakamulomba bua kulonga nende Bible ku nzubu. Kadi, wakabenga pa kumvuija se: muntu kampanda wa bidimu bivule ukavua mutuadije kumupetesha malongesha a mu Bible. Bakuabu bantu bavule ba mu rejon bakamba bia muomumue. Bu muakajudijabi dijinga dikole dia kumumanya, bakakeba mua kupetangana ne muntu awu. Bakabaludika muaba uvuaye musombe ne bakaya kumukumbula.

Muanda uvuabu kabayi batekemene, bakajingulula se: muntu awu, udi ubikidibue ne: Felipe, wakapetela mukanda wa Udi mua kuikala ne muoyo wa kashidi pa buloba bukudimuna mparadizu, mu tshimenga tshia Madrid. Kunyima kua yeye mumane kuwubala wonso nkong, wakamanya se: tshivua bujitu buende bua kuabanyangana lumu luimpe ne bena mutumba nende. Bituadijile apu, wakatuadija kutumika ne mukanda awu bua kubalongesha Bible. Bana betu bakadilongolola bua kulonga nende Bible. Inabanza uvua ulonga ne muntu awu, wakanyisha pende dilonga dia Bible. Nansha mukavuaye ne bidimu 80 ne kayi ne makanda a mubidi mimpe, Felipe udi ulubuluka bimpe mu bulelela.

Dielelangana meji mabi didi ditshimunyibua

Teritware ya ku bamfumu, idi ne imue ntatu misunguluke. Bilele bia malu a Nzambi ne bitabataba bidi ne buenzeji bukole mu rejon ya mushindu’eu, ne bantu bavule badi base mu misoko ya ku bamfumu badi batamba kuelela “tshitendelelu [tshionso] tshipiatshipia” meji mabi. Mu imue misoko, bamue badi batamba kuangata ne mushinga, mmuenenu ikala bena mutumba nabu anyi balela babu mua kuleja biashintululabu tshitendelelu tshiabu. Kadi, bukole bua Dîyi dia Nzambi, budi butshimuna ntatu ya mushindu’eu, ne bushintulula nsombelu wa muntu. Etshi ke tshiakenzeka mu musoko wa balobi ba mishipa wa Cangas de Morrazo wa ku nord-ouest kua Espagne.

Roberto, muena mu musoko eu, wakatumika bu muendeshi wa mazuwa bituadijile patshivuaye ne bidimu 14, bua kudishikaminaye. Nsombelu wende wa bu ngenda-mushinga wa mu mazuwa, wakamufikisha ku ditantshila bansonga bakuabu bavua batumika mu mazuwa, bavua pa tshibidilu banuavi ba maluvu ne banu ba diamba bua kujikija lutetuku munkatshi mua mêba abu mavule avuabu bapitshisha pa mbuu. Kunyima kua matuku makese, Roberto wakalua pende mukuatshiki wa maluvu ne munu wa diamba.

Pashishe, Roberto wakapingana kuabu, kadi, kavua ne bukole anyi ne disua dia kulekela bibidilu biende bibi to. Wakatuadija kuiba bua kupeta mfranga ya kusumba diamba, ne misangu isambombo bulubulu, wakedibua mu buloko. Patshivuaye ne bidimu 18, wakanua mvinyo musambakaja ne manga atu aladika tulu, biobi e kuamba kubutuisha muoyo wende. Ba-doktere bakapandisha muoyo wende, kadi maboko ne mikolo biende biakateketa kakutshiyi mushindu wa kutumika kabidi nabi. Wakapatuka mu lupitadi maboko ne mikolo bifue tuneke. Nansha pavuaye udifinya mu dikalu diende dia balema, kakalekela kunua kua diamba. Tshitendelelu tshivua tshimutekesha mu maboko, ne anu diamba ke divua dimueneka bu divua dimupetesha disanka dia kuikala ne muoyo​—too ne bidimu bisatu pashishe pakamukumbulabu kudi Bantemu ba Yehowa.

Dilonga malu pa bidi bitangila dikumbana dia milayi ya mu Bible diakambuluisha Roberto bua kutshimuna ngikadilu uvuaye nende wa diela bionso mpata. Kadi, diakidila bantu ne musangelu ku Nzubu wa Bukalenge diakamushindikila se: tshitendelelu tshilelela tshidi tshipetesha tshipatshila tshia mioyo ya bantu. Munkatshi mua ngondo tshitema, Roberto wakatshimuna kunua kua diamba ne wakatambushibua. Nansha muvua mubidi wende mujima mutekete, udi usadila bu mpanda-njila kukadi bidimu 8, ne udi kabidi mukulu mu tshisumbu, kukadi bidimu bibidi. Francisco, umue wa ku balunda bende ba kale, wakakema bikole bua mashintuluka mu nsombelu wa Roberto, e kumusakabi bua kuluaye pende Ntemu, ne mpindieu udi musadidi wa midimu. Mashintuluka masunguluke adi munu wa diamba wa kale eu muenze mu nsombelu wende, akambuluisha bantu ba mu musoko awu bua kuanyisha bimpe bitambe bulenga bua mudimu wetu. Mukaji kampanda wakalua ne muanende wa balume uvua pende munu wa diamba ku Nzubu wa Bukalenge bua kumona bikala Bantemu mua kumuondapa.

Dikebulula mu Bible bua kupeta bulelela

Pa tshibidilu, bantu badi basombe mu rejon ya ku bamfumu, batu baleja dianyisha dikole bua bulelela. Abi, bitu misangu mivule bifuisha bena meji ba mu bulongolodi ebu bundu. (1 Kolinto 1:26, 27) Adelina, mukaji wa bidimu bungi kampanda, udi umue wa ku bantu bakaleja dianyisha dia mushindu’eu. Uvua wangata ditabuja diende dia bena katolike ne mushinga mukole. Mu dinda dionso, uvua utua binu panshi bua kusambila, wambulula misangu mivule disambila dia “Tatu Wetu” ne dia “Muoyo Mariya.” Uvua ulomba buludiludi kudi “munsantu” mushilangane dituku dionso dia mu lumingu​—bua kukubibuaye.

Pakatuadijaye kulonga Bible, Adelina wakaleja mu mushindu wa muomumue ditabuja diende dipiadipia ne mitalu yonso. Nansha muvuaye muena buowa ne bundu padiye kumpala kua bantu, abi kabiakamupumbisha, anu pa kumbusha musangu wa kumpala wakayabo ku Nzubu wa Bukalenge, biakakengela minute dikumi bua kupetaye dikima dia kubuelamu. Kadi, nansha biobi nanku, wakateleja ne ntema yonso. Dituku kampanda, wakalonga malu pa bidi bitangila Bukokeshi bua bidimu tshinunu bua Kristo. Tshiena-bualu etshi tshiakamulenga ku muoyo, ne pakaalukilaye ku nzubu wende, wakasua bua kubala bivule pa bidi bitangila tshiena-bualu etshi mu Bible wende. Kadi, yeye anyi bayende kabakapeta muaba uvua mvese eu usanganyibua mu Bible to; kadi, bavua bela lungenyi se: badi bakula bualu buatshi muaba kampanda mu mukanda wa Buakabuluibua. Pa nanku, ndekelu wa bionso, Adelina wakatuadija kubala Buakabuluibua butuku abu bujima, too ne pafikileye pa nshapita wa 20 mu mêba a lunkelu.

Dituku dikuabu, Adelina wakalonga se: bivua bikumbanyine mulume kuikalaye muena-mpala wa mukajende mu masambila. Bayende uvua ujinga bua kusambila, kadi kavua mumanye tshiakuamba mu masambila. Buine butuku abu, Adelina wakapangadija bua kukeba malongesha mu Bible [adi umvuija muanda eu]. Pa dîba ibidi wa dinda, wakajula bayende ku tulu bua kumuleja tshivuaye musangane mu Matayi nshapita 6, mudibu bafile mumvuija masunguluke pa mushindu wa kusambila. Ndekelu wa bionso, kunyima kua yeye mumane kubala mibelu ya Yezu, bayende wakenza disambila buabu buonso. Mpindieu, Adelina ne bayende badi Bantemu ba Yehowa.

Dinowa dimpe ditambe

Kunyima kua bidimu bitue ku 25 bia bumanyishi bua kudi basadidi ba Yehowa ba mitalu, ntengu ne ntengu ya Espagne yakumvua lumu luimpe. Amu muvuabi bilelela ku Azi Minere mu siekele wa kumpala, ‘dîyi dia Yehowa didi ditungunuka ne kuambibua mu ditunga dijima.’ (Bienzedi 13:49) Bu tshipeta, binunu ne binunu bia bena misoko ya ku bamfumu bakasankidila lumu luimpe.

Mu Espagne ne miaba mikuabu, buambi mu rejon ya ku bamfumu budi bulomba lutulu ne didipangisha amue masanka. Kadi, bu mudi Nzambi musue bua se: ‘bantu ba mishindu yonso bapandishibue,’ Bantemu ba Yehowa badi ne disanka dia kukeba bantu badi basankidila bulelela. (1 Timote 2:4) Ne, anu bu mudi malu akenzeka adi mu tshiena-bualu etshi abileja, Yehowa wakabenesha bikole madikolela menza bua kulongesha ku musoko ne ku musoko mu Espagne.

[Mêyi adi kuinshi]

a Josèphe wakabadika se: “bimenga ne misoko” bisangishe pamue bivua 204 mu Ngalileya, ne kumvuija se: rejon eu uvua ne “misoko mivule mitambe.”

[Karte mu dibeji 23]

(Bua kumona malu bimpe, tangila mu mukanda)

FRANCE

PORTUGAL

ESPAGNE

BIDIILA BIA BALÉARES

BIDIILA BIA CANARIES

[Mêyi a dianyisha bua tshimfuanyi mu dibeji 24]

Vilac, Lérida

[Mêyi a dianyisha bua tshimfuanyi mu dibeji 24]

Puebla de Sanabria, Zamora

[Mêyi a dianyisha bua tshimfuanyi mu dibeji 25]

Casarabonela, Málaga

[Mêyi a dianyisha bua tshimfuanyi mu dibeji 25]

Sinués, Huesca

[Mêyi a dianyisha bua tshimfuanyi mu dibeji 26]

Lekeitio, Vizcaya

    Mikanda ya mu Tshiluba (1982-2024)
    Patuka
    Buela
    • Tshiluba
    • Tumina bakuabu
    • Biudi musue
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Malu a kulonda
    • Mikenji ya mua kulama malu masokoka
    • Biudi witaba bua kuenzekabi mu tshiamu
    • JW.ORG
    • Buela
    Tumina bakuabu