TSHIBUTSHILU TSHIA MIKANDA TSHIA KU ENTERNETE tshia Watchtower
TSHIBUTSHILU TSHIA MIKANDA TSHIA KU ENTERNETE
tshia Watchtower
Tshiluba
  • BIBLE
  • MIKANDA
  • BISANGILU
  • w94 1/8 dib. 27-30
  • Leja dinanga dia buena-nkristo kudi bakulakaje

Kakuena filme nansha umue mu tshitupa etshi to.

Tshilema ntshienzeke mu diambula dia filme.

  • Leja dinanga dia buena-nkristo kudi bakulakaje
  • Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—1994
  • Tumitu tua bualu
  • Bintu bia muomumue
  • “Bilaminu bia dimanya”
  • “Leja dinemeka Nzambi”
  • Tabalela pa tshibidilu bintu bidi bikengela mu nyuma
  • Tshidi Tshisumbu mua kuenza
  • “Bakulakaje badi ne disanka”
  • Dîku dia bena nkristo didi diambuluisha bakulakaje
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—1993
  • Bena Kristo badi ne bua kuambuluisha bakulakaje
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—2004
  • Mushindu udi bena nkristo mua kuambuluisha bakulakaje
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—1993
  • Tunemekayi bakulakaje badi munkatshi muetu
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—2014
Tangila bikuabu
Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—1994
w94 1/8 dib. 27-30

Leja dinanga dia buena-nkristo kudi bakulakaje

SAMUEL JOHNSON, mufundi wa mu siekele wa 18, wakalonda kasumuinu ka nsongalume kampanda, wakapua muoyo muaba wakatekaye tshifulu tshiende, pavuaye ukumbula balunda bende. Kabakakula bua tshipua-muoyo tshiende etshi nansha kakese. “Kadi bikala muntu mukulakaje ne tshipua-muoyo tshia muomumue,” Johnson udi utungunuka, wamba ne: “bantu nebeele makaya abo muulu bamba ne: ‘Tshivulukilu tshiende tshikadi tshinyanguka.’”

Lusumuinu lua Johnson ludi lujadika se: bakulakaje, pamu’apa ne bisumbu bikese bikuabo, badi babalamika ne kansungasunga malu amue amue. Eku ditabalela bidi bakulakaje bakengela dilomba madikolela, buonso badi bualu ebu butangila badi bapeta masanka. Nntatu kayi ne mmafutu kayi bidi bifumina ku madikolela aa? Ne bua tshinyi bualu ebu budi butatshisha bantu bavule?

Bilondeshile makumi menza, bantu 6 pa lukama pa buloba bujima badi ne bidimu 65 anyi kupitshisha, pashishe mu matunga mashidimuke bungi ebu mbuvule misangu ibidi. Mu Nsangilu wa matunga a ku Mputu, wakafunkuna tshidimu tshia 1993 bu “Tshidimu tshia Bakulakaje ne Diambuluishangana munkatshi mua bipungu bia bantu ku Mputu,” pa bantu 3, umue udi ne bidimu bipite pa 50. Kuinaku, bia muomumue ne ku matunga mashidimuke bikole, dikepa dia bungi bua bana badi baledibua ne dilepa dia bule bua muoyo mbienze bua se: bantu tshitupa tshinene kuikalabu ne bidimu bitue ku 50. Mbimueneke patoke se: kutabalela bakulakaje aba mu nsombelu ya mushindu’eu mmudimu munenanenayi. Mmushindu kayipu udi malu aa mashilangane ne muvuawu kale ku Azi wa ku Est!

“Bilaminu bia dimanya”

Mukanda wa Handwörterbuch des Biblischen Altertums für gebildete Bibelleser (Mukanda wa malu a kale a mu Bible bua bamubadi bashidimuke) udi uleja ne: ku kale, ku Orient “bakulakaje bavua bangatshibua bu bakubi ba meji ne dimanya dibandile bia bankabua babo, bua kabingila aka bavua babela bansonga bua kudia nabo bulunda ne kulongela malu kudibo.” Nkonga-miaku wa Smith’s Bible Dictionary udi umvuija ne: “Mu nsombelu wa muntu pa nkayende [bakulakaje] bavua bangatshibua bu bilaminu bia dimanya . . . [Bansonga] bavua babashila mpunga bua kufilabu yabo mmuenenu diambedi.”

Dinemeka bakulakaje diakalejibua mu Mikenji ya Mozese mu Lewitiki 19:32 (NW): “Kumpala kua nsuki mitoke udi ne bua kuimana, udi ne bua kuleja kanemu kudi muntu mukulakaje.” Nunku bakulakaje bavua pa muaba wa disanka mu nsangilu wa bantu ne bavua bangatshibua bu bantu ba mushinga mukole. Kakuyi mpata, ke muvua Luta muena Moabe wangata mamuende-muenu muena Izalele, Naomi.

Ne muoyo mujima Luta wakapangadija kuya ne Naomi kumbukila ku Moabe too ne ku Izalele, pashishe uvua uteleja ne ntema yonso mibelu ya Naomi. Dimue edi, bavua ku Beteleme, Naomi ke wakajingulula ne: tshianza tshia Yehowa tshivua tshilombola malu ne amu yeye eu ke wakaleja pashishe Luta tshia kuenza. (Luta 2:20; 3:3, 4, 18) Nsombelu wa Luta uvua mu diumvuangana ne teokrasi bu muakalongelaye ku dimonamona malu dia Naomi. Mamuende-muenu wakafila tshijadiki tshia se: uvua tshilaminu tshia dimanya.

Mu mushindu wa muomumue, bansongakaji bena nkristo lelu’eu badi mua kubabidila dishemesha malanda ne bakaji bakulakaje ba mu tshisumbu. Pamu’apa muanetu wa bakaji udi mua kuikala wipatshila kubaka anyi uluangana pa nkayende ne lutatu lua musangu mule. Mmushindu kayipu udibi bia meji bua kukeba mibelu ne diambuluisha bia muanetu wa bakaji mupiluke mumonamona bualu ebu!

Kupita apu, kasumbu ka bakulu kadi mua kubabidila dimonamona malu dia bakulakaje badi munkatshi muabo. Tudi mua kulongela ku dibenga kuenza nunku dia Lota. Matandu akajuka pankatshi pa balami ba bimuna ba Abrahama ne ba Lota akafikisha ku dipangadika divua ne buenzeji kudi yonso wa kudibu. Lota wakenza disungula dibule meji. Mmushindu kayipu uvuabi mua kuikala biakane bua kulomba bangabanga mubelu wa Abrahama! Lota uvua mua kupeta buludiki bupiluke ne uvua mua kuepula dîku diende ku dikenga diakafumina ku disungula diende dia lukasa lukasa. (Genese 13:7-13; 14:12; 19:4, 5, 9, 26, 29) Utuku uteleja ne ntema tshidi bakulu bapiluke bamba kumpala kua wewe kumvuija mmuenenu webe pa bualu kampanda anyi?

Bakulakaje bungi kabuyi kubadika, badi katshia ku kale ne mitalu bua mudimu wa Yehowa, amu bu Simona ne Ana mu siekele wa kumpala. (Luka 2:25, 36, 37) Ntshimanyinu tshia kanemu ne mmuenenu wa ditabalela bua bakulakaje pa kubabueja mu midimu ya tshisumbu padi makanda abo abapetesha mushindu, nansha bikale banunu. Pamu’apa nsonga udi ukengela diambuluisha bua kulongolola diyuki bua Kalasa ka Mudimu wa Teokrasi. Mukulu muena meji udi mua kukomesha se: mufidi wa mibelu neyikale muena tshisumbu mukulakaje, muena meji adi afumina ku dimonamona malu, udi ne dijinga dia kuambuluishangana, ne udi ne dîba.

Kadi, kutabalela malu a pa buawu adi bakulakaje bakengela kudi kulomba bivule. Bavule mbatatshishibue kudi didimona kule ne bakuabo, buôwa bua buntomboji, ne ntatu ya mfranga. Kupita apu, imue misangu bakulakaje badi bavua bena bulema, ntatu eyi mmikolesha kudi masama ne dikepela dia makanda abo a mubidi. Nunku badi bakengela ditabalela divule. Mmunyi mudi bantu pa nkayabo ne tshisumbu tshijima mua kupita ne bualu ebu?

“Leja dinemeka Nzambi”

Mu siekele wa kumpala, Paulo muenzeja kudi spiritu wa Nzambi wakafunda mu 1 Timote 5:4, 16 ne: “Kadi bikala mukashi wa mu lufuila ne bana bandi balela anyi bikulu bandi, bobo badianjile kuyila mua [kuleja dinemeka Nzambi, NW] mu diku diabo ne mua kuhingishila baledi babo bintu bia kubakuatshisha n’abi, bua bualu ebu mbudi Nzambi witabusha. Mukashi muena ditabusha bikaleye ne ba mu lufuila badi bamueyemena, yeye abakuatshishe, ne katekedi ekelesia bujitu ebu; bua ekelesia akuatshishe ba mu lufuila lua bushua.” Kukuba bakulakaje mbujitu buvua buomekela dîku. Bikala mukulakaje kampanda wa mu tshisumbu ukengela diambuluisha kunyima kua dîku diende dimane kuenza tshionso tshivuadi ne bua kuenza, bujitu bavua babomekela tshisumbu. Mêyi-maludiki aa ki mmashintuluke to.

Ntshinyi tshiakambuluisha bena nkristo bua kuleja dinanga dia buena-nkristo kudi bakulakaje pa kuleja dinemeka Nzambi mu nzubu yabo? Tumikila mumvuija adi alonda aa a Bantemu bavule bamonamona amue malu mu ditabalela bakulakaje.

Tabalela pa tshibidilu bintu bidi bikengela mu nyuma

“Dikonkonona dia mvese ya ku dituku dionso kaba kamue divua diambuluisha dia mpatshi,” ke mudi Felix uvuluka, wakambuluisha mukajende bua kukubaye baledi bende. “Malu madimuena a mu nsombelu, bipatshila ne mêyi-maludiki a Yehowa bivua bidisanga.” Eyowa, mu mudimu wa dikuba balela bakulakaje, bualu bua diambedi bua kuenza nkutabalela dibakibua diabo dia mu nyuma. Ebi bidi bia meji bilondeshile mêyi a Yezu adi mu Matayo 5:3, (NW): “Disanka ndia aba badi bamanye bidibo bakengela mu nyuma.” Ku dikonkonona dia mvese dia ku dituku dionso kudi mua kusakidibua programme wa dibala dia Bible, diyukidilangana diashila pa mikanda miumvuiji ya Bible, ne disambila. “Bidi bimueneka ne: bakulakaje mu mushindu kampanda mbanange kubenzela malu kakuyi ditupisha,” ke mudi Peter umvuija.

Eyowa, dibenga kutupisha didi ne mushinga mu malu a mu nyuma. Ki ng’anu mu malu a mu nyuma mudi bakulakaje bananga dibenga kutupisha kadi kabidi ne mu nsombelu wa ku dituku dionso. Nansha aba badi ne bulema bukese badi mua kukankamijibua ne musangelu wonso bua “kujukabu pa bulalu ne kuvuala bilamba bia mankenda ku dituku dionso,” ke mudi Ursula umvuija. Bushuwa, tshitudi ne bua kuepuka nditumina bakulakaje dîyi. Doris udi utonda ne: bidi bia dibungama bualu madikolela ende avuaye wenza ne muoyo mujima avua asesuka mu njila muakane misangu ya bungi. “Ngakenza ntupakanyi kabukabu. Dimue edi ngakalomba tatu bua kuikalaye ushintulula njimiji wende ku dituku dionso. Mamu wakamvuluija ne: ‘Utshidi anu bayanyi!’”

Bakulakaje bavua pabu bansonga, kadi bua bansonga kuditeka pa muaba wa bakulakaje mbualu bukole. Kadi, ke nsapi wa dijingulula bintu bia pa buabi bidi muntu ukengela. Bukulakaje butu butuala butekete. Gerhard udi umvuija ne: “Tatuanyi-muenu uvua ubungama bikole bualu kavua kabidi mua kuenza nkayende tshintu tshionso tshivuaye wenza. Kuanyisha nsombelu eu kuvua kumutonda menemene. Bu-muntu buende buakashintuluka.”

Padi nsombelu ishintuluka, pa tshibidilu mukulakaje udi usokolola butekete budi munda muende pa kujana bakuabo, nangananga aba badi bamukuba. Kabingila nkapepele. Ditabalela diabo diwule tente ne dinanga didi dimuvuluija butekete buende. Mmunyi muwudi mua kuandamuna ku dijana edi dibi anyi didiabakena?

Vuluka ne: mmuenenu mibi ya mushindu’eu ki mmifuanangane ne wa Yehowa bua madikolela ebe nansha. Tungunuka ne kuenza malu mimpe, ne lama kuondo ka muoyo kakezuke, nansha biwikala ujanyibua misangu mikuabo kakuyi kabingila. (Fuanyikija ne 1 Petelo 2:19.) Tshisumbu tshia muaba uwudi tshidi mua kukukuatshisha bikole.

Tshidi Tshisumbu mua kuenza

Bisumbu bivule bidi ne kabingila ka kuikala ne dianyisha diondoke bua madikolela avua bana betu basuibue bakulakaje ba balume ne ba bakaji benza ku kale. Pamu’apa mbuobu bakaasa bishimikidi bia tshisumbu, bakatshibaka ne bamanyishi bakese mu bidimu makumi bishale. Nkuepi kuvua tshisumbu mua kuikala bu ku kale kabayi benze mudimu wabo wa mitalu ne, pamu’apa kabayi bafile mapa a mfranga?

Padi ditabalela divule dikengedibua bua mumanyishi mukulakaje, balela kabena ne bua kudiomekela bujitu ebu buobo nkayabo to. Bakuabo badi mua kubambuluisha pa kubenzela anyi kubakebela tshintu kampanda, kulamba, kusukula, kuendakana ne mukulakaje, kumutuala mu bisangilu bia bena nkristo, anyi kuyukidilangana patupu nende ku Nzubu wa Bukalenge. Buonso badi mua kudituangaja mu mudimu eu, nansha mudi dimanya kuenza ne dibenga kutupisha bikale bipatula bipeta bimpe padi madikolela aludikibua biakane.

Diludika diakane dia mudimu ntshintu tshidi bakulu ne bua kuvuluka padibu benza makumbula a bulami. Bisumbu bikuabo bidi bifila tshilejilu tshimpe mu bualu ebu, bakulu badi bakontolola bua kumanya bikala makumbula a bulami enjibua pa tshibidilu kudi bakulakaje ne bena butekete, nansha kudi aba badi bakubibua bimpe kudi mêku abo. Kadi, bidi bimueneka ne: bisumbu bikuabo bidi ne bua kuvudija ntema pa bidi bitangila bujitu buabo bua kutabalela bakulakaje.

Muanetu kampanda wa balume wa lulamatu, wa bidimu 80 ne bia mu njila, uvua ukubibua kudi muanende wa bakaji ne mukuwende wa balume, bakumbuka ku Betele bua kuenza nunku. Kadi, makumbula a bakuabo bena tshisumbu atshivu’anu ne mushinga buende. “Pamvua nkumbula babedi,” ke mudi muanetu wa balume eu udiabakena, “Mvua nsambila nabo. Kadi muntu nansha umue ki mmuanji kusambila nanyi.” Dikuba diwule tente ne dinanga dia balela kadiena diumbusha bakulu bujitu bua “kudiisha tshisumbu tshia mikoko ya Nzambi idi ku bukubi buabo” to. (1 Petelo 5:2, NW) Kupita apu, aba badi bakuba bakulakaje badi bakengela diibakibua ne dikankamijibua bua kutungunuka ne mudimu wabo muakane.

“Bakulakaje badi ne disanka”

Alexander von Humboldt, mushikuluji wa mu siekele wa 19 muena Allemagne, ukavua mukulakaje pakamuebeja nsongakaji kampanda bikala kukulakaja kumutonda. “Tshiwudi wamba ntshilelela,” ke muakandamuna muena meji eu. “Kadi ke mushindu umuepele wa kuikala ne muoyo wa musangu mule.” Bia muomumue, bana betu ba bakaji ne ba balume bavule lelu’eu badi bafila tshilejilu tshimpe pa kuanyisha ntatu ya bukulakaje bua se: bu difutu balabule butumbi bua muoyo wa musangu mule. Badi baleja mmuenenu uvua nende Abrahama, Izake, Davidi, ne Yobo, ‘bakulakaje bavua ne disanka.’​—Genese 25:8; 35:29; 1 Kulondolola 23:1; Yobo 42:17.

Bukulakaje budi bufikisha ku muanda wa dibenga kuela tuasakidila bua diambuluisha kampanda ne kuleja dianyisha dilelela. Meji adi alomba bua se: muntu yonso amanye mikalu ya bukole buende. Kadi, ki nkuamba ne: mukulakaje udi ne bua kuikala muena lulengu. Maria udi ne bidimu bipite pa 90, kadi utshidi’anu ubuela mu bisangilu bia mu tshisumbu ne ufilamu mumvuija. Mmunyi mutuye wenza? “Tshiena kabidi nkumbana bua kubala nansha, kadi ntu nteleja Tshibumba tshia Nsentedi ku kasete. Ntu mpua muoyo amue malu a Tshibumba tshia Nsentedi, kadi pa tshibidilu ntu nditatshisha bua kufila mumvuija.” Amu bu Maria, ditungunuka ne dienza malu adi ibaka didi diambuluisha muntu bua kushala muzanzamuke ne kulama bu-muntu bua bena nkristo.

Muinshi mua Bukalenge bua Nzambi, bukulakaje kabuakuikalaku kabidi nansha. Mu tshikondo atshi, bakulakaje badi mu bulongolodi ebu ne pamu’apa ne aba bakafua nebavuluke ne dinanga dionso dikubibua ne ditabaledibua biakabalejabu. Bualu bakulakaje aba nebapetulule muoyo ne dikanda, kakuyi mpata nebuujibue tente ne dinanga bua Yehowa ne dianyisha diondoke bua aba bavua babalamate munkatshi mua mateta abo mu bulongolodi ebu bukulukulu.​—Fuanyikija ne Luka 22:28.

Tudi mua kuamba tshinyi bua aba badi bakuba bakulakaje mpindieu? Mu katupa kîpi emu, patuadija Bukalenge kulombola buloba bujima, nebatangile tshianyima ne disanka dionso ne disulakana bualu kabakalengulula bujitu buabo kadi bakatumikila dinemeka Nzambi pa kuleja dinanga dia buena-nkristo kudi bakulakaje.​—1 Timote 5:4.

[Kazubu mu dibeji 30]

Bakulakaje nebanyishe makumbula enu

Malu mimpe mavule adi mua kuenjibua pa kulongolola dikumbula, pamu’apa dia minite 15, pa kuya kutangila mukulakaje kampanda kunyima kua mudimu wa buambi. Kadi mbiakane bua makumbula a mushindu’eu kaenzeki ku mpukapuka, amu bu mudi bualu bumona budi bulonda ebu buleja.

Brigitte ne Hannelore bavua pamue mu mudimu wa buambi bamanyisha, bakayukidilangana ne mukulakaje kampanda ku mushiku wende wa nzubu. Bana betu ba bakaji aba bakakula munkatshi mua minite 5 kumpala kua kujingululabu ne: yeye pende uvua Ntemu wa Yehowa, muena tshisumbu tshimue nabo. Mbundu kayipu! Kadi bualu ebu bumona buakafikisha ku nkomenu muakane. Hannelore wakenza diakamue programme bua kukumbula muanetu wa balume eu ne bua kumuambuluisha bua kuya mu bisangilu bia tshisumbu.

Utuku mumanye dîna ne adrese bia mumanyishi kayi yonso mukulakaje wa mu teritware muudi wenza mudimu wa buambi anyi? Udiku mua kudilongolola bua kuenza dikumbula dia minite mikese anyi? Kakuyi mpata nedianyishibue bikole.

    Mikanda ya mu Tshiluba (1982-2024)
    Patuka
    Buela
    • Tshiluba
    • Tumina bakuabu
    • Biudi musue
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Malu a kulonda
    • Mikenji ya mua kulama malu masokoka
    • Biudi witaba bua kuenzekabi mu tshiamu
    • JW.ORG
    • Buela
    Tumina bakuabu