Yezu uvua mua kuikala ne ditabuja kudi Nzambi anyi?

Bualu bukolele babingishi ba Busatu-Bunsantu

“MMUNYI muvua Yezu mua kuikala ne ditabuja? Udi Nzambi; mmumanye ne udi umona tshintu kayi tshionso kabiyi bikengela dikudimuka kudi muntu mukuabo. Bidi bikemesha bualu ditabuja didi diumvuija dieyemena kudi mukuabo ne kuitaba bidi kabiyi bimueneka, nunku, muanda wa se: Yezu uvua mua kuikala ne ditabuja, ng’wa kuimansha.”

Bilondeshile mushikuluji wa malu a teoloji muena France Jacques Guillet, ke mmuenenu mutangalake mu ekleziya Katolike. Diumvuija edi didi dikukemesha anyi? Udi mua kuikala mumane kuela meji ne: bualu Yezu ntshilejilu bua bena nkristo mu malu wonso, udi kabidi ne bua kuikala tshitembelu tshia ditabuja. Bu wewe mua kuikala muele meji nunku, kuena utua ku tshia dilongesha dia Busatu-Bunsantu dia Bukua-buena-nkristo nansha.

Bualu bua ditabuja dia Yezu budi menemene nshinga wa kujandula bua bena malu a teoloji ba ekleziya Katolike, Ortodokse, ne bua ba bena Mishonyi batu bitabuja dilongesha dia Busatu-Bunsantu bu “bualu busokoka bua nshindamenu bua ditabuja ne nsombelu bia bena nkristo.”a Kadi, ki mbuonso batu bavila ditabuja dia Yezu nansha. Jacques Guillet udi utonda ne: “kakuena mushindu wa kubenga kuanyisha ne: Yezu uvua ne ditabuja,” nansha mudi Guillet utonda ne: mu butoke bua Busatu-Bunsantu, “ndibengangana.”

Jezuite muena France Jean Galot, ne bena malu a teoloji bavule anu bu yeye, udi mu butoke buonso wamba ne: bu mudiye “Nzambi mulelela ne muntu mulelela, . . . Kristo kêna mua kuditabuja nkayende nansha.” “Ditabuja didi diumvuija kuleja dianyisha kudi mukuabo, ki nkudileja dianyisha to,” ke mudi tshikandakanda tshia La Civiltà Cattolica tshiamba. Nunku, tshipumbishi tshia dianyishibua dia ditabuja dia Yezu, tshidi dilongesha dia Busatu-Bunsantu, bualu malongesha abidi aa adi abengangana dimue ne dikuabo.

“Evanjeliyo kayena nansha musangu umue yakula bua ditabuja dia Yezu,” ke mutu bena malu a teoloji bamba. Eyowa, miaku pi·steuʹo (kuitabuja, kuikala ne ditabuja) ne piʹstis (ditabuja) mitumika nayi mu Mifundu ya tshiena-Greke ya bena nkristo idi pa tshibidilu ifunkuna ditabuja dia balongi kudi Nzambi anyi kudi Kristo, pamutu pa ditabuja dia Yezu kudi Tatuende udi mu diulu. Bu mudibi nunku, tudi mua kukoma ne: Muana wa Nzambi kavua ne ditabuja anyi? Ntshinyi tshitudi mua kumvua ku bivuaye wenza ne wamba? Ntshinyi tshidi Mifundu yamba?

Masambila akena ditabuja?

Yezu uvua muntu wa masambila. Uvua usambila tshikondo kayi tshionso​—pakabatijibuaye (Luka 3:21); butuku bujima kumpala kua kusungula bapostolo bende 12 (Luka 6:12, 13); ne kumpala kua didikudimuna diende dia mu tshishima pa mukuna, pavuaye ne bapostolo Petelo, Yone, ne Yakobo. (Luka 9:28, 29) Uvua munkatshi mua disambila pakamulomba umue wa ku balongi bende ne: “Utulongeshe mua kusambila,” nunku wakabalongesha Disambila dia Mukalenge (“Tatu Wetu”). (Luka 11:1-4; Matayo 6:9-13) Uvua usambila pa nkayende ne bua musangu mule patshiatshia mu dinda (Mâko 1:35-39); pabuipi ne butuku kuila, pa mukuna, kunyima kua mumane kutangalaja balongi bende (Mâko 6:45, 46); pamue ne balongi bende ne bua balongi bende. (Luka 22:32; Yone 17:1-26) Eyowa, disambila divua tshitupa tshinene tshia nsombelu wa Yezu.

Uvua usambila kumpala kua kuenza bishima, tshilejilu, kumpala kua kubiisha mulunda wende Lazaro ku lufu: “Tatu, ndi nkusakidila bualu bua wewe utu wanteleja. Ndi mumanye ne utu wanteleja misangu yonso, kadi ndi ngamba meyi aa anu bua bantu aba badi bannyunguluke bitabuje ne wewe ke udi muntume.” (Yone 11:41, 42, Muanda Mulenga Lelu) Dishindika dia se: Tatuende uvua ne bua kumuandamuna didi dileja bukole bua ditabuja diende. Tshisuikidi etshi tshidi pankatshi pa disambila kudi Nzambi ne ditabuja kudiye ntshijadika kudi tshivua Yezu muambile bapostolo ne: “Tshionso tshinudi nulomba mu disambila, nuitabe ne: tukadi batshipete.”​—Markus 11:24, Mukenji Mulenga.

Bu Yezu kavua ne ditabuja, bua tshinyi uvua ulomba Nzambi? Dilongesha dia Busatu-Bunsantu dikena mu Mifundu dia Bukua-buena-nkristo, dia se: Yezu uvua eku muntu eku Nzambi popamue, didi difiikisha mukenji wa Bible. Didi dipumbisha bantu ku dijingulula bupepele ne bukole bia Bible. Nnganyi uvua muntu Yezu utendelela? Nyeye nkayende anyi? Kavua mumanye ne: uvua Nzambi anyi? Ne bu yeye mua kuikala Nzambi ne mubimanye, bua tshinyi uvua usambila?

Masambila a Yezu [akenzaye] dituku dia ndekelu wa muoyo wende wa pa buloba adi atupetesha kabidi bujinguludi buondoke pa bidi bitangila ditabuja diende dishindame kudi Tatuende udi mu diulu. Bua kuleja ditekemena ne dieyemena dishindike, wakalomba ne: “Nunku mpindiewu, Tatu, untumbishe kumpala kuebe bu muwakantumbisha diambedi buloba kabuyi buanji kufukibua.”​—Yone 17:5, Muanda Mulenga Lelu.

Bu muvuaye mumanye se: matetshibua ende matambe bukole ne lufu luende bikavua pabuipi, butuku buvuaye mu budimi bua Getsemané pa Mukuna wa Olive, “wakatuadija kunyongopala ne kupampakana bikole,” ne kuambaye ne: “Anyima wanyi udi ne dibungama dia lufu.” (Mateus 26:36-38, Mukenji Mulenga) Pashishe wakatua binu panshi ne kusambilaye ne: “Tatu, biwasua, ungumushile dikopo edi dia dikenga. Kadi, kabienzeki bu mundi musue, bienzeke muudi wewe musue.” Pashishe “muanjelo wa mu diulu wakamueneka kudiye bua kumukolesha mutshima.” Nzambi wakateya ditshi ku disambila diende. Bua mpampakenu yende mitambe bukole ne tshikisu tshia ditetshibua, “luanga luende luakandamuka bu mamata a mashi amata mu buloba.”​—Luka 22:42-44, Muanda Mulenga Lelu.

Ntshinyi tshidi makenga a Yezu, dijinga diende dia kukankamijibua, ne milombo yende bileja? “Tshintu tshimuepele ntshilelela,” ke mudi Jacques Guillet ufunda, “Yezu wakasambila, ne disambila ntshimue tshitupa tshia mushinga mukole tshia nsombelu wende ne tshia bienzedi biende. Uvua usambila anu bu mutu bantu basambila, ne uvua usambidila bantu. Bidi bikemesha bualu mu meji wonso, masambila a bantu kaena mua kuikala ne diumvuija nansha dimue padiku kakuyi ditabuja. Masambila a Yezu avua mua kuikala ne diumvuija padiku kakuyi ditabuja anyi?”

Pavuaye mulembeleja ku mutshi wa tshinyongopelu katupa kîpi kumpala kua lufu luende, Yezu wakela lubila ne dîyi dikole, pa kutêla musambu wa Davidi. Pashishe, ne ditabuja dionso, ne dîyi dikole, wakenza mulombo wa ndekelu: “Tatu, ndi nteka [spiritu, NW] wanyi mu bianza biebe.” (Luka 23:46, Mukenji Mulenga Lelu; Matayo 27:46) Nkudimuinu kampanda wa bukua-bitendelelu wa ku Italie, Parola del Signore, udi yeye wamba ne: Yezu ‘wakateka muoyo wende’ mu bianza bia Tatu.

Jacques Guillet udi umvuija ne: “Pa kudianjila kutumanyisha bualu budi butangila Kristo mupopela pa nkuruse, utendakena Tatuende pa kutêla misambu ya Izalele, bafundi ba Evanjeliyo badi batutuisha ne: ditendakana adi, ditendakana dia Muana-nkaya, ditendakana dia dikenga dikole, ditendakana dia dieyemena dijima, didi ditendakana dia ditabuja, ditendakana dia lufu kampanda mu ditabuja.”

Padibu mpala ne mpala ne bujadiki bupepele ne budi butua ku muoyo bua ditabuja, bamue bena malu a teoloji badi batêta mua kuenza disunguluja pankatshi pa ditabuja ne “dieyemena.” Kadi, disunguluja dia mushindu’eu ki ndishindamene pa Mifundu nansha.

Kadi ntshinyi mene tshidi mateta a tshikisu tshikole akananukilaye asokolola pa bidi bitangila ditabuja dia Yezu?

“Mupuangaji wa ditabuja dietu” mupuangaja

Mu nshapita wa 11 wa mukanda wende kudi bena Ebelu, mupostolo Paulo udi utêla divuba dinene dia balume ne bakaji ba lulamatu ba mu bikondo bia kumpala kua Kristo. Udi ukoma, pa kufunkuna tshilejilu tshitambe bunene ne tshipuangane tshia ditabuja: “Tudi batangile ne ntema kudi Yezu, Ntunga-mulongo ne Mupuangaji wa ditabuja dietu, udi udifikisha ku bupuangane. Bua disanka divuabo bamutekele kumpala, wakatantamena mutshi wa tshinyongopelu, kupetula bundu . . . Eyowa, tangilayi ne ntema eu wakakenga pa kulama lutulu bua miaku ya lukuna kudi bena mpekatu, tshivua katshiyi bua diakalenga diabo, bua kanupungidi ne kanuteketshi mu anyima yenu.”​—Ebelu 12:1-3, NW.

Bena malu a teoloji bavule batu bamba ne: mvese eu kêna wakula bua “ditabuja dia Yezu nkayende” to kadi, bishilangane, udi wakula bua mudimu wende wa bu “mutuadiji anyi muenji wa ditabuja.” Muaku wa mu tshiena-Greke te·lei·o·teś udi usanganyibua mu tshiambilu etshi udi ufunkuna muntu udi upuangaja, udi wenza anyi ukumbaja tshintu kampanda. Bu “Mupuangaji,” Yezu wakakumbaja ditabuja mu ngumvuilu wa se: dilua diende pa buloba diakakumbaja milayi ya mu Bible ne nunku diakashimika tshishimikidi tshikole bua ditabuja. Kadi ebi bidi biumvuija ne: yeye kavua ne ditabuja anyi?

Mvese idi ifumina mu mukanda mufundila bena Ebelu iudi mua kumona mu kazubu pa dibeji dia 15 kayena ishiya bualu nansha bumue ne mpata. Yezu wakapuangajibua ku butuangaji bua makenga ende ne ditumikila diende. Nansha muvuaye muntu mupuangane, malu ende mamonamona akamufikisha mupuangane ne mukumbane mu bintu bionso, nansha ne mu ditabuja, bua kuluaye mukumbana tshishiki bu Muakuidi Munene bua lupandu lua bena nkristo balelela. Wakasengelela Tatuende “wela mbila mikole ne binsonji,” uvua “ne lulamatu” kudi Nzambi, ne uvua ne “ditshina dia Nzambi.” (Ebelu 3:1, 2; 5:7-9, Muanda Mulenga Lelu) “Uvua mutetshibue ku bionso” mushindu umue “netu” ke mudi Ebelu 4:15, [Mukenji Mulenga] wamba; bidi anu bu muena nkristo wa lulamatu muena ditabuja didi dienda diakamangana ne “mateta a mishindu yonso.” (Yakobo 1:2, 3, Muanda Mulenga Lelu) Bidi bia meji bua kuitabuja se: Yezu uvua mua kutetshibua “mushindu umue” ne balondi bende kayi muikala mutetshibue mu ditabuja diende anu bu mudibu batetshibua anyi?

Milombo, ditumikila, dikengeshibua, mateta, lulamatu, ne ditshina dia Nzambi bidi bijadika ditabuja dijima dia Yezu. Bidi bileja ne: wakalua “Mupuangaji wa ditabuja dietu” anu kunyima kua mumane kuvuijibua mupuangane mu ditabuja diende nkayende. Mu butoke buonso, kavua Nzambi Muana to, bu mutu dilongesha dia Busatu-Bunsantu diamba.​—1 Yone 5:5.

Kakitabuja Dîyi dia Nzambi anyi?

Dilongesha dia Busatu-Bunsantu didi disaka ngelelu wa meji wa bena malu a teoloji bua kufikabu ku katongobela ka mmuenenu udi wamba wambulula ne: Yezu “kêna mua kuitabuja Dîyi dia Nzambi ne mukenji wadi nansha” bualu “bu mudiye Dîyi dia Nzambi menemene, tshionso tshidiye mua kuenza nkumanyisha dîyi adi.”​—Angelo Amato, Gesù il Signore, mu mukanda udi ne imprimatur wa bamfumu ba Ekleziya.

Kadi, ntshinyi mene tshidi ditêla pa tshibidilu Mifundu dia Yezu dileja? Pakatetshibuaye, wakatêla Mifundu misangu isatu. Diandamuna diende diisatu diakamanyisha Satana ne: Yezu uvua utendelela anu Nzambi. (Matayo 4:4, 7, 10) Misangu ya bungi Yezu uvua utêla milayi ivua imutangila yeye nkayende, pa kuleja ditabuja mu dikumbana diayi. (Mâko 14:21, 27; Luka 18:31-33; 22:37; fuanyikija ne Luka 9:22; 24:44-46.) Ku dikonkonona edi tudi ne bua kukoma ne: Yezu uvua mumanye Mifundu mifundisha ku spiritu kudi Tatuende, wakayilama ne lulamatu, ne uvua ne dieyemena dijima mu dikumbana dia milayi ivua midianjila kumanyisha mateta, dikengeshibua, lufu, ne dibiishibua ku lufu biende.

Yezu, Tshitembelu tshia ditabuja dia kuidikija

Yezu uvua ne bua kuluangana mvita ya ditabuja too ne ku ndekelu bua kulamaye muoyo mutoke kudi Tatuende ne ‘kutshimuna bulongolodi ebu.’ (Yone 16:33) Bu kuoku kakuyi ditabuja, kakuena mushindu wa kupeta ditshimuna dia mushindu’eu to. (Ebelu 11:6; 1 Yone 5:4) Bua ditabuja ditshimunyi adi, uvua tshilejilu kudi bamulondi bende ba lulamatu. Uvua bushuwa ne ditabuja kudi Nzambi mulelela.

[Mêyi adi kuinshi]

[Kazubu mu dibeji 15]

Yezu, “Mupuangaji,” mupuangaja

Bena Ebreyi 2:10, Mukenji Mulenga: “Bualu, bu muvua Muena bintu bionso kabidi Mufuki wa bionso musue kubueja bena musumba munene mu lumu, bivua biakane bua afikishe mfumu wabo ku bupuangane mu bisama, yeye uvua ne bua kubalombola mu njila wa lupandu luabo.”

Bena Ebreyi 2:17, 18, Mukenji Mulenga: “Ke bualu kayi uvua ne bua kudienza mufuanangane ne ‘bana babo’ ku bionso, bua mu nsombelu wabo ne Mvidi Mukulu, yeye ikale nsaserdose munene, wa luse ne bulamate, bua kujimija mibi ya bena tshisa. Bualu bu mudiye mukenge mu matetshibua yeye muine, udi mua kuambuluisha badi pabo mu matetshibua.”

Bena Ebreyi 3:2, Mukenji Mulenga: “Yeye udi mulamate kudi uvua mumuteke anu bu muvua Mozese mu nzubu wende mujima.”

Bena Ebreyi 4:15, Mukenji Mulenga: “Bualu katuena ne nsanserdose munene wa mupange mua kutumvua pa butekete buetu, yeye uvua mutetshibue ku bionso, mushindu umue netu pa kumbusha bua bubi.”

Bena Ebreyi 5:7-9, Mukenji Mulenga: “Yeye awu, patshivuaye wenda ne muoyo, wakalambula malomba ne masambila wela mbila mikole, ne binsonji ku meso, kudi uvua mua kumupandula ku lufu. Malomba ende a kuanyishibua bua kanemu kende. Nansha muvuaye Muana wa Mvidi Mukulu, wakalonga ditumikila ku bisama bivuaye mumvue. Yeye mumane kuvua mupuangane, ukadi mfuki wa lupandu lua kashidi.”